장음표시 사용
91쪽
pore circa unam eandemque rem,simul est e no possisnt.Rodolphus sic.Opposita dicuntur quae ita rUpugnant unu Vni, ut neque alterum de altero,ncque ambo de eodem tertio di
ci possint. Illud hic silcntio inuoluendum non est, oppositionem in tribus inueniri In terminis, de qua disserit hic Caesarius. In syllogismis,de qua disputat. Aristot. decimoquinto capdib.ij.priorum. In propositionibus,cuius inexio est apud Rristotelem libro de interpretatione.
De oppositorum definitionibus, &proprietatibus. C AE T E R v M haec quo nam pacto definiantur, dicendum item breuiter. puero quonia de his , qua ad aliquid seu relativa dicuntur , supra dictu est, cum de praedicam ortis tractaremus: de reliquis tribus id lautum nunc agamus.Itas contraria definiuntur,que in eodem genere posita,plurimum a se distant, qua eiudem susceptibili vissim insunt,unde oe mutuo se ex-Pellunt,nis que per natura subiectis suis insunt. Itaq; ex contrarius uni fueris,non necesse est alterum esse. Contraria rursus eide simul inesse est impossibile . Sed
cir contraria dila circa idem,aut genere, aut specie versantur,ut aegritudo ct sanitas circa corpus,iustitia, iniustitia circa cnima omnia insuper contraria, vel in Eodegenere sunt, vi album edi nigrum:vel in cotrariis generibus, vi iustitia,cst iniustitia vel sunt ipsa cot Hagenera,νt Nirtus 9 vitiu,bonu ite est mala. Bono quippe malu ex necessitate contrarisu est:malo aut aliquado quide bonu,aliquado ver), ct maluad quod facile νidere est in virtutibus, ct vitiis moralibus. Sedo de contrari s ipsis ad eundem fere modum Victor, nux loquitur in ijs commenta; ijs,quae in Metorica Ci
92쪽
ceronis de inuentisinscripsit. Contraris,inquit, tribus odis inueniri possunt cum aut sub eodem generes' cies multum inter se dis iant;autsingulisgeneribus diauersis, pecies etiam diuersa sunt; aut duo genera inter se diuersa sunt.Haec ille.Porro quae secudum habitum priuationem opponuntur , ea esse deseruntur, qua circa idem fieri nata sunt ordine irregressibili,est tepore per naturam determinato. Et haec quidem sunt quae poterie priuatione talia dicuntur. Om quae talia sunt priuatione actus, haec utiq; circa idem fieri possunt,ordine regressibili; mi odi sane sunt motus,'quies,
lux tenebrae; fiomnus,'vigilia. Iam vero ct quα secundum affirmationem,or negationem opponuntur, ea ipsa definiuntur,quorum secundum se nullum datur medium,est quae in contradictione consi untaeontradi
ctio porro dicta est,quasi opposita dictio, ides locutio.
Huius nimirum hocpra es terispropriu est , quod siue ei subsistat,me no sit omnino, in alterutra in contradictionis parte vel veritas,vel sistas semper iuuensetur; quod certe in ali s oppostitionibus minime euenit, 2Nasi quid omnino non est,illud neq; aegru, neq; sanum escpotest,tumnes cecimi,neq; videns. G se non es
ominino Pigenuit,ia aut filius,aut pater erit. Veruri
tamen siue fuerit quippiam ue non fuerit , contradictio nihilominus constabit semper.Et verum falsum
dicet, quicus; dixerit Socrates est,uel Secrates no M.
ITA Ot Ε contraria finitio haec contrariorum coplectitur selum qualitatcs accidentarias.Cuius prima pars 1 eiicit priuatiua, quae per sic in nullo sitiat genere. Secunda, colo-xes medios,qui non plurimum distant. Vltima remouet in Duoi una alicium est a natura. es contrar,s. Huic loco obiicitur
93쪽
obiicitur in pu guabile argumetum. Aristoteles scribit hartio capite de caelo,& mundo,si unum cotrariorum sit, oportere aIterum esse .ut si terra sit oportere ignem esse.nam treccontrariu fhnt. Hoc obiectit in lac deluendum est in contra-xijs elementorii si cicvniim,oportet aliud est e,quia haec perpetuo in se inuicem agunt, se mutuo patiuntur. Sed in aliis contrariis, id no est necessc. Noaτο q seci:ndi:m habisom. Ex hac finitione priuatorii in duplicia priuatiua constituenda sittit. Qu. edam potentiae,quae significant priuatione Q=mae,quae recuperari non pote is ut caecitas & visus. Alia fuit priuatiua actus, quae actum solum auferunt, ut tenebras lux. Clim ergo dicitur a primatione ad habitum non est rogressus,id est accipiendum de priuatiuis potentii: n5 automsecundum se. J id adiectum est, quia inter om- nia opposita est med in in quoddam,quatenus ad cotradictoria reducuntur. Inter cotradictoria nullo modo est mediq.
IJuiui nimirum J Insigni e discrimen inter coii tradictoria, ε
' De quinque modis Prioris. P RI v s autem alterum altero quinq; dicitur modis. Primo quide id quod secundu tepus altero prius est,ut qδ antiquius altero est,aut vetustius. Hinc Thebanoru bellum prius, idest,antiquius sieis vetustius dic tur excidio Troiano, idcirco quod tepore pracesserit: est P0thagoram priorem, idest,sieniorem Secratem escimus, ἐν Socrate Aristotele. Secundo autem modo
frius illud dicitur,a quo no conuertitur subsistedi consequentia;quo quide modo,unu duobus prius est.2 tam Euobus existentibus, unum iam esse consequetis est , at non contra. Pon enim si unum est, consequens coni silio erit,ut sint duo. .Xtque hoc modo quod prius est, secundam naturam prius esse dicitur. Tertio Nero mor
94쪽
do prius essὸ dicitur, quod ordine quod anteuertit id quod in disciplinis oe orationibus Rethoricis, ct aliis huis modi,ut in ReipubL administrationibus facile essuidere.In disciplinis quidem,ut exempli causa in Ge metria,elemetafiguraru delineationibus priora, sunt,
e principia iis,quae ex illis demostrantur,boe est, ipsis
conclusionibus.Elementa autem dico,punctu, lineam, superficie n vetoricis uerὸ orationibus prooemium, idest,exordium narratione prius est,ct in reipub.administratione consiliu actione. Quarto deinde modo prius
id dicitur,quod melius est honorabilius, praesta lius, tr dignius altero. Quo sanὰ modo sol luna priores,est anima corpore.Sed ut ipse Aristoteles ait, aliis
nissimus hic modus est a significatione prioris. Siquμ de isto modo quod Boetius approbare uidetur9 qu
cunque dignitate es reuerentia caeteris praecellunt,magis propriὰ uenerabiles est honorabiles dicuntur:ut uero priores dicatur,abusio potius est,quam ulla proprietas.Quinto demum prius dicitur alterum altero in i ,
quae secundum sub lendi consequentia conuertuntur. Ne illud qηod alterius quomodolibet causa est, e principium,ut ueritas imagine, lux ipsi lumine me splendore,ct in orationibus prius quidc est rem ipsam Iubsistere,quam ueritas conglet propositionis: ut se u rum est hominem esse, uera iam ea est oratio quae dicit, homo e l.Ac rursuss oratio uera ea qua dicitur,homo est,uerum iam quoque est hominem esse: ct tamen hominem esse, hoc est eius rei subsissentia, causa in se em si,ut propositio de homine uera habeatur. Itaque rei subsistentis,ueritate sermonis prior est.
95쪽
DE 'Mo D Is prisωJhunc modum primum, Aristoteles vocat praecipuum, quia ab hoc caeteri onmes denominantur,&quia quoad sensum notior eis Secundo autemJ Secuta do modo id est prius quo posito no ponitui posterius& quo interempto interimitur posterius, ut posito anima ii no ponitur homo, &sublato animali aufertur homo. Et genura, timoc superius est prius secundo modo, si ad situ infernis referatur. Tertio modo2 Tertio modo ea priora dicuntur quarordine quodam doctrinae praeponuntur, ut sequentibus pleniorem adserant lacem. Sic in Geometria finitiones lineae superficiei sunt priores. Quarto deindeJ hoc quarto modo id dicitur prius quod praestantius est. Aristoteles vocat hunc modum alienum,quia no quatenus aliquid melius est prius est,scd quia in eodem genere aliud praecedit Author simplicius: Ouiniis demumJhoc modo hic dicitur prius natura quod cumPio conuertitur,& illius est causa.
De tribus modis eorum, quae sunt simul. SI M v L autem dicuntur aliqua tribus modis.Pri
mo quidem Osimpliciter o propria simul dicuntur,
qHorum generatio eodem fit tepore, rigemini, qui ob id simul esse dicuntur, quod unius temporis ortu editi sunt secundo ero modo simul dicuntur,quaecunque ad se inuicem conuertuntur,sed ita, ut alterum alteri sub mendi neque causast, ne e principium: ut duplam est dimidium. Etenim haec ad se inuicem connexilitur:
quoniam si duplum es,donidiu es: ct si dimi tum , ct
duplum. tamen neutrum alteri causa est,ut nec phtersilio causa est misit,nec filius patri. Quod vero diaco, hmoi est, Aeneas habuit Ascanium silium, non tamen causa fuit ut filius esset, sed ut esset Sicut igitur itur dicitur quispiam, cu primum ei Domam dicitur,cum primum et D
rit pater,ita ct pater iris filius. Tertio autem
96쪽
dem genere ex aduerso diuiduntnr a se inuice,ut homo equus. Homo nanque est equus,quoniam sub eodem genere ponuntur nepe animali mul esse dicuntur. iue sanὰ modo ct de caeteris speciebus dicendu,quae sub eo degenere,vel bo vel alio ponuntur.Quo ut omnes species eiusde generis aequeue sibimet senti gen ri illi aequaliter supponantur, Porrὸ aut disseretis, quae genus aliquod condiMiduti simul esse diruitur, ut rationale cr irrationale. Sanὰ sciendu quod quacunq; secundo est tertio modo simul sunt,haec natura simul dicuntur, primo vero modo simul dicuntur tempore.
PRIMO qunieme simpli iter.JOSemadmodum id proprie privo est quod tepore aliud antecedit,ita ea proprie dicuntur simul quorum gencratio in codem est tepore Secum era modo.J Hic secundus modus differt a quinto : modo prioris. Nam hic alterum no est causa alterius, ibi vero alterum est causa alterius Vt necpater.JPater non est causa id verum est si spectes relationem habitudinem: respectu iurbam omni, causa est prior silo cstectu, Pater aute quatenus patris nomenclaturam habet, ne momento quidem teporis
prior filio intelligi potest. Substatia patris est causa substatitis filij. Nam res ea quae pater est prior cst tempore substantia fili j Terisimo Δ.J Hoc modo membra diuidelia aliquod
totum sunt simul quatenus ad ipsum totum referuuir, ut ferrum&mansuetum respectu animalis. Si vero a iterum membrorum ad alterum reseratur ut serrWm ad mansuetum,auterum potest cith prius altero.
De sex sepciebus. M o τ' s ver) species sex sunt,generatio, corruptis,augmentatis,diminutio, alteratis,fecundulocum
mutatio. Et generatio quide motus est ab substantiam, tui opponit corruptio, motus proinde a substatia. QMeuatio ver) motus ad quantitare,cui diminutio opponitur
97쪽
ponit olus Nidelicet quo acquisita ia antea, ct pau-
Iatim aucta quantitas sit minor,deperditurque: hc-- ratio est, qua an qualitas acquiritur, aut deperditur acquisita. Se Adam locum vero mutatio dicit:/r,qua sit aut ad locum,aut cirea Acinnead locum quid=r,a tquaesecun m rectum eri dicitur: circa locum vero, quae in gyrumsiue in orbe. Omnium autem horum motuum ex aduerso quietem initelligimus , cum tamen in
hisJeciebus motuum ipse motus sibi inuicem cotrariisnt,praeter eum motu, qui circa locum feri dictus estiνt et motus corporum coelestium, cui nullus motus contrarius est. Caeterv aiaduertendum hoc es, haud qua
quam abonum esse,quod dictum est,motum esse motui contrarium, στ ite quieterquasi vero duo iam uni con traria esse dixerimus,non unu unt,ut in Thy icis A risoteles docet .Quando quide id quod dictu essecudum aliud,est item aliud fieri intelligitur, quemadmodu id Dines Damascenus insua Dialectica pubtilissime an notavit, Ila eide motui motus quide opponit,ut habi- tus o forma sue a seges ver), ut Irnisqpriuatio.
Mo et v s Verospeciesea sunt. J Motus ut res diuersbrum: praedicariaentorum comitatur,ad dialecticunt pertinet, sed ut est actus corporis mobilis ad physicii pertinet. Motus hoc loco sumitur pro mutatione.Nam motus ut proprie,& ilrictim sumitur,tres tantum habet species:augumentatione,diminutionem,alterationem, motum loca Iem . Videndus cst Aristoteles. 2.cap. 3 .lib. Ausculatorium. Caeteram. J Occurrit tacitae obiectioni. Motus est contrarius motui,&s ilics motui contraria est, Ergo plura erunt contraria viai. Re spondet non esse incommodum plura esse viai contraria sc-cundum d. versa.Motus est contrarius motui, ut habitiis ha
bitui, scd quies cst co: traria motui, ut priuatio habitui.
98쪽
DE PHAEDI AMEN IDe octo habendi modis. HABERE quoque multis modis dicitur. Nam h bere qrsis dicitur,aut ut qualitatem aliquam, ut clautiam uel uirtute: aut ut quantitatem , magnitudinem ne,ct hane quidem uel bicubitam,uel tricubitam, aus alias quantamcunq;: aut ea clua circa corpus sunt, νς uestimentum,cuiusmodi est subucula vel penula alit ut in parte aliqua corporis, ut in digito anulum, vel to quem in collo;aut ut partem aliqua suli nepe manκ- Nelpedem,vel caputraut ut in Nase,qηemadmodudius dicitur habere triticu, tr lagena vinum , ct am
phora agusi,ut sit habere pro continerer aut vi possessionem quomodo dicitur aliquis domu habere Nel prΡdiu,aut vi uxorem,queadmodum vir uxorem habere
dicitur. Sed ut Ari toteles quoq; ait, idq; per ioc mcut videtur9 alienissimus hic habendi modus estsqκidem nihil aliud in visu habere uxorem, quam eidem habitare, deo autem hunc habendi modum improprie dictu putant multi dotiit, ac per hoc pene resticat, quod aiunt non haberi possie, quod habentem habeat; Dd multo rectris dici,viro mulierem esse, pari Mice
mulieri virum. HABERE 7M que. J I multipleκ est ustis huitis
verbi laabare,ideo ne aliquid erroris in vocabulo reli ivluatur,eius enumerat pntest ite. Habere ut refertur ad silas species & armatum csse. Calceatum ess genus cil,sed ut conapistet: tur hos omnes modos multiplex videtur. Aristot .es hunc modum alienissimi, in vocat, cluia in alijs modis id elii Od habet, non dicitur u cilliri haberi ab eo quod habet,Vt habens anulum non habetur vicissim ab anulo. Sed vir babe 3xorem, ita etiam uxor virum. Paulo tameni erudia
99쪽
- eruditius,dicemus, viro est uxor,& uxori est vir. Illud tanta - quam appendicem praedicamentoruadiiciernus gcmina eoi Tu potissimum esse utilitatcm. Hinc enim omniti rerum m uniuersa natura,ordo facile cognoscitur: hinc etia vocu finitiones,si quado de earum vi &potestate dubitetur peis tui . . Praedicamera enim, quae voces cum quibus cognatio ne haabeant,ostcndunt. intilianus lib. iij.cap. sexto, locos statuum fecisse videtur.Omnis quSstio proposita per haec elu,
ci po test, Quid,quale,quantum id,de quo queritur sit.
bus,libris,sive tractatibus,ca parte Dia lectice,otiaua Elementariam vocant, utpote quae Predicab ha tali' tum & Pr dicamenta,simplices quidem voces, com s lectatiirr sequitur hinc tractatus tertius de propositione,
que & ipsa, huius artis pars quedam est: quippe quae prima exl;mpluisus illis,&incomplaxis 'ocibus,pei secta conis
'tuitur ohatio. Atqui huius quoniam nomen & verbum parari sunt,&haec ipse per vocem definiuntur, a vocchaud abire huius tractatu, cxordium summere liccbit. VOCE s siniplices enunciationem constituunt explicatis itaq; uocibus simplicibus de Enunciatione diceduin eis. Huius tractatus tertii scopus est Natui a propostionis planum sacere. Cuius mirifica est utilitas. am in omni contropersia, negotio, oratione, Epistola, constituenda cst aliqua proposito, in qua eius nemiij sum in m , de qua te quin urcomprehendamus. in oratione pro Caelio. Nemo sudiosus est deditus voluntari . In causa Miloniana , omnisi infidiator est iure occidendus. Et apud bonos authoros se Wςnt-,de eo senere reperire liceI.Cesarius in hac prefati
100쪽
ne tres Dialecticet partes, inuentionem, iudicium, elementariam constituere videtur. Sed elementaria sub inuenti ne continetur. Nam quinque vocum traetatus docet,quq voces cum quibus cognationem habeant, & in syllogismo medius terminus cum subiecto probandς conclusionis, coheret. Quinque vocum ergo tractatio inuentionem termini medij, iuuat.
Quid sit vox, tum etiam quid Sonus . Vox igitur est, ut a nonnullis definitur Philos phis , exactu aeris elicita qualitas auribus accidens . - recentioribus autem, ct i s quidem, qui superior
bus aliquot annis circa banc artem versati sunt , m . gis conuenienter accommodateque ad bunc locum hoc
pacto definitur . Vox en sonus, qui ab ore animalis proficiscitur, certis quibusdam naturae instrumeritis formatus. Sonus item ab eisdem quoq; definitur,qui quid proprie, O per se auditu percipitur. Itaque vox sonus est, non quilibet , sed qui ut dictum est ab ore animalis proficiscitur, formaturque lateium certis quibusdam nature inistrumentis, quae quidem suntguttur, lingua , palatim , primores quatuor denter , ct labia duo , quibus 2 quibusdam additur cor pulmo. Nam perguttur Nocalis arteria intelligitur, quae ct ipse talis si tuta appellatur . Ex quo iam liquido patet , quod neque manuum ad se inuicem complosus, netue pedum strepitus , aut fragor arborum , in nubibus tonitrus,voces vllo modo dici debent. Quin o ob eandem fortassis causam,nentussis,neq; excrearis, se