장음표시 사용
231쪽
trementa , & eorruptae animalium partes congessariunt , extrahitur: ex antiquis prolapiorum aedificio rum ruderibus, de ruinis, eκ caemeteriis , en terra di stercore columbarii stabulorum, ex pIurimis etiam plantis, facta eorum solutione educitur. Et hine μι
etiam vegetabile nuncupatur; propterea quod e plan iis , dc animantium corporibus e M trahatur , eorum
re nutritioni, & vegetationi inserviat . sa -petraec levius est, & faeilius in aqua solvitur , quam SaIcommune. Illud est in nitio mirabile, quod sit in ignem seorsim injiciatur, fremat quidem , accendi i meri , aut si ammam concipere nequeat et cum phto sili leo admiκ tum detonat , di fulminat; eum sulphu-xe permixtum , aut carbone facillime , & vehement i mi me accenditur eamque sese da latandi stim aequi rit , qua rupes etiam findit , propugnacula, civit tes, montes projicit , dc diruit: tria scilicet haee ininter se permiκta pulverem pyrium , seu nitratum componunt. Magnus in arte medica est usus nitri sillo emam subIato , omnia ea armorum genera in humani generis perniciem inventa eorruerent. Potissinium est , quod ex India , de Μosco via addueitur . omissis qua in plurimis, quae de nitri plantatione, o dieitur , cultura , fabrica, ossicinis diei possent , &facile apud alios legentur, unum animadverto, nitrum ab antiquis notum & nuneupatum non idesis quod modo nos eo nomine appellamus.
3ro. sal Ammonia eum inter artis potius , quam in ter naturae opera Iocum habet r neque enim est Salaisquod simplex , aut nati vum: neque e sodinis extrahitur: sed potius est Torpns mixtum humana arte consectum , & praepara tum . Est autem ejusmodi Sas stabstantia quaedam rara , alba , farinae in tar seiabilis ere partibus parum inter se unitis constans . Partes babet urinosas , acidas, quarum ope corpora penetrat, dividit . radit. Hujusmodi sal ex suligine , urina Enimalium , & Sale communi secum permixtis e hymiee distillatur , dc extrahitur aὶ . Seu quod a H . de ι -ad. 3736. pag. Σμ
232쪽
quod ex tripliei illa iubstantia inter te permovia eκ- trahitur . sal ammona acum dicitur. Id nom snis inde apud antiquos derivatum , quod hujusmodi s item in via ad Iovis Ammonis templum ducente , ct a ca mellis maxime frequentata colligi crede tetur Ammoniacum salem hodie etiam componunt Arabes in AEgypto e compositionis & fabrieae modum apud P.
Si card a) , Tri voltientes b) , historiam academiae regiae parisiensis legere potes c).37 I. Tartarum dicimus vim tedim n , quod interiori doliorum superficiei adhaerendo ag lutinatur . Sal igitur Turιara est illud, quod ex hujuimodi se dimentis chymice distillatur , & extrahitur . Sal tar tari non est fossile alii uod naturale a natura ipsa aut in sodms, aut extra illas confectum: led arte solummodo paratur , acidisque particulis componitur. Salia essentialia ad hunc Iociam non spectant , neque inter fossilia numerantur: sunt igitur eae iub-ctantiae, quae a plantarum cineribus, aut e plantis ipsis per pressionem, aut assulam aquam, modico etiam igne adsecto , extrahuntur: salia essentialia a pellantur, quia ellentiales plantarum partes in se
Porro ex hujusmodi salibus plurima parantur mix ta in medicina, & caeteris artibus usitatissima . Ex iis etiam vario inter se modo, & dosi perm xtis aquae Sugia, Fortis , Regalis solvendis metallis utilisse simae componuntur, aut eliciuntur. Aqua fortis exaequalibus pat tibus nitri, & vitrioli , vel aluminis conficitur: si vero aequalibus partibus nitri, & viarioli octavam partem salis, vel quartam partem S lis ammoniaci adjungas , conficietur aqua Regalis .
371. oleum generatim est corpus quoddam fluidam, aut molliter concrescens, ex particulis mollibus , ramosis , flexibilibus, lentis comi olitum, plurimaque agnis
233쪽
Ignis materia refertum. Duo olei, aue Oleo rum cor. porum genera distinguimus veterabile, de fossilaia oleum vegetabitae, res omnibus notissima, quod ab olivis, & aliorum etiam quorumdam vegetantium seminibus , aut fructibus exprimitur , ad praesens avis gumentum non spectat, in quo do minerali tantum
Quod comque igitur oleum , aut ole sum corpus Mello inflammatur. Si eoncretum sit. calore me igne liquescit ; in aequa tamen non solvitur . Eiusmodi ole elemen a, ct particulae una eum suceis acidis, de saΙibus diversis permixtae, fermentatae , variaque ratione.& dosi attemperatae multiplicem efficiunt substantiam & corpora composita admodum inter se divem ita. Omnium tamon generale caput est sulphur: avaria sulphuris . cum ali,s substantiis compolitione fiant bitumen , fossile , succinum , ambra , & alia r bit minum vero diversae sunt species, petroteum , napbta,maisba , alphalibus , gagatbes , tribantro, ampeliiιis .
eonerescens , & indurescens e ex pyritis . mare a M.tis , & nonnullis etiam terris extrahiture ejus elemen ta praecipua esse videntur acidum vitrioli, atque substantia oleosa, quae facile inflammatur, de pluriis mam ignis continet. Non modo a natura, sed arte etiam conficitur . Naturale sulphur e pyrite lapide, ut dixi , & e terra etiam in peculiaribus fodinis ex trahitur ἔ saepe etiam impurum , dc arte deinceps p rifieandum. Dum impurum existit , diversos habet colores a substantiis cum illo mixtis derivatos: p ram vero flavescit, & pelluciditatem aliquam habet. Per sese quidem ab aqua non solvitur: caloris tamen ope resolutus cum aqua faeile permiscetur . Ad ignem facile inflammatur, caeruleam flammam , dc acutum Odorem ingratum interim emittendo; totumque, si purum sit, consumitur. Λtque haec una ratio de modus est purum sulphur in ejus elementa solvendi. 37 . Lieet purum sulphur eum aqua permiseeri non possit , in illaque semper supernatet ; aliis tamen
substantiis permixtum, non modo in aquis facile sol P 4 vitur
234쪽
vitur, sulphureasque scaturigines, sontes, thermas componit , sed metalla solvit, dc fossi lia multa efficit , quae sulphuris caussa inflammantur. Exemplosit, si pares sulphuris, & salis aleatini fixi massas secum ipsis permisceas ἱ eiusmodi compositum , sul-pburis jecur ab eius colore nuncupatum . vehementer faetidum in aqua solvitur, & metallis rite applicatum ea solvit: ut videre est apud Stabι a reaque ratione thermales aquae a natura palantur .
Sulphur praeeipuum est eaput ad pulverem nitratum conficiendum , usumque habet in medicina , di artihus latissimum. Sulphure fuso funduntur metat Ia ,
illaque vicissim plurimum sulphuris in se ipsis re
33 s. Duo potissimum sunt Bituminum genera , fluidum & solidum , fluidum est oleum montanum , quod acriter deflagrat, de odorem ingratum ex se emittit; in multiplici etiam est differentia : aliud se ilieet ex sudantibus lapidibus colligitur , dc quamdam olei liquidi speciem refert; quo de capite Pe-sroleum nuncupatur. Luteum habet colorem, cras sus , graviusque est , quam Naphta ἰ ejus odor tere-hinthinam refert. Napbta, quod etiam oleum Babi-ιonrcum appellatur , colorem habet varium, album, flavescentem , rubeum , obscurum ; copiosissimam circa se spirituum atmosphaeram emittit'; in qua asi- quando ignis concipitur & conceptus ad naphtam ipsam , pabulum consumendo derivatur. Μedium quoddam inter Petroleum , & Naphiam est Bitumen aliud Mattha nuncupatum , quod obducendis . illinendi iaque navibus , earumque fissuris rite obstruendis inservit. Μaxima hujus bituminis copia in Suecia pa-xatur ; indeque ad alias Europae regiones asportatur.376. Solida bitumina sunt Pix Μontana , Succinum, Ambra. Pix Montana est bitumen nigrum, isti-dum ; Hujus generis est bitumen inphalium , quod in mari mortuo, celebri Iudaeae lacu, in magna quam
235쪽
titate invenitur, purpureumque habet colorem . Pi Ialphaltum est quaedam resinae species , aut ex vegetabilium resina compositum. Gagates est bitumen nigrum , dc ira durum, ut poliri possit et cera etiam
377. Bitumen generatim tripliei statu, seu disse rentia invenitur , fluidum, molle , durum e fluida sunt naphta , dc perroleum : mollia mali , dc asphalius ;reliqua sunt dura. Omnium hujusmodi bituminum elementa communia sunt phlogistica substantia, dcaei dum vitrioli volatile: hisce duobus principiis aliae
adduntur substantiae , ex quarum numero , quantitate modo bituminum disserentiae oriuntur . Cum oleum generatim aliquid aquae , dc terrae solutae contineat;
pars oleosa bituminum praeter phlogisti cum illas etiam complectitur. Acidum vero bituminum diversas mineralium substantias solvens , secumque dc eum oleosa parte permiscens relatas bituminum species constituit.
378. Succinum , seu Electrum, ambra etiam fama ab ejus colore di proprietatibus nuncupatum , est pretiosa bituminis species, quod paleas, oc levissima alia , & exigua corpora attrahit . & cum incenditur, gratum eκ se odorem emittit. Communior ejus e tot est flavus; lieet intra hujus coloris gradus admodum variet: saepe tamen viride, album, rubrum , nigrum invenitur. Electrum nonnunquam est dia-phanum: id tamen debiliori , quam opacum, attrahendi virtute praeditum ess r utrumque postquam comburitur , massam nigram pici similem relinquit. Suc-einum e peculiaribus sodinis , seu potius venis e te ra extrahitur , exsudat, distillatur , dc colligitur runde intra terrae venas liquidum est bitumen: extra illas autem distillatum, ad terrae superficiem, aut maris iundum emergens indurescit: illique terrae , arenis, scopulis adhaeret; unde illud homines extrahunt ; Sueeinum seu electrum in mari Balthico pintissimum ad Borussiae littora , in mediterraneis et iam aliquot ejus regionis locis , dc in quam plurimis aliis provinciis invenitur, extrahitur , aut colligi
236쪽
M'. Porro sueeΗuim fuisses primitus liquidum , i
de constat, quod saepe numero parvi pisces, araneae, muscae, papisiones , locustae , intra Elidas, & duras illius massas sepultae deprehendantur : suceino . Urs coso bitumina, dum liquidum est, irretita , neque iri de sese explieando, ab eIectro e vena m diea d,stillato , ct priorem massam , & sepulcrum augente Cir cumeluduntur , & tumulantur. Aliquando etiam vi tempestatis tantum e venis abrasum fuit electrum , ut ab interioris venae trunco sensibiliter distiFlari non semel animadversum sit: Liquido igitur jam constat,
laecinum neque esse quorumdam animalium excrementum , arborum resinam, maris spumam; neque
lapidum tandem ita numero reponendum esse, ut aliqui existimarunt.
38o. Ambra denique delieatissimi, & fragraneissimi odoris substantia , est bitumen omnium pretiosissimum, pingue , insammabile , solidum , leve , cinericii coloris. Illud eum sueeino, & electro aliqui confundunt ,
adeo ut eorum iudicio nomine tantum , & natali
solo differant e Sueeinum scilicet in mari Balthico, di Septentrionalibus aliquot Europae regionibus, Λm barum vero in Indiis orientali , & Occidentali gene retur, & colligatur. Ut ut istud verum esset, fim barum majori longe in pretio habetur. 381. De Ambra tamen fusius aliquantulum disser re iuvat. id hoe nomine significemus , inter om
nes con Uenit, cum sit corpus satis motum, cui dat modo definitio convenite deprehenditur. Licet autem sit substantia satis nota, non magna thmen illius Costia suppetit: praeter enim quod in aliquibus tan tum maris littoribus inveniatur , & colligatur, in iis etiam parva ut plurimum quantitate colligitur.
Circa Ambram dubitatum primo, quaesitumque fuit a philosophis & curiosis rerum naturalium indagato ribus , quid esset, quaenam illius origo, & causae ἔdiversae ne essent eius species, quodnam inter illas
diserimen , fle alia hujusmodi ρ38t. Circa haee autem primo selendum est, Ana bram in duplieem dividi spretem, in ambram scili cet cinericiam , & ambram flavam , ambrae enim ninmine non intelligimus Saccinum, quod in maris flat' hici littoribus, & mediterraneis etiam Borum ae lincis quamplurimis invenitur ; licet cum vera ambra
237쪽
aliquam similitudinem . di speciem habere videatur .
Ut usque speciei ambrae in pluribus littoribus Ame-r eae, I idiae Orientalis , Sinarum . Iapponiae , intulae Madagasear praeeipue invenitur, de colligitur sic: pria magna Rutem marium , regionum , de clima tum , iri quibus gignitur, aut perficitur, diversitate in zer te etiam magnopere differt eluidem speciei, seu Colopas ambarum : ita ut qui harum ferum peritiores exiit iant , f4cile discernant, re ei tra errorem pro nuntiem , quaenam Iaponica , qtuenam Americana .
aut Ind ana sit ambra b . 389 2. Utraque hase ambrae species est naturae es
fectias , atque productio: scimu, enim artificialem erit m ambram conficii di adulterari veram, lat co piosius lucrum vetidentibus proveniat, & ementibus imponitur: qua potissimum ratione id fiat, & pos lint etiam detegi fraudes, statim dicetur. De nacu r4lt igitur ambra sermo tantum nobis est. 3. Prae terea eum de illa loquimur , min me intelligimus , Ut nomine comprehendimus Derma rati , licet id etiam 8b aliquibus dicatur, impioprie tamen am
cies . i384. 4. Cestum est , ambram in maris littoribus vel lolummodo, vel ut plurimum inveniri r unde originem suam a mari ducete videtur . Qii in imo post yehementiores tempestates , Ac procellotas fluctuum in littora illisiones e piosior in littoribus reperitur,
38y. Hisce praemissis quaeritur, quaenam sit utriuiaque speciei ambrae natura Fuere cum nondum res satis esset explorata ) qui crederent , ambram aliut non esse . quam quaedam argillae species t si nonnullis aliis fidem adhiberemus, ambra esset ceti excre mentum , quarumdam avium circa maris littora quibusdam :n regionibus viventium stercora, vel etiam
238쪽
α36 GEOGRAPHIAt quae Ioannis Baptistae Denis opinio fuit ca corpus
quoddam mixtum ex melle , Ac cera circa maris titia tora ab apibus collectam, rupibus aut arboribus appensum , vi tempestatum a vultum , in mare prolapsum , Ac sal inis spiritibus , atque calore solari feris mentatum, tandemque ad littora piojectum , ubi apiscatoribus , & aliis in id munem incumbentibus colligitur. Hoc pacto , inquiebat , iuecmum illud etiam formatur, quod in Borum ae littoribus e Sueciae regione invenitur : in praeruptis enim , atque inaccessis Sueciae rupibus , quae Boruisam respiciunt, atque a mari Balthico alluuntur , favos suos apes construunt , quorum plurimi in mare lapsi post diutumas fermentationes, & motus a fluctibus tandem
in opposita Borussae littora deseruntur , dc proji
386. Haec tamen purum esse commentum ab omnibus jam agnoscitur et Communis igitur eorum omnium , qui rem accuratius examinarunt, siensus est, ambram ei te peculiare bitumen , seu pinguem quamdam substantiam de genere bituminum e visceribus terrae per venas peculiares scaturientem , atque emanantem, quae e terra sub noris fundo effluens ope
fermentationis magis perficitur , dc in littora denique vi tempestatum projicitur . 337. Rem ita esse tequentia plane confieiunt. Primo : Ipsiusmet ambrae analysis, quae illam esse bitumen, nihilque aut cerae, aut mellis continere demonstrat. 2. Invenitur saepe ambesa , ubi nullae omnino sunt, aut e gnoscuntur apes contra quam
plurima sunt littora apibus i catentia , in qaeibus ne nota quidem est ambl a. q. Intra ambrae rarassas jam concretas , & duras saepissim inveniuntur conchilia dc marina alia corpora numquam vero aut apes , aut aliquid ad apes quoquo modo spectans. Ex qua observatione duo manifeste inseruntur . primo leti Dcet,' nihil apibus, melli, aut cerae eum ambra esse communer iecundo ambram ipsam fuisse aliquando liquorem, qui postea concreverit, atque induruerit, deinde tum etiam fluidam extitisse , cum in maris
239쪽
sundo , ubi ostreae, de conchilis assisuntur, exi
338. 4. Cera & mel, si eum fluido, qualis est aqua marina , permisceantur , in unum corpus non coalescunt , aut cum eo duram aliquam, Ac consistentem massam non componunt, qualem ambram et te videmus . s. Aliquando etiam in aliquorum cete
visceribus ambra deprehenditur. Huiusmodi cete Ia pones nuncupant Maho, idque semper observant , ambram in cete inventum, este deterioris notae parvique proinde ab illis aestimatur a . 339. Qui ambram in littoribus colligunt , illam ut plurimum in exigua frulla divisam inveniunt :rarissimumque est , ingentem aliquam reperiri hujuscebituminis massam. In littore tamen provinciae Riμno 2 ni in I apponia ingens quoddam frustum ambraesciit repertum , dum illic Me ferus morabatur , quod I3o libras Holland eas pondere habebat ιὶ: Nulla tamen , quam sciam , hactenus tepe ita est illa maior, quam a Rege insulae ridor Hollandi pretio dua-rcim mille librarum sterlin. emerunt, & in thesau ro pretiosarum rerum Batavicae Indiarum Societatis asservante illius , pondus erat a 3o librae 'ὶ . 39O. Si quaeras, qualisnam ambrae species sit alteri praeterenda ,' non facile respondeam ; a prid nos Europaeos pluris sane est cineri ei a , quam flava ; verum Sinae , Iappones , & generatim Asiae populi , apud quos & melior , & copiosior colligitur ambra , flavam cinericiae longe praeferunt , nosque omnes irrident , dum illos ad nostram opinionem perducere co
39I. Tandem ut omnes vitentur fraudes , quae in huiusmodi rqrum venditionibus, de permutationibus intervenire solent , diligenter notandum est, duplici
240쪽
potissimum modo in re praesenti dolum committi posse ι veram scilicet ambram adulterando, aut artifi- eidem aliquam componendo, quam postea pro vera venditent. Primum fit , si dum adhue molli, est ι recens e littore colleAa , hetero. eneum aliquod corpus cum illa permisceatur . Artificialis autem Ambra fit , si recte inter se permisceantur , ita ut unum corpus componant, cera , resina , pix, sorax, aut aliquae aliae substantiae similes. Latentem dolum deteges, si aliqua ambra grana supra nitidam aliquam lamellam m ne amauream ad id rei adhibent oriental fsὶ metalli eam coneremes e vitiosa ambra eκ cyrote stimi , quem emittit, de eineribus, quos supra lamellam relinis quit έ facile proditur. Si enim finerra sit; Ac grari L simi odoris fumum exhalat , di nullos relinquit ei.
De metallit . fomimetallis, eorum natura, genes, discrimine, numero , quatitatibus, εν tu
DEFINITIO. T Ei alia sunt somIia corpora dura , e m. I VI quae ct malleo diis ilia sistri , di
igne , aut eas ore liquefiunt , & solvuntur. S x reis censentur , & notissima existunt, Aurum Amen xum , cuprum , Ferrum , Stannum Plumbum . Novssme vero in America meridionali noulam inventum est metallum , colore quidem argento , pondete auro simile, & platilia, seu platina ab his panis idcirco nuneupatum, de quo inferius disputabimus . Hydrargyrum aliqui inter metalla recensent ; illud tamen nos semimetallis adnumeramus . Aurum , de Arge tum metalla nobilia nuneupantur , reliqua igninbilia a 33 . Plurimi sunt Philosephi, qui metallorum naturam in quibusdam salibus , & mineralium partieulis diverso inter se ordine permixtis . dc eomb natis stam .ine aut amanti Dimos metangstr, inquit Reusnauit,