Iacobi Syluii Ambiani In linguam gallicam isagoge, vna cum eiusdem grammatica latinogallica, ex Hebraeis, Graecis, & Latinis authoribus

21쪽

IS AGO GE

inde dimi minuti angiet. ungula ungle. Aliqua dosonu re tinemus, que habuit ante vocale quam elisimus,ut angelus

angile. hoc rursus sic g- , illud sic g notabimus. Ad haec, g ut Latinis, ita Gallis ii liquidu sibi in quibusdam adiungit, in

quibusdam non. ut anguilla, rogo &c. anguille, languetar, image, corriger, interroger, quod interrogucr dicunt nonnulli. G item ut c, Galli velut 1, interdum prope sonant. Vnde scribendo de loquendo ea mutuo confundunt, dicentes, legamus,li sons,lis , lisent &c, pro ligons, li es. sic dicimus, notis di sons, votas disci dec. pro, didons,votis dices., etiam ob id tantum scribenda videtur, ut ostedat sequens u squod sibi perpetuum alligat In dictione ante al- iteram vocalem in eadem syllaba positum, literae vim amittere: ubi tame prorsus non evanescit, praesertim apud Italos Se Germanos in Latinis dictionibus, apud Picardos in suis, di tes a quatere quouecer, a fui quoi, a quatuor quo uatre. Quod de in c, g, S saepe sicque te a & e cotingit,ut qui, cui, sanguis,anguis, lingua, suesco, suauis. Quare si ob id qalia est litera quam c: g quoque de s , cum praeponuntur literae vim amittenti, aliae putandae sunt, S: aliae cum id non faciunt. Altius ergo contemplanti, octodecim tantum literae tibi videbuntur in Latino sermone, sexdecim Graecorum antiquae scilicet, de s de x postea additae, quas a Graecis quoque mutuati sumus, vty,S Z., causa nominum Graecoru, Ex his patet, c, K,q, nomine & figura differre , potestate autem in sono de metro easdem este: ergo pro eadem litera accipiedas esse. H , aspirationis nota, nil habet literae praeter figuram: potestate aute caret, quae praecipuam elementi rationem ostendit. Ergo litera non est quia non vocalis, nosemivocalis, no muta. Prisc. K, I, h, Varro dc Macer, teste Censorino, literarii numero no aditi t. Idem . in . quidam litera no putabat: dc vinceret, nisi in equo dc equitatu appareret expresse. Capella. Addit tame pollea, Superua-

22쪽

euae erui q & K. Huc pertinet quod Quintil. cap. 6. scribit,

tuissex nostrarum ultima carere, si no cana quaesiuistemus. S ante i ,& alias quasdam consonantes, in media dictione raro ad plenum, sed tantii tenuiter sonamus: & pronu-tiando vel elidimus vel obscuramus ad sermonis breuitate,

quod illius sibilus nisi longus sit, & asperiors qualem Hispani, Narbonenses, Aquitani plerique sonant) non admodum audiatur. id quod dum fit a Gallis, sic Tnotabimus,

ceu parte bona pronutiando expungatur. vi magister ina, , rue: quod maum propemodum solum pronuntiamus. Sic

studere e sudier Mutella tacuelle,& alia prope infinita sibilo truncato proscrimus, quem in quibusdam persecte cum Latinis & Graecis seruamus,ut honestus honeste, domesticus domestique, pha lasticus phalassique .sicholasticus scholastique, organista organiste, baptista baptiste, euangelista euageliste, & alia quaeda suis locis & in Elymologico dice-da. Forte quod haec haud ita pridem a doctis in usum Gallorum ex fonte vel Graeco vel Latino inuecta sunt. In fine quoque dictionis nec Illam nec caeteras consonates eade de causa ad plenu sonamus, scribimus tantum: nisi aut vocalis sequatur, aut finis sit clausulae, ut foeminae sunt bonae, Lel feminet soni bones,scribimus, sed pronuntiamus, Lel truncato sibilo,s me sine cfon sine i, bones. Infantes habet panem, ita ensen f hont dii min, scribimus re proserimus, nisi quod i in ense nis N in similibus, vulgus Gallorum no sonat, nec in tertiis personis singularibus S pluralibus, verborsi. Quod quibusdam est tam dissicile, ut e praeterea subiicia t,dc pro amat it amet, amat iis ament dicunt amete δ amente,& similia, Italorum more, qui d det in fine dictionis latinae de & te senat. contra Scoti & Lothoringi, e postremum omittunt post qua uis consonante,

23쪽

s IS AGO GE

squid Gallice conantur. Nunc de vocaliu ordine in diphthongis dicamus.

ORDO LITERARUM, PRAESERTIM VOCALlVM IN DIPHTHONGIS.

Iphthongos a Graecis potissimu mutuati videmur D scilicet,ai,et,ia,Oy, au ,si,oli. Eas tame quam cae teri Europae populi plenius Sc purius pronutiatione ,si quid iudico exprimimus. Si ipsae simul concretae,debent in eadem syllaba vim suam,hoc est potestatem de pronuntiationem retinere, ut certe ex sua definitione debent. o Frustra enim distinctae sunt tam litetae quam diphthongi, si sono de potestate nihil differunt. Nanque at Graecis propriam , Latinis quibusdam poetis usurpatam, non ae,icus cum Graecis: non ai diuitis vocales cum poetis Latinis, sed Auna syllaba utriusque vocalis senum lenitet exprimente, pronuntiamus: qualis vox aegrotis Sc derepente laesis est plurima. eat quoque, seu es, no i tantum cum Graecis, nemque nunc i,nunc e cum Latinis, hanc in hei interiectione seruantibus, in voce autem Graeca in i,aliquando in e permutantibus de pronuntiantibus: nec ei diuitis vocales e ferimus, sed ei monosyllabum,voce scilicet ipsa ex utraque vocali in unum concreta,ut ingenium etaein, non engen, nec engin. os, noni, cum Graecis, nec Cecum Latinis,sed vi utriusque vocalis seruata, ut monachus moine: dativo

mi,id est mihi moi. Eodem sono oy pronutiamus,Vt genitivo mu, id est mei moy. Super haec, , is, cum Graecur

au,eu, cu Latinis pronutiamus. ut αυτονιους, autone ευαγ

γέλιον euangite in quibus tame . seu u consonante sonat, non vocalem Graecis, Latinis,& Gallis audire a uir, neuter neu tae. ου seu ou cum neutris pronutiamus. siquide nec per u , Graecorii more,sed cotra, ii in o. seu ou perlepe mu-

24쪽

tamus:ut non multo post in literarum cognatione docebimus. Hac autem diphthongo caret sermo Latinus. Diphthongos autem singulas velut accentus circunflexi nota signamus, sic, ad ,α,οι , Oy ,au,eu,ou: ne vocales solutas Sc diuisast quas punctis duobus, velut apiculis, distinguimus lector adhuc rudis esse putet, proindeque perperam pro

nuntiet.

Eu sonum habet varium, aliquando eundem cum Latinis, hoc est plenu, ut cos cotis ceu t, securus sitir , maturus me ur, qualis in euge,Tydeus. aliquando exilem de propius accedctem ad sonu diphthongi Graecae ευ, ut cor ctar, sorors stir,morior De nitar: nisi quod u in his, non velut t sonat quomodo in m de o ) sed magis in sonum v vocalis inclinat: id scribendo ad plenum exprimi non potest, pronun tiado potest. Sed in his forte de in quibusdam alus, haec vocis cu varietas propter dictionum differentiam inuenta de recepta est. I llam eu, hanc A lineola in longii superne pro ducta, sonum diphthongi minus compactum de magis di-Iutum significante, notamus. De consonantiu quarundam ordine, ut quὁd,t,m,n, no praecedit r, nulla vocali media, de in eadem syllaba , in canone 3 dicimus. Nunc quae quibus inter se cognatio sit,

enarremus.

LITERARUM COGNATIO

Vtuam literarum inter se cognatione, ob quam M iure quodam per derivationem, declinationem, compositionem,translationem, tum ex Graeco in Latinum sermonem,tum ex utroque in nostrum, dc modis aliis in se inuicem, ut apud Graecos de Latinos, ita quoque apud Gallos transeat 3c transformetur,dicere tempestiuum

est. Similiter quibus figuris tum Graecis tum Latinis via

25쪽

o IS AGO GE

Gallia, Graecas dictiones patiter & Latinas in seu idi&ma

talicitate ea transcripsit,ut nullum prope verbum sit,quod Graecis St Latinis non debeamus. Nec desunt tamen quae Hebraeis accepta referimus: sed no admodu multa, de quot fortasse a finitimis sumus mutuati: ut Interim taceam pauca quaedam domi nostrae nata, tum ad sermonis munditiem& opulentiam, tum ob rerum necessitatem, quas quidem nouas larga manu & numerosa sobole,in dies,autverius in horas parit Gallia, tam est rerum ommu ad bene beateque vivendum necessariarum foecunda,lam est artificiosa, ta est operosa. Quam vero nunc dusturi sumus vocalium affinitatem dc transmutationem, no modo ipsis est inter se, sed etiam cum diphthongis ex se nascentibus. Literae sunt affines aut per communitatem, qubd inuice pro se positae inuemutur: aut per cognatione,ut b, p,pli,s, hin. dc c,g,ch, X.& d,t,st,t,X,T. Vnde saeped,scribetes Latini ,Z ita sono exprimui,ut meridies, hodie. Quin dc antiquissimi Medentius pro Mezentius dixerui. S quoque pro Z saepe geminamus , ut pro πιτιζώγ, Πατρι-, massa,pitisse, patrisse. Et Dorcio, τε, I ro , , ndenos tu &te sumpsimus . Attici quoque , teri , , pro

Mutua vocalium inter se cognatio. A tam longum,quam breue Latinis transit in e nunc longum nunc breue. vi

Cipio cepi. Tango tetigi. Iacto ieci. Frango fregi. Facio feci. A rceo coerceo. Ago egi. Halitus anhelitus. Adde quod Cato Cesorinus authore Fabio libri primi cap. 33, pro dicam, facia, scripsit dicem, faciem: modiimque eundem seruauit in caeteris similiter cadentibus1

26쪽

INLING. GALL. I

Sic a in e Galli saepe mutarunt, quum ex vocibus Graecis aut Latinis suas effecerunt: rarius tamen in prima syllaba quam in sequentibus. ut, Alaetc. Mula mulc. Musa must. Penna penne.'

Hoerba herbe . Porta porte. Villa villa. Papa pape. Patriarcha patriarche. Monarcha monarche.

Scriba scribe. Sophista sophiste.

Homicida homicide. Idωlolatra idolatre. syn. IO. Hypocrita hypocritc. Diadema diademe. Sehisma schisme. Problema probleme:& alia huiusmodi innumerabilia. Sic talis tel. Qualis quel. Sal fel, Mare mer, Par per. Charitas charite. Caritas chercle. Honestas honeste. Dignitas digniae. Α Estas aene. & in tas Latina prope.reliqua. Sic,

Delphinatus Guphinc.

Prope reliqua primae decli- Legebam ii e . nationis. Audicbam ouce. vel mole&c. vel utrobique sine epostremo: de quib' in verbo & alibi fultus dicemus

Apostema apostume, velam pestume.

Sophisma sophitae.

Poema poemc. Thema theme vel thume. Quid quod Parrhiseses e pro a , & cotta, praesertim m vel nsequcte, etiam in Latinis dictionibus, Censerini exemplo,& icribunt de pronutiant, magna saepe infamia dum ametes pro amantes, & conrta amantes pro amentes, aliaque id genus eadem ratione confundunte

27쪽

IS AGO GE

A in i saepe Latini transinutant,Vt Facio inficio. Amicus inimicus

Iacio iniicio. Arma armipotens.

Salio insilio. Stella stelliger. Galli quoque Latinoru imitatione, interdum id feceriit,ut

Vacuus,a,um,inide. Cerasum cerise. Cerastium cerisee. Vacuare inider. Vnde deucidera deuacuare. quo significamus filii ex girgillo sque ob id Minidola a deuacuatoriu ,& Tornete a torna do vocamus glomerare. Nisi ii,intini,aut Picardorti more,in ti, mutatu malis. de quo mihi postea suo loco dicendum est in canone 3 s. Latini a in o& in v quoque verterunt. Vt . Latio lotus. Salsus insulsus marmor.' Aula aulula. θρίαμ e triumphus Calco conculco,inculco.

Quam mutationem Galli quoque alicubi expresserunt. vi

Tangere toucer, Amamus Amoris . amabamus notas almeons

Et ita in primis pluralibus persenis praesentis primae,&praeteriti impersecti ,etiam aliarum coniugationum. A, Vocales varias sibi, nunc praeponit per prothesin: nunc postponit, sed in media dictione, per epenthesin, figuras Graecis pariter & Latinis frequentissimas. A sibi e nonnunquam praeponit,Vt Aqua auc, quida laue, syn. q. Veteres eue: quam Narbonenses purius vocat cgue. A. I. . . in g. unde nos aquarium eguere diximus, Plura huius exempla mihi nunc

non occurrunt.

28쪽

IN LING. GALL. A ,sumpto i,saepe facit diphthongum at Gallis,ut

Pax paIS. Fascis fastis. Facere Lire. Amare Amer,vel amer: quod etiam amarum & sel significat. Adiuuare aὶder. syn. iuin Tacere latre. Vado De tinai. Sed Video De u OI. Habeo Dhai. . , ' Acera Ere. Macer maligre Alacer ala gre. Area Arc. Bacca lauri, Ba,c. syn. cc. Quaedam tamcn nonnulli,

Normanorum more per e, A. I,pronuntiant.

Trama trame.

Trames traim. Unde, Ilvat grad traim, velociter. Et, ii vat a grand trAm , frequenti comitatu. It tiet grad traim: magnam alit familiam, Sc rem domesticam habet amplissimam.

Quaquam a tranare tra

ner,dici train queat: 'uasi secum tranet & trahat

multos.

Fames falim. Mane main: freques in comoediisGallorii. Demam

cras, a demane.

Panis pain. Vnde compa In pro socio in usu panis de aliorum, uti la diminuti-uo,palinon compa mon&compa inie formamus, ut

Latini in commilito, commanipulo fecerunt.

s Lana Line. Ranaraine, Picardi. Grenoule Manus malin. Galliaranticulo diminuti Sanus, a,um .sain,sAnc. uo, prothesi g.& sync. unc. Planus, a,um, plain, phd- Hamus haim. Picardi, ne. Sed Hamucon diminutiuu, Gall. Plenus,a,um, plAn,plA Nanus naim. Vanus,a,um, vain, Vaine. Granum grastam. Sed Stannum estAn. Vannus van Stamen esta in . Villanus, a, um , villain Stramenestram.

Villame, pro infami de

29쪽

at diuisa

rustico dicimus. vii Sacella pro historia Gallico ser

nus capellam a capellanus. Unanus,a, um, germain, germaliae. Romanus, a,um, Roma n, Roma ine. Sed romanmone coscripta. Adhuc modii possessiua permulta in anus, de quibus post, ea in nomine tradimus,&in Elymologico. A diphthongum Graecam ut sepe diuidunt Latini, dicentes pro η Uxια Mabao αιας AiGX. Se Aulat, aquai, pictai, terrai, proaulae,aquae,pictae, terrae. Sic nos eandem modo coniunctam seruamus, modo diuidimus ad significandum diuersa. Vt cae trai,id est traho de sagittam emitto, quam ob id trAct a

tractus vocamus.

Ge trai, id est prodo & in fraudem traho, licet hoc a trado videri queat. mis, id est habeo & teneo: infinitivo hauar. C, hai & pe he, A. 1 . id est habeo odio, & odi. infinitivo hair,uti a tua, traire: a trai trair infinitiuos habemus. de quibus rursum in diaeresi pauca repetemus. A, sumptou, in au diphthongum saepe transit. maxime Isequete in voce Latina, de aliquado ui ou, nisi i in v mm

Fallo, Pe faul. h praeposito, ut vox sit -- Falsus,a,um, fauis, faulse. getior. Salio, Desaul. Falx fauis. Saltus, us,sauit. Falcicula fauicile. syn. cuCalidus, calida, um, ald, Salix fauis.. callide. Palus paul. Cala cauis. Calceus caulae, Pic. & caul- Alter,a,um,aultae. ce pro caliga. unde nasci Aulcun, ab aliquis unus. potest. G. 1.

30쪽

IN LING. GALLI

uauli. Animalia, animauis. Sic Leal leale, a legalis pro iu- Seignourial seignouriatiis astus. syn. g. signatorialis. Na signator Legales leavis. unde deleat scigne ir S seigneur, syn.

delea uls. at.&se cur, syn. gnat. pro Regalisroial. regales rotatili domino dicimus. Aperire ouurir. P. a. sync. e Apertus um,ouuert,ouuerte.&aperi pro celer,unde Apertement adverbium, pro celeriter.

In his omnibus,&id genus reliquis,l retineo, quod id vi- Ainoudea quoque seruari, quoties o vel ii ante i sine medio fit

Pollex poulce. Color coli leur. Coluber couluinre. vel

Ultra oblim. Multus mouit. Culicr coultrc. Velle voti loir, o praesentis Cultellus coultet, Picardi repetito. etia pro volutas. coulteaii, Galli.

Culpa coulpe Feniculus seno ut, syn. ic Solus sitit Geniculum gemul. syn.ic Dolor deii l pro luctu

Et alia consimiliter permulta, quae omniti consensu i retinet. I nal vero, i in v mutatum videri posse,&ex alfacta diphthongu au, suspicio est: presertim cu videa i ipsum in au , a Gallis iapenumero couerti, maxime quum e,vel a Latinis,uela Picardis ipsi l praeponitur. vi Bellus bes,Pic. au,Gal. Cerebellum ceruet, Pic. cer Pellis pei, Pic. peau, Gal. Heau,Gal. vel cum Viris