Francisci Zavae Cremonen. Orationes 4. Epistolarum lib. 8. Carminum lib. 3

231쪽

triam, per se dessensam in pristina libertate, corporis

labore, animi pr stantia, adhortatione ad Cives salubri, terrore grauissimo hostibus iniecto retineret ; In confertissimam hostis aciem irrumpit, illum iam ingressum a moenibus arcet, fortiori animo, quam alias Malius ex capitolio, disturbat, capit, occidit. Quam pugnam nisi nox diremisset omnes Gallos, qui cum omni genere tormentorum scalarum, harpaganum illuc venerant occidione, ad unu occidisset. Oppidum ab imminenti peste deffendit, in fugam coniectis hostibus 1 pr senti mortis periculo,& urbis direptione ciuibus liberatis in Sacram AEdem reuertitur. Vbi ingenti Aubensium septus multitudine , nobilium in primis, &summorum virorum frequetia, nouos, & recentes animi motus adhuc retinens, qui in sapienti, fortique viro, pro tuenda communi libertate, saluteque reprehe-di non debent, neglecta stoicorum grauitate,& iam explosa ad hoc Platonis sententia, huiusnodi ue philosophorum nimis ocium amantium, & in veri in vestigatione delirantium, sed potius omni loco,& tempore celebrandi, tales illum intuentibus, ardores inijciebar, ut nec qui familiarissime cum hoc sanctissimo Viro, quottidie vivebant, ferre possent. Fulmine nanci; oculoru queq; a se tunc auertisset. Qui mox interrogatus an deceret Episcopu armatum pugnare, quid ni inquid e ferendum ne est, ut Barbari furtis, flagitijsque sacra violente stupris Ciuitatem polluante in omnes impune grassentur ξ Ad huiusmodi insidias arcendas leges ipsae, quenque impellunt, religio ipsa arma porrigit,dicebat ipse compresso iam tumultu,& ciuiu animis a metu vacuis. Vrbis illius ciues huius gloriar, &Iaudis auditores, rerumque ab hoc pro patriae desse sione

232쪽

sione gestarum aequissimi spectatores, ne tanto benesiiscio affecti ingrati animi notam subirent, hunc aliquo .munere si non gloria periculi sustepti digno, non tamerecusando cohonestare volebant. Sed ut quibus pro tantis meritis nullum virtutis ab illis primium, nullum honoris insigne, nullum laudis, & gloriae tantae monumentum affectabat, & sibi decenti, quo vultu in hostes irruerat, recusauit,'sic illius diei sempiterna memoria contentus sibi vivendum putabat, Namque in animis

illorum honoris ornamenta, gloriae monimenta, la

dis denique omnia insignia, & hunc fere Triumphum condi, & collocari malebat, quam ullum ab illis praemium accipere. Quando praemia huiusmodi viros ad certamina, & pericula non mouent, sed praeclara rei suscipiendae conscientia, & hominum sermo. Dei

ctantur potius suas res hominum sermonibus ali, vemborum iteratione crestere, litterarum monumentis inueterascere,&corroborari. Quibus rebus sibi perseaserat, nome Bum latius ex rei eventu propagatum iri,

quam si quolibet munere ab illis decoratus fuisset. Haec & alia plura in Magistratibus suis hic prudentissimus,& fortissimus homo edidit, gessit, & cum valentissimis ducibus viribus pugnauit. Quae si recensere

tentarem singula, tempus potius, quam dicendi materia me deficeret. Hoc tantum de integerrimo hoc Antistite non confiteri, sed profiteri possiimus. Hanc P triam nostram Cremonenses charissimi,& Cives optimi longe alijs ciuitatibus, excellere hoc magno, Diuinoque Poeta eodem pleno,& perfecto oratore, Phil sopho&mehercules tali, qui omnium rerum diuinarum, humanarum vim, naturam, causasque norit, omnemoue bene vivendi rectionem, & regulam sit pro-B B fessus,

233쪽

sessius, ut ab ea nusquam deflexerit. Nam cum illius diuina Poemata legimus Quod crebro facimus &ex librorum delectatione,& ex fructu verborum,& sententiarum 9 eos colores, eas veneres, ea ornamenta,& oblectantia variarum rerum pigmenta in his deprς-hendimus, quibus prima, secunda, &vltima praesta tissimorum Poetarum inuenta illustrauit. Quae omnia carmini suo ita inseruit, ut qui legerit hos libros fiosculos veterum, antiquorum prisca verba, florentis statis diuinam eloquutionem, limatum dicendi stylum,in omnibus huius scriptis animaduertat. Sive poeticos, siue oratores, vel Philosophos legas, in his enim o nibus magna dignitas est verborum , cuiusque aetatis . Et cum ab hinc multis annis lingua latina bonis fere omnibus libris amissis,& incensis, Italiam Barbaris vastantibus, Papiet nomine Regiae dignitatis usurpatoc

sdetibus, Barbariem nec loci bonitate, amaenitateve,& aeris temperie deponentibus, verborum grauitate ,& elegantiae nitorem,& candorcm, veram deniq; se monis Romani eloquentiam amisisset, hic delectu verborum, hic orationis ornatum, hic concinnitatem, i men hic denique eloquentiae extinctum, sententijs, verborumq; conformationibus illuminauit. Quare Mantua sibi, & merito glorietur de suo, itidem & nostro Virgilio, Arpinates de Cecirone, Graeci de Homero,

Demostene, Platone, tum singulis poetis, tum oratoribus, & Philosophis glorientur. Nos de illo, qui in

omnibus scientijs regnauit, quasque professus est, gloriemur, & haud scio an nobis magis gloriari liceat. Quoniam si perfectum oratorem, vel Poetam siue phialosophum in diuersis personis illi habuerunt, nos in uno bas Omnes cognitiones , totius orbis iudicio insi

234쪽

ras,& Innatas, magno, splendidoque ingenio excultas

vidimus, & habemus. Cuius cum extent hare tot, i laque in lucem opera quot, quantaque omnes docti viderunt, edita non minora tamen, quae suadebae medelam redolerent, quae ad huius Cygneam Diuini hominis vocem, & orationem spectaret, nos habituri, ex eadem dicendi ossicina eramus, nisi vota nostra interrupta fuissent, taceo quorum fraude. Quoniam nunquam stipendijs pristinarum suarum vigiliarum , tanquam emeritis, studio nuncium remisit, flagranti potius animo quoad vixit, ac si iuuenesceret in pristinos labores incubuit. Nihil enim magis delectabatur, quam varijs litteaarum monumentis, hanc non solum Ciuitatem, sed in extremis etiam partibus orbis iacentes locupletare, sed nescio quorum dolus, omnia desideria nostra intercarpit. Albae perijt, que Albenses ,& Episcopum, & iuris, sortunarum ue suarum custodem praefectumque habuerunt, ab Gallis expulsis, decreto Mantuar Reguli. Huic antiqua elegantia, & Cremonensium splendore parentatum est. Sed utinam ille uspiam inuentus futilet qui, qua aetate summi Philosophi florebant, nullius rei cognitionem sibi obscuram praedicabat. Vtinam perfectus ille Orator, quem eloquentiae optimus parens quaerebat alicubi gentium

tunc apparuisset. Illum enim vel maximo praetio putres vestri conduxissent. Illud enim celebre funus . quo undique conuenerant cohonestandi causa supremas exequias honestissimi viri, desiderabant omni genere perfectar,& omnibus laudis numeris absolutς decorari . Siquide Delicissimos, se arbitrati fuissent, si illum habuissent, qui omnium laterui conatu, Vidae robur solidum, corporis firmitatem, quiq; actione, quae

235쪽

In voce magnum splendorem in motu siummam digni latent haberet quibus corporis bonis praestitisset declararet. Quanta vi orationis posset, dignitates, &fortunas, licet earum comitia nunquam ambierit, aut- de nunquam expetiuerit, testaretur. Quae in hoc diuinitus enituerunt non intercisa, sed perpetua, & constanti oratione, clarissima, nec tamen miseranda v ce, non ad eos tantum, qui aderant,verum & ad illos,

qui propter diuersi hominum generis frequentiam,qui

' prius rumore diuulgato ad haec parentalia conuenerant, intro admitti non poterant deferret. Qui enim hoc apparatu instructum, & ornatam oratorem audiret, verba illa non expectaret. Abi in rem tuam, tibi cane, cerdotum ad quietem meam diuinitus canentiu

Harmoniam, hoc inusitato dicendi genere, ne quae interpelles . Hieronymus Faballus Monticelli Cispadani Sacerdotum Princeps Antistes,& loci illius sacrorum praefectus, homo non mediocriter eruditus in parentalibus Vidae Oratione habuit. Praeclarissima huius

urbis ornamenta multaque virtutis ciuium vestrorum exempla audivistis. Cum igitur huius Vrbis conditoribus tantum debeamus, quantum soluendo nunqua

essemus, illosque, quicunque fuerint, siue Romani coaccepimus P initio habuere, siue Hercules , vel Bru-mo c ut quidam tradiderunt, nam huius Vrbis non secus principiu ignoratur, quam Vrbis Romae prima incunabula , beneuolentia, fama ad Deos immortales tollamus, ita hos omnes, de quibus egimus, non apud nos tantum, sed Posteros nostros, in honore erunt. Qui hanc Urbem, a Maioribus claram acceptam, no mine, fama castrensi, Urbanaque militia, ex natura Viventibus, illustrauerunt, armorum virtutibus, Consiliorum

236쪽

liorum auctoritate, vario dignitatum genere ita auxerunt, ut sola fortuna tantorum Virorum virtuti, defuerit. In reliquis ubiq; gentium Cremonenses beati pret- dicantur. Peperit&haec Patria Andream illum Burgum, qui tantum apud Caesarem consilio,& auctoritate, valebat, ut quicquid ab eo pro hac ciuitate a Caesare petisset,sacili me impetrasset, & hic ad omnes Italiae Principes Caesaris nomine legatus fuit. Magnam& hic nominis sui famam apud Cives suos reliquit. Cuius vestigia Ludovicus Burgus egregius Ciuis, strenuus bellator, Dux inclytus, prudentissimus Primipilus, Multarunt iue legionum Ductor, & idem Equitatus praefectus, nuper mortuus, Ciuitatem hanc Patria

suam in perpetuo sui desiderio, reliquit. Quid e in

nitus numerus pr stantissimorum huius Vrbis Virorum me immemorem Antonij Melonis, & huius Ciuitatis clarissimi Alumni pene fecit, cuius cum singularia certamina multa nota sint, non existimo illius Praefectura Cypriam silentio inuoluendam. Cum enim Cyprus locoru spatio amplissima, situ fertilissima, Potentia, &dictione Regia vacaret, haecque in manu Venetorum esset, huius fidei,'auctoritati, consilio, communi Venetorum Senatus consensu permissa est. Nec huius imperij summam, ad hunc prius detulerunt, quam in varijs bellicis periculis insignis huius virtus perspecta fuerit. Cui quando nihil aliud contigisset, hac una rectione Cypria contentus multum nominis, & laudis Cremonensium famae,& gloriar, amplitudiniq; adiunxisset. Quid enim laude hac plenius e Quid hac dignitate perfectius e Quid hac voce preclarius e Cyprus locupletissima insula, Regum sedes, fortunatissimum Regum Domicilium, Antonio Melonis Crem nensis

237쪽

nensis imperio moderanda data est. Hac immortalutate , quid diuturnius e Quid splendidius Quid illustrius Θ Huic quoque fortunatissimae, & maxime femtili insulae, ut taceam quamplurimas eiusdem apud Venetos dignitates, non multis ab hinc annis Philippus Brumanus vir maximi consilij, summae prudentiae, integrae, & singularis fidei, admirabilis quoque, & ipse

fortitudinis praefuit . Hi nostri Cives rexerunt Cypru, incolume, & ab omni praedonum excursione, & impetu, Cypriorumque vexatione insulam intactam Venetis munere imperij sui functi reddiderunt. Qualem quoq; parentes nostri Annibalem Pici nardum in acie viderunt e Illum equidem, quem hostis pugnantem ferre non poterat, in quem instar martis fulminantem omnium suorum oculi fugatis iam hostibus conuert bantur . Et hunc Ciues nostri praefectum habuertit arcis nostrae cum loci natura, cum hominum admirabili industria munitissimae, cui nunc maxima in Regem fide , & obseruantia, in Cities singulati beneuolentia Emanuel Luna bellica Iaude,antiqua probitate,admiranda in Deum pietate perillustris, ac omnibus charinsimus praeest. Quem ciuem nostrum matrimonij cum Polixena Galerata primaria, & probatissima foemina,

dignitate agnoscimus, cum antea ob temperatissimos mores,& virtutes quamplurimas, eius egregias,& huc amaremus, & unice coleremus. Papienses praeterea

Picinardi moderatissimis imperijs, cum in eorum tectis maximo cum exercitu humanissime, & fidelissime ad illorum urbis defensionem hospitaretur, & in eiusdem oppidi maxima ad eorundem salutem vigilia, a

quorum moenibus, qua vigilantia erat, Oculos non

dehciendos pro Reipub. illi amantissime immincti periculo

238쪽

Io riculo putauerat, commoraretur, obtemperauerunt.

Et quod talem in extremis fortunis suis virum, & Q tunarum uariumque suorum custodem habuissent Dijs gratias egerunt. Quod si Paulo Iovio notum fuisset, non tam foedum, ne dicam tempudens, mendaci u, ubi de hoc pr stanti in omni genere laudis viro agit, libris suis cum maxima sui nominis infamia , apud illos qui Picinardum optime nouerant, intexuisset. Quod omnino tamen non censeo Iovio ascribendum sed alicui potius virtutis Picinardae hosti, & laudis invido. Qui enim Iouius in Amaltheam suam abditus , quae in bello fiebant nouerat λ Sed hoc iam mittamus. Huic in omni genere bellicae laudis similem nunc Sforciam Pici nardu habemus, Sebastiani filium, Brocardi C mitis generum, cui honorifici, & magni conatus multa extant pericula, qui vix dum e ludo, & pueritiae disciplina excesserat, cum multarum cohortium ductor selectus est. Neq; hic ceseo Hieronimu Pingonu diui Leonardi Antistite omittendu esse. Cui igitur huius, cxculta, abditaq; doctrina integerrimique mores obscuri sunt ξ Non ne hic & litterarum Diuinarum, multiplicique scientia, & vitae integritate totum illud summum, sanctum* Collegium in hac Vrbe sacerdotum ornabat λ Hinc illius sacri Collegij religiosi, castismmique sacerdotes literis, & moribus praediti, & Ornati, cum natu minores,tum maiores ob viis hominis castitatem, & virtutem insignem, omnibus ue contestatam illum amabant, venerabantur, obseruabant. Qui cum eo vixerunt doctum, & admodum eruditum c

gnouerunt, & ut ad Posteros eiusdem cognitio doctrinae perueniat, in huius scrinijs vigiliae, praeclaraeq; fertilissimi studij lucubrationes seruantur, quas ex lingua Hebraica,

239쪽

Ηebraica, ad voces nostras modulatus est, quae ad prodendam diuini huius ingenij memoriam,& laudem posteris tradendam, breui cui spero foras emittentur. Quem nisi praeter naturam, praeterque fatum amisissemus, in omnibus dignitatis gradibus, scientiarum g neribus, vitae actionibus, huic Ciuitati, a Dijs immortalibus optime consultum erat. Hic enim fuissent, qui de quaq; re,& lingua peritissimi consulerentur. Huius antiquissimae linguae cognitionem, & arcanam intelligentiam Ferdinandus Bonetius iuuenis praestantis ingenij, & maximae temperantiae, moderationisq; adeo compraehendit, ut qui in ea nati, & ab huberribus maternis summa industria educati, eruditique fuerunt,

quique illam non sine maximi nominis laude, &existimatione profitentur, si aliquando in locum obscurii,&haebraico sermone implicitu incidunt, hunc adeat.& statim tenebris per hunc distussis, lucem accipiat, &maternae, propriae ue lingus , aliquando balbucientis claram vocem, & germanum sensum percipiant. Id cognouit Senatus Mediolani, id vidit Cosatus eius p-fectus, id hebraicae linguae docti, & maxime intelligetes animaduerterunt. Nam quo tempore, non multo

post Concilium Tridentinum Pius Quintus Pontifex Maxim. Diplomate suo ad quamlibet Ciuitate in fide

consistentem, quae ab antiquorum optimis institutis,&non vacillantibus decretis non desecisset, misso, quo maximi Theolosi admonebantur, ut licebraeorum libri proxime imprem per doctissimos illius dogmatis recognoscerentur, diligenter eXcuterentur, enodate extricarentur. hic fertilissimi ingenij iuuenis, optimis moribus eruditus, cognomento Bonetius, integritate bonus, fide optimus, Mediolanum Senatus literis, iussit Principis

240쪽

Fiemaudit, prouinciam non respuit, operam summa

letira, & fide illa in re se nauatur u promittit, religiose 3pondet .Quod prosecto lanimose sipodere, & reciperetpoterat ' pius. n. sensim Mosis libros omites legerari 'uani eord quilibet cursim qui sermone illum patri tim. N agnoscunt S profitentur. Dolos indagat. FraudeFinire stigat. Latibula Odoratur. Feras excitat, retia tiniicindagine omnia loca cingit. Membra quaeq; cosia derat, incisa cognoscit singulas litetas inti spicit verboru interpuntiiones notat. Sineu fise acti iudicio examinat, animi constant illima Obscietia hese expens Senatui refert. Or ille a tripli piutius mugistroru geli, Haebr aeri populi obstinatissimi & tumulturitates ictiamina. Opprobria, couitia in salutis c6munis seruamrEDei ΟΠ. Max. unigςnam, dc eius Matrem serimpervi

ginem per Feldinandum Bonertum Ex tenebris eruta,

enucleate excerpta, ima' inlacsi i haustri.'& fide aperta cognoscit. Quid tum Princeps illitis ordinis id

totus Senatus e omnes tanta ingenii admiratione, rei celeritate, & praestantia ita obstupefacti, ut ab eo nus quam oculos auerterent. In qua longa, & multa admiratione ubi dui constiterunt. illum tandem a se dimiserunt, gratulatione amplissime facta, gratiarum actionepcrsoluta. quorum munificentiae, & perliberali, tum voluntati, tum sei moni, ut par referiet praesidem, totum illum ordinem ele amissinia & destissima oratione prosequutus est, qua inter reliqua, quae plurima

ab illo prudenter in eo dulcissimo sermone erant hoc' mentissime audiebatur,se totum dedere,& lampridem dcdidisse;& Senant i,&inibus Rei p. fideiqic linstianae maximis patronis. Et hac potissmucauistis iudaicam

CC linguam