장음표시 사용
251쪽
rigere,omnino dissicile est, tales philosophos
pronunciare atheos. Cuius rei causia vi exempla quaedam ex historiarum monimentis rep tamus, constat. quod nonnulli existimauerint, Zabios siue Sabaeos, gentes antiquissimas talia docuisse, quae ad s P I N O E AE errores quodammodo accederent, id quod MOS ES MAIMON I D E s 7 adfirmare videtur; sed quis ignorat, incertam fidem illorum auctorum, per quos notitia huius gentis ad nos peruenit, ut pluribus post alios obseruat Io. FR AN C ISCVS BVDDEvs. 3 idem quoque sentiendum esse ducimus de Chaldaeis, quorum doctrinae nonnullis atheismo fauere videntur, quippe qui adfirmauerint omnes res fluxisse ex dei natura, quae opinio saltim sapiat ingenium Spino gae; .alii vero putant,sensisse chaldaeos bene de summo numine, quod a ZORO ASTRE dicatur ipα , Iux,αwγora radii, φυγος splendor, πυρ πατρικον, υπατον μοι νων, ignis paternus, supremus vivimansque, inprimis vero Oromazes, quae vox sit originis chaldaicae ac significet ignem splendentem sed tamen compertum Omnes habent, qui leuiore industria in cultura historiae philosophicae sunt versati, ut incerta Omnia sint, quae de Zoroastre chaldaeo dicantur, &quam lubrica fides atque auctoritas sit oraculorum, quae ipsius nomen prae se habeant, quamuis non prorsus negauerim, vestigia quaedam
orientalis philosophiae ibi deprehendi, conser
sationes suas aduersus veteres philosophos ex antiqua aetate petunt, quod iam illa quidam adcusati fuerint atheismi, causiam suam leuio
p. 437. 3 bibi ira . lib. I. cap. 6.
252쪽
ribus sane argumentis corroborant. tanta enim erat iuperstitio fusa per gentes,atque imprimis graecorum oppresserat animos, ut ille, qui veriorem de deo ac ipsius cultu sensum doceret, ac tali barbarae atque anili superstitioni resisteret, in atheorum numerum sit relatus, quod ptaecipueAthenis factum esse relatum legimus, quae deorum peregrinorum pariter ac patriorum sedes erant atque ossicina, ut pluribus demonstrat RAM VEL PAR KERus. I ita SOCRATI crimen atheismi obiecerunt & intexmomenta adcusationis a Melito contra ipsiam prolata, hoc quoque fuit: Σωκρώης, ους
ex maiorum ii situto'scepit riuitas, deos usen Tans, alia vero noua daemonia inducens, teste DIOGENE LAERTIO, conser XENOPHONTEM: 3 ubi per ΔΑΙ MONIA non in telligendi sunt DII, Vt PLATONIS, XENOPHONTIS, DIOGENIS LAERTII & alio
rum,qui de supremis Socratis fatis scripserunt, interpretes sine caussa existimarunt. namque Athenienses non adeo abhorruerunt a cultu Peregrinorum deorum, qua de re notissimus est versus Comicir
Aιγυπτον ἀυτων την πολιν πεποιηκασιν ἀντ
quem respicit CICERO ' & illustrat, quando dieit r nouos vero deos sic Arisophanes faceti Amus poeta veteris comoediae vexat, ut apuae eum Sabazius re quidam alii dii peregrini, iud cari e riuitate riiriantur; adhaec legimus
253쪽
spud PLATONEM, Melitum ideo imprimis Socratem vocasse in iudicium, quod negauerit deos. quam ob rem in ea versiamur opinione, Δ AIM O NI A significare ea, quae ad deos pertinent, & E T E P A Δ A IM O NIA K AIN A introducere,este idem ae noua ratione de rebus diuinis disserere, nouam de rebus diuinis doctrinam proponere atque propagare. en igitur Socratem atheum i quoniam rectius de deo,quam plebeii ac multi philosophorum, sensit, ac contra aniles de diis fabulas disputauit, in atheorum ordinem adscriptus est. etenim teste XEΝo PHONTE plerique philosophorum putarunt, deos quaedam scire, quaedam Vero ignorare; at Socrates existima
τομενω υq τα σιγη βουλευομενα, deos omnia sciare, vel qua dicerentur vel agerretur, vel taciate deliberarentur'. item deoS πανταχῆ παοειν - μωνειν, τοῖς μορωποις περι των οἰνΘρωπειων παντων, ubique adesse ac de rebus hum
nis omnia mortalibus significare: conferatur
g. VII. Quamuis placita veterum phil sophorum ab aliis sint conlecta & ad posteritatis memoriam Propagata; obseruamus tamen, illos sententias tantum speciales ac conciusiones, nec cum principiiS comhnctas norasse; et-lam magnam inter eos dari discrepantiam, adeo ut cpaidam ex uno auctore athei simi adcusetur; & altero iterum defendatur. sic multa
legimus de opinionibus philosophorum sectae
Ionicae apuU ARISTOTELEM, PLUTAR-C II v M, S T O D A E V M , CICERONEM, DIO-
254쪽
GENEM LAERTIVM, ex quibus alii hosce
philosophiae magistros de pietate ac vero de deo senlususpectos reddiderunt; alii vero pro
diuersa interpretandi ratione caussas eorum egerunt, id quod inprimis iii eXemplo THALET 1s Misse conspicuum est. namque non- nulli ipsum adnumerant atheis, duobus praeci-Pue argumentis muniti, partim quod teste P L v TARCHo τον Nῶ, τἀ κοσμου deum statuerit, partim aquam dixerit esse initium rerum, cui deum ita adiunXerit, ut ipse vacans corpore minime possit constare, adeoque haec
THALETIS aqua praedita fuerit mente ac, vita, cuius rei testimonium exhibeat A Ris To-
ηοη δωμόνων π, principium omni-im aquam esse,s animatum mundum ac dae' monibus plenum, quae omnino prae se habeant similitudinem cum doctrina SpinoZae, conserAvCTOREM obseruat. Hallens. ' at contra non desunt, qui THALETEM diligenter tuentur ac defendunt, hancque iniuriam ab ipso opulsantiquidem veteres philosophicarum literarum doctores per mundi animam nihil raliud intellexerint, quam quod deus omnibus rebus praesens adsit, suaque Vi ipsis tribuat vitam eamque conservet,quem deum THALEs
quoque a materia, siue aqua seiunxerit, aucto- sre C I C E R Ο Ν E: Thales Milesius,quiprim, de talibus rebus quaesiuit, aquam dixit 6se inia
tium rerum: deum autem eam mentem, quae ex
aqua cuncta fingeret; quae Verba perspicue
255쪽
prodant, num Thales deum siue mentem ab aqua adcurate distinXerit. licet sane Ionici, qui Thaletem sunt secuti, in eXPlanandis rerum naturalium Caussis dei, veluti caussarem cientis nullam fecerint mentionem, inde tamen minime colligi potest, quod & nullum summum numen agnouerint, siquidem pro
1ua doctrinae ratione inter rerum naturalium caussas materiam tantum considerauerint, ut hene obseruant SAMUEL PAR ΚERvs
VII. Hactenus de primo momento,quoci ad cognitionem atheismi philosophorum necesse sit integrum philosophiae ilicrum complexum tenere. atqui fateri debemus, pri mum hocce medium huiusmodi censum, quae iusta & aequa esse debet, minus suffcere, nisi Rcundum omnes doctrinae, quibus inest concluso,ad normam ac Vim principiorum, unde deductae sint, adcuratius eXaminentUr. quod quum multi negleXerint, atque oculos mentis ad conclusiones tantum conuerterint, quid
mirum, quod pro studio aut amoris, aut odii, , quo quisque captus fuit immodico, tam multi sine cautia modo in christianomm, modo atheorum ordinem sint adscripti p princeps sane lex est, quam bonus interpres obseruare debet, vi in excusando, defendendo aut explicando scriptore quodam ad ipsus scopum &primum fontem, eX quo omnes doctrinae sunt derivatae, aduertat animum, quod si meliori fido fitisset obseruatum, sane tot dissertationi-
256쪽
bus de theologia H O M E R I , H E s I o D c, S OCRATIS, SENECAE, LUCIANI & aliorum Orbis litterarum non abundaret, nec atheorum ex antiqua aetate numerus tam esset nimius.
possunt quidem esse sententiae ac conclusiones. quae modo speciem christianae doctrinae praese serunt, modo vim ad atheorum errores habent ; sed ex his non debemus colligere, quod ipse auctor atheus aut Christianus 11 t. tertium necessarium esse hoc in negotio putamus, Ut placita veterum philosopnorum nobis quoque sint perspecta, quorum sententia si adhuc dubia adparet, locus quidem est coniecturis,
minime vero grauioribus argumentis. sic athei sinus obiectus est PYTHAGORAE, quod quemadmodum omnes numeri ex multiplicatis constent monadibus, adeoque nihil sint nisi monades, quae quum componantur, Varias accipiant adpellationes; ita etiam Pythagoras res qua suis, quas conspiciamus, varios dei caracteres formasque Varias nominauerit. quod omnino ad doctrinam SpinoZae accedat. at Vero quamuis eX PLUTARCHO iam pateat clarissime, quod naturam diuiserit in duo principia, quorum alterum sit deus, vim agendi in se habens; alterum vero materia omni motus facultate destituta, quaeue sit mundus, quem oculis nostris consipiciamus, conser s A-MvELEM PAR KERUM; omnino tamen' admiratio nos occupat, quod si quis orbi erudito nouum aliquid proponere ac receptae cuidam sententiae aduersari velit, coniecturis tantum sese muniat. etenim doctrina Pythagorae de numeris adeo obscura est atque ambigua, Vt quamuis eXplanationes multorum interpre
257쪽
239tum sint adhibitae; tententiam philosophi huius haud gustare. multo minus ipsius impiam opinionem de deo eX illa probare possimus. ruibus de caussis ΤΗ. BURNET ivs bene icit: quis 'pientior unquam euasit ex numeris 'thagoricis y aut veritatem sibi antea ignotam extude didicit'certe quas misi contigit hae
tenus aut apud veteres aut recentiores Lumerorum 'thagoricorum interpretationes in irere, notitias vustares exhibent, quales aliunde facile uset addisicere: aut tenties argutias de rerum principiu absque fundamento sine fructu. huc quoque pertinet OXemPlum ANA- .XIMANDR1, qui ideo relatus est in atheorum. numerum, quod initium omnium rerum τααπειρον seu infinitum esse dixerit, ac per illud nihil aliud, quam materiam, sublato deo significauerit. equidem nobis neutiquam in animo est, philosophum hunc ab omni errorum culpa liberare ipsumque tueri diligenter; plane tamen nobis persuademus, quod opinio haec de is tu huiusmodi adcusationi minus sussiciat, quoniam nondum explicatum 1atis atque euolutum est, quid philosbphus hic per
το Δειρον, intelleXerit. namque ipse nondum explanavit, quid sit το απειπον, de quo conque- Titur DIOGENEs LAERTIVs y ου λορ νάεροι, ἡ υδωρ, ἐν αλο τι, non tamen definiens aera, aut aquam, aut aliud quidpiam: & idem
258쪽
si γῆ, η αλλοι πινοὶ σωματα, prout quoque CICE-R o principium hoc vocat tantum in sinitatem naturae, quando scribit: at hoc Anaximan
dro populari s oodali ibo non persuasit. is
enim infinitatem naturae dixit esse, a qua omnia gignerentur. hinc non est, quod miremur, interpretes sententiis discrepare maXime. G ALENus existimat, intelligi aethera; THEM sTius apud GA SsENDvM naturam mediam inter aerem ignem; & CLEMENA Alexandrinis 3 id non ue materia, sed mente diuina interpretatur,&DICΚlNSO Vs' pro singulari receptae sententiae studio heic vestigia quaerit atomorum. g. VIII. Tandem prout cognitio vitae ac morum auctoris cuiusdam magnam habet vim minterpretatione ipsius doctrinarum ; ita &heic, si de atheismo alterius velimus iudicare,
ad illius vivendi genus animum Conuertere, non ab re erit. etenim cogitationes ac propen-
sones animi in lucem sese proserunt per sermones actionesque humanas, ex quibus debemus colligere, qua quisque sit indole mentis quave valeat Voluntate. equidem haud negare possumus, quod si res nobis sit cum phi- solbpnis ex aeuo antiquo, difficulter medium hocce sit adhibendum, quoniam non solum ea, quae de ipsorum vita moribusque consignata sint litteris, minus pleniori cognitioni sufiiciant; sed & lubrica interdum confirmata sunt fide atque auctoritate. ad haec plerique apti erant ad simulacra virtutum exercenda, & quo maiori ambitionis studio quis trahebatur, eo vehementiori Opera honestatis speciem prae se
259쪽
ferebat, ut alii de isto sentirent magnifice, aumeritorum laus per terrarum Orbem propa
gari posset, id quod pluribus demonstrat L
EspRIT. quod si autem doctrinae cuiusdam non omni impietatis suspicione carent, etiam vita ipsus ad iustitiae honestatisque praerepta minus composita, maior omnino coniectura maiorque atheismi 1hibicio gignitur, id quod exemplo DIOGENIs Sinopenses. qui inter Cynicos eminet, illustrare postumus. namque ille prouidam dei curam negauit, ut de eo memoriae prodidit CICERO improbo rum igitur struperitates secundaeque res reda guunt , ut Diogenes dicebat, vim omnem deorum ac potesatem; etiam nullas decori regulas obseruauit planeque ab omni honestatis cultu fuit alienus, Ut DIOGENES LAERTI V s testatur, quae omnia signiscant aperte. philosophum hunc exiguum dei sensum habuisse in animo. g. VIIII. Ita intellectum nostrum ornare atque ad diiudicandos atheos praeparare debemus.at vero hoc in negotio summa quoque ratio voluntatis habenda est,ne corruptorum ad fectuum impetu a veritate aberremus, ac in ta li censura mentem vinculis libidinum captam, veluti normam, quae ratio esse debet, adhibea-mUS. quamobrem nos decet, ut sine amore &sine cupiditate, rursusque sine odio & sine inuidia iudicemus, adeoque veritatis incremento , non Prauarum Propensionum commodis prospiciamus. sed quam multitudinem atheo rum nimia adfectuum studia produxerunti sic olim statores & doctores ecclesiae Romanae hac
260쪽
viebantur Calliditate, ut omnes athoismi. haereseos & magiae suspectos redderent, qui fabulis de anilis superstitionis generibus resistebant, verioremque sensum de deo deque via ad ceternam felicitatem perueniendi tenebant. nec nostra aetate a tali pessimo instituto homines sese abstinuerunt, qui potius prolixe libente que omnes illos pronunciant atheos, qui a vulgari doctrina recedunt & alias sacri codicis interpretationes sequuntur interdum, id quod non iolum moris est apud illos, qui pontifici romano sunt addicti, 1ed & nostrae religionis
ac nostrorum sacrorum socios. qua de re iure ac merito conqueritur DANIEL. GEORG.
MORI OF Ius quando dicit: facile alioquin es, apud homines imperitos s inductos in athei mi Iuspicionem vel ex leuissima causa incurrere ; & paullo Post: nunc sane quotidie hane multis inuri notam videmus ab iPis, qui innoxiis sententiis, ubi licitum esse potes diuortium, atheos statim s naturali fas crepant:
qua calumnia ut vulga est atrocior, ita chri ianam caritatem in his, qui temere illam admit- tuui, istave extinguis. quumque nihil tam detestabile, tam pestiferum, tam invidiosum fit, quam atheus nomo, de industria sane ampliorem vocis huius significationem receperunt , quo numerum a theorum augere in dies,ti pluribus pessimas vitii huius maculas inurere possint. quam significatio them praeter alios sequutus est Gis BER τ vs vo ET ivs. ideo quoque dignam censuram eXPertus AUCTOR I s apolossiae pro Iulio Cinare Vanino, i qui quum definitionem atheismi a voETIO tra-