장음표시 사용
271쪽
auctor eu JUπbus Aco a . Ligna mediam partem
lapidea, med am vero lignea in mus eis asservantur.
433. Μirabilia hare naturae phaenomena explicare supersedeo , cum vix ullam iis fidem adhibeam , si Phaenomenum a P. Ac a relatum excipias , quod e Tyarte verum existimo , ob notissimam hominis sinceritatem , doctrinam , atque diuturnam in Indiis occidentalibus commi rationem, ubi amaenissimam suam, sinceram ct mirabdem de rebus Indicis naturalem hi- Itoriam scribere adorsus est ). Quid praeterea cir Ca piscium, animalium, ostrearum , & conchyliorum Corpora in lapides conversa , hoc est , circa phaeno me ni veritatem , & caussam tenendum existimem . superius fuit expositum: unus rei modus superest exponendus. Qua in re minime quidem credendum , pro priam plicium, & animantium carnem, sanguinem .
re traversant les monta gnes de la labie alloit porterses eaux , ο ι' abondance iusque dans les deseris , suetoit situe D temple famevae de Iupiter Amon . C' es
272쪽
venas , ossa in lapides abiisse ; sed ea irantum ratio ne hujusmodi corpora lapidescunt, quatenus omnibus fere particulis ligneis v. gr. ab eorum poris a Volantibus, nec nisi vegetantis corporis, arboris v. g. organico ordine remanente, lapideus succus hujuimodi organa pervadens , innumerasque cavitates , vasa , Venas, poros utrimque apertcs, & evacuatos penetrans , & adimplens , coagulatur , & concrescit e eo enim pacto lapidea arbor efficitur, seu lapis in arboris tormam aptatur . Neque enim credendum est , propriam animalium , aut vegetantium substantiam in lapidem aliquando converti. Verum id tantum esse posset de peculiari tantum elemento lapidum , viventium, & vegetantium regnis communi. 33. Lapides igitur concretione fiunt , neque nintriuntur , neque alii ex aliis generantur . Lapidum elementa & minutissimae partes numero, figura, mole , ordine inter se differunt e lapidesqua ipsi eu his potissimum distinguuntur. Sicut compositione formanis tur, ita dissolutione destrui poterunt .' peculiaria tamen lapidum dissolventia ρ neque hactenus inventa , neque studiose quaesita et argumentum id esset ebrmicorum laboribus dignum. dc humanae societati utile.
34. Philosophi, chymiei , naturalis historiae scri
ptores multiplici ratione , atque ex diversis eorum proprietatibus lapides spectant, secum ipsis conserunt, ct in diversas classes dividunt. Nis, omissis plurimis, haec corpora ex usu , & pretio , ex ignis etiam in lapides efficacia tantummodo considerabimus.& dividemus. Ex secundo hoc capite quatuor lapidum numerantur classes, novis etiam vocabulis significatae , Catiarii , vitrescentes , refractarii , compositi seu rupes e lapides vehementi igne tractati , vel in calcem , vel in v trum vertuntur , vel trant mutatioui resinunt , vel ex ais tribus componuntur e primi generis vocantur Icarii : ad eorumque cIassem spectant marmora , spathum, seu marmor metallicum , gypsum , saxa ,& alii: hi lapides ehalybe percussi se intuIas non e
273쪽
mittunt. Vitrescentes appellantur, qui igne soluti in vitrum vertuntur et cujusmodi sunt iaspis, plurimi pretiosi lapides, ardesitae seu lapides fissile : se mi illae ex iis plerumque eliciuntur , si chalybe percutiantur . Lapides ealearii in pulverem redacti , si cum aqua sorti , aut spiritibus acidis permisceantur , fermentando effervescunt: contr4 vero vitrescentes . Tertiae classis sunt , qui igne intensissimo , & diuturno
tractati neque in calcem , neque in vitrum conver tuntur. Hujus g*neris sunt arbestus , laicum, lapis ollaris , & alii: maximam partem neque scintillas edunt , neque cum acidis fermentescunt . Postvemus eandem lapidum ordo, compostus nuncupatus , sunt lapides ex tribus relatis generibus, eorumque elemen
eis compositir hujusmodique sere existunt rupes hac illae totam terrae superficiem deformantes. 431. 2. Lapides ad humanum usum & pretium re- Iati in vulgares, medios , ct pretiosos dividuntur. Vulgares lapides omnibus sunt noti nimi, dc ubique sere inveniuntur , ejus generis sunt saxa, rupes , flex , co , Iapis lydius, pumex dcc. Medii dicuntur marmom, magnes , crystallus e propterea quod inter vulgares , &Pretiosos medium teneant locum. De magnete fusia time statim disputabimus. Marmor . notissimus lapis
inter calcarias numeratus, ex partibus tenacioribus,
firmius , & tenacius seeum invicem cohaerentibus,qiaam caeteri vulgares lapides constat: indeque Ecduritas existit, de elegantina politur . Praeter partes terreas, ex particulis etiam bituminis , sulphuris , salium, de metallorum marmora diversa componuntur ratque ex varia hujusmodi elementorum mixtione dc quantitate multiplex colorum varietas in marmoribus enascitur. Sunt scilicet marmora alba . alia nigra , alia vero rubra, viridia, flava, eaeruleae sunt de eleganti colorum varietate distincta. Ex particulariam etiam subtilitate , dc duritie distinguuntur in ter se marmora: unde alia aliis elegantius poliniatur,& splendent. Horum lapidum gravitas est ad aquam, ut a II 8 ad I or cum in calcem etiam vertantur .
perinde ab aeidis , ae taeteri calcarii lapides sol
36. CI uus , qui ad pretiosos lapides plurimumae cedit, atque inter illos a quamplurimis numeratur , est Iapis admodum durus, pellucidu , maximar
274쪽
levigationis capax , lucemque non modo copiosssime transmittens , sed etiam ordinate reflectens et atque ex his capitibus magni aestimatur crystallus. Aquam congelatam, & durissimam refert r unde aliquorum nata est suspicio, nihil aliud esse crystallum , quam purum gelu tempore , & intensissimo frigore valde induratum. Id tamen esse falsum, ex eo lueuienter constat , quod erystallus est glacie longe gravior; in zonae torridae locis , quibus nullum est gelu , invenitur, atque exeavatur ἰ dc ab igne, atque aqua non solvitur . Crystalli intra rupes , cavernarum fornices, subterraneas rupium fissuras , & cavitates quampi ximis passim regionibus inveniuntur, rumpuntur , ex cavantur: iisque in locis a pellucido succo guttatim fluente, sese addensante , & concrescente paullatim formantur , & indurantur hujusmodi lapides, cra l-li rupis , seu naturales inde nuncupati . Arte enim quibusdam in vitri offieinis pellucidiora fiunt vitra, quae artifciales crystalli nuneupantur , quales Venetiis, Bohemiae, & alibi passim construuntur . Artificiales naturalibus plurimum concedunt ἰ Communiorem tamen habent usum , quod viliori pretio constent. Μa- Rimam crystalli quantitatem in Europa suppeditant helvetiorum regiones, praecipue vero alpina iuga S. Gothard . Prae aliis aestimantur qui Brasiliae , Bristolii, in insula Μadagascar excavantur.
437. Lapides pretiosi , ut hoe etiam philosophiae
pariter , atque humani luxus , & politici hominum commercii argumentum physico in opere brevissime saltem attingatur, sunt lapides insigni duritie , pel
luciditate , nitore praediti, mirae levigationis capaces; unde eorum splendor magis etiam augetur . Relatae proprietates una , & radiorum , atque colorum vivacitas potissima illa sunt capita , ex quibus hujusmodi lapides magni aestimentur , & pretiose communiter dicantur . Magnum vero quoad haec omnia in preiso sis lapidibus obtervatur diserimen e & inde multiplices lapidum species & proprietatibus physicis , &Valore etiam, atque aestimatione diversae statuuntur.
275쪽
Valor tamen, ut in caeteris rebus communitet fit , ex temporum consuetudine , & mercium raritate la Pe etiam pendet.
438. Praeter insignem duritiem, pelluciditatem, nitorem , colorum vivacitatem , levigationem in eo etiam conveniunt lapides pretiosi , quod chalybe pereum scintillas edant: frictione fiant electrici , ut in loco exposuimus: sed hac etiam in re non eadem in omnibus est efficacia. Eorum gravitas ad aquam statia fere potest, ut 343o, ad Iooo ; licet aliquod e iam in pondere discrimen existat . 39. Μuit iplicem apud gemmarum venditores ORfendes gemmarum divisitoiaem e potissimae earum species sunt adamas , rubinus , sapph rus , iopazius , ame sis us Orienialis , smaragdus, chri olithus, grana1us , Bracinthus, berulus: hae vero omnes attenta earum auritie, pelluciditate . atque coloribus, in 3 ordines, aut elasses dividi potiunt . Primo ordine unus nume ratur adamas, qui tribus illis proprietatibus , colo sum sei licet vivacitatem, duritie , pelluciditate omnes alias longe superat . Secundam classem quinque iliae gemmarum species componunt, quas suo ordine
post adamantem recentuimus e illaeque sunt, quarum valor atque aestimatio ad adamantem relato ordine magis accedant: pluris nimirum rubinus laphiro , tamphirus topaaio aestucatur : ad tertium tandem ordinem reliquae omnes gemmae spectant: ad eumdemque referri possunt plurimae impersectae semmae partim pei ucidae , partim vero opacae , cujusmodi sunt famaeonis, agalba , onyx , & aliae viliori adhue pretio constantes . Unius ejusdemque speciei gemmae v. gr. herilli in ber illos olientales , dc non orientales divi duritur: orientales nominantur perfectiores ejus speciei lapides ; non quod extra Indiam orientalem per fectae etiam non exeaventur gemmae ; sed quod e perfectioribus oriens semper mittat: adamas igitur a prime durus atque pollucidus in Bra lilia exeavatus , orientalis in Europa nuncupatur. 4 . in singulis et am pretiolorum lapidum specie. bus dignoscere in primis oportet naturales ab artificialibus gemmis , quas etiam appellant fassas : arte scilicet componuntur gemmae , quae veros adamantes, rubinum , amet histum , & alias maxime reserunt . Peritiores gemmarum artifices , dc mercatores lonso
276쪽
ar GEO GRAP HIA usu edocti veras a salsis facile distinguunt e reli
quis a dolo est timendum . Verae gemmae artificialibus sui generis duriores , atque graviores existunt , si smaragdum exeipias, quae est levissima : colore non distinguuntur e uno igitur pondere , & duritie dignosti poliunt e duritiem lima examinabis , quae omnes
falsas gemmas facile radit; veras aut numquam mor det v. g. adamantem, rubinum dic., aut nonnis dis-ficillime limat. Λ tua etiam forti dubium tot Ieg : haec enim falsis gemmis assuta illarum colores mutat, in veris nullam prorsus mutationem inducit. 46s. Quanam materia , & ratione salsae omnium specierum componantur , & formentur , late exponit Savarν a r unum prs omnibus exemplum est r si compositum pulveri m, ex quo fit vitrum, cum qiaarta parte ramentorum cupri, & aliquot malleati auri granis insimul permisceas , solvas , compingas, rubinum consecisti . In gemmis magna est colorum varietas e sui fere singulis lpeciebus coIores sunt e nonnumquam etiam in una eademque gemma gratη visitur colorum multiplicitas . Omnes ii natur lium gemmarum colores a particulis mineralibus , & meis
tallicis acido spiritu solaris proveniunt ris hae setis
licet caul I3 , ex iiique elementis artificiales compinnuntur gemmae, earumque colores naturalium gemmarum coloribus simillimi generantur. 462. Gemmarum Ua Ior, atque aestimatio ab earum.
duritie, pelluciditate. & nitore potissimum pendet
saepe etiam ipsarum raritas , temporis consuetudo emptoris genius in rem influit : magnaque ex part arbitrarium eit pretium . Adamantes omnium gemmarum durissimae, nitidissimae, Ac magis pe lucidae stualore etiam caeteras rimnes latissime excedunr si rubinum aliquando exc pias : aliorum qu prer os rum lapidum valor a pretio pro damantibus communiter stat L o certa quadam regula decernitur . Sed ad amantum etiam valor eκ ridic eis iam caprei-bus augetur, atqu- m nuitur . ob crescinorem etiam eorum numerum, ροκ quo adi viribus in Brasiliae s dinis magna adamantum v s quotannis in Europam
277쪽
a hortatur, paullatim ii Ioa vilescere opus est. Alia est pro rudibus, alia pro politis jam adamantibus taxatior utraque tamen de persectioribus tantum intelligitur e ab iisque propterea pro deterioris nota adamantibus aliquid detrahendum. Duplieem hie in studiosorum gratiam aestimationem communissimam proponimus . Prima rudium adamantum in india orientali pretium est, secunda eorum, qui arte politi & eircumiecti appellantur Rosae. Nomine rodalia moneta bata vica . Gemmatum pondera supputan tur per grana, dc serupular 4 grana essiciunt scrupulum I. caratio scrupulum est vigesima quarta
pars unciae . Adamantum rudium in India orientalimatio . pondera pretia risia. I granum 41 grana s 14 gr. scrup. r.earati. Ia la scrup. a. earat ti) is 3 serupula 29 scrupula 38ν scrupula
granagr. scrup. seu earatios grana 6 grana
x scrup. due caratii a serupula
scrupulaqueo Smi s serupula raso 63. Aliae etiam fune pro adamantibus aestimationes Hamburgi, & Amstelodami , quas praetermitto. Ut adamantis cujuscumque va Iorem habeas, hae reingula secundum aestimationem Tavemier , quae communis est , rem expedies e quaere quadratum ponderis lapidum granis, aut serupulis expressum ς inventum numerum quadratum per valorem unius grani, aut serupuli ejus scilicet ponderis , quod adhibes duces e numerus ex multiplicatione factus , lapidis valor existit: sit in exemplum adamas 2. scrupulo.
in me revient a e sere Is fous de francer ridotta a moneta italiana vale II. paoli romani e meeteto in
278쪽
rum i quadratum numeri 2 est 4 : 6 ductus per so , unus scrupuli aestimationem , efficit ZOO . praedict adamantis valorem. Atque cum hac quidem regula majorum adamantum valores in tabula notati cohaerent: Adamantes alia inatione circumsecti, & brillanti vulgo nuncupati , majori pretio constant , quinta parte majus ; quam sit valor adamantis rotae aequalis ponderis . Rubini eodem sere atque adamantis pretio in Europa constant, aliquando etiam pluris aestimantur : id scilicet, ut dixi , a mercis raritate , a .coloris viva Citate , morum ratione dependet e ted longiorem de iis , atque de aliis inferiorum gemmarum pretiis disputationem politicae philosophiae tractandam relinquamuS. 464. Adamantes , ut pauca tantum de eo lapide loquamur , inter se etiam colorum diversia te disti guuntur : alii enim sunt albi , & caeteris omnibus praeferuntur, si admodum pellucidi existunt: alii vero virides, caerulei , navi, rosei , nigri: alios etiam
mira colorum varietas exornat . Tres prae aliis caeteris praedicantur, δέ maxime aestimantur adamantes,
quorum primum Mogolis imperator possidet: ejus pondus ars scrupula seu carat ti cum dimidior valor vero, aestimante Tavernter, II 23278 librae gallicae. Pluris aestimaretur , nisi egeruleam maculam in inseriori ejus parte haberet. Secundus in magni Etruriae dueis thesauro asservatur , cujus pondus est 339 scrupula cum dimidio: aestimatur a Tavernier 26o833s. lib. sallieis . Tertium habet rex galliae, ponderis I 36 scrup. eum tribus granis: ab equite angio , nomine Pist , pretio 1 so oo venditus fuit . Si verum sit , quod aliquot jam ab annis in publicis diariis legebatur, & recens scriptor Anglus refert sa) , adamantem scilicet scrupulorum mille, & sexcentorum Brasilus suisse excavatum, & Lusitaniae regi transmisesum ; is sane secundum aestimationis leges pro adamantibus statutas, plures librarum stertinarum mil-
Iiones constaret. s. Caeterarum gemmarum colores tantum indi
a) storia de flabili menti Europei in America parte
279쪽
tabo, quibus aliae ab aliis dignosci possint . Rubinus
prima post adamantem gemma, coccineo colore, ar dentem ignem reserente praeditus est . Grauatus Colorem etiam habet rubeum, sed abicurum: atque ob dilutum hujusmodi colorem , minoremque duritiem rubino plurimum concedit : nomen inde habet, quod
pommi granati grana rc serat . Sapbirus eth gΘmma sellucida , coloris caerulei satis vividi e duriorex exndia orientali asportantur: quae in Europa effodiuntur , molliores existunt . Saphirus ad intensissimum ignem colorem amittit, in adamantis mut Et , quem satis refert. Topazius colore rufert aurum, & saepe etiam vivacitate superat: orientales citrei mali, per uani mali sinici colores habent ι priorque majori pretio habetur . Qui e Brasilia asportantur , ad intensum ignem colorem mutant , rubet evadunt , atque eum rubino facile confunduntur. 66. Smaragdur omnium gemmarum post adaman tem durissima , colore tantum viridi praedita est abaejusdem coloris adamante ex minori duritie , & coli ire minus vivaci dignoscitur . Pretiosores smaragdos, cum ab India orientali amplius non a spolientur , suppeditat modo America , imprimis vero Brasilia iamericana Carthago, Peruvia . Proprius hic est sma. ragdi defectus , quod ad claram tantum diurnam lacem niteat , dum adamantes v. gr. vivacissime ad lumen candelae splendeant . 667. Amerbiflum violaeeus color in purpureum alia quando degenerans distinguit et illum ad intensum ignem, perinde ut saphirus, atque smaragdus , amittit, indeque extractus adamantum instar splendet o Caeterae semmarum species hucusque relatis longe inseri es exiliunt , illasque omnes omittimus , a
lonSius, quam par est , argumenti amplitudo nos deinducata
280쪽
De Magnetis Natura , Proprieιatibus, Phaenomenis. 68 Ilysieum hunc Tractatum , quem pro Telluris globo , ae Elemento . terreni seque corporibus explicandis hactenus exposuimus, non melius , quam physica etiam Μagnetis expositione absolvemus: Magnes enim& corpus terreum est, dc Tereella etiam nuneupatur ; ticut etiam ob virtutem magneticam , quam in ipsomet Telluris globo existere postea proba Vimus , Terra ipsa maximus & insignis dici potest Magnes . Λlia etiam ex parte inter omnia physica argumenta, atque inventa, quae hactenus vel casu , vel industria homines didicere, vix unum, aut alterum est, a quo major in totum humanum genus utilitas, atque commune benefietum derivetur, quam ex Μagnetis , ii liusque proprietatum , & usuum cognitione accipia mus , ut ex dicendis constabit. Λd rem veniamus.
69. Magnes est insormis quidam lapis susco , atque ferrugineo colore ut plurimum praeditus, in quo praeter alias proprietates illam inprimis observamus , quod ferrum ad se attrahat. Id coloris a particulis ferreis provenit , quibus magnes componitur . Albi tamen aliquando , aliorumque colorum reperiuntur . 47o. Quoniam notae Μasnetis proprietates nume