장음표시 사용
211쪽
mi Laurenti fluvium , oe in alias regiones projicieban-riar ; altissimorum montium Catena vulgo Cordillei raper centum , O amplius leucas extrέα , solo pene aequata in amplissmam planitiem depressa es t plurimique modo sunt amplissma illa regione fluvit , lacus , spe
luncis . tibi ante memoratum terr - motum montes erant
pene inaccessi ca): annum integrum praedictus terrae tremor pluries tamen interruptus duravit . Tragicum ejusmodi spectaculum , ct horridum naturae ludum Persa per tres menses spectavit anno I 667, quo ρο sedem montes muιaruns , o civitates suismet ruinis sunt sepultae , N plus quam centum , re viginti capitum millia diem obiere b . Similem prorsus Telluris trem rem omnes I apponiae insulas agitasse , Meaeum Hinc pem Imperii civitatem funditus everisse , o ad bom
num fere millionem sub labentium civita sum ruinis p riisse compertum est. Magnum Sisarum Imperium magnas Iubinde patitur ex eodem capite calamitates , σstragem . Anno r7so ut plurima aliam omittam) Pe-kicium totius imperii caput , urbs pene immema , m peratoris Iedes insolito plane terrae-moιu agitata e f. Omnia fere aedisicia , muri, palatia , domus in altum sublata binc inae insimul reciproce convergebant, oscit labantur , ct intra minutum maior indisciorum pars solo dequata 2. nullumque exstitit a strage , ct ruina immunc , in quibus centum , π decem hominum millia diem suam obiere se . Phaenomena bis plane similia , π prorsus horrenda in Peruano Regno , maxime vero Limin , principe illarum regionum civItate , multoties postremis bisce annis accidite, nullus ignorat s ea om-nsa , cum a pluribus referantur , praetermistor malum gamen , oe calamitatem domesticam silentio committereasquum non est.
Utile contra terrae-motus remedium esse exi inmatur . si profundusmi putei hac illac excaventur, quiabus infammata mareria subterranea . atque ignis ei
ciricus accensus di plodi , eructari , re dispari in ae-
212쪽
Terrae- motuum, quibus per duos & amplius annos a die prima Novembris 37ssnumeratos vexata est Lusitania.
339. Liceat Lusitano Philosopho in Me veνis mei parte ad propositi argumenti complemensum, re futurorum remporum memoriam longam terrae-motuum I riem qui diuturno tempore Lotaniam afflixerunt, pau eis exponere.
Prima Novembris dies, sanctorum omnium memoriae inter christianos sacra , ob idque maxime solemnis, Lusitaniae laeta b serena illuxerat, atque fuere inc perat e vix aliquae in caelo nubes suspiciebantur e nuia ιaque ex parte sensibilis saltem spirabat ventus ς cum post horam nonam matutinam Tellus mehementissime ire mere incepit . Distratum , horridum , re diuturnum Phaenomenum . illius initium, durationem, intensitatem, em , . alia accidentia data mihi opportunt late observaυi et eo squidem rempore post abiesuta Theologiae studia ad sanitatem , ex improbo studendi labore , ac contentione fere disperatam , recuperan m in villa
rusticabar ; atque in summa omnium trepidatione mei Iasis compos rerum flatum animadvertebam . Uno vel altero minuto fecundo priusquam terra , atque aedif-cium, in quo eram , tremere inciperet , cum nil tale eitarem , ab oriente in occidentem murmur quoddam
subterraneum, subobscurum . π nescis quid terroris a nimo rncutiens persensi, trissem , is diuturnum veluti serrae mugItum a longe in oculi ictu ad me usque deinlatum . O vebementissima imput ne aedibus impressaialteriar propagatum . Licet minimum inter primam incipientis , ρο murmuransis a longe soni percepsionem . atque primam aedium succussionem tempus intercesserit;
213쪽
i fulgura praetergred entia intra tellurem
et ego vicere' subterraneum fulgur to-
παπι phaenomena ι non leve mor argumentum Iunt , jubterraneum ful-
re percuraratrum flammatum audiebatur.
quem vulgo iacrmus Pedroso so leucas ab G δ pone verius Ieptentrionem remoti, tremor Ed quinque fere minuta perduravis terra ab oriente in oecia ccipi of suctuabat , alterne se Ie deprimens , π ni - totus / e tellur/s tractus ita movebatur ι quas supra aptatum mare nutaret, eosque in me ipso ου rmabam , quor in parmot lemio Iupra Oceani
te rq 1Userem p nihilominus tamen de servando deau librio , Triandoque lapsu aliquid cottiac opus erat DI. consultius phrocavit rusticus quidam ab oro solus domum rediens, cujus simplex industria nobis pο- , vi Vomentum eraι : cum ad terrae lub pe-αes fluctuansis tremorem corpus ipse Dum hae illae v ranar Ianus caussa Idenrrdem inclinaret nonnihil Ia tuaret diuturnam tamen fauori , sese contorquenvi scaenam pertesus sese media in via procumbensuissenii Ie rnum terrae fortunae. mmrtiens , unumero illud vero quam maxrme in timebam , ne te'.
214쪽
scilicet, cui insistebam , . quam velut formcem mirisinoebam dirutis fundameniis in enormem aliquam , συυusmam voraginem praecipitaretur , nosque omnes una tecum traheres in Inam .
et L. Generatim obsermatum est terrae-motum eo per universam Lusitaniam fuisse anienseorem , quo aut rum prominciae aut cιvitates declinabant . UI'Done circumpositis in civita tibus , atque opιdis , σin 'Algactiorum etiam Regno horrendas omnIno vi NIeκeruit effectus . N strages edidis . Narroso ut plurimum soIs praedictae civisates regiones I ident: prae cipuum igitur illic subterraneι cuniculi caput trebat , in steria electrica longe copiosior , asque telluris flaata longe apsiora us vehementismae illius materiae 1cintili ' a Mitu, torrentes fulgurarem , horrendumque mmodum superimposita teιluris moles , melut nubes suc-- uteretur Terra ubique deblIcens longis , Er amplιs findebatur scissuris: frequenter accidebaι, ut homines .mueteres domo, umorvinam p:r plateat et
horrendis blaιibus , in quos aute pedes.r fas Icebant viae detinerentur, neque tamen pedem referres militer a tergo dehiscens tellus permrtreret e eas vero alternatim aporiri, dilatari , Imminui , occludr, albam.fiuidam, atque ebullientem frre maserram hac in Tarte eυomi ardensem 1llac massam erumpere, com- vis omnium objervatio fuit. Praeter jam dicta plu, Tma p nomena insipone , dum terrae motu concuti bAGere,ista sunt. Terrae- motus duratro longe u auam in F Mus as. centibur Primo quidem oscillabatur solum se s omnia
nes mutatae sunt, quIbus Ima ei Iam quorumdam ini-c . C., ψ menta sursum extra tellurem fuerunt
proiecta. alibi autem una cum fundamentis ipsummet 8'7 ata' a ηhi iam in profundum ruens penitus dispa ue,e ' Eo nominatim cam prolanum est inrisponenserelonium maritimum vulgo Alfandega ὶ ---nti, Idifici iam ad mare extructum , quod adeo pro funde fuit abjornum , μι maris in ejus locum succo
is istis fundus maritimo perpendiculo Inventri tum remporis non potuerit . Mare ad magnam ait tudinem interea exiliens atque elevasum bellicas etiam naves
ras reliqui ι. cum ad Ignem exiInguendum
215쪽
cumberetur, ejusque rei gratia domus , ubi opus erat 1 solo inquaren/ur ; inspectat Mm pbae nomenon rem fere demiperatam esse ostenditor ab insummatir enim domibuε scintillas saepe mehementissimas quasi tot radios , aut pama fulgura per aerem in longinqua aediscia evibrari , in iisque ignem:accendere animadvertebatur non obscurum sane elemicae malo lae, hujus phaenomeni causae , argumentum j. Quot capita sub tabentibus domi bus oppressa , aut igne consumpta perierint, certus num 'quam Iub ci potuit. numerui : in ilia rerum confusone, animorumque terrore s in civitare amρli ima , tot nasionibus frequentata , atque habitata res haberi vix poterat . Ad centnm circiter capitum millia eo terraemotu Ui' spone interiisse , commune fuit plurimorum judicium ι idque a veritate parum abludere existimo 1 In terr m elata aedificia ab omni parte conquassata , musan tibus , avulsis , sub traditis , aus comminutis fundamen
sis in je ima subsidentia , auι in angustos calles , ο
vias prolaborta magnam hominum multitudinem ορ-
primebant . Tibi animo fue amplisimam civitatem εfere milliaria longam , duo prope , ubi amplior ess , latam lces versus extrema multo minor rius latitudo existas . inaequali solo fitam', angussis vis plurimum viis aludam , aιtissmir deaseiis 3 , 6 , 7 contignati num instructam , plusquam quingensis capitum mitribus,abitatam , praedicta ratione conqualsaram as dirusam: feri non poterit , quin ad spectacuium tibi imaginati ne tropositum exhorrescas . Magna templorum para . ubi frequenvssimus eo tempore Deum precabatur popuIur ,dfractis parietibus , fornicibus mque integra tectorum contignatione ruentibus ingenrem multitudinem obruere: plurimi per constratas cadaveribus , semivivss comporibus vias fugiebant i, plurimi in infmis coni gnatio-mibus , subsidentibus domibus sepulti sunt vivι : plurimos semivivos succedent postea incendium , quod I dies tenuit, o immenjam divitiarum vim consumpst, in cineres redegre. Mare interim in1olitis motibus agi- satum ad maximam ascendit altituuinem , ct una se eum domos, atque homines nihil ab eo sibi elemenio m etuentes absorpsit . Sunt, qui in medio mari ad occide ιem Insponis prope horizontem immensam fumorum , caliginis, re flammarum vim erumpere , atq- eruet
rι vidisse a rmarunt. Strages iis omnino Amites plurima oppida, re civitates secundi Ordinis Iudierunt .
216쪽
Per duos postea , aut tres annos omnibus fere mensibus, o pluries aliquando intra eumdem mensem , breve , neque admodum intensi sentiebantur terrae-motus.
343. Novas interdum insulas medio in mari ex aquarum sundo emergere, antiquas eversis fundamentis absorberi , & dii parere ; novos item lacus mediterraneos passim generari, ubi antea praerupti montes in altum sese efferebant, pristinos denique exsiceari, di in montium verticem attolli , res est , quaere experientia saepe numero confirmatur, re ex igni bus subterraneis , atque terrae tremoribus consequi tur: etenim sit infra maris fundum subterranei ignis, ct cuniculi caput sit , quo notabilem inflammandae materiae massam sub rupe aliqua , monte , aut plani lie jacentem ignis depascatur ; sulphurea ejusmodi materia, ac si esset nitratus pulvis sub murorum prinpugnaculis accensus , flammis eorrepta , immensi s re elaterii viribus sese dilatans , impositum montem sursum per medias aquas supra maris superficiem ejaculatur : novaque hujusmodi insula ruino fis saepe funis damentis innixa intra breve tempus dissipatur , aut in antiquam sedem , igne extincto , prolabitur. Nonnumquam tamen amplis . & firmissimis fornicibus ab igne ipis subterraneo inferne fabricatis citra ullum ruinae periculum per plures annos , aut saecula stanteae insulae. 344. Pari ratione , quae a pluribus saeeulis, & a prima etiam rerum molitione inter stabiles oceani insulas numerabantur, dirutis aliquando fundamentis, in oceani fundum, aut iri horridam voraginem pr ruunt , mille in frusta dissolutae. Neque novum lamerit, insulam aliquam a radicibus avulsam in altum
ab igne subterraneo projectam, dissolutam, & pene confractam , hae illae in frusta divisam sub mare
sepeliri: eo plane modo , quo rupes , aut Propugna colum a nitrati pulveris aerensi euniculo in auras
violenter projicitur, di dissipatur. Quod si igne aliquo subterraneo, aut terrae-motu fiat , ut ea verna
217쪽
PHISIc A. 2Iealiqua subterranea monti supposita, infra quam subterraneum aliquod flumen profluit , dirutis parietis bus destruatur ; monte in hiantes cavernas praecipitato , novum lacum, sontem , aut flumen apparere necesse est, ubi mons antea videbatur. Ex his disee similia.
34s. Unum , aut aliud huiusce rei exemplum in
medium afferam. Nova inter ΑEores enata est insula anno I 72o. nocte se ilicet inter septimam, de inctavam Decembris diem media , dum insigni terrae motu quaterentur insula S. Μtehaelis , & alia risecetra nobis dicta; e medio ebullientium aquarum i ter praedictas nova insula emersit, seu potius ejecta est eo quidem strepitu, qui ingentem referebat ton trum . Ad eam supra aquas altitudinem insula eminebat , ut e T. aut g. leucarum distantia tranquillo
mari videretur ; sensim tamen ad maris fere libellam subsidit, et tandem disparuit sa) .
346. Aliam circa Axorides efformatam esse, atque apparuisse novam insulam tria milliaria longam , unum latam anno I 638. affirmat Gagendus ι . De aliquibus etiam simili fato produciis auctores sunt Plinius, de strabo . Omnium celeberrima est , quae prope Santorinum , Archipelagi insulam , apparuit die 23. Μati anno x7o7. cujus originem , & Histo riam exacte descripsit P. Muranon Iesulta ocularis testis , qui per id temporis in Santorino agebat sc .
Post terrae tremorem , qui Santorinum concussit, non longe a praedicta insula novam rupem , vel uti supra aquas fluctuantem observarunt, quae in dies , novae maris fundo tellure emergente , augebatur; in eamque nautae aliquot temerario ausu videndi , & Observandi gratia descenderunt . Cum fere 2 s. pedes supra maris superficiem emineret , & semimilliari ei reumferentia comprehenderetur οῦ septemdecim, aut octodecim rupes subobscurae e maris fundo emersae sese telluri conjunxerunt e tum vero e nova insula spissa quaedam, & obscura fumorum nubes erumpe-
218쪽
re visa est, edito interea horrendo prorsus, & comtinuato fragore, qui ingentem tonitrum, aut T. vel g. muralium tormentorum , quae simul exploderentur , strepitum referebat . Μarinae interea aquae sulphureae & bituminosae vehementer ebullire , di serinvere caeperunt , subterraneusque novae insulae ignis plurimos in terra hiatus , & spiracula libi aperuit , adeo ut intra breve tempus integra insula multiplici fornace accensa arderet, e quibus perpetuae erum pebant flammae , sumosae & caliginosae nubes ; minoresque , & inflammati lapides , quasi e bombarda projiciebantur : quin etiam integrae aliquando rupes ab ejusmodi fornacibus explosae ad septem, aut Octo milliarium distantiam projiciebantur; neque singulare hoc spectaculum unam, vel alteram diem aut hebdomadam tenuit: horrida haec naturae scaena mense adhue Novembri ejusdem anni spectabatur.
De interiori Terrae subsanita , Fostibus , o' MAneralibus .
347. Actenus externam Telluris faelem, & uni-II versam superfletem brevissime , ut institi ei operis ratio postulat, perlustravimus; quin etiam aliquid jam de interiori ejus aemmet globi constitutione delibavimus; ignes scilicet subterraneos, va ria materiae strata , plurimos subterraneos cari ies , ct id genus alia exposuimus ; cum iis praeterm ssis . aut in antecessum non explicatis , e Aterior etiam globi superficies , & structura antelligi facile non posset. Aliquam modo interioris globi id eam, seu va-xia substantia tum genera , quae intra telluris globum reperiuntur , interioremque globi massam c ,mponunt, explicabimus. Eiusmodi corpora , quae Fossilia, aut Mineralia communi vocabulo nuncupantur, pr pterea quod e sub erraneis globi fodinis excaventur, ad quatuor. potissi . um canit a Communiter re Poeantur , Terrae , Succi , Lapides . Meιallae reliqua enim, si quae sunt ad aliqu/ d horumce generum caput reducuntur . De ejusmodi corporibus non pauca scita
dignissima ab experientia, & Physicorum tentamini a bus
219쪽
bus edocemurr plurima tamen nos etiamnum latent, quorum cognitionem probabilius . nunquam assequemur. Claritatis, di methodi gratia, quae de singulis hisce corporibus cognoicam , definiendo di describendo explicabo.
348. Quid Terrae nomine significemus , & qualem
de elementaris te irae natura habeamus imperiectam
id eam , lectione prima exposuimus. Ut distinctius aliquid de hoc argumento statuamus Terra , cujus saltem nominis definitionem habent omnes, dividitur in puram , θ compositam: Terra pura est simple κilla subitantia , quae inter quatuor corporum elemen ta prima existit: cum illam ab aliis corporibus separatam nulli bi habeamus . hoc unum de illa praeter superius indicatas proprietates addere possumus, quod scilicet illa omnium fere corporum compositionem ingrediatur. Terrae compostae sunt ill ae , quae ex di verses substantiis componuntur: hujusmodi sunt omnes se terrae notae: omnes generatam sunt corpus fxum solidum opacum siccum , O fere iners: neque ducuntur , ut metalla , neque ad ignem aut alia ratione liquescunt. In varias & multiplicis figurae particulas sunt semper fere divisae ; a qua injecta concrescunt , aut co agulantur ; numquam tamen ita sbi invicem adeo firmiter, & tenaciter adhaerescunt , ut lapidum firmitatem, & duritiem assequantur . Multiplices ter-
Tariam species inveniuntur , ex quibus varia strata ,& crustae efformantur , quae a se invicem divisae reperiuntur , ut superius exposuimus : fere tamen semper in eadem crusta , ct strato omni iam terrae specierum particulae minori, vel majori numero dispersae sunt: neque enim aliquam terrae speciem ab omnibus aliis vel terrae , vel caeterorum cCrporum speciebus puram invenire est .
349. Compositae hujusmodi terrae multiplici ratione dividuntur, ut videre est apud materiam , Bertrand
220쪽
Home & alios sa): Probatior mihi est terrae compositae divisio in vulgares, seu communes , & in pecu irares seu pretiosas. Terrae communes ita nuncupatae propterea quod ubique passim inveniuntur , in sex distinguuntur classes et Terra nigra , seu Bona , T phus, Argilla , Creta , Arenosa, Paludosa , seu Bituminoia . Terra nigra, cujus stratum totum fere globum exterius complecti trir, & proprium est vegetantium elementum, plurimas in se continet multiplicis olei, & alhalinorum salium absorbentitim pamtes: & hinc gratus illius odor enascitur acidis salibus copiosissime imbibitur , fermentatur , fertilis evadit r haec enim esse vegetantium omnium alimenta inserius probabimus. Tophus, stu=o Vulgo nuncupatus contraria omnia habet; vegetantium nutrimentis caret, & non modo sterilissimus existit, sed certum potius continet plantarum venenum . Noxia haec qualitas a quamplurimis ferri , seu falis martialis particulis provenit, quibus terra illa abunda tr est enim
salmartiale , seu ferrum vegetantibus venenum : huiusmodi autem metallum a topho extrahitur . eamque praeterea terram ad se etiam trahit magnes. Creta ,
di argilla speeie non dissimiles, rei tamen fundo di ferunt: creta oleum in sese habere non videtur: illud tamen facillime imbibit: argilla olea continet ἰea tamen tenacitate retinet , ut ab illa extrahi s cile non possint: certam etiam aquae quantitatem iri sese habet, & tenacissime retinet ; agrique ideirco argillosi nonnisi lente ex siecantur . Pauca haec dicendis insorius de plantarum nutritione inservientio hoc loco indicare existimavi. 33o. Terrae pretiosae, seu peeuliares plurimae sunt,& ita nuncupantur, quod aliquibus tantum reperiuntur locis, & peeuliari habentur in pretio ob singularem aliquam proprietatem, qua Vel medie inae , vel picturae, sculpturae, aut aliis artibus inserviunt. Μaxime commendantur Terra Chia, Tripolitana, A
mena , Melite is, quae ex insula Chio, & Μelita, ex Armenia , & Tripolitana regione extrahuntur , ii N a Bertranssi Gage des montagnes . Diction. OOct Di Homer I principii sella vegetaxion .