장음표시 사용
801쪽
A non possitnt,igitur. In oppolitum
eii Arist. in tex Pro cuius solutione. C6mεsu- P ci Mo scaendum est,si comerabili du se fabilia considerari dupliciteri dubii es. IVno modo secundum suas substatias,&sic non sunt commensurabi ialia, quia ola conam utabilia per reduplicationena alterius,vel remotionempnt adsquari,sed sic est, quod secundi subitantiam adaequari non pnt,igitur consequentia patet de boue&alino. Et si dicas,Deus est me sura omnium,isitur. Dico fi potest intelligi dupliciter. Vno modo qa habeant tantum de entitate utum Deus dat eis,& sic concedo. Alio modo poteil intelligi 9, Deus lit me surae secundum si commensurabilia piat adaequari adi licem S sic dico quod non .s Vlterius est aduerte B dum p commensurabilia scdm,qdventutin usum humanu sunt duplicia. Aliqua sunt, i iustae commutari
non piat, eo P eorum commutatio esset cotra leges,aut cotra bonos mores, ut liquis commutaret alteri uxorem suam. IUn aliqua diar non comutari dupliciter. Vno modo, quia sunt secundum legem proh ibit a. Secundo quia secundum coditionem
naturae suae commutari non piit, ut bouem pro vita corporali. Nullus.n.
est qui pro bobus, vel qui b. vita corporalem amittere velit,vel bona corporal ia pro bonis asae quae non prat se attingere in bonitate. Alia sunt quae iuste commutari piat,& oium illorum est una mensura.Notum est enim .quod si commutationes fieri non possent,quod natura non posset bene saluari .Patet, quia in una pa-
tria est tantum bladum, in alia tan- Ctum vinum , siue quibus natatura i nc ii posset bene esse, ideo congruum est tales commutationes iaci. Sed dubium est . Utrum si sortes daret, Dubia. suam uxorem ipsa volente pro decelibris ad mechandum quis damna ficatur aut lucra uri Respondeturqaquilibet damnificatur, secundum animam , quia quilibet peccat, sed quatum ad bona exteriora quilibet lucratur,quia plus debito habet, uaquilibet habet ,ouod habere non debet, ideo habet plus debito.qDico etiam quod damnificat Rempublicana pro quanto dant ali s Occasione malefaciendi. Nota etiam quod ali i, quo modo damnum unius potest adaequari damno alterius, licet damno non possit lucro aequari. I Nota ulterius,quod quando dicitur quod D . lucrum damno non potest aequari, debet intelligi maxime de damno communitatis , quia de damnosa personi particulari, x et singulari
potest,ut,si pauper homo percutia tur modicum,& detur sibi in resti- tutionein pecunia aliqua, sorte lu--t, crum poterit ei te ςquatum damno, vel l Orte poterit excedere'. Et obiectiosi dicas,quid faciendum est ubi lucrum non potest adaequari damno. Dico r, pina erit apponenda secun dum 9, erit possibile, secundum exigentiam nocumenti.
S E C v K D o scaedum, ' restat alia disti cultas.Vtrii indigentia hu
manae naturae lit in ensur. commu
tabilium .s Pro cuius declaratione est aduertendum 9, indigentia humana est mensura reru commutabilium
802쪽
E lium .Patet,quia comutationes non De indi - fiunt nisi propter supplementum in-ian. hi digςΠΠα humanae, ut potest poni e- tuis. xemplum de illo qui indiget blado,& de illo qui indiget vino.Paret et,
quia commutationes non aestimantur secundum valorem rerum, sed indigentia hominum,quia alias musca magis valeret, quam modium vini, videmus etiam, I, illo temporetio vina deficiunt, quia magis in-igemus ipsis, ideo ipsa fiunt cario-- ra. IEt si dicas, si hoc esset verum, sequeretur,mpauper homo magis deberet emere bladum, quam diues. Patet,quia paulieres magis indiget, obiectio quam diuites. Respondetur,' indigentia illius, vel illius hominis non mensurat valorem commutabiliti, sed indigentia communis eorum, F inter se commutare pos uni. Et si dicas multa sunt nobis cara, quibus parum indigemus quibus, diuites utuntur, non in eorum indigentiis, sed superabon dantiis voluptatum. I Pro cuius sol titione est aduerten- Nota de dii, quod diuites, & pauperes dupli patio tib ixς accipitintur. Vno modo secun-P-33P Dd- dum habere multum de bonis sertunae aut modicum ,& sic eos accipit vulgus. Alio modo secundum suffcientiam,& non sum cientiam,& se capiuntur verae diuitiae, & verae paupertates. Unde utrique primi sui Indigentes,pauperes enim concupiscunt Pp indigentiam, secundi pydelectationes, in secundis vero inuenitur vera paupertas. Na diuitcs no indigent, sed pauperes, diu ites concupiscunt Pp delectationes non necessarias,pauperes PP indigentiam.
sEt io nota ui non solum indigeti GNa necessariorum mensurat apud eis
genos commutabilia,sed et indigentia excessus apud diuites. Ex quo sequitur indigentia humana mensurat commutabilia non scam equationem sititatis , sed secundu filiu-dinem proportionis. Nam scam, ιν lus, vel minu, indigemus secunduoc, res est possibilis, vel minoris valoris. JUnde mensura scdm aequa tionem utitatis est, cum inclara potest aequara mensurato per sui replicatione,&sic unitas est mensura numeri. Ex quo Oib. istis patet quid sit dicendum ad rones.' Vnde licet
comutabilia secundis suas pmpriasiones non sunt eiusdem generis, tu secundum Fcad ut in usum humanum, ipsa conueniunt in eadem rone, C p utilia, vel quia satisfacientia Hindistentiae humane. Ideo ponitur. CONCLvs Io responsalis rota commutabilia sunt commesurabilia eade me sura. Quae coclusio reliquit probata in primo notabili.
SECV NTIVM verita rem quidem igitur impossibile ra
feri ad opur aut conuenit suffi
cienter, unum utique aliquid se
portet esse, hoc autem exsuppos Itone propter, quod is numisma 4
803쪽
A surari s Et arguit primo quod no,
quia indigentia comutabilium drelle mensura, ergo n5numisma.sSecundo arguitur sic. Illud quod est mensura commutabilium,ur esse institutum secudum naturam, sed numisma non est huiusmodi, igitur.
IIn oppositum est Philolophus intextu. Pro cuius solutione. P Rixio sciendum, quod numisma dr esse necessarium ad com municatione:&saflentationem hoNumic minii,patet multis modis VPrimo
m , ad λ eet parte laci, unde disti cile esse sem. ε' hui'u per portare,& ducere bladum pro vi
aptum. no,ila sumptus nimis magni essent, ideo oportet portare aliquod portabile. magni valoris,sicut sunt numismata.qSecudo ex parte temporis: nam in isto anno habeo satis vi-B ni,& non postlim seruare, ideo oportet,sν commutem contra aliquid visit malum seruabile. ITertio patet,
ex multiplici indigentia mam si pauper laborauerit, oportet aliquid ipsum habere,& indiget pane earne, sale, S lic de aliis, &diues non habet ideo necessse est quod habeat ali
quid quod sit diuisibile in illa par
ua, ut est numisma. IEt aduerte, Pualor pecuniae attenditur, seu mensuratur indigentia humana. Dicunt tamen aliqui si principes imponunt numismati valorem,& secudum valorem sibi impositum, commutabilia mensurantur.WTamen istud non videtur verum,quia posito g, nulla essent numismata & rex, faceret obolum,non pollet facere lcommutaret contra pintam vini,potest tamen bene nominare, sed non sie valorem imponere. Est tamen Caduertendum liam aliqua currente moneta,si res aliam labricaret,posset in ordine ad praecedentem precium imponere. Et dico op si secundum relationem ad humanam indientiam non tantum valeat, pecca
it rex S iniuile super communem populum lucraretur. Unde notuest quod numisma non est circa me sura venalium,nisi secundum relationem ipsius,& illorum ad humanam indigentiam. Et ideo si rex saceret numisma valere vltra indigentia in humanam, peccaret, nisi serte propter commune bellum, vel aliquam aliam necessitatem communem excusaretur a peccato.Oportet
enim quod valor pecunii indigentit humana mensurei η Et licet forte
nos non indigeamus ad nostras ne- Dcessitates auro, vel argento , tamen diuites indigent ad excessus suos,& ad apparatus suos exteriores.Vnde cum valor pecuniae mensuratus, erie secundum proportionem ad humanam indigentiam,omnia coomutabilia poterunt appreciari secudum proportionem ad pecuniam.
IEt sic patet quod licet sit una principalis mensura commutabilium, scilicet humana indigentia, tamen non est inconueniens esse mediam, quae mensurata per primam poterit
SEcviano sciedum, restatuna difficultas, utrum ius politicum disserat a iure dominativo, paterno pila stet S uxorio.Pro cuius solutione est ad /r PQuertendum quod ius politicum est tu, domi iusseruandi debitum ordinem m- nati im. ter
804쪽
E ter ciues. IVnde ciues sunt qui sub omnia bona diuisa quae habent pa- Geodem principatu sunt commoran- ter filius, uxor, seruus,eli ius politites, ut puta in vivendo acquirendo, cum,&possunt admu em hie legi S possidedo. s Sed ius dominatiuii timas actiore, & recurrere ad mulce est ιus seruandi debitu ordine inter politi cs,quia ut sic non se habent ii dominum S seruum, ita ad sicut fer cui dominus, & seruus, vel pater αuus requirit bonum domino,& pro filius,sed per modum ciuium. Sed curat,itaeconuerso oportet, visim quantum ad bona quae habent, i cosmirum cullodiat & d. sendat. IIus iuncta, non est inter eos iustum po- vero paternum eli ius seruandi debi liticili. Et illud probat Ari.quia non tum ordinem inter parentem,&.p- est iustum politicum ad quod non lem. I Vn ius eli, quod pater prae- eis iniustum, sed inter illa non est in beat nutrimentum S doctrina filio, i ultum, quia omnia sunt tanqPar-R econuersos lius patri reddat ho- tes possessionis patris. Et iam ad il-norem,reuerent an , &obser tia. los non est i ullum vel iniustum itins Sed ius uxorium,est ius seruandi pliciter, ad quos non sertur lex, sed debitum ordinem inter viris & vaeo ad illa no sertur lex. IVnde per nulrem. Un ius eii, i, licui viri bet ho iam legem pater punitur a principinorem uxori, quia uxor i 2 virum bus vel legibus,si percusi erit filium honorat sic mulier reddat viro debi salicin antequam fit adultus , Rita F tum famulatum .Et sic patet dria in- ve doni inOS seruta Et ex omnibus Hier ius politicu seu ciuile& asia qtDa issis patet quid sit dicendum ad ratus politicii est inter partes ciuitatis tione . Ideo ponitur. R inter ciues. Alia sunt inter partes CONCLusio responsalis: domus. Unde pioprie partesdo- Numisma est mensura saltem mi
lius, pr&c. I Etiam ius politicu est lium. 1 consul relinquitur 'inter personas diuitas improprie,& Pata in I .artia usu bonorum, ted alia sunt inter perlonas coi uncta in utroruq; istorum, POLIT I C I autem iusti, scrutis eis tanu posscilio diai, filius hoc quidem naturale est, hoc sicut pars patris, uxor vetoeli vim autem legale . Naturale qui-cnniuncta. Item milum politicu dem quod ubique habet eandem est inter squales personas quo ad do potentiam, is non in videra, vel
minari, sed non alia iusta. Unde Pa-l -.
teria lias naturaliter principiatur seruo uxori.& liberis. Etia itulum Anuetin iumιmmcurati.
politicum ordinatur ad sui hcientia vitae,alia ad sustentationen &con- QvAE RI Tvκ virusit aliqlseruationem vitet humanae. I E ista- instum naturale. t Arguitur primomen aduertendum, si quantum ad si non, quia nulla est iustitia naturalite
805쪽
A Iiter,cu omnis iustitia sit virtus moralis quae per consuetudine acquiri tur Arguitur scdo se.Coicationes hcuum non sunt naturales ergo iura non sunt naturalia. In oppositu est Arsit ui tex.Pro cuius solutione.
ce, hie do pnt triplices habere dominos, putaminos. Deum natura, & principe respectu Dei holes dicii tur hre iura diuina. Unde omnia quae continentur in sacra pagina, q non cognoscii tur cognitis terminis,uel q non deducunt exiit lis principiis, vel qui non sunt statim consona illis principiis dicuntur esse de iure diuino. Sed iura naturalia sunt ipsa principia practica,quib.assentimus cognitis terminis, ex naturali inclinatione intellectus B vel coclusionis deducte ex ipsis . Eti Aduerte', prima principia propriaednr Iura naturae,& secunda.i. coclusiones diar iura genitu, ita si iura Sellu vel ius geliu no eli nisi coclutio
deducta eli principiis practicis. Et ambo piit dici iura naturae,& dnr iura naturae, quia anima ronalis ex vinaturae sus determinatur ad ea,licet differetuer,a prima sine ratiocinatione, a secunda per ratiocinationem. Aliter tamen aliqui vocant ius naturale,& dicunt quod ordinationes&pr epta in stituta circa v tam humanam,consona tamen rationi vocantur lura nature, s)tit coniunctio
inafista simine procreatio liberoruvis illate repul sio. Dicunt vi teri usquod super illa ratio apponit nobiliores ordinationes per ratiocinationem S tales vocaptur ius gentium,
quia ratiocinatio propriae iamb. I. I.
nibus. IAliter adhuc dicunt aliqu6 CR dicunt a quidam expediunt omni ciuitati bene se habenti, SObleruationes vocantur iura naturae,quae
congruunt ciuitati defeci sq, quae alias sibi non conuenirent, & in Obseruatione ipsum minuenitur iustΘlegale. Quaeda sunt que in distere ter conueniuntriuitati,&si ad alteram partem per principem, vel consuetudiuem determinentur tunc CUvocatur iustum legale vel ciuile alia itamen & alia ratione ut alias visum est. Alia sunt iura legalia vel ciui .lia,& adie tone dicuntur legalia, Malia ratione ciuilia. I Legalia,quia allege polita lunt,dc non habent Pim a natura. 'Sed diirciuilia, quia suntlalia & alaam alia & alia ciuitate. Et aduerte ulterius ' accipiendo naturale large omnia iura pollunt dicina oturalia Primo a liqua sunt natura lia,quia intellectus assentit eis comgnitu terminis ex naturali inclina, rione. Secundo, quia deducuntur ex ipsi sicut conclutiones.' TErtio,
quia oriuntur ex eis, non tamen tan
ruam conclusiones, sed tanquain a
eterminationes voluntarii', coi clusionum.
SECvNDo scendum, si inci'. Divicodit alia difficultas, utrum iustumi crin iii p. liliticum bene diuidatur in tutium, 'naturais,& iustum lcgale. Procu -'letat L. ius solutione supponitur 9, sc cum adiim communen, impositionem votcum ciuile Spoliticu idem livporritant, ideo quicquid dicet ut de unoi dicendum est de alio. Et aduerte, Wiulium ciuile capitur triplicuer. icilicet propi te communiter & rimunissi- Di WCO le
806쪽
E munissimes . Communissime est
omne illud, quod legislatores commune bonum respicientes pricipi ut vel exortantur& sic omne iustum, quod est opus voluntatis dicetur rustum politicum vel iustum ciuileia. ISed iustum politicum communiter captum est quod respicit bonum ciuitatis,ideo distinguitur cotra ius
ISed propris est ouod alte di turrines praecepta, seu statuta vel consuetud mes alicuius specialis politicae, vel ciuitatis, ut puta u, fur sic puniatur. I Dicunt etiam quod ius nariIrale tripliciter accipitur, scilicet pro prie. I Communiter&communi se sim s Communiter est omne ius quod ex se vim habet ante omnem legi spositionem, quod scilicet ex vi F naturae,vel morum. Et de isto dicit Tullius, quod istud ius est quod Opinio genuit,sed quaedam vis in natura ingererit. Sed propriae est instinctus quidam naturalis quo sine vis rationis homines diriguntur in finem suum, vel omne illud cui intellectus practicus sine ratiocinatione appraenentis terminis assentit.
Et lesius contra istud ius natura-
o. i l le distinguunt ius positiuum,& vo- l eant ius politimi in omne illud , qJeli contra instinctu ni aut principia
Practica naturaliter concessa, aut
quod concludi ex dictis principiis
per inqui 1 onem ratiocinatiuam, vel quod tanquam eis, praecon num praecipitur,& hoc est mel rus, quam illud , uod ex talibus prin cipit, concluditur,ouia illud vocatur etiam ius naturale vel ius gen-
tium, ut Iam,visum est.Et istud pu Gla poliritium aliqui te istae diuid ut in ius gentium & ciuile. Gentium
omne quod recta ratio iubet quod dicunt idem apud omnes. Ciuile quod specialibus consuetudinibus, necessitatibus, utilitatibus introdu citur. lud communissime est omne ius recte positum, siue si inna- vitum siue innatis consonum. Et per
ista patet quid sit dicendum ad disti cultatem .s Unde si iustum politi
cum acciperetur communissime ,
membra diuisonis coinciderent cudi uiso, sed si capiatur propriae, vel communiter notum est,quod illa diuisio est bona, & quid sit dicendum I otest satis viderim primo notabiis i. JUnde iustitia potest dici naturalis,quia conueniens humanae naturae, sed non , quia fit generata in .Hnobis per naturam. Ad secundam dicitur, quod humanae communicationes sunt naturales quo ad inclinationem, sed perficiuntur per volutatem, assuefactionem. Ideo ponitur. Co MCLvs Io responsalis Pone dum est ius naturale dillinctum a iure diuino & politico. Quae conclusio relinquitur probata in Pri
autem iusiis , is iniussis di- bis iniustum facit quidem
iusium operatur, quando volens quis ipsa operatur quan
807쪽
Qv AE vh Utrum omnis iniustificans sit iniustus. Arguitur primose, quia omnis iustificans est iustu ergo. t Arguitur secundo sic. Quicunoue iacit iniustum volens est iniustus, sed omnis iniusti- scans est huiusmodi, ergo. In Oppositum est Aristo, in tex. Pro cuius
PRIMO sciendum est , quod omne iniustum est alteri nocumentum inferre.Et nocumentum potest Quid si inferri vel ex ignorantia,vel passio-Muvii. ne,vel electione. IEt si ex isnorati hoc est dupliciter, vel ex ignorantia vincibili vel in uincibili. Si vincibili, vel hoe est ex ignorantia cra D- sa vel affectata. Et secundum hoe sa' tis patet quid si dicendum. I Vndes nocumentum ex ignorantia affe- ctata inseratur, iam reducitur ad nocumentum ex passione vel electione,& illud est peius, quam nocum utum, quod insertur ex ignorantia
crassa. l Si ex passione, hoc est dupliciter aut ex passione naturali,vel numana,seu necessaria,aut ex passione
habit uali .Et dicitur passio habitu iis,quae ab habitu pravo innascitur secundum quam homo statim obiecto pr sente propter habitum inclinantem passionatur repentine, diuturne, Vehementer, aut breuiter extra modum,& exigentiam obiecti, & naturae. Et tale nocumentum reducitur ad nocumentum ex electio
habitum, sed ex sensibilibus natura Cliter insertur, ut timor, es, gaudiu& se de aliis humana,sue necessa- ,ria dicitur,quae in ipsa natura hominis necessario habet originem, ut sitis, fames, infirmitas aut huiusmodi. Et est aduertendum, quod istas passiones humanas distinguimusco tra naturales, non quod non sint naturais, sed quia sic, loqui videtur Arist. Et aduerte quod istarum passionum quidam sunt ita vehetnentes,quod natae sunt mouere constantem virum,ut timor mortis, extrema fames. IAliae sunt debiles, qua
non mouent constantem virum ad
peccandum smiliter electio est quadoque ex habitu firmato,& quandoque ex dispositione ad habitum. Et ex ipsis pollunt haberi sex gradus nocumenti. I Primus ex ignorantiam Duincibili.' Secundus ex ignorantia uia cocrasa.' Tertius ex humana, vel naturali passione cadente in constantem virum. I Quartus ex debili passione naturali, vel humana. I Quintus ex electione secudum dispositionem .sSextus ex electione secudumi lhabitum de nocumento illato per ignorantiam assectatana, dictu in est quo naodo reducitur ad nocumen- tu illatum ex passon vel electione. S E C v N D o sciendum est , Prestat alia difficultas. Utrum inferre
nocumentum,&iniustificare covo S. V.
tantur adluuicem .Respondetur bre te a de.
uiter,quod licet ilia sint idem, non
tamen conuertibiliterinam licet omne iniustificare sit nocumentum in serre, non tamen econtra. ' Vnde latroni qui suspendatur, infertur
808쪽
E nocumentum, non tamen sibi insertur iniustum. I Similiter licet mare
mercatoribus nocumentum inferat non tamen iniustificat, neque tale
nocumentum dicitur esse intuitum sed infortuitum. Ideo mercator solude sola fortuna coqueri debet Agit enim ibi mare laquam res inanimata, scutagens per ignorantiam in uincibilem quod non dicitur, neq, bene neque male agere. Item si miles iniuite oblideretur in castro suo, Dperaretur enim secundum iussitias ad dcsentionem castri emitteret lasitam in medio inimicorum, ubi forte pater suus captiuatus interficeretur,ille portat nocumen tu ira, Sc tamen non iniuste. I Ex quo sequitur quod iniustificaretion eit nocumentum inserre, sed est cotra rationem F nocumentum inferre. Sed dices. obiectis Vtrum ille qui per ignoraniam crassam inseri nocumentum dicatur mmitificare. Dico, et dicitur iniustis care priuatiue quia nullum actum positiuum habet supra nocumentu, ideo dicitur rustificate priuatiue, ε tale peccatum dicitur elle dignum
venia, non autem illud quod fit propter debilem passionem. Et lic patetu, iniustificans ex electione vel leui passione dicitur esse iniustus, sed irale qui operatur ex graui, passione non dicitur esse in i ullus. Et per ilia patet, quid lit dicedum ad rationes. IVnde iniustificans pec 't contratuititiam,si ii no lainen propter huc sequitur r hoc fiat per mitis litiam. Notum eii mran i, aliquis potest noesset uisus, qui tamen non eli iniurstus. Unde sicut tultitia cli habitus
C. ita iniustitia. Vnde habitus est . in Gqua dispo ad actum,& ideo potest di
cit Φ iniusti su are non est proprius actus intultitiae, sed iniustificare exel ect ione. Ideo ponitur. CON CLvsi o responsalis: iniuilificans ex electione vel leui passione dicitur nocumentum Inferre,& iniustus.
vere ect volentem iniuctum p ti vel , non, sed inuoluntarium omne quemadmodum , is inimi tum facere, omne volunta
volens patiatur iniustum,seu virum
volens iuste patiatur, ideli volens sibi euenire, utrum iniuste per illud patiatur. II Arguitur primo quod
sta,quia volens antecedens vult consequens,sed per consequens iniuste parit, ut patet de volete potare excessive ad quod sequitur ebrietas, per quam iniuste patitur, igitur . ' Arguitur secudo. tractus usurarius est iniussu, bc unus iniuste patitur, Sin eis volun tarius,igit. I in oppositueit Ar i. intex. quia voluntarium &Hurol untarium sunt oppolita ,sim iliter iniustu facere & imul lupati, sed iniustum facere est voluntarium, ergo iniuitii pati est in voluntarium, Piliam legulam topicam. Si oppositu in oppos , S propolitum in propo
809쪽
Α Pii i: Mo sciendu est, quatuor
.a : itii modis aliqui S duitur iniuile paci Quot n o volens. I Primo qn voluntate taci-din dici ta vult illud eueniret, ut puta si Pe innis eoa x x . vellet suos vicinus iurareturti volenti sibi aequum ut postea saceret ipsum. capi,si vulnus caperet equum sorti, series iniuste pateretur volens, &ν iniuste patet, quia ille a iustiria
posset tuit e capi S poniri, quia voluntas tacita non dat licentiam a
cipiendi illud. Secundus castis, si
voluntas non si integra, id est non cadens supra totam actionet n. Exe-plum de martyribus, qui volcbant pati pro Christo, nolebant tan entiati ab illo ne ille damnaretur fina-
iter, S sic quamuis volebant pati, tamen iniuite patiebantur. 'Tertio quando volunta i absolutae permixB ta est volitio conditio nata, ut qui mutuat nollet soluere extra sortem, si potiet, sed quia indiget plus vult incurrere illud damnum, quam non habeat, licet ille velit dare, tam emiuile ab eo accipitur. s Quarto quando voluntas est ligata, sicut est impueris si enim puer vellet vendere totum suum,& alter acciperet , ille puer iniustae damnatur, &tamen volens, similiter diceretur
de infirmis qui petunt semper noctua eorum, si ille qui debet gubernare det tibi quod petit ille infirmus iniustae patitur & volens. quia ipse vult illud accipere &c. 'Et si dicas, ergo sequitur, quod exiliens in passione tempeiantiae dans alicui amasiae suae quod iniustae pateret 'Dico quod non eli simile quia iste peteret non ligari: Nam peteret impetui passionis resistere: Et sic dium Cceretur de male habituato, qui patitur, quia iste peteret non habituam ri. Ideo proprie iste quartus casus debet intelligi de illis,m quibus vini luntas ei h ligata non ex culpa.S E C v M D o sciendum eis,' aliter loquitur Arist Ghic de voluntario S in tertio. Nam in tertio vocat Arist.ali. illud esse voluntarium cuius volun vias est aliquo modo ca. Sed hic VO lio loquirat volun tartu illud,quod volunta tui de vote expraesa integra simplici,& libera luntario. est volitum, Necontra loqui tur de inuolutario, quia hic vocat voluntarium, quod licet voluntas velit, in illa voluntas non est expressi integra, vel simplex, vel libera sed in tertio vocat inuoluntari una, qd nullo in modo est volitum, sicut est putu violentii,vel illud, quod est ignoratia, Dinuincibili ignoratu. 'Sed dubium
eis: Virum prodagus Possit repecererem suam male expolitam ; Dico non, quia quilibet potest dare rem
suam pro nihilo si velit.' Vnde qui
patitur damnum vel voluntate ex preta non ligata, vel integra, vel si inplici voluntariae vult,& tunc no pamriter intullum volens. Item nullus patitur intullum,qui non habet minus debito, sed iste non habet minus debito, quia licet ille voluerit secuudum primum iudicium,tameest compos mentis, & non habet volutatem ligatam. Si init iter nullus vult se alienare a re sua, nisi pa habere,quod sibi placeat, aut honoris, aut delectationis, & sic secundu sua exist imationem no damnificat, sed lucrat, i itur iste no patitur iniustu Tertia Pars. B b b Com-
810쪽
E sCommutabilia enim sunt appis 'Primo modo quadam suspitione, G
elanda secundum existimationem ει praesumptione,& tunc dic, quod Iudex hic utantium iuxta eorum indigen ista non susticit ad iudicandu comiscire optias,min solum indigentias necessa- restes neque ad non iudicandum. l' lriorum,sed etiam superfluom. IN o Patri,quia noticia non sumest in tu hia tamen, et, aliqua sunt homini, i dice, quae non susticit in teste,sed in probi tui homo non potest commutare, puta teste non sufficit, ' sciat quadam duplici- vitam,vxorem filios, quia isto in praesumptione, vel suspitione, ves Wr-- η do iniustum Beeret legibu , S com opinione, igitur nec illud sum cit in ' mimitati, ideo in istis non potest at iudice. Secundo modo potest scire irreri auctoritatem dare damniscan- noticia certitudinali puta qavidit, 3 di ipsum in talibus, & se patet quid vel audiuit Se. Et tunc dico, quod si dicendum ad quaestionem, S ad contra illam nunquam iudicare d rationes. Ideo ponitur. bet, qua uis oppositu 2 testes P t. Co Ne s Io res salis: Nut 'Dicit enim soluator,non sequeristus volens voluntate repressa inte- turba ad satiendum matu, nec plurigra simplici libera patitur iniustu, morum acquiescas sententiae iniu-
S hoc volebat habere Aristo. Di iudex debeat iussi me secundumi adegarasitemfactum alia
dicio. I I tem melius est homini pro veritate supplicium pati,quam pro adulatione beneficiu accipere. Et si petas quid iudex in hoc casu sacere debet. I D ico pr i mo u, no debet co- HVtrum iudex mittere alteri illam causa, quia ita debeat iudicare secundum allegata, bene peccaret ac si iudicaret omnis di probata, ubi scit oppositum .s Et enim actus, siue bonus, siue malusa guttur primo,et se quia iudex de magis imputatur pcipienti, quambet iudicare secundum illam noti- obedienti, sed iudici est illicitum e5xii,3 habet vi iudex, sed ut iudex demnare innocente, gitur. I Secunnon habet notitia nisi secundum al- do dico,quod stasse iudex habeat sulegata & probata: igitur. Secundo periorem, bonum est, i causam re-sG aia iudex debet sacere,quod e mitat superiori,cum tamen tali scie γ itu m lege, sed cognitu est lege tia, quam habet de illa causa, Ssi
condemnare ad morte visu innoce cogatur a superiore, ii licet secundutem si fuerit conuictu; ieitur. In veritatem . ii autem non habeat su- oppositum arguitur quia melius est periorem, iudicet secundu veritate, scandalum nasci, quam quod veri S grauiter puniat testes tales. ta relinquatur, igitur. Pro decla- S E C v N D o sciendum est , ratione . quod cirea istam materiam incidit PRIMO sciendum est . quod una dithcultas communis , utrum iude potest scire oppositum illius iudex corruptus seiens sententiamqu04 Por testes probatur dupliciter. magis peccet,quam PaIS corrupens.