장음표시 사용
471쪽
si dixerint leue esse in quo est multum de uacuo:tune magna terra essa leuior igne paruo nuin ea est multum de uacuo:&multo suus stin paruo igne, Si dixerint leue est in quo vacui ad plenum est malo Proportio: tunc uclocitas magni ignis c u locitas parui ignis ellent equales
quod est contra sensum:cum ignis magnus uelocius feratur sursu igne paruo consequentia uero patet quia sunt eiusdem species c ita proportio est eades:ecce quomo Auerces nas tres rationes reduxit ad unam hypotheticam diuisiuauexuli sunt tria membra quae per ordine sunt conlutata Animaduersione dignum primosin ueroem aqua retina sunt elutae genais
graus simpliciter se dii terunt i magis ex minus& similiter ignis c aer qui sunt ex genere Ieuis simpliciter, Leue autem simpliciter ex graue simpliciter non sunt eiurum generis ex hoc infert Aueroes esse impossibile ut pars alicuius eorum cilicet ignis sit grauior in comparatione ad aliquam partem alterius scilicet terre uerbi gratia quia impossibile inuenire partem terre leuiorem parte ignis:c grauiorem aliqua parte ipsius stilicet terra, Et impcllibile est inue/nire partem ianis icitiorem parte igniis c minoris leuitatis v alterius partis sit leuitas. c similiter impollibile est inuenire aliquam quantitatem tente grauiorem alia parte sui plius di lculo rem alia parte sui ipsius. Additu simili et in mediis est aliquod grauius cu leui ' respectu extremorum ut aqua est leuior terra licet utram sit grauis v grauior acre: ex aer non est de gonae grauis, Rursus dicendum est . aer est grauior igneet leuior aqua:&io est ex gens mitis Ex his inseri secundo graue obleuein respectu dici dupliciteri aut in eodem alemento: MPm differentia; magnitudinis:ut maior terra est grauior minore:uerbi causa bipedalis est grauior pedali cu leuior tripedali Aut in divase, emctoe cv sic aqua est grauior acre cv leuior et Dubvano a sed occurres contrahaaerdixit enim ignem evaerem esse eiusdem generis leuas simpliciter: citemincvaqua elleriusdem generis grauis simpliciter addidit autem haet non distine iuSecunda Glutio Q in magis ev minus. Huius occasione non nulli tenent grauitate terra: 5 aqua elle eiusde speriis Bluuo est&nondit ne nisi i m magis diminus similiter leuitatem aerisci ignis, Sed reuera illier
tant: quia motus istorum cluserunt specie:ut patet e X dilfferentia terminorum ad quos etpi traturae dippenint specie:c, ita ignis c aer disterunt specie icuitatis:& terra cuiqua dictaut specie grauitatis Tunc ad dubitationem responderem saluo meliori iudicio' cum Aueroes est ignere aerem ellegeneris levis simpliciteranon intclligit ita ut aeriit limpliciter leuis k ad omnia sed se tenere cum genae leuiu: cucum addit ea distares m magis c minus intestigit micr/sectius ex imperfectius in generemon autem in specle:uelut musca ch homo in genere animalis, mouero ad uerba attinet dcbes scire et, illa uerba nec coch uacuum rationem habet ad pic Auero dupliciter exponit uno modo in Aristoteles haec uerba reflcrat ad graulac leuia in respectu:alio modo . reserat ipsa ad grauiaet deuia simpliciter:quas expositiones reputo invarem:cunihil faciant ad uerba Aristotelis:&minus adlisu3: ut ex nostra expositione patuli,
Absurdum autem esto si ob uacuum quidcm sursum seratur uacuum aut non
Iecundo principaliter obicit democritoc leucippo: quia isti dixerunt graue serri deos mobplenum: leueucro sursum uacuum contra obicit quia absurdum est dicere leuestri sui sim uacuum:& uacuum ipsum no ut nec sursum nec deorsum. Inquit absurdum autem est des ob uacuum quidem sursum fertur supple Icuc:uacuum aulcm non sertur suppi sursum mo
Praeterca si uacuum quidem sursum aptum est serrat: plenu uero dcorsuria:arei ob Aiu , hoc caeteris sunt causa lationis utriuslmihil de compositis considerare oporte, bat: quam ob causam lim quidem corporum grauia:illa uero leuia sunt: scd de his ipsis dicere cur alterum quidem leue:alterum uero grauitatemhatat
Tertio principaliter obicit sic si uacuti quidem sursum aptum est terri plenu3 uero deorsum ita
ut propter a caeteris corporibus sitant causa lationis utriusci': uacuus quidem lationis quae fit sursum:plenum uero lationis:qua fit deorsum: hac ratione ualet:quia uacuum aptum est iurι sum seni: plenum uero deorsum: tunc eos nihil de copositis ex uacuoc pleno conliderare oportebat:quam ob causam ho quidam grauia de numero corporu3 sint: illa uero leuia:sed de his ipsis uacuo Δ pleno ponet dicere cur alterum quidem leue est ulcilicet uacuuiadterutici gra
472쪽
ll Xue est uel grauitatem habeat, Est ergo uis allois si corpora composta ex uacuo cu pleno sunt Vis rationis alia leuia:quia habeat plus euacuo:quod aptum est fini sursum Illa gravia:quia nabet plus in pleno:quod est aptuin terri deo sum: rustra eli questio de copositis cur eoru alterii est leuercvalierum graue:sed questio debet esse deuacumcur ipsum est leuci de pleno cur ipsum est graue: qua questioed inita:mox patebit quaestionis lutio de compositis at nec democritus nec leucippus questionc de ipsi uacuo cupieno determinariit:ldeo insumescia locutriunt de grauibus e leuibus ipsis Hax est uis tertiae rationis.
Et uisupc qua nam est causarat plenum uacuum non distent. Insuper
Etiam Quarto obicit eisdem:quia si uacuum suapte natura aptum est sutilam seris:plenii autes deorsu3
tunc in compositionem uenire non possent: quia ii sint motuu contrarior mox distarent:uacuum quidem sursum seminitao:picnii mautcdcorsum sed circa hax sent duae dubitationes Dubitationes prima est cotra secunda ratione:erat enim prima ratio Q si aliquod corpus mouetur senum p Prima Pter uacuuroporteret etiam uacuum sursum moueri suapte natura:cii contrarium uideatur: eo chnec sursum:nec deorsum aptus est serit contra hanc ratione quia sed ueritatem graue mouetur deorsum ob grauitate cv leue sursum ob leuitatem di tamen nec grauitas nec leusitas est apta per se moueri aliquo modo Respondet Auerses in comentos, non est simile de me Auer eouacucincude Pultate . nam uacuti est corpus trina dimensione astemhicultas uero cu grauitas mento. 11. non est corpus:sed forma substatialis modo est regula vii &.viu. physicorii nihil moueri posse ab aliquo corpore motu locali quin illud corpus equo mouetur:moueatur.potest tamen aliquod moueri a sua forma:quae tamen non mouetur per se, Secunda dubitatio est contra quar Seda dubitatio tam rationem: arguit enim si uacuum esset aptu ferri sursu plenus uero deorsu3:tunc haetio possent uenire in i misitioncm:qulamin seperarent:cotra:quia atrari grauecti leue pos Solutio sent uenircadis auramquia mox disiungerent Respodent iuniores c sapide no esse simi, lepropi d ascausas: prima est:qilia sciemctatio sunt actu liminio:sed uel uirtutem Irmissi eva si potestate Secuda causa est quia forma misit determinans:aica in unioe scruantur hari aeriose causae locum non habent in uacuo cupieno:primo quia uacuo cu plenum nopo mi nisi actu esse in compositis:secundo quia non possunt a flama mixta delaminari claita uua haec nulla est umilitudo.
P Nerea rationi Monum est douacuo locum sacere: quasi ipsum locus quidam T. '
Quinto obtest: quia tune uacuum esset in loco uelut corpus compositum:culus in pars Hoc Regio autem falsum est quia uacuum est si eos loeus:&M-c ita Locum procederetur in infinitum Inquit preterea rationi distanum esto uacuo locum tacere quasi U Regionem. sum uacuum locus quidam non sit modo hoc est alsumquia scdm eos uacuum locus est.
Pr.rtcrea si uacuum mouetur:esse quendam ipsius locum equo S ad quem mutatur necesse est,
Sexro obicit eis:quia dixerunt moueri uacuum kdm locum At arguit si uacuum mouem scdmlocum:oportebit esse aliquem lociam equo mutatur:&aliquem:ad quem mutatur quia omismotus est determino a quo in terminum ad quem modo hoc est impossibile:est enim uacuu3
ut dicunt infinitum totum occupans.
praeterea que nam est motus causamon enim uacuum ipsum iam:non enim solum ipsum: sed etiam solidum mouctur.
Sexto obicit ranc non erit aliqua causa unacvsimplex omnibus motibus communis:nam talis causa non est uacuum ipsum solum:qua cuncta mouentur:quia etiam Gildus mouetur,nce solidum tantum quia etiam uacuum mouetur:quare nihil potest esse causa sola motus:quae sit
Omnibus communis motibus Aueroes comento pracsenti facit has conlequentlassiuacuu est in Auer. eo principium motus:ergo dcbet habere qualitatem motivam naturalem .si uacuum habet natu mento. xviii. ram propriam siue qualitatem naturaliter motivam:tunc uacuum non esset uacuum hae conlsequentiae ualent praesupposita defintione vacui. Uacuum enim est dimensio corporea ab omni qualitate motiva ae alterailua ab luta:quo dato ualet prima consequentia:quia si uacuum est principium motus uidelicet sursum:ex quo sua natura non limitatur magis sursum s deor/
473쪽
ob causam simpliciter grauIums leuiu inter media grauiora leuioram inuicem atq; hi sesqua simpliciter sunt.
Secundo obicit his: qui fecerunt materias contrarias ut uacuum cupienum:quia ut dictum est isti non pollunt alsignare causami quare intermedia a lemcta quae stat aere, aqua sunt grauiora leuioracp inuicem ut aer leuior aqua:&aqua grauior aere nec possunt assignare causam quare haec intermedia sint leuiora&grauioralis' quae sunt impliciter graulic leuia ni empossunt assignare causam cur aer okaqua sunt grauiora igne: cv leuiora terra ut dinii et superi' deductu est enim supcrius ad hanc opinione3 sequi magnam terram esse leuiorem par aqua quia in ea est plus de uacuo:di magnum aerem elle leuiorem igne eadem ratione:
Magnitudine autem parui arem desinii esgmento quidem assimilatur magis Assimilatur aliquod priorum sed quia disterentiam sedin unum quodq; quattuor a lemento via ' rum facere potest secutius ad anteriores dubitationes le habet Esee
Resellit opinionem eorum qui subcontrarias effecerunt materias .isti enim dixerunt materias Aliquod esse quatruoraelementa: que reducta actione passioneu una erant omnium gravium leuiuio Suppletum uel materia:quae postea masnitudine graue .paruitate leue faciebat obicit autem hunc:quia sic de ii finire graue at leueat similatur maeis figmento: a stimi icturaliquo priorum quae ab antl Sed uerbum quis dicebanni r. addit tamen:quia saluat disterentias a lementoru quattuor ignis uidelicara suppletum aquae ch aeris di terrae:sic opinari securius te habet ad anteriore dubitationes inquit magnitu Potest dine autem paruitateq; definire ut desiniunt:qui matcria subcontrarias ponunt figmento a Contingit dein assimilatur magis lassimiletur aliquod eo in quae dicta simi a prioribus aismilatur quidem figmento:quia reuera non possitnt quattuor, lementa ad eo reduci ut subeant ratione unius materiae: qti postea pollit magnitiadines viamitate tacere grauecvleue:& sic uidetur colorata positio 'nulli im habens standamentia, addit in quo haec positio est praeserenda: cvunquit sed quia sic definire potest facere diffferentiam sminumquod quattuor a lementorum: triam tenet quamiora lementa elle formaliter diuersat unum tamen reductive. ideo supplesic definire securius se habet ad anteriores dubitationes:que sunt mole in principio de graul OB
Ei uero qui unam facit naturam eorum quae magnitudine diffrunt: idem accide Accidit
re quod his accidit qui unam faciunt matcriam necesse est & nequeue qui ditu quam fmpliciter esse neq; se sursum:sed aut derelinqui:aut extrudi xmulta I s
parua paucis magnis grauiora esse Quod si hoc erit: accidet magnu aerem a Posterius ferrignum pignem aqua rei cyparua grauiorem esse:quod quidem est impossibi te ea raturque ab aliis dicta sunt:haec sunt:&hoc modo.
Redit nunc ad opinione Platonis:qui una facit naturam esum eoru aquae magnitudine disserui quae nanira est trianguloru obsuperficierv. hac enim constare omnia magna curarua singra/ulacu leuia ammat lobicit. n primo huic opinioni gentratim hoc: quia accidui illi omia absurda quae accidui his tribus positionibus' quas nunc exposuimus: Et inquit ei uero qui unam facit naturam eorum grauium cudeulumiqiuae magnitudine dit Serunt:ldem absurdum accide/re' quod his accidit:qui unas faciunt materiam uel formaliter uel reduci sue necessie est ev quia generatim dixit eadem absurda platon accidere:quae accidunt aliis: ideo speciatim illa remit
per ordinem:primum c nihil sit simplicite leue: ok nihil simpliciter graue:hocsul deductus quia simpliciter leve ch simpliciter graue differunt specie: at in eadem natura mangulorum no potest allignari differentia specifica ut patet. lnquite neq; leue quicquam simpliciter esse clasupple neu graue sociindum absurdum est nihil serri simpliciter sursum:uel simpliciter deor sum:sed aut da linqui:aut extrudi tenet haec consequentlalquia nihil est simplicire grauedicvnihil est simpliciter leue:ldeo nihil potest simpliciter sursum serm&nihil simpliciter deorsum
quo dato omnia movebuntur aut derelicem aut extrusa:quomodo uiolenter mota mouentur. prolecta enim mouent deficiendo:quia procul a motore deficiunt in motu A mouentii rextrutinquia expulsa quo fit:ut uerbum xv teneatur expositium inquit neu serri sursim simpliciterine Meorsim:sed aut daelinqui aut pro id est mirussi:arer expelli Meroes tamem per
474쪽
moni primum est cur corporiam physicorum haec quida sm naturam semisursum:llla uero semper deorsum: Alla autem resursum cudeorsum in respectuserantur. Secundu autem quodpponitie de grauit deusquo ad eoru desinitides:&quoad accidentia:qua illis accidui: qua3 ob causam singula fiant primum proponit diceretquia de eo da, maxie dubitat insit nos aut dainlentes dicimus id primum:de quo maxime quidam dubitat cur alia corpors.s naturaliuiuisum alia dcortum k inper alia unum deorsum lis naturam serui uti hoc optimui ctia il/lius deinde addit Scum c inquit deinde depraul leutet supple quoad corii desinitiones et alto tibiis his:qui circa ipsa graula leutaq; accidunt u ob causam singula tanti secundo loco dicemus. hoc est rin in ordine: hinc patctordo: nam primo de motibus ac operationibus grauitire leuiu:secuido de ipsis grauibus releuibus definitive:tertio de accidentibus coria pendu cst causa autem ordinis estinam ab operationibus arguitur essentia ac definitio a defintilonibus cmergunt accidentia propria, unde Auerces dicit ordo prcccdendi est ab operationibus Que Auer. coad causas emim:c desinitiores est causa res secundo po steriorum ideo lubebit desinitio gra mento s. uls okleuis ci quoniam acc1dentia propria, sequntur subiectum ratione principiorum de finitivorum:inde accidentia habebuntur ergo ordo est a motibus ad citcntia: c ab essentia ad
De eo quidem igitur quod est unumquodq; serti suum locii: simillic extimadu
est quemadmodud de caeteris generatio ibus are mutatio ibus Nahu tres sint mot' Althide ic dira magni tudine:ali' aut scdm spei alius uero scdm locu in Culusus scili horu uno quod mutatione videmus fieri e cotrariis in cotraria tui in miaia:ex m*di' β'
nonam ciuis quouis mutatione ce i r aut neq; motiuia cui uiui SqQui si edulci a p
allerabile atq; a metabile alterii e: sic Salicrativu&auemetatiuu .igit eode Diccndum modicendu est cx cdm locu motritu mobile n5qduis este cuiusuis agit insu Exumandum piore locu atin inferiore motivii quide e id q)etrauitatis to leuitatis est me Qμ'
civium mobile aut dria polcri graue eli: atq; leue rem unxiquodq; in plius
Propositis his: Otractaturus eramue exest turicu declarat primo qd sit unu quodc mobile terrisu ulnspriti locu:ela uult unliquod* mobile serti in suu loci nihil allud esse uincius φλ serri ad hui' aut pbatione accipit liacile in motu locali uelut in caetetis motib' est. nautast tres truri' suntlati' dieit auctio in magnitudine sue quato Ali'alteratio in s siue qualitate.Ali' deniqi dicit mi' in loco mo in caeteris motib'uidem unamqua* mutatione fieri e cottariis in cotraria at*in media:&no inquinis terminu quouis termino mutatione es le videmus sili neqi uidem' i caeteris mutatidib''duis motiuii esse lucis mobilis.S3 ut alterabile at augmotabile alimc:sic chalterat iuuetv augmeratiuu alteraeve alteri'atet alterius.cocludiei turillitudo uidelicet scdm locumolluuio ecculusvis mobil neq; qauis mobile ee cuiusuis motivi ex hac siilitudinec ludit quid sit unsiqdiserri in fusi locu staria hoc sciri noso nisi prius sciamus quid sit minusi in locum sursum atq; deorsum intelligamus:ldeo prius dicamus id esse sursum moriuu:quod est grauitatis effectivum, id uero deorsum:quod est Icultatis generativum curer idem id est mobile sursum quod est potentia leue: id ucro deorsum quod est potentia graue ago unumquodq; seni suum in locum erit serti in suam propriam spectem siue fi Da mi id enim quod sursum tertur:ad leuitatem mouetur:quae est sua serma uel sua species uel sua qualitas. id etiam quod fertur deonum in suam grauit cm sertur: quae est eius brima uel eius species uel eius qualitas, ex stipata quid sit unumquodet serti in suum locu inquit de eo quidem igitur quod est unumquodqr ferri suum in locum. Similiter extimandum est quemadmodum cude caeteris generationibus at*mutationibus hoc est id quod proponit:&modus declarationis:quo illud declarare intendit. Nam proponit declarare quid sit unum quiniet serti suum in locum:modus uero quo hoc declarabitur erit per simile in caeteris mortibus. Omnes enim motus sunt eiusdem generis remoti saltem, In ca totis autem motibus declarat quid sit mouerit e quia tria requirunmr ad ipse, moueri scilicet agos a dicit monitu terminus ad quem:qui dicit in auctit equ2titas in alteratione qualitas:in motu locali locus.
475쪽
c mobile ipsemideo ha tua declarat in caeteris motibus:pponit in primo tres et mot clainquit nam tres sint mor': ali'qdelm magnitudinciqui dicit auctio ut diminutio: ali ' Ldmspem:Siue sorma: liue qualitate:jdicit alteratio:ali' denica lan locu :jc latio appellat hac diuisioe .pposita declarat pordine illa tria Lages termin' ok mobile cuiuilii hominoqucua' mutatione uidem fieri e cotrariis in cotraria a tui in media lovio e quouis cotrario in quodvis couanu uel mediu uidem mutatione elle:& sic patet d sit terminu in caeteris motib'. est nccnuariu uel mediu clano quodvis:sed determinatu.Deinde uoles declarare in caeteris motibus agcsic ipm mobile: inquit sed ut alterabile atu augmctabile alteria caesiodi augmctatiui claalteratiuualteria est salterius augmetabilis at*alterabilis .Ex his patet d sit mobile in ca ιtetis moti :& d sit molluti est. n mobile id qdi in potetia ad terminii mot' ut alterabile ad qualitate:& augmctabile ad quantitate, Moiluu uero est inducrauu termini motus ut augnacitatiuum:quod est Inducti uti quantitatis .ckalteratiuis: quod est in duclluta qualitatis di sie in caeteris motibus patet quid sint illa tria:&etiam quid sit mouerit ' caeteras mutationes. Ex
his concludit eodem modo esse extimanduin motu locali di nil igitur eode modo dicendus eli aut extimanductu m locu in iiii evmobile n6quodulseme cuiusuis quibus in uobis in dicat illa illa elle in motu locali uidelicet mobile: motiuuetv terminii motus est mmobile id quod in potentia est ad terminum motus localis. Motiuus autemquod est inductiuuiali, ter, mini. terminus autem clientialis est forma lut in graui grauitas ct in leui leuitas Accidentalis Dero est locus 'qui sequitur mediante forma. Ex his concludit quid sit ferri unumqi Q in uulocu . sed quia cocluditio potest hoc nisi sciamus quid sit motiuu di mobile in motu locali ideo inquit igitur in superiorem locum alui inferiorem motivum qu des est: id quod grauitatis at Imitatis est essectivum. quare primuin eli faciluum l& hoc nihil aliud est u grauitatis uel leui raus et Sectauum Deinde exponit adsumobile in hoc motu:&inquit mobile autem id quod potentia est graue atai leue: di tu intellieasdem ili'd mouet de potentia ellentiali, Dehinde exponit quid sit uniiquod ferri in tuta locu . Et inquit serri unumquodq; supple in si iis locum erit in ipsius speciem siue tormam seriacvsic forma mobilis est terminus motus socolis ci tu intelligas ut dicemus determino qui est de potentia essentiali quia terminus de potentia accidentali est locus:Haxin comento magis declarabuntur.Insuper etiam patet moucias gravia ev leuia et id quod grauitatis ac leuitatis est factivu3: tale autem est generans ideo molio grauia uel leuia generans esse utiletur: quod quidam intelligunt de potentia esstientiali nam mouens de potentia accidentali est forma grauis uel leuis zsed ut diximus haae magis inteliae tur in coment Aueroes uero hunc locium aliter intelligiti uult enim Aristotelem athgnaile
me Auer. to causam quare quaedam corporum sursum:quedam deorsu3 mouentur:&per causa sinali cau/mento. xxil sam exponit.&sic sim Aueroes Aristoteles soluit hane questionem uidelicet quam ob caulam scilicet finalem grauia deorsum cuicula sursum mouentur distinguit autem Aueroes desines duplex sit sinis alter quidem generationis ut forma:Alter rei generatae ut operatio qua ab i. Ia proficissi itur. adlauc sinis rei generatae alter est operat lo que dicitur quo a licr gratia cuius ut opus ut primo et hycomaccipit hinc bluitur Fblema uidelicet quam ob causam graue deor/sumcklcue sursum ituridico quam ob caulam scilicet finalem: rati Dest:qtita loca illa sinissentaeulus gratia:quia sunt ut coseruentur. nam ultimum corpori :qd est locus uniu Diuu eorum est couent icu simile ei: quod ad ipsim seri ut supsicles cccIi est similis supficies ignis clasuperficies ignis concauaestumilis luperficies aeris conuexcidi luperficies aeris concaua elisimilis si ipsi ciciaq:c supficies a concaua est similis superficiet terraei Guexae .cum simile Auer. intel Iigit in uirtute:quia supersicles corporis cocinentis uirtualiter assimilat supficiei corporis contenti uel simile intestigit in altera qualitate: na cocaua supficies ignis in caliditate est : milis superficiei aeris conuexe:est enim aer calidus. ulterius Auer. luit questionem quadm quae posset fieri contra Aristotclcm tali enim Aristoteles tres elle motus, s in quam auctioncim lialterationem&4n loco latione,contra quhs oblectet:quia idem est numero e speciei perere: Zod his tribus motibus moueturi scillaci animal animal enim mouet Iccallteri alterat ictae/l igitur isti motus non dissierunt genere unde dictic simul uldcm' omne transmutabile
non tramutat quacua transmutatioci sed omnis trasmutat lo listrasmutabile cUtras mutans pprius:uerbi gratia quia quoadmodu alteratio disturi ab augmcto: sic alterabile ab augmctabilire alteras ab augmctate:c ita EIuno est coctaeuo id qd mouet illis tri motib sublecto ille
476쪽
qua probata lementa moueri e contrario in contrarium quod est eorum persectio ae finis uerum haec copositio potest fieri per inductione:c per iudiciu uniuersite hoc illi sylo mu-Si st syllogismuliue coponit sic ois mot' est dec rario terminato inici rariu terminai quod est persectio cu sinis eius quis eiur latio siue motus localis est motus ergo motus localis est
de contrario terminato in contrarium taminarum:quod est finis&persectio et 'qd motici potest etiam luce eadem conclusio probari indumve uel per simile in aliis motib': na uidem' alterationemesse de contrario terminato in contrarium terminatum quod est persectio ex sunis eius quod alteratur, Videmus etiam auctionc HIe eodem modo: a videmus gensatlcne similiter fieri ergo omnis motus fit de contrario in contrarium terminatum quod est persoctio ac sinis eius quod moucturicvit motus localissimiliter sed diceres quomodo ratio eius
cili syllogismus:&quomodo tesse inductio Aueroes innuit Glutionc erit enam sylIogismus si illa propositio quae concluditur uldclicet motus localis est de contrario terminato in contrarium terminatus quod est finis eius quod mouetur:ut simpliciter ignota: questio siue
quivstrum: nam qua lita non probanturnis syllogismo ad c monstrat luci, itin enim quasi aequalia numero his quae scimus scimus autem non nisi per dcmonstrationem:at si illa propositio quae probaturi sit nota aliquomodolevignota alio modo/ut stat suppositiones: quae praeceptoribus sunt notae iscit is ignotae, syllogismus erit ociosus:&sic probatio erit aut inductio aut e xemplum sumptum ab aliis moribus aut locus a simili aut aliquid tale. Sed occuri remula manifesta non probantur ergo si praedicta propositio est manifestam illa erat probatione Respondet Aueroes duplicem tile latentaim:alteram: quae tolli non potest nisi ut syllo/glstica:qua latenua latent propositiones quae in principio sunt uere questionesi altera laten/tia est quae tolli potest modica innuiti ut ex plo uel inductionetuet loco a contrario uel aliquo id genus.&hac latentia Aueroes vult latere eam propositionem qua dicit Aristoteles a letnenta non moueri nisi ad loca ut liusncsdlinc Auereos ait antiquos non quaesiuisse de aIteratione qualitatum sensibilium ut sunt colores uisibiles: quoniam tales alterationes rite de contrario in contrarium quod est finis alterabilis nemo est qui dubitat quaesiuerunt autem stimotu, lementorum:quia in illis non ita aperte patet lixc Auero circa expositiones prime partis: quaei positio reuera graecis uerbis non conuenit: non enim quaerit docausa finali Aristotcles in suis uerbis:ut in nostris translationibus euidenter patre. Quarto Aueroes defendit Aristotelem a quadam repramensione Themistii Nam Aristoteles problema antiquum querat quam ob causam mouenturae lementa: ibluit per unam causam scilicet finalcm Modo it Themistitis inquit hoc problema est occultum: ergo non uidetur tui per unam causam tan/tum secundori alicuius questionis reddit causam finalem tantum multa causam uidetur reddere supple gnotam uelut qui redit causas cur homo vadit ad ianitat :& resipodct quia est aptus sanari: ct sanitas est elus persectio suetais:& est ens sinabile: sic enim assignans nullam cauι iam ilicet difficilem allignat: nisi expIicet:quae natura sit illa: qua est aptus sanathev addat caeteras causas agentes.&sic Themistius dupliciter uidetur Aristotelem repraehendere primo quia non ali ignauli causam difficilem sed tolum sinalem:quae omnibias constat omnibus. n. patet auementa moueri ad loca: quia illic conseruatur Secundo quia pratamittit taeteras causas agentes: cv non explicat quae natura sit illa' qua sun apta moueri. Respondet Aue esq, secus est in mixtis: ex secus in simplicibus In mixtis enim sanitas habet causas:ut affectrices exsormalem re materiale cv finali, at in simplicibus motus nodis nisi una causa test natura mobilis: I si Aueroes intelligit motum non habere nisi unam causam finalem: ex nullam alia non recte dicit: sed puto eum intelligere ca, motus in simplicibus non habet nisi unam causam scdm tib lectum: quia in simplicibus sermalcvsinis evagens re matertii intidem subicctot cudilfferunt ratione:nam forma mobilis in simplicibus est forma:& est matcrsale est agestex est
finis aliquo modo. sanitas uero inritatis non habet unam causam 'miem: sed diuersas sim re3 quia esse trix causa sanitatis eitctbtis potus: materia est animat: rma est anima: c mate. ria sint humores: quae scilicet re diffrunt Quinto Aueroes enititur inuestigare motorem mselementis:& deo primo ponitduserentias inici aelementic alia mixtal cxuult q. mobile in emctis est materia alteraclois:ut in motusursu mobile est leue ut lignu:qdest materia alteratios,igns stin gnccouatis . lignum n.est in potentia ad Arma ignis:& in potentia ad illi' motus In animalibus aure mobile est corpus in actu:immo mixtum quod habet formaipria praeta iam:lmouet hac dulerentiaibat Auer picem modu dicendi: comunita dicitur
477쪽
Ex his vico ipsum graue de potentia et lentiali mouet a gencrante: de pinctilucro accidetva imoueri a forma siue illa ut conlucta actui siue praecedens ac Secuda dubitatio est cunnim Ad dubitationi motu actinrequirat actu mobileaeum motus lit actus motiuii mobilis querit in motu na/turali clementote:quid eli mobile actui liccndu actu mobile no elle materia ex qua constat celementu: tria de ratioe actu mobilis eli cile resistes:at materia cxl cii non resuli mouciatisclemcntu ei in potetia ad omni formas:& ad omnia ubi nec mobile actu esseides rina ipsa Mementiqm noro sibiipsi resistere: nihil .n sibiipii resiliit erit ergo mobile actu pars resiilens:& ita materia uel Grina selemceti ut contigua medio resistenti: luare ex materia uel sor
ma aetemeti cu medio resistenti sit quodda totii qd dicit actu mobile: cui nihil di sicit qd sit de Teriri dubitatorde mobilis nec est abi irdii ex diuersis spe fi 'ri unti inoblicit,no unu compositu spe. Quo sitiit actu motor sit sorma A pa uel materia a tenacti una cu medio aere uel aqua sit actu mobile Cometo laxi. Tertia dubitatio est i Auctora quarto physice ausculatidis uelle uidet in motu a lemcti morore elle forma:motu esse materii hic aut uelle uideliciitrii esse mobile tinctis ateri : insiresisti :nec forma: a sibi n5 Miltit: pterea uelle uidet hic forma este motorie icincta motore ide quaten forma est remota uero quaten' in materia Dictas i minuerociori essemauestem esuto: cxto mule motu ut qd Uera in tali motu est Gag di moesi levest forma ut sermarcu est ratio recipiodi motu culinae est duplex uci remota ut materia:uclipinqua ut sorma in6 quaten'sorma: sed ut effecta potatalis materiast qua substentat. Aucroci crgin arto plussicor I tetigit ratioes moucdi remotas:hic auippinquas: cv ita cocedo Arma in aec materia mouersutubus: laluntrones naci ut Quarta dubitatio est qrnno uidet selutio Aua Quarta dubita ad none Aristote in vii. physicorii couens s qua Plato posset dicere dcu pin s Ie motore clarito. re moti sta in eo tiosiderari distinctiorJnis:quia sub rone amis mouet, sit brone subiecti mouet. culta illi eo politi ratio di fetetiae dice tu , di itinctio ratiois apud peripathcticos duplex est altera a te in cui nihil res det in re ueluti inter botem ut subiectit ex holem ut prae dicatu alicta est distinctio ronis rei ratiocinais:&citqnaia cesiderat distinctione exorta exple rei sicut inter serma ut fibrina . , sorma ut in materia: forma n ut serma est actusaeul agere pii Drma, cro ut in materia est potetialis sine materiae:q est summsi forentiat et Ita illisor me copetit pati Aueroes ergo itelligit de distin ictionis ex pte ei: ii psit poni in dic: cum in eo n6 sit fundamentu distinctidis, Ultima dubitatio est a Meroes,si uidet de motu grauiusbi idcubici :nam aliqri uelle uidet alen amoueri agi ante:aliqnarem ae pii ses:aliqn a medio moto aliqn a formaritis; in diuersis comon:quacbrcsidam c&id ignari rhy losephie dixerutid esse dictisAucitas innitedii in materia de grauiu ev leuiu motu: lamari' est dic u errore euenire ex malo intellectu uerboic Auo,sia ubi Auer. altilenacta moueri a remouite phil, s intelligit de potata acciditati qfcedit ac iij motionis: ait ea moueri amante intelligit de potitia ectitialii dicit illa mouen a forma itelligit de potetia acciditati: sest simul cuia tu: lade sine mouodi qm sermaistrymoucdi ut forma in cotinuatide motu. ait asemota moueri a sectitelligit ut ab eo qd mouet: ut'ac 'discuci ut id cu inqt illa moueri a medio moto Pitelligit mediu motu cise necessariti ad tale motu: tan arte mobilis ac tu . classi plura cupis de motu aelementorii qua re thros physicoru:naec ait,
Atq; hacione magis utiq; spia extimauerit id qd anti dicebat simile serti ad his
mile hoc ii nooino accidit na si sterram in loco posuerit:ubi nuc est luna
Nuc Aristote, ita ex dicis ex it quo intelliget illa antiatus dictu Q sile sat in sile: i n. hoc dupli titiligi q. sile fert ad silesor ir:c, ut una plebba tors moueat ad tota terra pun terre ex tota terra sui siles formair ex sue forma sile uero fere in sile uinuati: tuo siseruabile mouerct ad suu coseruas:cui est sile in uirtute:&Jio pactol lemaum celuti in locii: la in illo uirtualrcos af uultigit Aristote. elemcta moueri ad
inino deformat ut antiu dixeri:juoluci cisi gleba ferri dcorsu:sa ibi est tota terra:cul silis est gleba formaliter: sed ideo moueri deorsum Iea uile est suu simile uirtuali s locus il est conscr
478쪽
nasum, lementi huius ratio est quia si terra transponeretur Indocum lunae:glebri non ferretur in locum lunata sed deorsum:quoniam deorsim fertur non quia illic sit limite informa: sed quia illic est simile in uirtute inquitatu Incratione magis evrectius uti et quispiam edit ima ιuerit id quod antiqui dicebant: sartumile in simile ut glebbam terre ad totam terram j dleo hac ratione scilicet qua dirimusidiximus enim telemcnta ferri ad loca ut ad sua similla in uir. tutdicvnon informa c&quod extimatio antiquorum non sit rationi consona probat: dicens hoc enim quod antiqui dixerunt quod simile semper mouctur ad simile in forma non omninoc semper accidit non enim si quis terram eo in loco posuerit: ubi nunc est luna: unaqueet patratium ad piam ferretur: sed terretur eum in locum supple:ubii nunc et rapta terra scilicet deorsum:quia illic est uirtualis similitudo:&qualitatiua etiam. Ex his concludit quomodo antυ quonam uerbum habere pollicet locum.&inquit omnino quidem igitur similibus c& nolause/rentibus ab eodem motu atq; morore: necelle est hoc accidcre:hoc est tunc uerbum antiquo et uerum est scilicet q. simile semir in simile:quando illa sunt omnino similia in specle cla nullatenus motu dii serentia:tunc enim seruntur in simile non quidem Drmaliter:sed usrtualiter ergo uerbum antiquorum habet locum quando similia sunt specie similia:& non differentia motu me motore:& seruntur in simile uirtualiter inde concludit eundem in locum serti partem uoc totum fertur:non quod pars teratur in totum: sed quod pars seratur in Iocus totius:qulale est similis tot lcvomnibus partibiis inqiiit quare quo pars unaquaedam apta est sari:eoola totum euaptum serti :qula locus est sinulis totidi parti uirtualiter: cx sic patet uerbum antl
Cum autem icos stipsius continent s terminus: extremum aut in medium omnia quae sursum mouentur deorsumlaeontineat hoc autem eius quod conti
netur; species quodam modo sit:in ipsius locum ferri ad simile est serti
Accepit graulicu leuia moueri in locum eorus ut in simile: nunc hoc probare enitituricti ratioti naturSic breuiter locus est species elus:quod continetur ergo graue cv leue serti in ipsius locu3 est ferti in simile serma ergo rationis Aristotelis est breuis:quia sumit tria in antecedente quorum primum est in locus sit ipsius corporis continctis terminiis finisi evultimumsumit secundum diuens extremum autem scilicet coeli concauum cx medium scilicet mundi: omnia quae sursum mouentur deorsum M contineat: hoc est secundus quod patet quia concauum continet leuia:&medium grauia sumit tertium dicens hoc autem scilicet Iocus eius quod continetur scilicet corporis locati species:&Lrma cuperrectio quodamodo sit:est enim temper contines simile contento:ex his tribus infert consequens dicens in ipsus sippleergo locum ferri lassi mile est serri lactriam trium: qiuae Limpsit in antecedente ultimum reprimum faciunt ad ratio nem:ultimum quidem an a proximum antecedensinam sequitur locus est forma locati ergo graue quod mouetur ad medium: culciaequId mouetur ad extremum:mouetur neum locus Dilia simile primus uero est probatio consequenile ualet enim hax consequentia pro tanto: la Iocus est terminus cu finis continentis corporis:& sic duo sunt ad ait Iner Illucro quod secum doloeomepit:ellatasmmut intestigatur locus grauium: cxlocus leuium hau quo ad ulmrationis.
Ea enim quae deincepicia sunt: similita sunt Inui cem: ut aqua acti:& hic igni con/tra uero in mediis dicere contingit:in extremis autem non:ut acrem quidem a
Contundit quae:aquam autem terrae semper enim id quod superius est:ad id quod sub ipso est ita te habent inter se ut pecies ad mite iam
tactam consequentiam nunc probat quasi exemplo nam celementa quae sunt sertatim collocarta, sunt similla inter se ut aqua aeri:& hic igni:& econtra ignis aerii aer aquae:& aqua ternae, econtra dico in EIemenus mediis non quo extrema sunt:sed quo pxima sunt. no. nugnis a similis esti nec aer terrpnee ecoria terra aeri .c aqua igni custe in aelementis est similitudo quatenus sunt media hoc est prime collocata non quatenus sunt extrema cute mole constituta
479쪽
nam quatenus proxime collocanturi semper id quod superius est adad:quod sub ipso est: se ha bet ut species reforma ad materiain:&formale ad matcnal inquit ea enim quae deincepicta
sunt ac proxime ordinata: similia sunt inuicem: ut aqua acri .ck hic igni Contra uero in mediis dicae contingit id est in proxime constitiuusicu quatenus immediate collocantu ridici potest econtra alterum alteri esse simile in extremis autem non hoc est non autem dici potest alterualteri simile ellet quatenus extremaliter collocatur ut aerem quid 'quae: uam aurem ter/rata non autem ignem aquae:& aerem terraelnec econtra terram aeri cuiquam igni dicere contingit alterum alteri esse simile cuius causam astat dicens ideo supple in proxime collocatis dicere contingit alterum alteri esse simile:qula semper id quod superius est ad id quod sub ipι se est:lta se habent inter sciui species ad materia nive, ita alterum alteri cile simile dici potest:&per consequens alterum cri ad alterum tana inlccum Inihil aliud estu simile moueri in me Auer cosimile:&uc patet ratio Aristotelis Quo uero ad uerba attinet:Aueroes per extremum intelli mento . Qui git concauum caeli:quod est locus naturalis ignis cuper medium intelligit concauum aquae quod est cinis naturalis terrae:&ita perea:qua: mouentur sursum intelligit leuia simplicituckn ea ideorsum mouent intelligit grauia simpliciter intellerit aute Aristote sici preseruando se a locis intermediiscvabaelementis intermediis inter igne De terram:de quibus simile moueri ad simile non est ita manifestum: licet idem sit in utrisc,quia tam adementa extrema u.media moueantur in suum limite praeterea dixit locum fletana formam locati ic non di/xit ciles,mam: luia ut Aueroes uult serma est actus actus autem est triplex alius eductus de potetia materi, qui perfecit subiectum:& ab eo dependet allus perniciens tantum subiectuc ab illo non dependens cui us est omne construatiuum alicuius locus ergo est quasi sor/ma:quia tertio modo actus locati conseruat enim ipsum locatum.ut Gemus Animaduertentendum tamen apud Auem prim Aristoteles dupliciter declarata lcmenta moueri ad loca ut similia:in proximo textu quidem:quatenus a Iementa erant in potentia essentiali ad
illa loca: nam quatenus reducebantur de potentia ad actum a generante: eatenus erant acta similia locis eorum in t tu praesenti uero:quatenus a lementa mouentur ad loca: quae sunt
formae extrinsece:c ita prima ratio procedit palarionem finis:& secunda quae est pnaesentis textus per rationem sermae:hinc colligit Aucroes has duas rationes posse in unam reducit natorma cla sint in idem concidui:ut patet secundo physicorum Secundo animaduertendum demente Auctois chordo a lementorii in test sumi qm--seriatim nam siue ordo sit ab igne:siue ab ipsa terra:semper ignis est si rilis aeri e aer aquae cla aqua terrae:contra etiamsi ab ipsa terra sumatur ordo: est enim terra similis aquae: cvaqua aeri: c aer igni. haec autem similitiido ut Aueroes ait est in altera qualitate:qula ignis ad aerem similitudo est in caliditate aeris ad aquam in humiditate:aquae ad terram in frigiditate.est tamen duplex differentia:quia si ordo sit ab igninproceditur a forma in materiammam semper contines est ut forma contenti. si ordo sita terra proceditur a materia in formam: quia contentum se habet ut materia. Secunda disterentia est quia primum est Arma omnium sequentium:elt enim ignis seri quasi aeris c aquae:&ieme ultimum uero est materia omnium superiorum hinc coelum est uniuersalis Drma omnlum quasi conseruatiuum cunctorum, Sed dupliciter dubitatur primo an contentu3 moueatur ad continens absblute: cu ubicun* ponaturici uidetur . ita quia ex quo mouetur ad illud ut simile in altera qualitate: ubicunc,poneretur.semper in alte ra quesitate esset simile, Respondet Meroes contentum non moueri ad continens ab lute quatenus simile in altera qualitate tantum:sed quatenus continens est simile in altera qualita/toc in tali situ ac ordine ad partes principales mundi nam si ignis poneretur in coelo saturni: ad ipsum non moueretur aer Secunda dubitatio est si unum demet continens ut ignis est ser .ma proximi cu remori a Iementi ut aeris di aqua tune ad ignem moueretur tas aeres aqua . R Aspundet non omne contentum moueri ad quodlibet continens:sed ad continens ulcinum cuquo conuenit in altera qualitatuni hinc patet non esse necessarium ponere qualitates ipsas lo/catluas praeter qualitates adlementarias umbolas l& prater relationes situs ae ordinis adites mundi:ut iuniores h ngunt:de quibus in Iibro de generatione.
Querere uero cur ignis sursum: terra autem deorsum fertur:hoc idem est in curdanabile si mouetur atqr mutetur ea ratione qua est sanabile: in sanitatem dc non ad albedinem uenit: smiliterautcmdcca tera alterabilia cuncta Acucro aug-
480쪽
mentabile, Cu augmentatur quatenus augmetabiicino insanitatem sta in in gnitudinis excessum uenit:&in caeteris id genus similiter aliud quidem in quas aliud autem in quato mutatur Et in loco leuia quidem:sursum:grauia uicim
deorsum. Auerois evo Meroes ut mihi uldctu puIchre hunc I si interpretaturinam ut ait Aristoteles cepit quaerere
comao Qui cur alterum clementora mouetur surtum talterum deorsum:postea cepit soluere alloc ita ellelimotu aelementoruit in caeteris motibus lita enim haec mouentur ad sui psectione sis locu quemadmodii ea quae mouentur iis qualitates' perficiutur per qualitates:ad qua mouentur: diraque mouenturam quantitatem perfici utur per quantitatem ad quam mouentet eaque mutantur ad Libstantias mutantur ut perficiantur per sermas ad quas mutatur. Cuigitur deiciarauli similitudine inter perlectione, lemctorum in ubi ipsolc persectione eoru quae mutatur in substantia' nunc transit ad declarandus limilitudine inter haeccvalia quae mouent aliis motibus persidiendo sermone scilicet dandocouenientia di differentiam. Quare Iunius Artiti teles intellieit perficere sermoni hoc est conuenientiam didit serentia inter motus elomeratoru&motus exterorum mulcilicet alterati sci augmentatio es: uultu Meroes inquit motu localem grauiuet leulum conuenire motibus aliis: χωc modo oportet respo/dere quaerent quare mobilia lani locum moueantur ad contraria:& quare mutabilia in subitalia mouentur adsermas contrarias:&quare alterabilia N augmentabilia mutant affectu taminos inquit querere uero cur ignis sursum:rma aute deorsum scitur:ti idcinest A cur sanahlla si moueatur at mutet ea ratione qua est sanabile: in sanitatem cuid ad albedine uentu ergo simile est in motu grauium di alteratione ad sanitatem di quasi dictum reddens uniuera sile:addit simillire autem evcerara alterabilla cuncta supplet Q mouent ad termitici: at graneae leue ad locum Deinde idem exponit in augmentatione cv inquit at uero α augnactabi lecu augmentatur quatenus augmentaturmo in sanitatem, sed in magnitudinis excellum uenit:& reddens similitudines liniuersale addit .c in aeteris id genus similiter tam alterabilibyn augmentabilibus aliud quidem in quali:aliud autem liquato mutatur di semper supple eordem modo ut mobile in loco mouetur suum in locu :ldeo altic, in loco leuia quide sursum grauia aute deorsum supple seruntur patre gitur in caeteris motibus ta esse ut in motu locali grauium cudeulum nam grauia cudeula mouenrur ad locu ut in finem 5 perfectione eiusqd mouetur:&ut quodlibet mobileat quod libri mutabile suum interminu ut persciatur ab illi, Quare ut postea dicetur: licut nulla est ratio quare sanabile mouet ad sanitate quatenus sanabilcinisi quia sanitas est perfectio lanabills quatenus sanabile:lta nulla alia est catas, quare pra/ue deorsum fertur nisi quia locus deorsum est perseeuo grauis quo graue est:sed melius postea dicemus. Quo uero ad uerba attinete Aristoteles dixit sanabile quarenus sanabile mutari ad same Ader es nitatem monaulcm ad albedinem quaeres cur dixit NON AUTEM AD ALBEDI MMO Qui NE M et non dixit non autem ad aegritudinem:res det Aueroes quia idem sanabile quatenus sanabile est subiectum sanitatis c aegritudinis: m lint contraria eiusdem perieris. at albedocudit alterius generis:eam non recipit sanabile quatenus sanabile ho Ausoes hic
Nisi phax quidem principium mutationis in se ipsis habere uidenturidico aute
graue& leue .illa aut non: sed seris: ut sanabile aut augmentabile.
Compleuit conuenientiam inter motum grauium c devium c motus cael se mobili si Atiue disterentiam inter illos tradit nam haec graulati l lac, uniuersaltici quecu*locali motu serunt: suo motuu principium habent intrinsecum c in ripsis a taxaute omnias status moubus mouentur uel mutanturmon habent principium in trinisu ut sanabile e augmentabile quae ab ipso extrinseco motu moventur ad sanitatem di magnitudine. snquit, is I 'tilae principium mutationis in selqsis habere uidetur Ic exponit quae sunt haec qua in seipsis principium mutatidis habere uidentur: cv inquit dico aute graueculeutacvuniuersalsi quecti mouentur motu locali naministredita autern supple quae alius motibus qui suis mouentur uel mutatam non habent princ splum mutationis in serpsis:lesseris sunt autem lim ut sanabiIn exteret, lec, augmentabile ci supple generabile haec enim mouentur ab extrinseco motore. I x est In his quae sue dii Mentia: de qua liuisundo physicorum.
extra. Quam cecha uaterdum ex seipsis mutantur di paruo facto in externIs motu al