장음표시 사용
51쪽
Quid , si quis occidat Petrum amiis finis . quem invincibiluer pinar esse Paulum inimicum I. T Iximus, Possessorem esse bona
O fidei , qui in vincibiliter . vel
silieni sine culpa gravi ignorat rem quam possidet , esse alienam . & h jusmocii possessorem teneri ad restita tionem ex re accepta, statim ac asvertit rem illam esse alterius nisi forte ex aliquo justo titulo sive praescriptionis , sive usucapionis fecerit sitam Quod si non statim reddat , incipit
fieri injustus detentoriunde tenetur deinde illam restituere . etiam ex ibtulo injustae acceptionis, seu tanquam possessor malae fidei ; cum rei detentio sit continuata quaedain ablatio. IL Quaeritur nunc primo, Quid teneatur universiin restituere possessor
bonae fidei pRespondco . quod sicut possessor malae fidei debet ita restituere ut reddat omnino indemnem creditorem, ita possessor bonae fidei debet ita restituere, ut reddat omnino. indemnem seipsiim . Ex quo fit , ut tria debea restituere ; Primo, rem ipsam, . si eX-tat . vel ita se , vel in aequivalenti. Secundo , fructuS Omnes. rei , tam naeturale S ,. quam mixtos, qui pariter e tant. sive in se sive in. aequivalenti . detractis expensis omnibus, etiam non necessariis . Tertio, omne id, in quo factus est ditior. Est autem restituenda res. ipsae ita individuo, si extet, nusi forte rationabiliter creditor conte
ius sit alia simili ,. ut si una pecunia pro alia reddatur ; Et quidem reddi debet expensis domini, non propriis ; de si dominus sit absens , satis est illum monere . ut rem suam sibi accipiat : Quod si quid expenderit poli
sessor bouae fidei in re illae conserva da, aut melioranda, restituendum est illi a domino , ut sic servetur omnino indemnis. Articulus IV
IIL Quod si petas, an dicarur ext re in se res aliena mixtibilis , si ammixta sit cum propriis. a quibus es sterni non possit , ut si triticum alimnum cum proprio misceatur 3 Respondeo cum communi negat ve . quia per talem mixtionem acquiritur , ut supra diximus , etiam a ture
dominium talis rei; Quod constat tum ex leg. Si alieni , f. De sistionibus . tum ex eo quia cum nota sit maior ratio, cur haec, quam illa pars dic tur propria , ideo totus cumulux fieproprius. Quare in tali casti rea aliena dicitur extare ita aequivalenti . Mideo restitui debet aequivalens . & omne id, ita quo possessor bonae fidei factus est locupletior . sive ex ipsa re aliena, sive ex ejux fructibus naturaliabus , & mixtis , non tamen ex indu strialibus L detractis Ommbus ex Peri
Ex hoc principio , quod possessor
bonae fidei debeat servari indemnis , sequitur. Primo , quod si ve stem, ve hi gratia. valentem viginti a fure tibi donatam bona fide attrivisti . itaut
nunc valeat tantum decem , comparente domino . debes illam eande in restituere, & attritionem compensare non omnimode , sea solum quatenus ex illa factus es locupletior I verbi gratia , si eo tempore consumpsisses sex in vestiendo. praeter vestem attriatam tantum sex , & non decem restituere debes. Eodem modo si invitatus ad coenam furti Uam comedas bona fide , restituere solum debes quantum de tuo domi expendisses , nisi de coena illa participasses. . Qui vero bona fide rem alienam emit a fure, restituere illam debet domino, cum res clamet ad dominum , & pretium a iure repetere . quamviS juxta probabilem opinionem, de qua dax, mus art. a. , restituere illam possit f ri, quando aliter ab eo pretium r- cuperare non potest. Dissiligod by Corale
52쪽
QMid restituendam a IV. Sequitur secundo, non teneri ad restitutionem illum . qui sua culpa, vi-clelicet vel sornicando, vel male com servando, vel ludendo, vel aliter rem alienam bona fide possessam consumsit , si nihil ex ea factus sit ditior .atio est . quia cum omnis obligatio
restituendi in tali casu oriatur ex re accepta , si haec non extet neque in se, neque in aequivalenti . extinguitur omnis obligatio . Non tenetur autem ad restitutionem ex alia radice injustae acceptionis, quia peccatum , per quod res ost consumpta, non fuit contra linsitiam a
V. Sequitur tertio. quod si rem , Iienam bona fide possessam alteri d nasti, alias nihil donaturus, nihil e heas restituere ,' quamvis si res illa extet in se , aut in aequivalenti apud
donatarium, non solum ex charitate , sed etiam ex justitia debeas illum m nere, ut reddat domino; quia ex hoc, quod donaveris rem alienam tanquam tuam , habes Peculiarem quandam obligationem ex contractu donationis e Dficiendi , ne donatarius habeat a te rem alienam Si vero rem furtivam
bona fide emisti a fure, & revendidicti, teneris restituere uolum id, in quo factus es ditior ; si scilicet pluris re- vendidisti , quod emeras, debes red. dere excessum pretii ; Et ideo si rem illam donaveris , di in retributionem donatarius tibi aliquid redonet, debet
hoc restitui domino , dummodo non excedat pretium rei Lae, nam non de-het dominus reportare lucrum ex re sibi ablata. Hinc insertur illius celebris dubii r solutio apud Dian. Part. I. tract. 8. reisset. 63. Si Petrus hona fide emit a sim re, verbi gratia, equum , quem deinde etiam hona fide vendidat Paulo , ubi advertit equum esse surtivum, te.
neturne rescindere contractum venditionis eum Paulo, di reddere equum domino , an potest sibi retinere pre-
tium venditionis ι & dare domino a ctionem in se rem e Bonac., & alii putant teneri rescindere contractum , s non secus ac quihona fide vendidit vitrum pro gemma , aut orichalcum Pro auro , eo quod vendiderit rem alienam , quam
vendere non poterat . NaVar. Vero ,
ct alii probabiliter docent posse retunere sibi tale pretium , si non sit factus ditior . hoc est si vendiderit eodem pretio, quo emerat, equum. Raatio est, quia Petrus in tali casu neque tenetur ad restitutionem ratione rei acceptae. Cum illam non habeat s neque ratione injustae acceptionis, quia hona fide emit, & vendidit, Neque dicas, pretium succederet
co rei furtivae, unde teneatur restitueore pretium, quod habuit , vendendo equum furtivum Paulo : Nam Sanch. lib. 2. cap. a 3. docet non esse univerissim verum principium illud, quod pretium succedat loco rei, sed solum id
esse verum in iudiciis universalibus , ut in haereditate, dote, Sc. , non in contractibus Particularibus. Ad id , quod objicit Bonac. , respondet Sanch. , disparitatem esse, quia ui vendit vitrum pro Eemma , Venit aliquid, quod non habet valorem intrinsecum, & ideo tenetur restindeis re contractum ; secus vero qui vendit rem surtivam bona fide eodem pretio, quo emerat. Immo addit Molin. conistra Less . apud Dian. pari. I. tract. I. resol. I. . quod si possessor bonae fidei pluris vendat, quam emerat rem suri, Vam, non teneatur re stituere excessum pretii, quia hic non est fructus rei, sed industriae. Sequitur ultimo, eum, qui bona sede secit contractum usurarium, vel Mliter iniustum, non teneri post cognitam veritatem ad restituendum , nisi rem extantem, & id , in quo factus
est ditior: Et idem dicas de eo, qui bona fide propter bona surtiva sibi
53쪽
cua a II. - eaus IV. donata secit maiores expensas. quam fecisset . si cognovisset ea bona ad se
VI. Quaeritur secundo, Quid dicendum de fructibus rei alienae, quia POL sessore bonae fidei restituenda sunt, &de lucro cessante pRespondeo, quod non debeant renitui, nisi fructus extantes, sive nat
rates , sive mixti jam percepti, & nondum consumpti. Quod si aliqui ex his fructibus immixti sint cum propriis bonis , haut separari . & discerni non
possint. cum totus cumuluS evadat pr
prius , ut diximus ex leg. Si aliena ,
f. Da solutiomb. ideo reuituere solum debes id . in quo factus es ditior rQuare si illos consumpsisti etiam cutipabiliter, puta in rnicationibus, Sc., nihil debes restituere , si in nullo factus es ditior. Adverte tamen , ita restitui debererem alienam bona fide possessam cum fructibus naturalibus , & mixtis , ut detrahi semper debeant expensae, aest, matio Iaboris, S melioramenta quaecumque, non tum neceuaria, & u. tilia, sed etiam voluptuaria facta a possessore bonae fidei, eo quod ita debeat restituere, ut strvetur indemnis. Quod si melioramenta voluptuaria magnam Pecuniam exhauserint , & dominus nolit illam compensare, tenetur fallem justo pretio vendere rem illam possessori bonae fidei , ut sibi illam habeat
cum melioramentis sitis. Hinc sequitur primo , non esse re nituendos fructus , quos dominus ex illa re percepisset. etiamsi possessor bonae fidei ex propria negligentia eos non perceperit: Nec esse restituendum limcrum , aut interesse sive ordinarium , sive extraordinarium, quod cessavit domino, per hoc quod re illa caruerit;
aliter possessor bonae fidei restituendo
non strvaretur indemnis: Contra vero haec omnia re itituenda sunt a posses.sbre malae fidei, quia hic debet dom,
VI l. Sequitur secundo , quod cum non debeant restitui fructus mere ii dustriales. si quis in tela aliena pangat pulcherrimam picturam, non tene Luctelam bona fide possessam cum pictura restituere , sed solum restituere debet valorem telae , quia pretium picturae longe superat pretium telae . nec pOtcshuna ab alia separari; unde fit, ut tota tabella evadat possessoris bona fidei . qui solum restituere teneatur pretium telae. In casibus vero, in quibus dubit tur, quaenam res si principalior , telane, verbi gratia, quae est domini, an P stura, quae est possessoris bonae fidei; uterque habet dominium in solidum
in tabellam, ut notat Tambur. cap. 3. ssed videtur electio competere possessori bonae fidei , num velit reddere pretium telae. & picturam conservare. an vero velit tabellam totam dare do. mino, ut sibi pretium picturae re stitu tur. Ratio est, quia in pari causa se per melior est conditio possidentis bcinna fide : Contra veto, si possessor esset malae fidei, haec electio competeret dO
VIII. Sequitur tertio, quod si quis
bona fide in agro alieno suum frumem tum seminavit . debeat restituere domino totam segetem. quae est fructus
agri , & sibi compensare expensas ,
di laboris aestimationem : Contra vero si alienum frumentum in proprio agro seminavit, debet klum reddere domino valorem frumenti, & segetem sibi reservare. Ratio est , quia segeSest fructus agri potius, quam frume ii , S sic debetur domino agri, ut notat Dicastit. tract. a. disp. s. dub. 2. Sequitur quarto, quod si quis bona fide domum alienam . Verbi gratia , locavit, sed in pretium locationiS plus
accepit ratione ornamentorum a se
domui additorum, quae sint domui e trinseca, & non illi allixa, non debeat rellituere excellum precia responden tem
54쪽
Quid restituendum a Possessore dubia fidei orem his ornamentis et Aisi. meliorare- dice injustae acceptionis, quia, ut no-tur ager alienus per arboreS planta- rat Lug. disp. II. de iustitia num. 7s..tas, debent omnes fructus restitui do- revera vult consumere fructus illos .mino, detractis expensis factis in illis quos cognoscit esse alienos , nec e melioramentis . Disparitas est , quia rat circa substantiam actionis. sedis.festinis percepti ex illis arboribus sunt lum circa circumstantiam ἰ cum putet fructus domini ipsius agri r Econtra Paulum esse dominum illorum fru- fiuctus percepti ex illis ornamentis Mum, quando revera Petrus est d
additis domui non sunt fructus ipsius minus . Diximus tamen quaest. I. artii domus , sed lunt fructus ornament num. Ia. , ubi de ignorantia corum possessoris 1 Quod etiam militat mitante , si volens occidere Pami in possietare malae fidei. tum Clericum inimicum, casu occidati Sequitur quinto , eum, qui rem ab Petrum clericum amicum , quem imi teri h1 pothecatam verbi gratia vigia, vincibiliter putat esse Paulum, a nomi ti aureis , emit centum aureis . te- nullis contra communiorem apud Dian. i neti illi dare viginti aureos , in qu pari. s. tract q. resiOl. 3I. doceri, quoal hus erat obligata illa res , quamVis nec onus restitutionis, nec irregulariisi regressum postea habeat contra vem talem , nec excommunicationem i ditorem. Ratio est , quia res illa se- currat; quia, ut notat idem Lug., ial cundum partem viginti aureorum non tali casu error est circa siubstantiami erat venatioris, sed creditoris ἱ ergo actionis, nam non vult occidere hunci secundum illam partem tenetur rest, hominem, quem occidit: Contra vel tuere creditori ex re accepta, ut no ro, in primo cassi vult consumere hos ν tat Tam bur. cap. 3. β. F. fructus , quos consumit, licet erret in
, Sequitur ultimo , quod filius post dominio illorum , di ideo error esti acceptam haereditatem paternam tene, circa circumstantiam. Sed in utroquetur restituere debita patris; quia bo. casu faciendam esse restitutionem , &na antecessoris transeunt ad haeredem Propter occisionem Petri clerici amicii cum onere restituendi, quod aliis de-- contrahi irregularitatem, dc excommu-hetur . Excusatur tamen si haereditas nicationem, cum communi scutiendum non susticiat ad omnia debita solven- est. da , etiamsi non fecerit iuventarium.
IX. Dubium est , An teneatur ad ΛRTICULUS V. restitutionem, qui mala fide consumit fructus ex praedio, quod invincibiliter Quid restituere teneatur Possessor du- putat esse Pauli inimici. S revera est his fidei pPetri amici λ Ratio dubitandi est . quia
talis consumptor neque est injurius Pe- I. Dicitur posseser dabia fides, qui rem tro amico, cum non sciat praedium i, possiat, quin positi certo a mare Iud esse Petri, neque est injurius Pau- aliam die suam . Me de hoc dubμlo inimico, cum praedium non sit Pau ret, Ave etiam id opinetur .li, sed Petri; ergo non videtur obib II. Mutiiplici er amem tale dubium μgatus ad restitutionem ex injusta ac- ve negatiνum, Ave positivum cou-ceptione, seu ex damnificatione . Ne- tingere potes. que tenetur ex re accepta, cum fructus III. Ad quid tenetur qui bona Me Gae. Non extent. pit rem possidere , O deinde inc Respondeo , Doctores communiter μι dabisare, an sit aliena thunc ad restitutionem obligare ex ra- M. iam magis inclinat ad dicendum . . Para III. G quod Diuitigod by GOrale
55쪽
so Ouastis II. quod res . quam Mna Me eaepia possidere , fit alienia , nam ad ali. quam resilutionem faciendam obtigetur V. Regula illa , In dubiis tutior pars
eligenda est, quomodo interpretan
n. Ad quid teneamr, qui possidens rem bona fide imipia dubisare , an Ataliena. oe omissis veritatem indagare VII. uui possidea rem mala fide , ordeinde incipis dubitare an si sua.
debet ne integram rem restimerr ,
an pro rata dabit pVIII. Ad quid senetur, qui incipis posifidere rem a nemine possessam ambia Me . dubitando Icilicet , Mna
α. Qua rem ab alis bona fide possessam
rapit. dubitams, aut opinaus , quod si sua . tenetur ad integram ejus resti rionem. Sic pariter restitueraintegre reuetur , qui in ludo per fraudem vincit, quamvis dabstet, nam ob fraudem . an casu vice rit.
a. Non solum in materia iustitia . sed
etiam in mareria aliarum miram
tum militat axioma aliud, In dubio melior est conditio possiden-
XI. Ad dignoscendum autem , quandi. stat in pus lane tibertas , quando
vera praceptam, Prior regula, qua
siono ses id . quod tempore prace. dis, si tiberias, libertas ; prae pium , pr cepi m od in pluriamis exemplis si perspicuum. XII. Altera regula, quam Doctores asAnant , es , Pro eo stare possessonem in utroque foro, pro quo stat nasumptio ; Has vero stat pro ea
parte, qua ad alteram transferro. nur probandi inιentum. Arrisalus R.
I. Tubium ab opinione diserimu natur in hoc, quod Dubium
dicatur , quando intellectus non m gis in unam , quam in alteram partem inclinat . Opinio Vero , quando adhaeret uni parci, non tamen certo .
di in fallibiliter . sed cum formidine oP- positi ἔ Verum possessor dubiae fidei
dicitur quicumque rem aliquam posmdet, quin possit certo amrmare illam esse suam , sive tantum dubitet, si vesteri parti adhaerendo opinetur . Proinde quando insurgit tale dubium. tenetur inquirere veritatem, aliter e ponit se periculo retinendi rem alienam cum peccato ἱ Etenιm qui amaa periculum . peribis in illo. Eccies 3. rPost factam vero inquisitionem, si rem illam possideat, potest iuste retinere, di consumere , quousque non certo constet illam esse alienam : Quod si deinde inveniatur dominus ante te minum praescriptionis , vel usucapi nis, satis est, quod tanquam honae fidei possessor reitituat rem . ejusque fructus naturales , & mixtos, demptis expensis si extent. aut si non extent, id in quo factus est ditior. Si tamen inquisitionem illam debitam omiserit, non solum peccat, sed etiam ad illam restitutionem tenetur , ad quam obligatur possessor malae fidei; atque adeo comparente domino non solum restituere debet rem ipsam, di id, in quo factus est ditior, Ied etiam fiuiuis co sumptos , & omne damnum secutum.& luerum, quod domino cessavit ex eo tempore , quo coepit ille dubit re, di debitam diligentiam non adhibuit, ut notant Leli. , Molin, & alii
II. Notandum ulterius , quod dubium. an res aliqua sit propria, POL sit multipliciter contingere ; Primo ,
si quis dubitet possidens bona fide . Secundo . si dubitet possidens mala fide. Tertio, si dubitet: quando rem aliquam primo occupat, unde incipiat illam
56쪽
Quid re ruendum a Possessore drubia fidei p er Eam possidere dubia fide. Quarto , si
dubitet , quando rem aliquam auserea possessore bonae fidei, & in his o-rrinibus dubiis examinandum est , an dubitans ad restitutionem teneatur ZIII Quaeritur itaque Primo, An teneatur ad restitutionem, qui rem bona fide coepit possidere, verbi gratia
titulo emptionas. donationis, haered,
tuis . S . . si deinde incipiat dubit re an sit aliena pRespondeo. re dico primo. Qui sic dubitare coepit . si posita diligenti immilitione nota comperit rem esie alienam . potest deponere practice d hium , & sic rem illam sibi retinere , ct consumere ς dummodo paratus sit restituere id, in quo factus est ditior, tanquam possessor bonae fidei, comparente domino Ratio est, quia ita dubiis melior est conditio possidentis, ex regul. juris in is. Immo propte eandem rationem potest rem illam alteri vendere, modo admoneat empi
rem de tali dubio , t nisi omnino
desperet sere. ut dominuS compareat et 3 Et ratio . cur debeat monere emptorem, est. tum quia res minorinvalet cum tali dubio , tum etiam quia non admonendo emptorem , venderet illam rem vitiosam, quippe cum periculo ut emptor damnum pati tui comperto domino is ut notat Leis- apud Bonac. Non est itaque Verum .
quod docet Cordubia , quod scilicet possit rem illanx selum retinere, non
vero consumere, aut vendere. Ratio
est , quia jus possessionis certum, utpote favorabile, ad omnia haec se e
tendit, aliter possessio esset inutilis, &Onerosa Potius, quam favorabilis possessori. quippe qui potius esset custo & depositarius, quam domi S. Dico secundo; Possidens hona fiderem aliquam . si incipiat dubitare. an sit aliena. & post debitam inquisiti nem adhuc in tali dubiopersistat, non Mum non debet rem illam integram dare illi. quem dubitat esse dominum, ut docuit Adrianus in eo nixus , quod In dubiis tutior pars eligendast, ex cap. Ad Avidien iam, De bomia ridis, in verum etiam nec tenetur cum
illo dividere ; quod docent Son, Α-ragor . . Ledeis. putantes, quod sta te aequali dubio, aequale sit ius utriuDque partis Probatur communiter concitisio. quia si aeque dubitatur, utrum res, quae Possidetur, sit propria.
an aliena, iam par est causa utriusque In pari autem causa potiox est condiatio possidentis. ex regia 3 Duris in s. Unde enatum est illud axioma r In dubiis inelior est tandisio passaeutis. Confirmatur, quia ita quolibet sero majus ius praesertur minori, re plura jura paucioribus In casu autem nostro pocsessor dubitans habet duplex juS , via delicet ius certum possessionis, dc jus dubium proprietatis. Alter vero, de quo dubitatur , an res sit illius , non habet nisi ius dubium proprietatis pergo possessor illi praeserendus est.
IV. Uutilum tameta est . an saltem
aliquid restituere teneatur, qui magis inclinat in eam partem , quod reS . quam possidet sit aliena, quam quoasit siua λ Sancta lib. 2. disp. I. a stirmat, dicendo, quod iuxta maiorem.
vel minorem hanc inclinationem, teneatur plu&. vel minus restituere , E
enim quamvis in pari causa melior sit conditio possidentis, at quando pos dens magis inclinat in eam Partem . quod res sit aliena . non dicitur pacesse utriusque causa ; & ideo ratione istius inaequalitatis, & inclinationis debet aliquid restituere ia Ua'. tamen ,& alii communius cum eodem Sanch.
in Summa lib. I - cap. IO. num. '. ωc ubi, ut notat Bonac. . Priorem sententiam retractaVit 3 negant restituti nem ullam esse faciendam , tum quia possessio certR Praevalet rationibus ita contrarium non fundantibus astensiina certum ι tum etiam quia, ut notat
57쪽
Vasq. . in sero externo non obligare tur hie ad restitutionem ullam; ergo neque in foro interno.
Si tamen possessor ita probabiliter
iudicet rem esse alienam , ut nullum
Irobabile iudicium habeat , quod sitia , censeo cum Sanch. , & Bardi. quod restituenda sit; quia talis probabilitas in moralibus actionibus est quaedam certitudo moralis qua de causa dicemus in de Poenitentia, quod pc
nitens teneatur subjicere clavibus pec
Catum, quod Qtum probabiliter suducat esse commistum, iud nullam habet probabilitatem, quod illud non commiserit; & lie in similibus calibus. V. Ad regulam illam juris ab Α-driano adduciam, quod In dubiis i lior pars eligenda sit, respondet Suar. de Censer. disp. o. sect. 6. illam esse de consilio, non vero de praecepto ,
nisi quando dubium est practicum . Verbi gratia, si dubitetur an haec Operatio sit hic & nunc licita, necne . vel quando superior Praecipit tutiorem
Partem eligendam este, ut in cap. S
gnificasti imponitur certa irregularitas pro homicidio dubio.
Dico tertio . Dubium superveniens posIulenti rem bona fide, non intemtumpit possessionem bonae fidei. si imterim adhibeatur debita diligentia ad assequendam veritatem; ut proinde si dum debita diligentia adhibetur , si IrVeniat terminus praefixus ad prae
riptionem , possit dubitans retinere sibi absolute rem illam, nec debeat restituere domino comparenti post talem terminum . Ita Mediu. de Restiuria quali. I 6. . & alii communius contra Adrian. , & Sol. Probatur, quia in cap. Si vieto 3 . quast. I. dicu
quisquo possessoν bona ei dicitur, quamin diu pos acere se ignoνat alienum. Qui
autem dubitat, ccrte ignorat. an ressit adiena ; ergo perseverat in posses
Aoue bonae fidei ; unde poteric rem
Artieatus Hillam retinere, Ac fructus colligere non tamen consumere fructus, qui possunt conservari; aliter Histra interim x aereretur dominus, ut illi ressiuar ituatur . Nisi tamen velit pecunia
compensare alienationem talium is ctuum, vel etiam ipsius rei, si quando expediret alienare. Ita Sanch. pud B ac punct. 3. quaeli. 1.
Notandum tamen hic, diligentiam adhibendam ad reperiendum dominum talis rei non debere esse extraordinariam , sed moralem , & hum nam a nec adhibendam esse diligentiam ullam, si rationes dubitaudi sine leves. sed solum si sint graves . aut probabiles; quia tunc solum prudenter timeri potest, ne res illa sit alienaer Sicuti autem superior non debet, αserte non potest, ex levibus conject ris moveri ad inquirendum contra se ditum, ita multo magis nemo ex iisdem conjecturis tenetur inquirere comtra seipsum. VI. Dico ultimo. Possessor bonae L. dei. si post dubium superveniens neglexit veritatem indagare, itaui prinpter omissionem diligentiae debitae non possit amplius dominus inveniri, Prae
ter Peccatum. contraxit onus restitia
tionis. tanquam postessor malae fidei ex eo tempore, quo dubitans omisit veritatem inquirere. Ratio est . quia ex eo tempore coepit possidere rem
mala fide, & peccare contra justitiam .
atqui peccans contra justitiam tenetur restituere damnum, quod irrogat. e go hic tenetur restituere , vel domino, si Hrte compareat , vel pauperibus , tanquam malae fidei posscsior. Bonac. tamen. & alii cum Pil ais Pud Dian. pari. q. tract. q. resoL As-Putant probabilem esse sententiam OMPositam , quod hic ad nihil teneatur a Quia polito, quod non possit amplius dominus inveniri , quamvis commaeum
sit olim peccatum contra justitiam in non laquirendo duae, tamen nunc
58쪽
perseverat dubium sitne res aliena, an - propria; Cum hoc autem dubio stat In eo certa possessio, quae initio coepit bona fide ; ergo cum in pari camia melior sit conditio possidentis, ad nihil tenetur. Haec tamen ratio noni videtur efficax quia quamvis possessio coeperit bona nde, at deinde su orto dubio, & omista inquisitione d j -bita, possessio coepit esse mala fide; i Possessio autem mala fide nullatenusi sitstragatur possidenti; ergo non poel test propter possessionem sibi rem i,
i dam retinere . sisel . Aliam rationem nonnulli adducuntl apud Bonac. sic discurrendo: Posito, i quod possessor nunc dubitet , an rest sit aliena, non constat an damnum ali latum intulerit omittendo diligentiami debitam in inquirendo domino '; qui autem dubitat an sua actione, vel mmissione fuerit aliis causa damni. noni tenetur ad restitutionem; ergo in casu adducto hic non tenetur restituere. Sed neque haec ratio est efficax, quia ex ea sequeretur, quod qui dubitat .s an res, quam alius possidet, sit sita, i solum peccaret contra justitiam, si ibi iam sibi assumeret, nec teneretur dei inde ad restitutionem, quia etiam in certum est, an fuerit illi causa damni, cum non constet cujusham sit res illa: Quare sicuti in hoc secundo casu, quia possessio, in qua alter est, praevalet d hio tuo, ideo peccas contra iustitiam, re teneris ad restitutionem, si rem ibIam tibi assumas, quamvis dubites si ne possidentis, an tua; ita in casu nostro, quia rem illam prius bona fide
possessam coepisti possidere mala fide;
ex eo tempore , quo omisisti veritatem inquirere , non solum peccasti contra justitiam, sed etiam teneris ad restitutionem, quamvis dubites an res fit aliena , si tunc dominus poterat probabiliter inveniri, & nunc non pos est amplius. Quare communis sentemtia tenenda est, ne detur furibus an is retinendi res alienas. VH. Quaeritur secundo, An ad plenam restitutionem teneatur, qui posmdens rem alienam mala fide verbi gratia . per hoc quod credens illam
esse furtivam i emerit, aut dono h
buerit in deinde dubitat sit ne aliena . an propria Respondeo, quod si mala fide eo
pit rem possidere, peccavit contra j - .stitiam; suborto tamen deinde dubio tenetur Veritatem inquirere ; quod si veritatem assequi non potest, teneturrem illam, ejusque fructus tanquam po sessor malae fidei restituere, non tamen
adaequate , sed pro rata dubii . itaue si aeque dubitat, quod sit Propria, vel aliena , possit sibi retinere dimidium.& dare dimidium alteri, quem putat esse dominum, aut pauperibus, H d
minus non inveniatur. Ita communiis ter cum Lese. , Sanch. apud Bonac.
tant debere rem totam restituere. Et sane, quod peccet contra iustitiam non inquirendo Veritatem, Patet; quia ex lege iustitiae unusquisque tenetur non
exponere se periculo injustitiae, cui tamen ille se exponeret, si non inquireret dominum talis rei a se mala fide possessae. Deinde quod teneatur rem, ejusque fructus omnes tanquam pos sessor malae fidei restituere . si domis num inveniat, etiam est manifestum ex leg. Quasitum, De acquirendo dominio ι cum mala fide rem illam pos sederit. Praeterea quod teneatur etiam ad restitutionem tanquam possessor
malae fidei , etiamsi post diligentiam
debitam non assequatur veritatem snempe ad Quem spectet talis res, est etiam perspicuum ; quia in dubio non est melior conditio possidentis mala
fide, sed solum possidentis bona fide; possessio enim non potest suffragari possidenti mala fide, quia possessio mne jure vero, vel praeiunapto non est
postesiis, sed injusta deiciatio . . l
59쪽
Demum quod in tali easu. non teneatur hic ad integram ret Ilucionem . ut putant Medi in . & Villatob. . sed Qtum proe rata lubilia Probatur L quia ex una parte sic dubitan& non est causa . cur nota possit amplius inveniri dominus talis. res: Ex altera parte fieri potest , ut rex illae non sit aliena .. sed propria : ergo, sicuti si dubitetur. une rex illa Titii,. an Cati .. debet duuidi inter Titium ,. & Caium L ita fidubitetur, sitne propriae. an. alienae debet cum. illo dividi; cum nemo, tinneatur magis consulere aliis , . quam Shi & consequenter non debet inteis re restituere , sec solum proe rata du- VIII. Idem itaque dicendum int cx. . quo qui& rem aliquam a nemine adhuc possessam primo occupet dubia fide . seu. dubitans sitnet re& illa proenta , an. alienaeia Quamvi&enim in taelia casu. nota peccaret, si illam acciperet ad inquirendum verum dominum,
tamen. si post debitam diligentiam non:
assequatut veritatem ia seu Verum domi. num nota potest rem, illam. integram sibi retinere cum non coeperit Illam
possidere bonae fide .. sessi dubia: fide
unde debet. prin quantitate dubii-restituere, ut notat idem Maac Quamvis si dominus. sit incertus. , probabula sit, quoa non debeat illam cum pauperibus. dividere L sed: possit sibi retinere , cum non Occueaverit illam mamla fide.. sed fide dubia animo inqui
vendi veritatem. atque adeo sine culpa . Ex quibus. Constat , in quonam
casu possestor dubiae fidei comparetur posse HorL malae fidei, quando scilicedomittit inquirere veritatem culpabiliter. IX. Quaeritur tertio. Λn teneatur ad integram. restitutionem , qui aufert a
possessore bonae fidei rem aliquam . dubitans esse sitam pRespondeo, quod tanquam posisesset malae fidei aci integram restitutio. Rem te atur . Ita Lessia , Sanctu, &Artistitis κalii communiter contra Media. Rati
est . quia cum alter bona fide posaiaceat rem illam . de in dubiis melior sit conditio possidentis bona fide, is es non potest illi sine injustitia res
tolli ; de consequenter qui eam. tolis laree dubitans, quost sit sua , tenetrix ad restitutionem plenam. cum mjuste spoliet alterum re . quam jum possidet Adde .. quod ast integram. restitutionem teneatur . & contra iustitiam peccet, non solum qui rem ab est
tot honae fide possessam sibi usurpat dubitans, quod sit sua , sed etiam si probabiliter opinetur , quoi fid sua ..ut communiter etiam docent cum Sm-ch. li, ae de Matrim. disput. 4 I. num. 34. contra nonnulloL apud Dian. parta
demi , quiae sine injustitia nom potest 'vix spoliare alterum re .. quam bona fide.. dc juste possidet,. nisi tali certo constet, quoa res. illa sin sua ; quandoquidem ius certum .. quod habet .. qui rem possidet bona fide, nore potest tolli, nisi ab. eo , qui habet certum ius proprietatis ,. Qui autem opiis natur . quost res. sit propria , habet
tantum ius probabile ,. non certum Proprietati& ; ergγ Peccat contrae j institiam ,. st rem illam sibi accipiat a
possidente bona fide a de ideo Κre
communissime Doctores docent.. ita compensatione facienda requiri te titudinem, non probabilitatem, ut suo, loco dicemuS. Hinc est, quod conjux, qui opina.
tut mattimonium esse invalidum . . te. neatur reddere debitum alter, conju
g, petenti bona fide , ut dicemus ime matrimonio χ etenim, in justoe illum privaret ob solam probahilem ratio nem jure suo certo , quod habet ex possessione bonae fidei ergo pariter qui opinatun rem ,. quam alten bona fide possidet, esse suam , nota potenulam sibi usurpate ,. ne possidentem.
60쪽
Hinc etiam certum est, quod sit . das cum Titio . & iacta fraude vim,
Cas , ita tamen, ut dubites ex fraudene, an ex sertuna viceris , tenearis integre restituere , ut notat Tilluc. trin. I . cap. 7. . Cum enim coeperis possidere cum dubio rem . quam alterhona fide possidebat, aequipararis po sessori malae fidei., & ideo ad integram restitutionem teneriS.
X. Rogabis hic . Utrum axioma illud , In dubio melior est condisio pus
dentis , sit universim verum in quacumque materia , it aut quoties dubi. tatur de aliqua obligatione, sive orta ex Voto , sive ex praecepto , sive expromissione, aut iuramento , aut ex Contractu , aut aliunde, decidendum
sit dubium in favorem posi, tis bona fide, itaut si libertas stet in possessione . nulla sit obligatio; secus v xo si stet in possessione votum s Prae Ceptum, promissio, dcc.
Respondeo allirmative Cum communi apud Sanch. lib. a. de matrim. disp. AI. , Tambur. lib. 1. Cap. 3. g. o. coutra Sol. . Vas , AZor., re alio
apud Bardi de Conscientia dubia disp. I . cap. 6 , Putantes titulum possessio Dis este tolum in materia iustitiis. Ratio e st , tum quia legitima possessio est titulus communis omnibus viri tibus ; ergo non solum in materia j stitiae , seu etiam in materia aliarum virtutum possessio dat ius certum , si sit legitima, & bona fide ,' & cons quenter melior est universim conditio possidentis; s dicitur autem pOL sessio esse legitima , quando nec iuris dispositio , nec praesumptio illi resistit, ex cap. Ad decimas . . De re usi ne spoliato m in 6. Tum etiam quia idem debet esse iudicium fori interni,
di externi, quoties. externum non nititur in falsa praesumptione , ut communiter docent apud Sanch. ; atqui quando in soro externo consurgit dinhium. Mue aliquis obligatus, nςcues semper in quacumque materia deciduetur dubium in favorem libertatis , si ea stet in possessione ς in favorem vero legis , si haec stet in possessione . ergo ita etiam in sero interno . Minor patet exemplificando primo in materia iustitiae ; Si dubium sit , ait uis teneatur ad solutionem alicujus ebiti, quando stat in possessione libertas, deciditur , quod non teneatur solvere; Contra vero, si debitum sit certum, & consurgat dubium , an revera illi satis dictum sit, quia stat i possessione obligatio, deciditur, quod
teneatur e Eodem modo sertur judicium in materia religionis, Sc., nam si dubium sit, an emiseris votum, an detur lex obligans , non teneris tali Voto, aut lege . Econtra s sertum sit Votum, aut certa lex, verbi gratia de recitandis horis, & dubium an satisfeceris. teneris satisfacere . Similiter
si dubium sit, an elapsa sit media nox post diem Iovis . quia possidet liberq*S, Poteris carnem comedere: Co tra vero si dubium sit an elapsa sit media nox Post diem Saturni, quia pocsidet preceptum, non poteris com de re Carnu. cXI. Verum in assignanda regesa gmneresi ad dignoscendum quandonam stat in possessione libertas, quando Vero obligatio , insudant Doctores , &in aliquibus materiis regula , quae a signatur, non facile applicari potest, unde in multis casibus variant L Oct res , di aliqui putant stare possessio. nein pro libertate, alii pro praecepto. Prima regula , qyae assignari solet ,
est hujusinodi ; Si prior tempore sit
libertas, quam obligatio, stat in poΩssessione libertas: Contra vero, si prior tempore iit obligatio. Hinc quia die Iovis prior est tempore libertas coismedendi carnem, quam obligatio a
stinendi ab illa Gie veneris ; hinc in dubio an sit elapsa media nox post iam Jovis possidet libertas , atque