장음표시 사용
261쪽
et 3 γditam commemorasset, addit: omnes hpecies athei simi) quas ubiungit, recensere superse deo , ex laxiore Agniscatione numerum atheorum, quem saepius mirari hJro, subortum india' cans. non holum enim ethnici, Iudaea, Mahume-dani sed somnos omnino errore Fatae haereses hoc nomine compellandae essent, quarum a1seriae tamen deum,licet minus recta fide re verum deum, colunt, intentatur crimen ethnicis, s hi eorumaque princeps Iulianuι . sie apostata philosophus, primis intentarunt chrisianis. qui Chrisi Diauatoris dulcisimum nomen colunt, romanos de atheimo postulant; at hi reliquos non minore, numero. iliis ipses haereticae strauitatis magi- - siris haereticus est atheus s atheus es haereticuintde paucis interiectis: neque vero nomen in. relia gionis hesum negotio regnat, sed in rebuι critiitibus locum habet non poseremum. . ab Hi a niarum panium theologis Gabi, Veneti omnes que ulli, qui consiliis s conatibus eorum minus fauent, athei Ialutantur, s hi eodem nomineimssanos insigniunt. GalD-Franci, qui nut hvs romanae curiae se non mancipant, athei vo-
a cantur re libertini; imo isti quidquid obstat, hoc crimine quast falce chabbea dissecant. int' tanta usus vocis huius libidine quid mirum,
quod M ARIΝvs MERsENNVS commers moret, Parisiis anno Cio IDCXXII. L. millia atheorum fuisse, & in unica saepe domo reper i tos duodecim, qui non deprauata vitae ratione, sed pestiferis sermonibus & scriptis impu- gnauerint deum. at vero qui ab usitata vos si huius si nificandi vi recedunt, non solum dii, stincta inter se perturbant, sed & 1aepenumero
262쪽
aliorum innocentiam atque integritatem deducunt indiscrimen, uti obseruat I O. FRANCISCVS BUD DEUS. y quapropter utilissimum esset opus, si quis huiusmodi virorum, qui sine caussa atheismi nomine adcusati sunt& damnati, susciperet defensionem, exemplo
GABRIELIS NAUDAEI, qui apologiam υλ
rorum magiae s pectorum edidit singulari fru
g. X. Sunt quoque, qui amore & cupiditate adducti, Ut priores odio, heic suo desunt o
ficio, ac veritatem capere detrimentum Patiuntur, quorum Varia nabemus genera. alii, Vt .multorum fauorem atque amicitiam sibi concilient, specie modestiae omnia, quae nurulam habent excusationem, eXcusant atque inhonam interpretantur partem, cuiusmoui studia , si ex vero amore erga alios gignantur, nec veritati,cuius incrementum promouere atque dignitatem conseruare debemus, damnum' adserunt, consentanea sunt partibus religionis christianae; sed quis ignorat, plerosque voluptate hominibus placendi este occupatos p alii quasvis doctrinas, quodcunque sit illarum pretium, admittencis esse ac Euendas putant, id quod munus si &fructius libertatis cogitandi, qua fruantur homines, quamuis hancce nobilissimam libertatem in licentiam & petulantiam permutent , ac limites, quos deus facultati nostrae cogitandi constituit, transgrediantur. neque enim perinde in . quid cogites, aut qua ratione vi cogitandi utaris; sed ea cogitare decet, quae veritati sint consentanea nostramque felicitatem Promo,
263쪽
Uent: idque eo modo atque ordine fieri debet, quem ipse deus in constituenda intellectus nostri indole praescripsit. tertium genus est illorum, qui doctrinas, quae de impietate atque errore sunt suspectae, non solum excusant & tolerant, sed & defendunt, tuentur, immo cum scripturis diuinis conciliant, de qua re superioribus disseruimus copiose. g. XI. Haec igitur generatim dicere non ab re esse duximus, ut explicate ac distincte sententias Aristotelis de deo ac rebus diuinis perlustrare, & quid impii illis insit, quave pietate ipse philosophus hic suam excoluerit mentem , explanare possimus. scilicet nobis est in animo,philosophi huius cum doctrinas examinare ac demonstrare, istas cum atheismo maXime esse coniunctas; tum omnem peractam vitam, etiam quae tradidit morum praecepta intueri ac probabili ratione ostenciere, Aristotelem mente atque animo de deo sensum exuisse. ita sane sentimus atque ita animum inducimus, hunc philosopniae magistrum aetate antiqua principem fere fuisse
atheorum, ita vi neque PLATO, neque STOICI neque EPI CVRVS tam praue senserint de deo ac, quam ipsi debemus . religionis Cultu. quapropter ut bona fide officium no strum faciamus, primum ipsa doctrinarum Principia proponere, ad ista inde deductas
Conclusiones eXaminare omniaque ex Aristotelis animo, qua possumus probabilitate, interpretari, summa nitamur Ope; quo facto, quid illis cum atheorum erroribus Communerat, demonstremus. quae quum sint eXplanata, Convertamus nos ad ipsum Aristotelem cius-
264쪽
que mentem, quae quam aliena fuerit ab omni verae pietatis studio, demonstraturi. CAPITIS III.
ΣTNΟΨΙΣ. Dicendorum summa g. I. loca asseruntur, ex quibus verum Aristotelis de deo sensum probare, multi contendunt s. II. phasicae Arisotelicae principis commemorantur examinantur g. III. IIII. U. quod ista cum atheimo fini coniuncta, probatur. VI. 'eciatim Aristotelissententia de mundi oriagine g. VII. de dei nexu cum materia g. VIII. quod deus cado supremo tantum praesidem s. VIIII. ex hisce dictis fit conclusio de atheismo huius doctrinae g. X. loca quaedam de atheiseno A- sotelis rei untur g. XI. re*ondetur ad superiora loca de vero Aristotelis sensti de deo g. XII.
XIII g. I. Disputaturi de atheismo Aristotelis
theoretico, id inprimis monendum esse iterum censemus, nos intelligere atticismum, uti dicitur indirectum, ac nobis esse propositum,
demonstrare, ex philosophi huius doctrinis de natura & operibus dei facile effici polla
265쪽
conclusionem, nullum esse deum. etenim di recto veritatem hanc nunquam negauit. quin
etiam multa de deo disieruit, quamuis ista di- . uinae naturae minus sint consentanea, id est Aristoteles quidem deum existere scriptis suis est professus, sed tale numen tradidit, i n quo neque diuinam vim neque sensum dei quisquam
suspicari potest. g. ΙΙ. Illi, qui auctoritate philosophi huius
capti sunt, omnino praeclare ipsum de deo sensisse putant, hancque in rem eX monimentis eius multa colligunt loca, quae veritatis huius praestantissimae pictatisque erga summum numen essent plenissima. nec negari potest, e se Aristotelis emta, quae pulcritudinem ac speciem veri prae se habent, proximeque ad dei
naturam accedere videntur. sic arbitratus est, quamuis deus sit sua natura G1:, istum tamen vi rationis humanae, qIIae res naturales contempletur, posse cognosci: y quemue natura notum deum diXit, illum quoque unum esse, nec multitudinem deorum dari, adfirma uit, de quo testatur LACΥANTI v s, quan
do scribit: Aripoteles quamuis secum ipse diffideat, ac repugnantia sibi Nicat Gentiat; in
siummum tamen unum mentem mundo praeesse te tur, & MINvCIvs FELIX 3 Aristoteles variat s adsignat tamen unam potesatem. nam interim mentem, mundum interim deum dicit, interim mundo deum praescit; prout ipse ' primum motorem Vnum vocat & Per petuum, hinc quoqUe eum multitudo nominum minus perturbauit, quam expositurus
266쪽
principio capitis I ita disserit: εις I, πολυω-
περ αυτος νεοχμει urrita porro deus quum sit,
pluribus nominibus adpeliatus es: ab iis utique . suis omnibus afectibus denominatus, quorum perimen edere ipse olet. ita vere adfirmatur,eX ipsa rerum magnitudine, motu, dispositione, Constantia, utilitate, pulcritudine, deum esse, cognosci, nec posse neri, quin id, quodia in mirabili constat ratione, consilio & opera dei sit instructum. quumque deus sit,eX omni Vtique parte perfectae consummataeque Virtutis, non potest esse nisi unus, nosque etiam oportet idipsum intelligere ac dicere, quod sit nullis circumscriptus limitibus, quod staeternus & omnipotens, quodue sit spiritus isque persectissimus, cuius intellectus omnia Coenoscit, voluntas autem plane a lege soluta& libera atque omni virtute, quamui S ne amente quidem humana excogitari & concipi possit, praedita. quod si ita est,sicuti est, quum notionem dei sentiamus mente . no S quoque debere percipere, illum esse instructum abso-IUta ac consummata persectione; facile quis tibi persuadere posset. quod Aristoteles etiam Pro facultate, in qua grauiter valuit, iudicandi Proprietates dei, prout decet ila diuinae naturae Consentaneum est, cognouerit. idque ipsam est, quod religiosi ipsius sectatores magna opera ac labore tuentur, quibus doctrina eius de deo adeo magnifica adparet, ut in ista nihil possit desiderari. etenim dicunt, Aristotelem adfirmasse, deum esse απειρον, infinitum δ αμε όες κα/ μἀ-ν ἐχειν μiγεθος, quoddam partibus
267쪽
vacans nulta praeditum magnitudine, indeque non obscure conflasse conclusionem, deum neque oculis, neque aliis sensibus posse percipi, adeoque esse α ορατον & παση φυσει a Θεωρητον, omni mortali naturae inuisb Iem, η & ab ipso omnem corruptionem atque interitum esse procul. hocque nomine eum adpellasse α*Θαρτον. corruptionis expertem, 3ζωον άγανατον, vitium immortale, ' item μὴν αΘανατον vitam immortalem. quod si re1piciamus intellectum diuinum, de isto quoque Aristotelem sensisse praeclara atque egregia, asserunt, siquidem existimauerit, deo soli vindica viam esse laudem sapientiae; si ratione
voluntatis autem cognouerit, ipsiam esse αριτον optimum 7 nec non α ν ὐσίαν, optimam sub antiam, β quia γενετωρ σου 1d. πιτιος
της σωD1όας δι ον λεν, parens reseruator sit, caussa Plutis nostrae re per quem vivamus;
hinc & ipse alibi ' vocetur ἐταιρεῖος τε νου λ
χιος, so litius re amicitiae praesera, ho italis, expiator, supplex re placabitis; quemue nul
lus livor, nulla inuidia, nullus teneat dolor; I & quamuis maxime sir benignus, omnisq; , qua fruantur mortales, felicitas ab ipsius prolixa ac benevola proficiscatur voluntate; iustitiani
tamen semper Ob 1eruet, qua suum cuique distribuat τοὶς αξιοκ υῆ τ' αγαθα τα κακα βο-
268쪽
2so EXERCIT HISTORICO-PHILOSOPH.
na malaquestro meritis; I & quod ad potentiam dei adtinet, omnium sit potentissimus, tandem quum notio dei etiam hoc significet, quod omnia condiderit,adeoque sit causa prima omnium rerum, haec quoque cognitio Celebratur in Aristotele, quippe qui professus sit, mundum effectum esse a deo. 3g. VII. Quis igitur dubitaret, Aristotelem praeclaram dei notitiam habuisse λ quisque sane ex illis, qui illum pio prosequuntur cultu, efiatis philosophi huius a nobis collectis magnum statuit pretium, eiusque pietatem fanumque de deo sensum prohare subinde contendit. Sed tamen veritatis studium hos ab eorum sententiis plane dimouet; Utque pateat clarissime, non mediocribus argumentis nos adductos a tam magnifica de Aristotele opinione discedere, primum fundamenta doctrinae Aristotelicae, quae res naturales ex Planar, attingamus, & quam lubrica ista sint, demonstremus. atqui philosophi, qui Aristotelem
antecedebant aetate, posuerunt principia composita rerum naturalium, & quidem ΥHALEsdixit, constare omnia eX aqua, ANAXIMENES Vero ex aere, quoniam longe sit subtilior aqua; HERACLITUS eX igne dc XENOPHANEs atque post hunc PARMENID Es eX terra, qui adeo naturae progressiim ex solido in fluidum, secus atque adhuc factum fuerat, defendebant. ac de mechanicis & solidis principiis cogitabant. quae quum consideraret post-
269쪽
hac EMPEDOCLEs, atque ipsi& aqua Thaletis, & aer Anaximenis, & ignis Heracliti,&mechanicorum terra Placerent, quatuor haec coniunxit& primus totidem posuit elementa, ex quibus omnia naturae gignerentur, confer
menta iudicabat philosophus noster, nimis es.se composita, quapropter de principiis simplicioribus erat sollicitus, prout inter primos fuisse videtur, sui inter ςοι λα & άρχοις, elementa & principia discrimen constituerunt, cuius
rationem clare eXposuit PLUTARCHus. 'quibus de caussis retinebat quatuor illa elementa & tria adhuc principia materiam, fommam S priuationem illis adiungebat, quo Physicam eo modo, quem metaphysici obseruant, tradidit, nec sine documento singularis cuiusdam calliditatis, quamuis magno cum detrimento ipsius disciplinae. etenim philosophi, qui Aristotele superiores erant aetate, maxime mechanici*phy sici perturbauerant superstitionem insigniter, eoque nomine non mediocre contraXerant sibi odium, quod ut Aristoteles declinaret, etiam eruditorum disputationibus in utramque partem satisfacere posset, abusus est me a physicis abstractionibus, qVarum ea est indoles, ut cum omnibus sententiis, siue sint verae, sue minus, conciliari, etiam cum superstitione in gratiam redigi posistat. sic Aristoteles comparauit sibi omnium fauorem, atque effecit, ut perpauci ipsi essent
270쪽
aduersarii, tum quod principia illius, nimis generalia varias admittebant interpretationes, tum quod plerique subtile eius ingenium in abstrahendo metuebant. quapropter haud mirum est, Aristotelem existimasse, quod ἐκ των καΘολου ἐπὶ τα καὶ 9' εκαςα δει προιεναι, id est, ab uniuersalibus progrediendum ad singularia sit, δ id quod ordini, quem natura intellectui nostro in cognoscenda veritate praescripsit, maxime est contrarium. g. IIII. Quod igitur ad naturam materiae adtinet, dicit Aristoteles: φ δε υλη ῆ υλη πα- Θνπικον materia, quatenus materia, espassisum quiddam, & alio loco: 3 τῆς μὲν γὰρ υλης το
ῶν ετερας Dνάαεως, patinamque s moueri materiae est: agere vero re mouere alterius potentiae, eX quibus patet, quod philosophus noster existimauerit, materiam iri se spectatam omni agendi vi esse destitutam, quapropter necesse erat, aliud quoddam motus principium adiungere, id quod num intellexerit per formam, necne Θ non est expeditum. namque in quo natura atque indoles ύλας siue formae sit posita, Aristoteles id in euolutum implicatumque reliquit, id quod interpretes ipsius in varias distraxit partes. nam doliores philosoph.Aristotelicae latini adfirmabant, formam esse substantiam;interpretes autem graeci esse accidens materiae, quo factum, ut formam a materia plane veluti peculiarem substantiam distinguerent ac materiae proprium esse pati; formae autem agere, adsererent, prout quoq; in Varias easq; inu-
1 physici ausiuitat. lib. I. cap. I. a de generat. O corrupi. lib. I. cv. 7. I 3Md. lib. II. cap. 7.