장음표시 사용
442쪽
yy' 'p im' uniuersitatis rerum conditor, sapientissi
musque naturae institutor, duplici via, tum res, cpiae oculis sui tectae fiunt,atque sensit comprehendi queunt,diim etiam illas, quae cuiusq; sensiis facultatem excedunt,ad propriam persectionem deducit .nonnullae etenim diichii naturae obtemperantes , sitos quaeque attingunt fines, nullo rationis, aut electionis usu adhibito. Res uero mentis compotes tali natura instituit, ut se ipsis quodam modo ducibus rationis. electionisque usii, ad illam, quae C debetur eis, persectionem deuenirent. qua de re excellentiori modo similitudinem sitiam in rationali natura expressit, quam in rationis experte. Nam quemadmodum ipsi sibi per imo est, neque alicui mi icitatem suam acceptam refert; pari quoque ratione, pro earum natur modo, rationales naturas uoluit sibi, ut essent persectionis auctores: quod tamen nequaquam fieri absque eius influentia putandum est. nihil enim principis illius causae ordinem euadit; cum irratiorialia alieno veluti impulsu si iis quaeque finibus potiantur. Hae uero rationales naturae, quae suis quodammodo auspicij , optatumὰ naturaque insit tim finem adipiscuntur, sent duplices. quaedam enim omnino corporum sunt immunes, quales sent Angeli: contri aliae corporeis rebus affines, quae non nisi corporibus coniunctae i primo illo omnium D auctore in lucem prodeunt, rationales hominum animi sunt.Horum utrisq; duo fines, duplexque persectio debetur. quorum alterum assequi queunt i natis viribus, atque naturali facultate. Alteriimueria nequaquam adipisci
possunt absque peculiari quadam ope, priuatim sibi diuinitus allata. prior finis , posteriori soc longe inferior; verum praeparatio quaedam existit ad posteriorem adipiscendum. Angeli multo excellentiorem in rerum hac uniuersitate gradum sertiti quam homines in primo statim rerum exordio sentassecuti naturale N atque inchoatam quam supra dixi, persectione:simulque gratiam sunt adepti, quae tanquam seminarium quoddam est persectissimae
atque excellentissimae illius talicitatis; ad quam paulo post hi evecti simi, qui a supremo bonorum omnium sonte non auers, in eo potius, quam in se λlices
443쪽
scelices esse uoluerunt . Hominum uero natura, quoniam ab angeliea perse- Ectione distar, mutnim temporis multiim ille sedoris impendit in illa isticitate consequenda: persectam autem nequaquam attingit in hac mortali uita erum post mortem,qui sancte pieque uixere,diuino numine ad eam euehuntur.satis uerd habent,si, donec mortalem uitam in terris agunt,Christianis uirtutibus, praeter ea , quas morales dicimus, excolant animum; quibus
ueluti catenis ac uectibus trahuntur ad supremum talicitatis gradum. Sed, quoniam homo solus nequaquam si issicit ad ea sibi comparanda, quae pro tuendo corpore ne stat iis fiant, nedum beatitudinem per se acquirat; effe-chim est, ut homines smul uiuerent in ciuili secietate, in qua alter alterius ope, tum politicam, tum etiam Christianam adipisceretur persectionem: ut Fnon tantum propter liberam eliFendi vim, sed etiam propter opera uicissmpta stitam sibi ipsis essent persectionis ac talicitatis auctores. caeterum, quia unus ruisque maximὸ suum aut familiae bonum procurat, opus fuit, ut commune bonum alicui demandaretur. quod, cum in communione quadam civilis coetus praecipuὸ consistat, melius mandatur uni, quam pluribus. Hinc ciuitatibiis atque populis Reges tque Episcopi praesident. Regum officium praecipuum est, ut ciuestiona ciuitatis institi itione probos reddant, eosque euehant . qui natura capaces sunt ad politicam usque talicitatem. Horum
gratia, externorum bono nim copiam, militaremque potentiam ciuitati,cui praesunt, nituntur omnibus uiribus comparare. Episcopus autem altiorem
Milendasti scopum praescriptum habet. Nam fidei sua commissam ciuitatem GChristianis institutionibus. diuinisque legibus erudiendam, atque in officio continendam suscipit; susceptamque ad supremam eam talicitatem dirigit omni conatu; quam sine Christiana pietate atque institutione sperare stultum. simulque nefarium esto quo fit, ut loπὸ maiori dignitate Episcopus
praeditus esse censeri debeat. D. am princeps citi itatis. Hic namque cutam habet humanae talicitatis, quae dispositio qtiaedam est ad Christianas uirtutes supremamque beatitudinem; quariim Ducem, ac magistrum Episcopum esse diximus. ita fit,ut utrimque oporteat excellenti quodam animo esse, omnibusque uirtutibUS ornato. primum, Quoniam natura comparatum
est, ut unumquodque essciens similem sibi effectiam pariat; Arma enim de natura propria rei, qtiae agit, actionis principium est; ex quo encitur, ut Gu- Hbemator ac Princeps qualis ipse saerit, talem efficiat ciuitatem.bonam ergo. &heatam nequaquam reddet is Gubernator, qui non tali ipse quoque habitu praeditus fuerit. Huc adde, quod in his, quae ad mores pertinent, unusquisique facta potius monitoris sectatur, quim uerba ; tumqtie sbi uere dari uerba a praecipiente credit,s sectis uiuat, ac uiuendum esse aliis praecipiat. postremis, ut inquit Plato, praese has ciuitatis talem in urbe Reipublicae institutioncm facit, qualem prius in animi sui Republica gesserit. Nam in quovis homine ex irascibili concupiscibilique animae partibus, atque ex rationali, ueluti quaedam Respiiblica constituitur.s quis ergo ita uiuit, ut eius appetitus uirtutibus non desiectant, solam De rationem ducem in quacunque actione sequantu
444쪽
A sequantur optima hic in animo sitio constituit Reipul,licae formam,&eam, ex qua in ciuitatem derivetur optimatium, seu probi principis principatus. at si irascibilis animi vis ambitione, aut huiusmodi quopiam morbo affecta,
imperium in animum nostriam exerceat, ipsique caetera pareant, quae in homine sunt, ambitiosam aut militarem gubernationis formam, in populo a que urbe cui praeest,statim parit. snnero libido aut avaritia,caeteraeque concupiscibilis partis aegritudines,ac pestes aliis omnibus praestiterint, hinc pol.
pularis ac tandem tyrannica ciuitas efficitur,cum maximo ciuium omniurn
detrimeto. quamobrem ciuitatis Principem, Christianique gregis pastorem maxime decet ut quim optimam animi Rempublicam intra se gerant; si re, Π ete ciuitatem sint administraturi. atque ad optatam beatitudinem pro viribus perduetiari. longὸ tamen maior animi persectio in Episcopo requiritur, qui ira in principe: tum quia ad supremia quenda finem,atque excellentissimi virtutibus Christianis inquam populus,cuius curagerit, est ipsi instituendustium etiam, quod cum unusquisque tanto oneri serendo per se si impar, purgatissimo animo eum esse oportet, atq; ad diuinas illuminationes sescipiem las idoneo, qui se tam magnae prouinciae accingit. Nam cum egregio, mire inque ordine hanc rerum uniuersitatem supremus ille artisex moderetur inse
rioraque superioribus, veluti quibusdam instria mentis perducat ad proprios
naturalesque fines; hunc tamen ordiuem maxime praestat in humano gene re dirigendo , ad aeternam illam scelicitatem, qiuo fit, ut Angelis utatur tan
quam ministris ad purgandas, illustrandasque hominum mentes: obsitu iustamen id praestat in his, qui alioriam imperio S moderationi subiecti sunt; clarissmὰ uerd ac lucidissimὰ in illis, qui aliis curandis praesunt; dum modo sibi ipsi non desint, ipsumque humanum genus supremae huius linatitudinis
quodammodo sibi auctor esse uelit. Episcopus autem medius est inter diui nos spiritus, Sc humanum genus. ex quo perspicuum est , oportere Episcopulum angelicae, tum humanae naturae quadam ratione participem esse; qu cum de se nullus, quanquam virtutibus ornatissimi is, polliceri possit; iccirco Episcopatum optare absque arrogantiae crimine,aut avaritis,aut ambitionis, nequit ullus. absque ullo tamen crimine quisque optare potest . eam sibi diuinitus animi excellentia concedi, ut gerendo Episcopatui idoneus haberi possit: ad ea tamen dignitate nequaquam accedendii est,nisi vocatis i Deo,&ὰ summo Pontifice coopatis,absque ullo ipsorum ambitu; quemadmodum a Moyse Aaron fiatre ad sacerdotiu uocatu legimus. ex his igitur nemo, qua-uis tardus ingenio, non perspicere potest, quanta animi persectione atq; excellentia praeditus is ipse esse debeat, quem diximus oportere supra humana seriem, ad Angelicae usque naturae participationem extolli. Caeterum, quo niam ad tam magnum animi profectum non nisi quibusdam veluti gradibus petu enitur, nos quoque ordiemur a leuioribus, pedetentimque accedemus
ad sublimiora: idque prius generali quadam figura ac ratione; postmodum uero in specie magis. Principiis ergo, qui Episcopatui gerendo dignus ha-M in bell
445쪽
beri vult. aciem mentis indendat, ut In unaquaque actione quod honestum Eac decorum sit. inciteri queat. multi sunt enim, qui ad honesti splendorem uel nullos. uel lippientes oculos asserant. deinde tam vehementi amore erga honestum assciatur, ut nullis illecebris voluptatum . nullaque alia animi perturbatione ab hoc honem sensulmssit abduci. vertim, quoniam honestum rationis quoddam est tmnum, multaeque animi partes sunt rationis expertes, quas scilicet coni munes gerimus cum caeteris animantibus brutist duae ueris sunt appetitus vires, quae sensbilem animi partem comitantur: quanimal teram concupiscendi vim, alteram autem irasceridi appellare consuevimus: Hae autem siuapte natura rationis expertes sunt, neque appetunt honestum; quoa rationis esse bonum supra diximus: in ho smine mentis compote; in quo naturali qtiodam ordine tum corpus anima paret, & ex imperio animae in quascunqiue mouetur partes, tum ratio caeteris animae facultatibus imperat: atque hae tamen partes, quas ratione carere diximus, nescio quo nam pacto factae sunt apis quoque compotes rationis, quatenus scilicet naturali quodam neYii natae sunt menti obsequi. si interim paulatim assuescant nihil agere praeter rationalis partis imperium . Hoc uerd nunquam commode praestate poterunt, nisi virtutes morales imbiberint, quibus exuperent naturae suae facultatem, & rationem quo vis pacto pertingant. ex his ergo sic colletas efficitur, ut continuo ab ineunte aetate . qui probus Episcopus futurus si, coercere has animi vires debeat, continereque intra limites a ratione praescriptas; atque his v;M Gtutibus excolere . quibus Vtranque excitari, ac rationem, honestique veluti quendam sensum adipisci,&ratione, dc experimento compertum cuilibet potest esse . quam viam nisi fuerit ab adolescentia ingressus, in virili aetate constitutus, id aut nunquam, aut aegre praestabit . iuxta viam suam adolescens sinquit SalomonJ cum senuerit, non recedet ab ea. totis ergo viribus enitendum cst, omnique conatu contendendum. ut a teneris annis, Herculis more, haec monstra molliamus ac perdomemus, atque assuefaciamus, ut iugum rationis pati in tenera aetate discant. Sed prius compescendae nobis erunt concit piscibilis animi periursationes; quae Si vehementissmae sunt, de in prima statilis adole entia bellum cient aduersiis rationem acerrimum. Haec igitur animi vis in illo aetatis lubrico Hiemperantia est cohibenda: quae, si propriὸ sit matur, compescit ac coercet voluptates ex cibo potuque, atque ex venereis rebus emergentes: sed
alio modo sumpta, late patet, atque auaritiam, inuidentiam, & ambitionem , grauissmos anim; morbos, expurgat. Quid enim est liseralitas, nisi temperantia quaedam a nimia pecuniarum cupiditate, immoderataque lam tione 3 aut quid aliud est ea virtus, quae cum si circa mediocres honores, propria appellatione caret, nisi temperantia quaedam 2 nimia honoris cupiditate λ indignatio quoque ab inuidentia temperat, de qua infricum de charitate disseremus. sunt etiam norimulta concupiscibilis animi uitia. quae
446쪽
A quae hominum inter se consiletii dinem maculant, deterioremque faciunt Hic fictus, atque adulator; ille urbanus, aut sciarra. contra quos morbos his pharmacis est utendum; ut veritate seu viuedi simplicitate, Christiano enim
more loquar, simulationem omnem vitemus, affabilitate, turpes adulationes . atque importunas uel de minimis rebus contentiones: urbanitate.&scurrilitatem,Sc consuetudinem agrestem ac morosam. his non minus quam superioribus, temperantiae nomen accommodari potest. Nam & uerus seu
simplex, a quacunque temperat fictione, & affabilis θ contentione. Se vina nus, i scurrae uerbis ac moribus. His ergo uirtutibus concupiscibilis anima est excolenda; ut discat rationem ducem in omnibus sequi, εἰ ad quendam B honesti sensium paulatim subduci consuescat, in nulla tamen animi perturbatione sedanda. magis est euitandum,in iuuenili praesertim aetate quam in ea, quae ex ardore libidinis.illiusque voluptatis illecebris excitatur. Haec enim omnium uehementissima est, maximeque affigit humo diuinae particulam aurae, ut inquit s laccus. qua in re considerandum erit, quim somine indignae sint eae voluptares, quibus in bruta animantia quodammodo degenerat; ante oculosque proponendum, quot celebrςs ae illustres viri res pulcherrimὸ ab ipsς gestas, hac labe foedarint. maximaque cum ignominia tumstperstites uixerint,tum etiam post obitum in memoria vulgi ore uersentur, in quibus satis erit Salomonis sapientissimi ac potentissimi Regis exeplum; qui post multa praeclare ac magnificὰ gesta. tam turpiter, huiusce voluptatis C illecebris captus, deflexit de via; ut ad idolatriae usque nefandissmum erimen collapses fuerit simulque abstinendum erit it consiletudine eorum,quae
animos iuuenum solent allicere aJ huiusmodi uoluptates,nec minus parcendum erit lectioni eorum auctorum ac praesertim poetarum,qui amorum monumenta posteris reliquerunt. qua in re non possum satis mirari nostrorum
temporom consuetudinem cum scilicet pueris ut ita dixerim uix bene nactis,continuὁ legendos ac ediscendos, proponunt nonnullos poetarum libellos , amoribus ac libidinibus plenos; calcariaque addunt aetati, per se ad libidines sponte currenti. Nostrum uerd Episcopum nollem ego a teneris annis hac vulgari ratione, sed potius secreta quadam ac diuersa i vulgi consuetudine institutum sitis. sin aliter, cum primum licebit, uellem ut ab huius D modi poetarum studiis temperaret.sed nunc de his satis.inserius nanque su-sius dicturi stimus de Episcopi studiis. A crapulauerὁ abstineat quantum fieri potest, nihil enim uiro ingenuo indignius, quam ista ciboru ac potus ingluuies.de liberalitate quae tequitur, pauca quaedam nunc dicam; plura inhadimi rus, cum de dispensatione redituum annuorum Episcopatiis disseram. nunc id tantum monuisse sufficiat, nihil esse animi magis angusti, quam harecomparandarum pecuniarum sitis. miserada prosectd animarum aegritudo. qua somines usque eo obsequantur, ut iiitae persectionem,summumque bo-nti ex diuitiarum opibus sibi c5parari posse existiment.sed ambitio, quae tota pendet ex vulgi errore, miserrima est: quam tamen differimus ad eum usque locum, in quo de magnanimitate dicemus. Veruim. cum homo non soliis
447쪽
hiuat, sed alio ii quoque commercio utatur, dandum operae plurimum erit, Eut iucundi amici simus, caeterisque hominibus non ingrati. primum igitur obseruandum est, ut quim maxime fieri potest, in quacunque actione ueritatem quandam ut verbis Aristotelis utar uel potius simplicitatem praestemus, ut Christiano more loquar.JHaec animi uirtus fictionem omnem,& in corporis gestu, atq; habitu, Scin quacunq; alia actione prorsiis excludit; ntq; aliud ore praesesere, aliud corde occultat. Rei namque simplicis unica quaeda est,in quacutiq; eius parte,eademque habitudo.Nec etia in couersatione hominu negligenda est iocunda quaeda affabilitas ac decora; ita ut neque adulationis crimine insimulari poSsmus,neque ulla morositate culpari:sed in conuictii quoq; hominum, ut smus faciles ac iocundi. pari ratione consiletudi- Fnis nobis utendum est,si quado iocosa incidunt; ad quae animi reficiendi causa, plerunque homines diuertunt, ut alacriores reuertantur ad seria honesta. que studia. in iocis ergo decorum quoddam seritandum erit; ne uidelicet ui deamur rusticἱ, atque agrestes, ne e contriscurrae ac mimi. sed condienda oratio erit urbanitate quadam ac lepore; ut simul faceta grauisque habeatur.
Reprehendet aliqliis sortasse diligentiam hac in parte nostram, quod potius
ciuilem virum,quam Episcopi im erudire uidear. cui resiponsium velim, morales ac ciuiles virtutes,qiiamuis non ita Episcopi sint. ut aliis quos; non c6tieniant, quemadmodum nonnullae aliae,de quibus infra dichiri semus, non
tamen ab Episcopo putandum est alienas esse; quin potius fundamenta sentquaeda, quibus sublatis, caeterae quoq; Episcopo peculiares Sc propriae ruant. Gnecesse est. iccirco nobi quibus tanquam ab incunabulis per semim F piscopum erudire propositum filii, nequaquam fuerunt omittendae. Tempus nucest ut duram efferamque animi partem, irascendi inquam vim, non mollem quidem,sed constantem efficiamus. Huius praecipua uirtus est sortitudo, quasi mamus molle illud animae atque effoeminatum, ne penitus subsidat ac defluat. Haec ea est uirtus quae uirilitatem quanda, Sc robur animo praestat, omnibusque mortalibus, ac humanis rebus superiorem facit: in hac plus multo elucet decorum illud atque admirandum honesti,quam in quavis alia uirtute: unde etiam sola per excellentiam quandam, virtutis nonae obtinuit apud veteres Romanos. circa mortis pericula, dolorumque tolerantiam maxime Dersatur haec uirtus; in quibus ea potissimum ratione firmabimus animum, Hs costantissime tenebimus nihil honesto praeserendum esse, nullamque rem
homini accidere posse, quae intolerabilis sit; quod facili3 ei persuadebitur; qui
diuinitatem Se excellentiam humani animi nouerit, quem turpe tantum atque inhonestum factum inscere potest: caetera uer0. quae maxima putantur mala dolores inquam, labores, tormenta, ac denique mors, si constanter serantur ac sortiter,persciunt,magisque egregium praestat. Hic operaepretium erit cogitatione uersare plurima i maioribus nostris constantissime gesta, &culii scianque generis tormenta sortiter separata. Horum plerosque ante
Christianam religionem, antiquitas est admirata; sed post effusam Euangelij lucem tam magnam huiusmodi exemplorum copiam Christiana
448쪽
A religio seppeditat, ut vix ulla cogitatione comprehendi queat. Nullo pacto omittenda quoque erit magni excelsique animi uirtus', cuius opera magnis etiam honoribus animus superior fit: unde eam appellationem sumpsit, dictaque est magnanimitas. Hane Philosephi persectionem irascibilis anima posuerunt, quia circa arduum quoddam uel seri uideretur, quod proprie ad irascendi vim pertinet. eam uerd, quae in mediocribus quibusdam est honoribus, in concupiscente, seu desiderati ira animae parte statuerunt: quoniam nihil arduum propositum haberet. Hisce virtuti nis, tanquam adsertitudinem pertinentibus, firmatur animus, ne ab honore pendeat ex errore vulgi
plerunque praestito, in quod i litium animi praestantes & egregiae naturae saepe B numero incidere selent, nisi exculti prius fuerint tum recta quadam existimatione,tum etiam magnanimitate.Nam cum honor uirtutis sit praemitim. virtutem lue sequatur velut umbra corpus, praestas excellensque ingenium,s parumper ab honesto, quod uirtutis est finis, deflexerit, continuo pro uir tutis sne honorem sibi proponit, tanquam actionum omnium postremum snem: id putant excelsi, atque magni viri esse, ut uitam etiam pro laude paciscantur, hanc iterὰ laudem, atque gloriam qui maximus est error iudicio vulgi metiuntur: inde fiunt ispe ambitiosi, S: addicti penitus aurae populari. quamobrem cum locus hic tam lubricus si praestantibus egregiisque naturis , maxime cauendum erit, illi praesertim, qui aliis regendis idoneum se esse profiteatur, Scuelit, ne quandoque corruat in pernitiosam hanc ambi- C tionis voraginem. omni ergo conatu formandus ipsi animus erit hae sortitudinis specie, magnanimitate scilicet praestabitque se magnis honoribus dignum , qui si pro meritis ipsi i vulgo non deserantur, negliget ac parvipen-ὰet; unde fit ut difficillimum si magnanimum esse, quia ualde arduum quoque est magnis honoribus esse dignum; ex quibus efficitur, ut ualde ridiculus, ae vanus sit habendus ille. qui, cum honoribus sit indignus, se magnanimum hisce contemnendis esse profiteri audeat. Sequitur magnificentia quae circa magnos est semptus hoc namque de ipsem arduum est quam nolim a Christiani gregis praeside in hanc partem usiarpati, ut ad animi hanc, qua statuo, magnificentiam attinere arbitretur, magnos coenarum ac splendidos apparatus, ingentem famulorum ordinem, magnam de eximiam aulaeorum ac
D vaserum argenteorum silpellectilem, caeteras ue huiusmodi impensas, ut turpiores nunc omittam. non enim eadem quacunque persena decent in Principe fortasse non indecora haec erimi, Sc ad magnificentia spectabunt; at Episcopo.Christianique gregis pastori nihilivi existimo magis indeces. verum magnificentiae Episcopi interesse reor primum ut erga inopes prosesissimus
si magnaque hospitia construat, in quibus paupertim,praesertim cum aegrotant,le victili lc sanitati consulatumdeinde ut templa,vasa,vestes, caeteraque,
quae ad diuinum cultum pertinent quantum fieri possit, non omita interim erga pauperes officio, magnifica ornata lue habeat. ab hisce rebus Episcopo debetur magnificetiar laus.Reliqua ex uirtutibus irascibilis appetitus est mF- sietudo, qua mollitiir animus, ac refrenatur, ne iracundiae stimulis in prae-
449쪽
ceps actius rationem reuocantem nequaquam audiat sed longissime praecura arat. nam,quemadmodum tribus superioribus uirtutibus praestatur quoddam
animo robur, ne rebus arduis cedat, ne e praecurrentem rationem deserat:
ita contes mansuetudine frenati ir irascendi vis, ne rationem praecurrat,eius hue mandatis obaudiat. Haec uirtus maximὸ splendet in'quouis praeside, su-rere enim ualde alienum existimari debet a principe, in quo omnium maxime sapientiam optare solemus . nulla uerdanimi perturbatio magis homines agit in furorem, quam iracundia, ex qua no tantum in animo, uerumetia in corpore magna turbatio excitatur. licet intueri ora, gressus, omnemque habitum corporis hominis irati: nihil decorum, nihil compositum spembis Hae sere uirtutes simi i Peripateticis connumeratae, quibus sensibilis appeti- Ftus,qui suapte natura rationis est expers neque ullum honesti sensum habet, quodammodo ad participationem rationis assurgit. Nunc tempus poscere uidetuli ut pauca quaedam,quae ad hoc negotium pertinent, dicamus de uirtu tibus partis rationalis.Nam ex hac, veluti ex radice quadam, rectitudo influit in reliquas quoque animi uires. Nisi enim haec rectὸ in sita adficine uersabitur,frustra reliquae vires sequentur imperium rationis: at recte agere non poterit, nisi propriis uirtutibus silerit prius imbutar huius autem animi vis altera comprehendit ratiocinatur ac cogitat;altera uerd appetitus quidam est cogitationis assecla.huius posterioris, appetitiis inquam rationalis iustitia per- Gfectio est. non enim in sensibili appetitu recte liaec animi uirtus potuit collocari:nam non uersatur circa sedandas perturbationes ut reliquae. sed tantum aequum seruat ac tenet aeqinim uero collatione d scursuque rationis comprehenditur, Se iccirco ad sensibilem partem pertinere non potuit, sed ad rationalem. huius namque multorum inuicem collatio propria quaeda est actio. iccirco in eo appetitu qui rationem sequitur iustitiam collocarunt. Haec uero uirtus,si in genere sematur, tam late patet, ut ad eam caeterarum omnium
uirtutum actiones reserri queant quod si pressus eam sumpseris,aequitatem tantum ampletatur in externis bonis, ut non plus sibi, quam aequum si, neque alteri minus,sed aequum omnibus tribuatur.hominum quidem communitati, coetuique ciuili tam necessaria est haec animi virtus, ut ausim diceresne reliquis uirtutibus consistere posse hominum societatem, at nunquam uel temporis momentum permansuram, si quaevis iustitia auferatur. in Hpriuato uiro satis iustitiae esse putandum est, si ab inserenda iniuria abstinet. at in principe ac praeside late patet. Nam non satis est principi. si ab inserenda iniuria temperet ipse, vertim oportet, ut de illatam ab alio iniuriam poena compenset, Se ne inseratur pm uirili prouideat. qua in re tum mira prudelia, tum etiam diligentia non mediocri opus erit.Hanc igitur principum ac praesdum propriam peculiaremque uirtutem, futurum Episcopii admirari oportet, i tenerisque annis assilescere, ut non modo facere, sed ne audire quidem
iniustiim aliquid patiatur.Hanc Ac in comutationibus seruari curabit.& in distributionibus,quod praesidis officium est diligentissme seruabit. Altera uirtutu rationalis animi in ea est parte costituta,quae ratiocinatur & sapit. Hanc
450쪽
Α 'ptii dentiam nominabimus latiori quadam significatione, quam i Peripateticis se matur. Haec uirtutum omnium princeps,sine qua nullum uirtutis officium re uim esse potest. huius proprium est, quod in una quaque actione decorum,atque honestum sit intueri. quae licet quodam modo non in ciue libem selum,qui tum sui tum familiae curam habet,sed etiam in seruo esse debeat i hic tamen angustis quibusdam terminis coercetur, in principe uero a praeside , quibus alii obediunt, proprios ac latissimos fines habet. non enim huic siti; erit compertum hahuisse, quid certo cuidam hominum generi in ciuitate & decens, de utile si ; sed in uniuersis generibus, ut hoc norit, oportet. huius praecipua pars, quae omnium maxime principi conuenit est legum B serendarum facultas, ut scilicet leges serat, quarum obseritatia ciues ciuilem Delicitatem mancam illa.quam di x imus,adipiscantum, Habiles autem atque apti fiant ad Christianas uirtutes capessendas, quarum demum ope suprema beatitudinem cons uantur. at enim prudentiam meo quidem iudicio difficile adipiscetur,qui philosophiae morali nullam operam dederit; quo fit, ut ea studia pulchetrima Sc Principe maxime digna existime. in his uellem ego Episcopum nostrum, quem instituimus, dies atque noctes uersari. Historiarum quoque cognitio non parum ad prudentiam facit, dum aliorum exemplis illustrium alioqui virorum quid deceat,& quid operae retium sit, in unaquaque actione facile discimus. luic quoque uiriliti copulemus reliquarum
rerum cognitionem, prae omnibus uero naturalium, diuinarumque rerum C contemplationem: quae te per se pulcherrima est, maximeque momentum praebet, ut ad earum rerum imitatione, atque exemplum tum animi eorum,
qui illam perceperint, tum uniuersa ciuitas illorum duima se effingat. prudentiae quoque officium est . ut nouas quasdam, superstitiosasque artes ueris honestisque dignoscat, ne fortasse qui multorum est error in monstris quibusdam, Sc nugis magno cum dispendio tempus terat. Hactenus eas uirtutes persecuti sumus quibus humana uita continetum, ut prius illud in Episcopo nostro caueretur, ne quandoque ex homine in brutum animal degeneraret. Nam, cum Episcopus ut supra diximus hominemq uodam modo excedat. nostrumque institutum fuerit, de integro Episcopum ab incunabulis constituere necesse fuit ut prius hominem faceremus; quem postmodum D Episcopum sachari essemus. Hucusque procedunt humanae vires, neqtie vltra hominem promouent, quam ut in actionibus quibuscunque decorum, honestumque seruet, ac diuina quoquo pacto attingat ex remm sensibilium contemplatione, admirabilique in rebus omnibus naturae ordine. Haec manca illa. atque impersecta Delicitas est ad quam supra dixi posse hominem naturali Iumine peruenire. Uerum non est haec suprema illa beatitudo: quae omni ex parte appetitum hominis compleat. sed quaerenda est multo excellentior, ad quam conseqtiendam nunquam sufficerent naturales conatus, sed opus homini est peculiari quadam gratia diuinitus impertita, nonnullis me
uirtutibus confestuentibus gratiam, quarum adiumento humanus animus ad quandam participatiouem diuinae naturae attollitur: hae uero simi ueluti