장음표시 사용
271쪽
tiles disceptaticines ac controuersias de origine formarum sunt deducti, Conser Io. BA
at vero Aristoteles per formam intelligat siue substantiam, siue accidens, neutrum erroris Vitio caret. quod si enim dicas, sermam esse ac cidens, effeAus est substantiae, non caussa, quoniam omne accidens est essectus substantiae; si vero est effectus, non caussa, sequitur quoque, ut non sit principium quoddam rerum naturalium, siquidem principium & caussa hac in re eiusdem sunt significationis. nec sorma esse potest substantia. nam hac siguificatione,quidquid agit, est forma, iam vero agit & deus &1piritus & corpus,quae tria maXime sunt diuer-1 se substantiae, quibusue omnibus notio formae est adtribuenda, ut adeo eXinde pateat, quod forma Aristotelis sit abstractum quoddam metaphysicum, Vide ANDREAM RUDIGE-RvM. ' tandem priuatio nullum locum habere potest in principiis rerum naturalium, siquidem ipse Aristoteles F fatetur. mirabile sάδυνατον videri, ex nihilo aliqui eri. g. V. Non ab re erit, doctrinam Aristotelis de motu quoque adtingere,anteqUam ostendamus. quomodo principia physicae Aristotelicae
coniuncta sint cum atheiuno. motum autem ita definit: φαμὸν, δὴ Τῆν κίνησιν εινα ἐνὶ εχ ειαν
τῶ κινήlsi , κιν=ῆόν, dicimus ergo, motum esse actum mobilis, quatenus es mobile, si quae de
a de eonsensita vet. O noυ. philosoph. bb. II. cap. . a. 1 Polyh. eam. II. bb. II. pari. II. c. I g. 7. ρει 3 de origine formarum
272쪽
finitio ingenio atque amplissima fama Aristotelis plane est indigna. namque si istam accuratius consideramus, illa aeque absurda est, acs dicerem: motum esse motum, prout Aristoteles nec caussae nec modi motus fecit mentionem, quo &factum est, Ut modo sex, modo quatuor, modo tria posuerit motus genera, modo haec, modo illa. in categoriis enim sex
nominat, γένεσιν, ΦΘοράν, μυξ σιν, αειωσιν , άλλοιωσιν , την κατα τοπον μύαβολήν , id est, generationem, corruptiovem, augmeΠtum, δε-
crementum, alterationem, es loci mutationem; glibi autem δ φορἀν, άλλοι σιν, *Θέσιν - αὐ- εμιν, lationem, mutationem, corruptionem saugmentationem; sic & alio loco trium tantum facit mentionem Φορῆς, ά σεως - ψ σεως, lationis, augmentationis st corruptionis; quam distinctionem ita quoque effert, ut dicat 3 aliam es le Τηνδε τοῦ ποσοῦ ι,ὴν κατὰ Τοπον, quantitatis, aliam qualitatis, aliam loci motionem, quas diuersas motus species maxime turbatim proposuit, praecipue quod motum loci reliquis motus speciebustine caussa opposuerit, quoniam sine mutatio ne loci vel spatii nullus motus fieri nec concipi potest, ut de eo taceamus, quod motum vitae,& ut dicitur, elasticum reliquerit intactum,
g. VI. Ut autem ostendamus,haec Aristotelis principia doctrinae physicae facile quendam ad atheisimi vitium poste deducere, id inprimis putamus & praemonemuS, nos mentem nostram cognitione naturae excolere debere, ut
I de animatib. I. cap.I. 1 p sic. lib. IV. c. 4. 3 physis. lib. V. cap. t. tib. VII. c. 2. 4 80'. divin. tib. I. u. 7.sict. I.
273쪽
partim inde consilia de tuenda & conseruanda corporis valetudine capiamus; partim de deo ac rebus diuinis sentiamus recte, quo ipso disciplina physices remedium est aduersus atheismum& superstitionem. hinc & CICERO Idicit: omnium autem rerum natura cognita, Duamur superstitione, liberamur mortis metu, non conturbamur jnoratione rerum, e qt
ipsa horribiles res uni saepe formidines : &alio loco: nec vero potes quisquam de bonis re malis vere iudicare, nis omni cognita ra
tione natura s vitae, etiam deorum s viri conueniat, nec ne, natura hominis cum uniuer
sa: quaeque siunt vetera praecepta sapientium, qui iubent tempori parere sequi deum s se Moscere s nihil nimis. haec Me phusicis quam
mim habeant, s& babent maximam j videre nemo potest. atque etiam ad iusitiam colendam , ad tuendad amicitias, s reliquas cariatates quid natura valeat, haec una cognitio soles tradere. nec vero pietad aduersus deos, nec quanta his gratia debeatur, me explicatione naturae intelligipotes. quam cognitionis physicae vim siAristoteles cognouisset,eiusmodi sane principia rerum naturae adhibere debuisset, quae diuinam operam, quaeue sum
Inum numen, Vel Vti auctorem omnium rerum, quas complectitur natura, produnt. sed si tria illa, materiam, formam & pristationem, quae notiones sunt mente & cogitatione sep Tatae, admittamus, Omnes sane naturae effectus explicare possumus,ut non opus sit deo, quamcunque etiam sequamur interpretationem
274쪽
primum enim materia,forma & priuatio quum sint abstracta metaphysica, fiunt &producun-.tur ab intellectu nostxo, adeoque rebus ipsis, a quibus notiones hae separantur, sunt posteriora,quapropter non possunt esse principia a deo ad condendam naturam adhibita. deinde indoctrina de motu caussam illius primam putat
esse modo deum, modo caelum, modo vero
clarius, quid hac in re sentiat, effert, quando dicit: γάρ παροὶ ψυGν οἰίδιον, nihiI enim praeter naturam es aeternum, quum que Aristoteles non satis deum & naturam distinxerit, facile quis intelligere potest, quomodo haec inter se cohaereant, & unde solemnis Peripateticorum sormula: motus es aeternus suam trahat originem. adhaec si forma, quam opponit materiae, est principium agens, prout materiae indoles semper fert, Vt aliquid patiatur, taleque principium esse potest: Deus, miritus & corpus; Aristoteles sane secundum
hanc doctrinam naturae effectus eXplanare
potest, si modo spiritum, si ve sit deus, siue mi
nus , admittat. quo nomine non possumus, quin THOMAE BURNETII Riudicium probemus, quando dicit: haec quum ita t, a
que talis fuerit philosophia Arsotelis, satis
admirari non possumω orbis chrisiani suporem: qui per tot secula hanc disciplinam uni
ce amplexus es : laudibus ad caelum extulit, omnibusque scholis N academiis publice δε- eendam s strategendam commendauit: humofanciuit autoritate es in dissentientes ab Ari- sotele, aut nouam molientes philosophiam tamquam in haereticos s religionis christianae ho-
275쪽
ses grassabatur. hinc tardi scientiarum progressus: a tot seculis, quibus invaluit haee
pMlosophia, nulla inuenta, nudia commoda attulit humanae vitae. quot volumina commentariorum magna inutilia ' quot praeclara
ingenia hoc feruiae iugum ferre coacta, in colendo sola infrugifero frustra laborarunt. RerHesebat orbis christianus, quas arena conspersus, ubicunque haec philosophia disseminata fuit. g. VII. Posset quis nobis obiicere,Aristote-
Iem tantum corporum naturalium principia tradidisse, ita ut illorum partim materia,' partim forma essent considerandete . ac de industria nullam mentionem dei fecisse, quoniam in illius contemplatione ac cognitione physicus minus versari debeat, quo nomine necessarium esset, ipsius doctrinam de deo ac mundi origine examinare. nec negamus,Aristotelem
libris physicis proposuisse doctrinam de corporibus, quamuis ipse sibi non satis constet, ac libris de coelo corpora caelestia reserat ad physicam ; metaphysicis vero caelestia physicis opponat; attamen,Vt iam superioribus obse vavimus, debuisset physicam seu doctrinam de
corporibus naturae eiusmodi superstruere principiis, quae nobis rectam ac facilem viam ad cognitionem dei demonstrassent. de cetero ea, quae a nobis sunt obseruata, non ob scure significant quo animo quoue sensu mentis de Geo fuerit Aristoteles, quae Vt pateant adhuc clariora, in sententias ipsius de deo aemundi origine inquiramus. fuerunt plurimi ex philosophis, qui mundum ea quoque facie, qua nunc conspicitur, aeternum fuisse, aut nul-
276쪽
tum habuisse initium, etiam genus humanum semper extitisse contenderent, quos breuiter indicat CENso RINus: δ sed prior in , inquit , yententia, qua semper humanum genus fuisse creditur, auctores habet 'thagoram Samium, s Ocellam Lucanum s Archirtam Tarentinum , omnesque adeo 'thagoricos. sed eae Plato Atheniensis, oe Xenocrates'Dicaearchus Meseuius itemque antiquae academiae philosophi non aliuae videntur opinati. Aristoteles quoque sagirites s Theophrastis multique praeterea non ignobiles peripatetici idem scripserunt eiusque rei exempla dicunt,
quod negent, omnino posse reperira, aues ne ante an ova generata sint, cum ouum sinetiue s auis sine ovo gigni non possit & quamuis alii originem generis humani admi 1erint,
materiae tamen aeternitatem statuentes, & in
hunc errorem per male intellectiam principium illud: ex nihilo nihil sit, coniecti, reipsa negarunt creationem, & diuinis operibus, a quibus omnia dependent, eorumque libertati summam intulerunt vim. sic Aristoteles existimauit, mundum este aeternum, quod ex ipsius monimento de coeno patet, ubi de duratione mundi disserit, ac reiicit Cum eorum opinionem, qui principium illi sine fine, tum aliorum, qui initium pariter & finem adiungebant, ex quo id consequitur, ut mundum &principii & finis expertem este putauerit. hinc& LACTANT ivs 3 vam Aristoteles quum non videret, quemadmodum posset tanta rerum magnitudo interire: s hanc praescriptio .
277쪽
Mem vesiet effugere; semper ait fuisse mundum ac semper futuom. cui impiae sententiae ex illis, qui Aristotelem sectati sunt, magno studio imprimis quoque sese addiXit A NDRE
mus re pene postremus fuit, qui quid Aristoteus velit, cepisse visus est: prout pronuntiat , non longe ab hac impietate abfuisse
CLAUDIUM DERIGARDUM atque adeo,
ait, uno eodemque opere sBERI GAR Dus) H- sversas cum Epicureae tum Peripateticae impie tatis rationes adornauit, quamquam Arisot
Iis disciplinam fusus s ardentius excoluit, atque eam potitimum, quam libro phusicorum octatio, Iibrisque de coelo re rerum generatione tradidit, quibus uniuersam mundi fabricam sine prouidentia archite De extruxisse Ioputat philosephus. g. VIII. Equidem fatetur Aristoteles,mundum a deo esse productum, sed ea sententia, quae impietatis plenissima, nec a sana ac polita intelligendi facultate proficisci potest. Omnes
philosophorum, quos Vetus graecia tulit, sectae in eam ingressae fuerant opinionem, duo esse aeterna, deum & materiam, ita ut deus sit 1apientia praeditus, materia Vero bruta; ille particeps rationis; haec Vero eXpers; ille principium & causa boni; haec vero mali; cuiusmodi doctrinae plane sunt absurdae, ut mirari satis non possimus, quod nostra aetate DEΥRus BAEL Ius existimauerit, istas a nemine solide esse confutatas, nec feliciter posse confutari:
278쪽
vero ut rationem voluntas &hanc libertas sequitur, non poterant non hi philosophi libertatem operandi aut deo sibi relicto abiudicare, aut adtribuere materiae. atqui materiae inesse necessitatem eamque magnam, non mediocri consensione profitebantist; deo autem tanto minorem libertatem adiungebat quisque, quo arctius istam cum materia coniungeret, aut in materiam immergeret penitus. itaque Ρlato censuit, mundum ex libero dei cum materia congressu extitisse: quum Aristoteles contra & Stoici crederent, deum vinculo necessario, quod euitari minime potuerit, cum materia fuit e coniunctum, quamuis Ari stoteles in eo a StoiciS discreparet, quod ipse mundum sub luna a deo per solam virtutem attingi; Stoici contra per ipsam substantiam quasi
fermentari opinarentur, Vide IACOBUM THOMASIUM. quapropter nonnulli discrimen ponunt inter formam assi sentem & informantem , alloruntque Aristotelem credidisse deum veluti formam assistentem adeoque erroris, quem pestiferum inprimis B E NE D I-CTvs SPINO ZA in lucem prodoti, esse immunem. equidem si fidem habeamus cLEMENTI Alexandrino, 3 Aristoteles deum esse animam mundi existimasse videtur, si quidem, ut verba ipsius latine tantum huc transferamus, ita dicit: cujus quirim sectae speripateticorum; qui est pater, nihil de eo patre, qui supremus es, intesilaeus, putat esse animam uniuersi, hoc es mundi animam deum esse exi
279쪽
simans, ipse asie ipsis confunditur. qui enim
usque ad lunam eius desinit protii dentiam. δε- inde mundum deum esse exis mat, euertitur, ut qui eum, qui es dei expers, detim esse arbitretur. hinc & RAYNAvDVs reprehendit CLEMENTEM: nec enim, inquit,
potes quidquam ex Ari Zo eis proferri, quod
errori idi faueat; intelligit autem errorem, quo deum pei mutarunt in animam mundi proprie dictam & informantem. sed IACOBvs THOMAs Ius obseruat, quod nec Raynaudus Clementym, nec Clemens Aristotelem 1atis intellexiste videantur. quamuis enim Clemens iure ac merito reprehendere posset Aristotelem, quod contraria sibi & repugnantia dixerit, si toti mundo deum praefecerit, veluti animam mundi; prouidentiam autem ipsus solo coelo terminauerit; nunquam tamen probari potest . quod Aristoteles affirmauerit, deum toti mundo praesidere. quumve Clemens mentionem tantum faciat animae cuiusdam mundi, nec num sit anima assistens, an informans definiat, minus caussam percipimus, cur Raynaudus ipsum adfecerit censura. equidem proferuntur loca quaedam, ex quibus pateat, Aristotelem credidisse animam munui uniuersam, eamque informantem, quando dicat Τ λεγευα δε η, ετέρως πνευμα,
7ε η is γονιμος ὐσία, quum alioqui spiritus adpelgetur substantia animata re genitalis in stirpibus atque in animantibus existens
280쪽
per omniaque stertinens; item φ γῆν δε πασαν χώ
rem, solem, lunam s postremo totum caelum Vis Una per omnia pertinens, certo ordFne δε-
scripsit ; sic &laudet haec carmina orphica: δ
id est, iupiter es spiritus omnium, lupiter indefatigabilis ignis impetus es, lupiter es radix
maris, lupiter es sol s luna. non negamUS, quod verba haec multam speciem illius erroris prae se habeant. quo deum & naturam confundere instituerunt multi; sed auctoritas libri illius, unde ista sunt depromta, non satis valida est, nec firmis argumentis Aristoteli, uti auctori potest adtribui, id quod infra verbosus demonstrare, animum induximus. sic Aristoteles cum a Platone, tum a Stoicis hac in re discrepat. Plato enim, deum libertate frui, censuit, quam summo numini & Aristoteles &Stoici abiudicarunt, existimantes, id pernecessitatem adductum egisse omnia. Quod autem ad animam nulla di adtinet speciatim, Plato illam esse, quidem credidit, sed plane alia 1ententia, quam istam tradiderunt Stoici, siquidem Ρlato tres deos. deum yymmum, mentem & animam, esse adfirmauit, ac per deum intellexit ipsum summum numen; per mentem mundum, quem intellectus tantum percipit & per animam spiritum huius uniuersi, quam Opinionem Platonis fuisse, clarissime