장음표시 사용
31쪽
gnoniae s aliae tamen sunt & sub aequinoctiali, de per
totam Lonam torridam, quae mini S, quam ProviD-ciae sub Lonis temperatis jacentes Incalescunt et aliae etiam, montes nimirum altiores , ita frigore rigent, ut ne uvae quidem in iis maturescant : equidem tem pore aestivo Hispania , dc aliae Europae regiones calo rem habent non minus intensum , quam plurimae provinciae aequinoctiales, etiam tum cum perpendiculari -sole aestuant . Thermometri tamen Opa caloris inte0sionem , & gradus , quibus sub aequinoctiali, aut ita aliis quibuscumque regionibus incalescit aer , dimetimur: eoque pasio aeris temperiem iis in locis explorabant , dc dimetiebantur observatores, qui penduli oscillationes in aequatore , dc aliis locis factas secum
ipsis contulerunt. 28. Haec tamen dissicultatum capita promoveri ut terius possunt, dc adhibitae respontiones infirmari. i. Potest quidem aer esse ad aequatorem rarior , quam Extra Eonam torridam , & tamen oscillationum disia ficultatem ex aucta virgae longitudine derivatam non κOmpensare e major oscillationum tardi tas ct ex maiora medii resilientia, dc praecipue ex aucta penduli longitudine pendet: haec autem duo non sese semper Compensant . a. Aeris temperiem experiri , illumque intra cameram in Lapponia ad calorem & raritatem, quae habet Parisiis , ope thermometri attemperare , res videtur incerta. Ut majorem ejusdem penduli oscillationum numerum in Lapponia a virgae longitudine prae frigore imminuta non derivari constet, aerem intra observationum cameram in Lapponia ad eum, quem Parisiis habuerat , calorem , & raritatem adduxere: id autem haberi existimarunt , cum liquor in thermometro ad eumdem gradum in lapponia , atque Parisis consistebat. Est tamen id aequalis caloris , & raritatis critςxium λ Calor ille dc raritas Pariliis quidem erat naturalis totius atmospha rae status: aequales intra , atque extra cameram ex sebant. Contraria omnia in Lapponia: aer extra cameram longe frigidior . atque densor, quam Parisiis:
longe igitur magis internum camerae aerem preme
bat , illiusque dilatationi resistebat , quam Parisiis et
pari igitur ealore utrobique intra cameram existente, aequaliter non rarescebat aer . cum rarescendi impedimenta longe essent inargua Ita si igitur aer, aut
32쪽
liquor intra cameram ad parem raritatem fuit u trobiquet redactus p calores erant valde inaequales e Iiquoresque proinde ad eumdem gradum utroque in loco reti si stentes parem non indicabant talorem. Ra ritas etiam aeris ope rhermometri dignoici non potuisse apparet: liquores inaequalibus caloribus aeque ascendentes , aut descendentes parem in circumstante aere raritatem non indicant, nisi ec inaequalitas agentis caloris , dc externi resistentis aeris gradus ioc ratio caloris sele gradatim intendentis prius defi Diantur . Liquor vehementiori calore artificiali actus in Lapponia ad eumdem gradum dilatari poterit, at que Parisius , licet aer liquorem circumstans ob malorem externi aeris pressionem longe minus , quam
Lutetiae , dilatetur . Non levia igitur, adhuc in repraesenti supersunt dubia . 29. Ad secundum patet ex modo dictis; cum enim ubique idem sit ea lor , idem erit penduli pondus , &longitudo invariata . Adde sert eam virgam penduli tres pedes, dc octo lineas cum dimidia longam, ,ea enim longitudine constant illae , quas horologiis ad hibemus lab aquae ebullientis calore non nisi per ter tiam lineae partem prolongari ca) r et si igitur malori oret sub aequinoctiali calor , quam Parisiis ἰ cum La
men remssior esset ebullientis aquae calore , fere ni hil prolongaretur pendulum e nihil proinde observa tiones. & calculi veritas perturbarentur.3O. Ita communiter adduAar disti cultati respondent: tota tamen non tollitur di me ullas . Calor ubique non existit aequalis aequalitatis certum non habemus cri rerium , dum artificialis cum naturali calore compa
ratur . Ebullientis etiam aquae calor est artificialis , dc longe quidem major, quam naturalis atmosphaerae calor sub aequinoctiali: minus tamen ille cor p ra ra re iacit: alia scilicet naturali, alia artificiali calori agendi ratio est , ut modo exposuimus. Calor v. gr. in camera hyberno tempore frigido excitatus non idem agit , atque calor etiam minor naturalis aestivus. Rem ipsi quotidie experimur . Secundus scilicet vim dilatationis internam in cales tente corpore
33쪽
auget , & externum impedimentum minuit ; dum
ei se amstantia corpora prementia v. gτ. aerem rare. facit . minuique Premsre compellit. Primus vero vim selum internam auget , externam xesistent ram non imminuit. Aer calidus intra CR eram totam exteris
ni aeris pressionem sustinet , cum illa aequilibrium servat. Clariora haec ex dicendis in Aerometria physica evadent: ex deri4 enim gravitate , atque elate xio dependent . id unum ego novis curis examinari vellem , quod lego apud Perrier sa , virgam nimiis Fum penduli, quam ebullientis aquae calor tertia lineae parte Parisiis distenciit , frigore lapponias dua, lineas contrahi , calores aequatoris du/s lineas dii 32. oppon. s. Variationes oscillationum nostrae defigura Terrae theoriae non respondent et in ea enim oscillationes tardissime procederent in aequinoctiali ;ab aequatore autem ad polos gradatim , dc continuo fierent breviori tempore juxta certam mensuram a figura Telluris, & distantia a centro pendentem: ac in aliquibus Ioela variatur haec proportio , ut faeile intelliges, si oscillationes , leu penduli observationes a olfo relatas tecum ipsis conseras Resp. In rem adeo delicatam iacile est aliqualem rorem irreperer nobis illud unum satis est , quod verum habet , oscillationes nimirum citius semper ,& citius ab aequatore ad polos absolvi . Probabile hoc quidem est r ad rei tamen evidentiam id uirevius demonstrare opus esset, oscillationum variatio nem in nullam aliam referri posse caussam praeter diversam a telluris centro distantiam; quod haetenus a nemine fuit confectum . o . Dabo, inquies, ita se habere penduli observationes e male tamen inde aliquid pro figura Terrae pronunciatur: Prima enim falsae , aut dubiae lauem hy
34쪽
hypothesi Copernieanae innititur. Secundo dubium es etiam principium , unde di penduli variationes , &figura Terrae deducitur , scilicet , oravisarem corpo rum eo esse minorem, quo major fuerat a centro is-sia. Quid enim , si hujusmodi principitim iniiciat et λUnde probabitur Res p. Quid ego de diurno Telluris motu scientiam , in Auronomia Physica exposui,
in quem locum te remitto et impraesentiarum tamen
notare sumetat , sublata etiam Telluris vertigine diurna nillil inde propolitionem superius possitam iu-
firmari; licet ea posita , facilius omnia cohaereant . Principium autem, quod in . dubium reVocas , a mamjori Physicorum parte adstruitur; & a naturali causarum agendi ratione deducitur ἡ in omnibus sit qui dem causarum , materialium scilicet virium actioni-hus v. g v. luc,s, caloris , dc aliarum , eo major est intensitas , quo minor fuerit distantia ab actionis principio , seu a catala . Cum igitur principium gram Vitatis corporum terrestrium sit Terra , & in Terras centro recte supponatur ἔ eo major erit corporum S ravitas , quo minus a Telluris centro di flent. 33. Oppon. 6. Licet eri Observationibus probetur . aliquos meridiani gradus esse ad aequatorem minores, quam ad polos ; id tamen de alias tostasie est falsum. Cum non constet, Teriae figuram esse regula
Resp Stare vi κ possent observationes , & Phaenomena quotidiana , dc vulgaria eclypsium solarium , & lunarium, occasus , & ortus lydeium, & reliqua omnia, quae partim in Astronomia Physica, partim inferius explicamus , nisii Tellus regularem haberet figuram: omnes utique Astronomi , Geographi, Hydrographi eam in suis calculis regularem suppo nt, qui citra dubium corruerent, si falsae hypothesi inni
terentur. Haec tamen figuram tantum quoad sensum regularem evincunt , & demonstrant . Reapse enim
illam ei e plane regularem , ne probabiliter quiden dici potest. 34. Opponitur 7. Observationes , & mensurae graduum meridionalium multiplici de capite fallere possunt. Primo enim ex eo pendent , quod gravia in idem punctum , Terrae centrum , propendeant in pro
labantur : Si enim ad diversa puncta a se sensibiliter dissita in diversis Terrae regionibus gravia diri.
35쪽
guntur , quadrantibus illico fidendum non est. Secun M. Dissicillimum sane est in delicatis adeo observationibus ne secundis quidem aliquot minutis aberra in re e nam in communibus, & parvis instrumentis prima tantum minuta apponuntur; minuta autem secunda aestimatione supputantur e majora vero instrumenta
dissicile parantur, dividuntur, & de loco ad locum
asportantur. Indubium tamen est , errorem I 6 .eXa- pedarum in gradu meridiani dimetiendo committi , si in eapiendis altitudinum angulis error Io. minue rum secundorum committatur, ut facili calculo evincere possumus . Accedit , quod in angulis capiendis non attendatur ad refractionem , quae prope Lenit hsupponitur evanescere.
Reis. Probe scio quantum hisce dimeultatibus dandum sit: eae tamen eommunes sunt omnibus fere observationi,ns dc calculis Astronomicis: eum ii etiam a directione gravium in centrum Terrae, a scrupulc-sa in capiendis altitudinum angulis exactitudine , oca refractionis quantitate cognoscenda omnino dependeant , atque ea omnia supponant . Si igitur ex hisce capitibus nullus in Astronomicos calculos derivatur error, dum ab industrio homine & anguli, & refractio observentur, graviaque omnia in Telluris centrum tendere, & dirigi supponantur; pari ratione irare nostra statuere oportet. Astrorum refractio ab ho-ri Zonte usque ad ipsum Lenith observata jam est ,& tabulis mandata , licet ante Cassinum , & De
Hire ea a 3O gradibus ab horizonte contemneretur .
Non levis sane ex refractionibus derivari potest Error : unicam scilicet earum tabulam habemus ab horizonte ad Tenith usque computatam: eademque pro inde ubique est e supponitur refractio horigontalis r illam tamen in eodem etiam loco pro stationum diversitate esse variam , ct ab aequatore ad polos aliqua ratione augeri , in Astronomia physica tradidimus , & ex diverso atmosphaerae frigore atque densi- ltate consequitur. Aeademici eamdem & ad aequatorem, & sub polari circulo hori hontalem refractionem posuisse videntur : multumque vereor , ne sensibilis inde in totius rei summam error irrepserit . Ad i strumenta quod attinet , ea adhibuerunt postremis
bisce annis Aeademici, & adeo industrie, & scrupu
36쪽
PH SICA. 3ἶIose tractarunt , ut vix aliquid ab hominibus sperati
COROLLARI M. 31. Εκ hucusque disputatis satis iam tibi statuere
potes , quid in argum 'nto per id temporis celebri tenendum oporteat . I. Tellus est, quoad sensum sphaera : id inter demonii rata recenseas . 2. Terrae meri diani pares, & regulares non esse videntur. S. Tellus in polis complanatior eise apparet: duci haec postrema e probabilium classe numquam fortasse egredientur. Absit , ut in doctis ego academicis vel doctrinam , vel sinceritatem , vel serupulosam dilire tiam deliderem. Quidquid dubii superest , totum est in argumenti ipsius conditionem, & difficultatem referendum . Ipse etiam Voltaire , terram alioquin ex Hu-gbenti argumento ccmplanatam esse existimans, ac demicorum observationibus citra eorum injuriam diffidit a): sed Hribenti etiam argumentum a demota stratione longissime abest. S. I I. De Telluris Dimensione , ct Magnitudine. Telluris magnitudo , vel ad planetas , stellas
fixas, astrorum orbes refertur, diciturque relativa rvel in sese spectatur ,& nuncupatur absoluta . De magnitudine relativa Telluris satis disseruimus in Astronomia Physica , ubi demonstravimus, Primo : Tellurem relatam ad frmamentum , immore ad orbitam , seu Dbiseram solis esse tanquam pura ctum. Secundo. Tellurem relatam ad lunam , solem . caeteros planetas diversas habere rationes , quas Omura dedimus quoad diametros, suster ies massas quinirmen illic de vera n siri globi maguis udrne sermo no lis esset , aut esse debere ι .Hoc igitur loco examinanda tantum superest ablo
37쪽
tuta Telluris magnitudo. Plurima autem hie comprehendimus : quaerenda enim est non solum vera si hi massa, sed etiam superficies , diameter , rauius , Periphaeria, planum, gradus, di minuta circuli maximi . Praeterea opus saepe est minorum circulorum aequatori parallelorum circumserentias, gradus , ra-aiones agnoscere; cum problemata aliqua Geographiam, Navigationemque spectantia hane etiam mensuram supponant.
Plurimi Philosophi , & Μathematici iam inde
ab inparcho, Erato, bene, & longioribus etiam a tempori hus Telluris dimensionem aggressi sunt, nullisque laboribus , aut curis pepercerunt , ut illam exeque rentur. Porro ad rem adeo delicatam , ct calculum difficilem accurata omnino instrumenta , magni sumptus , labores , & industria opus sunt : nil proinde mirum esse debet , si antiqui eum recentioribus parum consentiant ἔ cum necessaria instrumentorum supellectili primi destituerentur. Neque eo tantum d capite ea dissensio originem ducit, sed ex refractionis legibus , & magnitudine antiquis parum nota , & Cκ varia etiam magnitudine mensurarum, quibus diversae utuntur Nationes. 37. Omnes telluris dimensiones ex nota unius gradus mensura & magnitudine dedueuntur. Supponitur quippe imo & rem demonstravimus , terram esse quo ad sensum saltem sphaericam , singulosque maNimo Tum circulorum , ae proinde meridiani gradus esse inter se aequales . Si igitur notam unius gradus me ridiani magnitudinem habuerimus p tota meridiani periphaeria, seu terrae ambitus innotescet , ducta senius gradus magnitudine in 36o graduum cujuscum que circuli numerum. Nota circuli maximi terrestris
circumferentia, Telluris radius, & diameter elicitur: ex his datis facili , & geometrico calculo ejusdem circuli planum. Telluris superficiem , &massam dignoscimus a . Exacta unius gradus meridiani dimenso institui potissimum debet in regione plana, quae in plures leucas citra montium interpositionem ex tendatur , qualis est dignius v.g.ubi Eratosthenes rem est gle
38쪽
eli aggressus . Non negaverim tamen in regione montibus distincta , & horrida, quales sunt Lapponia, & it tus, tentari, & perfici dimensionem posse. 38. In hisce calculis ponitur primo, Tellurem esse sensibilem sphaeram : si alia esset sensibilis illius figu-xa ἰ tum vero gradus inaequales existerent et maleque CX n 'a unius magnitudine reliqui omnes , dc tota Circuli, seu terrae periphaeria elicietur , si ad observationes', ct mensuras instrumenta astronomica adiiciantur . Ponitur secundo , gravium corporum ac
Proinde penduli gravitatem , seu a Rionem in Telluxis centrum , seu in idem physicum, de sensibile pun-
et om semper dirigi r id vero ex linea descensus corporum. gravium ad horirontis planum terram sphaeri-ricam tangens recta demonstratur. Tertio tandem ex ploratam. haberi neceste est refractionis quantitatem, Di probe dignoscatur, quantum in angulorum obser
vatione, & mensura refractioni dandum sit. 39. Neque tandem dissimulandum, ab exiguo erro re in unius gradus dimensione commisso enormem P Rea errorem in tota superficie inde deducenda , 5e
majorem in massa provenire e praedictus enim error
pluries multiplicaretur in repetitis ealeulis , quibus ad agnoscendam Telluris massam pervenimus . Ex hisee manifeste constat, negotium esse diffieultate plenum Tellurem metiri . Secundo . Gloriari posse neminem exacte se hujusee globi dimensionem fuisse assecutum; Cum ex relatis modo capitibus facile in calculum iserepere possit error . At citra sensibilem errorem sta- ruere possumus cum plurimis Geometris, & Physicis mensuras infra positas. Hisce ad plenam rei intelligentiam praemissis , e plumribus , qui ad Tellurem dimetiendam inventi, dc pro bati sunt, modis unum saltem in medium afferam δqui plures scire velit, De Chales sa), Varennium b ,
39쪽
Μ 1 thematicos fusius de re Geographica agentes eo lulata
o. Limam meridianam invenire. Hoc est primum & simplicissimum in rebus astronomicis , dc Geographic s problema , ainde utraquae illa scientia in tium ducit. Resolutio: Supra planum aliquod horizontale, v. g. planam superficiem lapidis
Ficae stilum A B rectum , dc in extremitatem acutam B desinentem perpendiculariter ad planum erim ex puncto aliquo A ipsius plani . Ex eodem nunctori tanquam centro tres parvos circulos concentri cogin plano describe. Tum hora una, aut alia ante meridiem observa punctum o in omnibus , aut in uno saltem circulo, in quo extremitas umbrae stili periphaeriam secat , di in illa terminatur : eoque punctci diligenter notato, idem similiter post meridiem perage , tempus nimirum aspectando . quo in iisdem circulis umbrae extremitas indicet aliud punctum D tnecesse autem non est meridiem , nisi praeterpropter . notum habere, quod vel ex decremento , atque incremento longitudinis umbrae cognoscitur ἰ decrescit enim umbra usque ad meridiem , a meridie autem iterum augetur . Arcum D F o inter duo notata puricta comprebensum, per medium seca αὶ : tum expuncto k circulorum centro per sectionem F rectam AF duees, quae ad aliam partem continuari potesse liare est linea meridiana . I. Demonstratio facile habetur ex sphaera : sol enim eadem ratione , dc arcu similiter inclinato , &aequali elevatur ab orizon e usque ad meridianum atque descendit a meridiano ad horizontem occiduum rduo erso puncta circuli diurni aequaliter hinc inde a meridiano distantia habent eamdem altitudi flem supra horizontem: ad aequales autem elevationes Solis. supra horizontem aequales sunt ejusdem corporis umbrae: bae autem sunt aequales cum in ejusdem circu
40쪽
li periphaeria terminantur , in cujus centro stilus reuctiis erigitur: cum igitur umbra stili A B termina tuein Ο & D ; Sol in caelo aequaliter hinc inde a meri diani plano distat: aequaliter etiam in plano umbrae Α Ο, AD: planum igitur meridiani F in quo jacet silus A B , per punctum F, ct Λ transit : estque limnea Λ F meridiana .
t. Meridiani Terrae gradum metiri ιGradus terrestris dimensio in meridiano proponitur, di peragitur e praeterquam enim quod sit circulus ma-Amms , quod necesTarium ei , ope lineae meridianae, re diversae altitudinis poli duorum locorum facile di gnoscimus , an loca a nobis assumpta in eodem circu lo meridiano existant, dc quanta inter illa sit gra duum differentia . Multiplici ratione telluris di meusio institui , atque peragi potest : aliae quidem sunt astronomicae , quod ab altrorum observationibus peri oeant: aliae vero terrefres , quia citra astrorum ob servationem fieri possunt. Antiqui Astronomicas po tissimum referebant . 3. Resolutio . Demonstravimus in Sphaera , quod ab aequatore versus polum per meridianum quemcumque progredienti, ita paullatim magis semper , dc magis attollatur polus, ut viatoris latitudo sit poli altitu- . dini ubique aequalis. Quin etiam disserentia altitudi' nis meridianae solis, aut alicujus stellae in duobus locis in eodem meridiano, dc hemisphaerio australi, authoreali existentibus, est etiam aequalis differentiae latitudinis , aut altitudinis poli eorum locorum. Linea igitur meridiana per superius Problema inventa, fa-eile habere poteris duo loca , per quae eadem meri diana transeat . Assumantur igitur civitates , aut i
ca alias nota O , Η fig. 4. quae sub eodem me ridiano DFIE sint posita , & quorum distantia vel
supponatur nota vel diligenter investigetur . In hisce duobus locis a ceu rate observetur ejusdem poli Baltitudo G T B in primo , C Τ R in secundo , vel potius altitudo meridiana cujusdam stellae fixae, quae plusquam so gradus supra horizontem elevetur, sub ducta semper refractione observatis elevationibus con