장음표시 사용
281쪽
igitur ex sententia Platonis anima, tertius deusa 1ummo numine suerit distincta de separata, plane a Stoicorum Placitis abliorret, quippe ui asseruerunt, ipsum deum animae mundi o cio defungi, ita ut arctissimo vinculo cum materia sit coniunctiis. ab horum lententiis Cum Platonis, tum Stoicorum in ea recedit Aristoteles, quod deum non uniuerso mundo, sed tantum supremo coelo praesidere crediderit, nec cum Stoicis ipsum pro forma informante; sed assistente habuerit: confer s E B A-
g. VIIII. Sic Aristoteles persuasi sibi,
deum coelo supremo priuidere, seu es h m Ororem primum, praeter quem alias adhuc intelligentias, materiae expertes, serernas & inferiorum siphaerarum motibus praesectas credidit. si per quas plerique intelligunt daemones, qui media inter diuinam atque humanam mentem praediti essent natura, quod HERMANNUS quidem CONRINGI Usi negat, confer THOMAM STAN LEIVM. 3 deo igitur seu primo motori cura est ex sententia Aristotelis primi mobilis, quod veteribus est orbis stella rum fixarum, seu octaua 1phaera, ita ut deus, quamuis moueat, ipse tamen maneat immobi
lis. hinc dicit Aristoteles: ' ἡ μεν ἀρα s
282쪽
καὶ Τήν μιαν υ ἐνος, principium enim ac primum entium tum per se tum per accidens immobile est: mouens autem primo, sempiternos uno motu. quum vero quod mouetur, ne-ιuse sit ab aliquo moueri, primumque mouens immobile per se esse ac motum aeternum ab aeterno moueri s unum ab uno. modum autem, quo iii mum numen ipsum immotum Omnia alia possit mouere, explanat ea ratione, qua res vel intellectum ad cognitionem, Vel voluntatem ad cupiditatem eXcitare ac mouere queat, ita ut quamuis in intellectu ac voluntate fiat motus, ipsa tamen res maneat immobilis. sic deus quum habeat sui ipsius cognitionem, quod sibi insint omnia praestantissima, in quibus partim intelligendi, partim appetendi facultas versari possit, sempiterna sui ipsus contemplatione penitus occupetur, ita Vt nihil aliud ipse fuerit, quam sui ipsius contemplatio. δ post primum hunc immobilem motorem alias quasdam substantias seu intelligentias esse voluit, quae ab ipso motae inferiorum Orbium motibus praeessent, siquidem dicit: φ ορωμεν δε παρα Τὴν Του πανUς Τὴν απλῆν
283쪽
vero praeter simplicem lationem toti , quam incimus primam sub antiam oe immobilem
mouere, s ceteras etiam lationes, quae errantiumsunt, sempiternas esse. necesse es, harum quoque Iationum unamquamque a per se immobili s aeterna fisbstantia moueri. ita intelligentiae orbium , in quibus planetae se-Ptem volvuntur, praesides, per summi numinis admirationem atque adsectum incitatae orbes necessario mouerunt, adeo ut sine quadam numinis opera & prouidentia caelestium cursus fuerint constituti, quorum vi dc opere inferior omnis natura per necessitatem quamdam mechanicam nascatur & gubernetur. etenim quam intelligentiae orbes suos necessario sine quodam consilio mouerint, factum sit, ut omnis quoque materiae moles variis agitata fuerit motibus, ex quibus diuersitas formarum prae diuersia materiae natura suam habuerit originem. ita ut si quid utile, quid pulcrum . quid admirabile in rerum natura intueamur , id omne non diuinae artis, non prouidentiae opus esse, sed solius necessitatis ex ipsis rerum qualitatibus ortae euentum dicere & habere de-
g. X. En deum Aristotelicum l bene demente Aristotelis iudicauit beatus noster LV-
CRENDOR FIvM. 3 Ari toteles in eam fere delabitur sententiam , ut etsi deum non aripesiet sultum, tamen ignarum rerum Omnium
284쪽
saluat, qui nihil negotiorum no rorum intelligat, re videat, nihil consideret praeter se ipsum s tantum consideret in speculatione sui ipsus. hoc autem etsi non es sultitiam tria ouere , tamen certe es adimere scientiam sconsituere ignarum rerum humanarum; recteque addit: sed quid ad nos talis deus aut quis eius es inus' quibus verbis nihil sane verius nec pulcrius dici potuisset. ctenim nullum alium deum animo menteque nobis con- Cipere possumus , quam qui sit principium primum, prima cauisa omnium rerum, quas complectitur natura, adeoque omnibus praeditus perfectionibus. qui deus absoluta fruitur libertate, cuius Vi liberum quoque cepit consilium, mundum in tempore condendi, quem & ex nihilo produxit, & ubique singu- laris potentiae, sapientiae, benignitatis dedit documenta . cuiusmodi Veritas adeo est perspicua, ut istam quisque, qui sanae rationis pamticeps, comprehendere debeat, atque omnino
sit mirandum, futile ex philosophis preecipue
Aristotelem a tam clara cognitione alienum. namque quum dicit, materiam cum deo esse aeternam, mundUm nec principium nec finem
habere, deum per modum formae visi entis
eum eo necessario Vinculo esse coniunctum, caelo tantum supremo praesidere,nullam rerum nostrarum curam tenere, contemplatione sui
ipsius totum occupari, quaeue sint inserioris naturae, fieri per necessitatem quamdam mechanicam , omnia plane turbat, & vim & naturam dei tollit penitus. ecquis dubitaret hanc Aristotelis doctrinam non modo esse absurdam, sed & impiam Θ nam aeternitatem mateis
285쪽
xiae asserere, ipsique deum quemdam pariter aeternum adiungere, idem est, ac si quis contraria sibi ac repugnantia adfirmare, atque hoc ipso verum rationis usum perturbare vellet. quod si enim materia aeterna est, aut est a se ipsa, aut a deo quodam: si est caussa sui ipsius, sane non potest esse materia, omni 1 emouendi facultate destituta, quid Θ quod necesse est, adfirmare materiam esse deum; duplicem autem deum credere, aeque esset absurdum, quo niam deus si ex omni parte perfectus est, utesici debet, non potest esse nisi unus, ut in eo sint omnia. at vero si materia a potestate ac . VirrUte dei prosecta, est omnino effectus adeo que sua caussa posterior, id quod omnem Tomouet aeternitatem. eX quibus patet, quod homo quoque, qui tantum luce ac lumine rationis utitur, adfirmare necesse habeat, deum ex nihilo produxisse materiam primam , id quod quanto claxius est, tanto in maiorem deducimur ad- 'mirationem, quod veteres philosophi mirifica Consensione, Plato, Aristoteles, Stoici, Epicu-Tus de aeternitate materiae male existimauerint. fuerunt quoque, qui quamuis Aristotelem magno consectati sint studio, hanc tamen dominam de aeternitate mundi minus Proba-Tunt, sed impugnarunt , saltem eam reiecisse
que. de cetero Plato de modo & ratione qua ex rudi ista eaque aeterna mole mundus hic Prodierit, verius sensit, quam Aristoteles & .
1 de rerum n,itura lib. I. GF. s. Io. 2 de rerum arermine
286쪽
Stoici & Epicurus. nam iuxta Platonis placita mundus ex libero dei cum materia Congres- isu extitit, quum Aristoteles contra & Stoici il- sium siue congressum siue nexum, quiue a deo minus potuisset euitari, crederent, & Epicurus eX fortuita atomorum concursione mundos plurimos Ortes adfirmaret. Verum haec Aristotelis sententia de deo non solum sanae rationi est aduersa. sed & multum illi inest impiet
tis. equidem ex ista probare ac colligere, quod ipse Aristoteles fuerit atheus sua mente suoque animo, minus instituo; sed talem doctrinam eum atheismo maxime esse coniun- ictam, & quemdam facile in tam pestiferum errorem coniicere posse, contendo. hac enim iratione omnes naturae essectus explanari possisunt, Vt nobis non opus sit deo, adeoque quili- ibet atheus huius modi doctrinam de deo ac mundi origine admittere queat. quod & haud difficulter concedet nobis Io. ALBERTUSsABRI cavs y qui hac de re hoc idque moderatum tulit iudicium: mihi quidem non via detur temere inter atheos reiiciendus 6se Ariastoteles, etsi mundum aetereum a deo naturaliter emanasse sensit, s multos docuit graves s maximos errores, quorum vim si omnem penetrasset, vel consecutiones uniuersas fuisset amplexus , in o Θεοτητα forte potuisset incidere , vetsialtim perinde omni se exsolvere religione, Ut
Epicurus fecit. neque diputo, quali ipse fue
rit animo erga deum, vel num omnem eius consilentiam amoremque mente eliminauerit, in cuius operibus contemplandis per omnem fere
287쪽
vitam tam indue fuit versatus. hoc ditimo mo, ex scriptis Aristotelis, qDalia hodie erisant, hoc neutiquam constare, necposse firmiter concludi, Aristotelem fuisse araeum, neque adeo Hippocratem ex scriptis Hippocratis, quod natuου nuper est demon are vir acuti s acris ingenii. nam quod non plura de deo dixerit uterque, ferendum in philosophis, qui rationes
proximas rerum naturalium exponere volebant, non ad caussam primam, quam praeponeiant, tanquam ad ara emper confugere. g. XI. Exposuimus itaque Aristotelis sententiam de deo. equidem obseruare adhuc possemus, quod dixerit, deum esse ζωον οἱαον
animal aeternum; alio autem loco δ asserue rit , animal constare εοι και σωματος , exanima s corpore: item 3 ωσπεο ό ο αλμος,1 κορη-- ο ιις, κακῶ η ιw ἡ και το σωμα τομον, ut pupida visusque oculus es: sic anima corpus est animal; sed de industria haec silentio dimittamus. nam Aristoteles a culto ribus suis per hoc exculari. quin etiam defendi potest, quod vox signincet viventem substantiam generatim, speciatim autem, si de deo adhibeatur, ipsius αυτομῆν, prout quoque
παρχει τω τουτο γαρ ο λος. quare vita saeuum continuum s aeternum deo inest. hoc enim deus est. rg. XII. Videamus nunc de illorum opinione, qui eximiam dei notitiam in Aristotele praedicant, & hanc in rem multa testimonia,
288쪽
quae superioribus attigimus, adserunt. Si loca illa intueamur nude, possent facile nos ad adsensum mouere ; sed quum ipsa doctrinae Aristotelicae principia reuocamuS ad animUm, tum demum manifeste obieritatur, illis nullam inesse dignitatem. profitetur quidem Aristoteles, deum esse unum, nullis circumscriptum limitibus, omnis materiae eXpertem, im mortali natura praeditum, absoluta sapientia, benignitate, iustitia, potentia Conspicuum. atqui deum Vnum atque aeternum pronunciare potuit,quum materiam ab omni aeternitate eX-
titille crediderit Z & quae sapientia, quae Potentia quaeue alia virtus apud deum este po- . test, qui impulsus per necessitatem Cum materia coniunctus, tu premum tantum coelum moueat, regat, gubernet 8 mortalis sane, qui solo lumine rationis humanae illustratus, tales proprietates dei minus habet cognitas. nisi ex operibus ipsius magnificis atque praeclaris, quum ipsum mundum, eius membra, coelum,
huiusque insignia solem, lunam stellasque;
terras, maria ac omnis generis animalia vidisse set, quumque temporum maturitateS. mUtationes, vicissitudinesque cognouisset, collegerit, aliquam excellentem esse ac praestantissimam naturam, quae haec Omnia per potentiam ac sapientiam summa libertate praedita secerit, etiam adhuc pro incredibili benignitate con seruet. adhaec Aristoteles saepe tradit non apta inter se & cohaerentia, sed sibi ipsis repugnantia & contraria: hinc CICERO Ars o-teles quoque in tertio de philosophia libro multa turbat, a magistro Platone non dissen
289쪽
tiens: modo enim menti tribuit omnem diuiniatatem: modo mundum ipsim deum dicit esse: modo quendam alium praeficit mundo eique eo partes tribuit, ut replicatione quadam mundi motum regat, atque tueatur: tum caeli ardorem eum dicit esse, non intel Tons, caelum mundie siepartem,quem alio loco ipsi designauit deum;
cum ipse dissideat ac repugnantia sibi s dieat s
sentiat. quapropter non est mirum, quod Aristoteles interdum bene & praeclare existimet
de deo, interdum vero omnem Vim ac natUram diuinam tollat. ac quamuis facile ex hisce Conclusio ossici possit, quod in tanta disiens o- ne ac Varietate, in qua Aristoteles de deo differens constitutus est, nihil firmi neque de pietate, neque impietate ipsius sit dicendum, adeo que nostra disputatio suo careat fructu; haec tamen , licet speciosa videantur , debiliora Omnino sent, quam ut nos de iam proposita sententia dimoueant. verum est, Aristote - lem dicere sibi contraria; sed quod integram doctrinam de deo atque origine mundi ita struxerit, ut etiam principia illius sibi sint re-
Pugnantia, nec lectores habeant facultatem, Veras ac genuinas ipsius sententias cognoscendi,Plane negamus. quo nomine si rem ipsam intueamur accuratius, obseruabimus, quod Aristoteles conclusiones sibi contrarias tradiderit, & quamuis vi principiorum haberet necesse, aperte omnem in deo suo negare diuini- ratem, istum tamen aeternum, infinitum, sapientem, benignum esse H dfirmauerit, ut aree impiam doctrinam quadam ratione occultan
290쪽
di, eXerceret. quod si enim nuda Aristotelis estata de proprietatibus dei ponamus, nulla habita ratione ipsius compleXus doctrinarum, qualia ista sint, non facile possunt indicari. &ti quis ex hisce colligere velit, philosophum hunc de deo existimasse bene, eodem sane iure etiam BENEDICTUM SPINOEAM praedicare adeoque absoluere atheismi possumus. XIII. Adhaec obseruamus, quod multa testimonia, quae superioribus in verum Aristotelis de deo sensum prolata sint, lubrica fide atque auctoritate nitantur, quod ex libro de mundo sint petita. namque de ipsius auctore in utramque partem disputatur. alii negant, Aristotelem opus hoc perfecisse, vi M v R E-
Bvs THOMAS ivs. - alii autem ipsum exclusisse fetum hunc adfirmant, iique recenti Oxi aetate, ingenio atque eruditione clarissimi viri , P E T R v s PETITUS, 7 ELMEN HOR-sΤIus, FORTUNIUS LICET us, ' IO. ALBERT Vs FABRIClus δ' & qui commentariis notisque librum hunc illustrarunt
auctorum,qui monimentum hoc Aristoteli abiudicant, argumenta nobis videri grauiora, ut non possimus, quin illorum sententiae faueamus. siue enim ipsas doctrinas,quae ibi tradun