장음표시 사용
311쪽
praeditum, id est dari prouidentiam diuinam, quae dictis dei proprietatibus absoluitur; ita quisque, qui dei prouidentiam aut plane negat, aut ab illius vi res humanas eXcludit, non potest, quin dei naturae maXimam iniuriam inferat. saltem huiusmodi homo, qui in tali errore versatur, Omne cultus diuini ac religionis fundamentum tollit. nam si remouetur prouidentia diuina, remouetur quoque timor atque amor dei, quem Vtrumque adfectum gigni in mente nostra per meditationem cum potentiae, tum benignitatis dei infinitae, satis est apertum. quum enim animus humanus sentit atque intelligit, quod deus partim illos. qui voluntati diuinae sunt contrarii, & possit & velit grauissima adficere poena; partim mortales incredibili prosequatur amore; hac praeceptione motus oriuntur in Voluntate, timor quippe atque amor dei. si autem quis omnem timorem dei atque amorem abiiceret, qUomodo posset religionem obsequii colere, eaque, quae sanctissimis legibus cum praecepit, tum prohibuit, praestare aut omittere ρ quapropter bene dicit SAMUEL L. B. de P VFENDOR F: tertium es, deum tum in unia uersum mundum, tum in genus humanum regimen exercere, id quod ex admirabili sconstanti ordine, qui in hoc uniuerse cernitur, liquido adparet. quoad essectum autem moralem perinde es, utrum quis neget, deum exia sere, an ab eodem humantii curari; cum virumque omnem religionem plane tollat. 'us
enim metuitur aut colitur, utut in se fit pro
312쪽
stantissimus, qui nulla plane nostri cura tangitur cae nihil boni malique in nos vult, aut potes conferre; & IO. FRANCISCUS B Vn-DEvs: inter dogmata, quae cum albet oarcti mo quodam vinculo coniuncta sunt, primum merito praecipuumque locum tenet nega tio prouidentiae diomae. quemadmodum enimotheus hanc non admittit, ita, qui eam negat, non multum ab atheo dissert .saltem omne re 'tigionis cultusque diuini fundamentum tollit. g. VIIII. Superioribus de industria diximus, quod atheus prouidentiam dei non possit admittere, & qui istam neget, non multum differat ab atheo. qua sententia declaramus perspicue, nos minime illos pronunciare atheos, quod sua mente, suo animo nullum deum credant, qui in errore de prouidentia dei versantur, siquidem summum quoddam numen esse, sibi persuadere pollunt, quamuis, id nullam rerum humanarum ac naturalium curam habeat. de cetero talis error facile viam ad allieisimi vitium parare potest, ac caussa,eX qua Oritur, ignorantia duplicis generis est. alia ignorantia est naturae cliuinae, quum quamuis deum esse dicant, eiusmodi tamen deum animo & cogitatione fingant, apud quem nihil diuinitatis est. quoue omne prouidentiae fundamentum tollitur, ut eXempla veterum philosophorum Aristotelis, Stoicorum, Epicuri id
confirmant. alia vero ignorantia esst diuinorum operum, cuius terum variae sunt species, suum homines illorum partim naturam atque indolem, partim finem non eo modo, quo decet, cognoscant adeoque occasionem male de
313쪽
prouulentia dei sentiendi, captent. primum
Igitur genus talis ignorantiae in eo potitum est, quod putent, deum ita condidisse mundum ut viribus naturae omnia permiserit; ipse autem nihil curet, quo errore contraria sibi dc repugnantia statuunt. nam vires naturae eo ipso1unt Vires naturae, quod a potentia diuina dependent, ac deus caussa prima est motus, quem Cessare, saltem perturbare necesse est, si deum nihil curare adfirmare velimus. virium autem naturae fundamentum est motus, cuius nulla vis inest materiae, quae quum adhuc sit bruta, motus autem definitus & ad certum finem directius, multo minus caussam ac conserinruationem motus sibi poterit vindicare. secundum genus ignorantiae est diuinae intontioniS, quam deus in producendis variis rerum naturalium speciebus animo sibi proposuit. dicunt quippe multa reperiri in hoc terrarum orbe, quae hominibus nullam adserant utilitatem, ex quo sequi putant, talia omni Carer fructu adeoque Casu quodam fortuito originem habuisse, nec a cleo omnium sapientimmo, curam omnium rerum gerente esse profecta. hinc TITVs LVCRETIUS CARVS,
quum in eo est, ut ostendat nequaquam nobis inuinitus esse paratam vaturam rerum: tanta sat praedita culpo, exempli loco haec adsert: principio, quantam coeli tegit impetus ini gens inde auidam panem montes, siluaeque s
I lib. V. A rerum naim a P. II .
314쪽
possedere, tenent rupes , vastaque paludes,nIc re, quod late terrarum disinet oras; cuiusmodi argumentum aduersus prouidentiam dei satis est leue, ut ostendit IO. FRANCISCVS BUD DEVs. tertia ignorantia est verorum bonorum, quae essicit, ut saepe putemus bonum, quod malum est, saepe malum id, quod bonum est. vera bona hominis sunt, ex quorum fructu vera illius felicitas nascitur, uti ratione corporis est sanitas, ratione intellectus veritas &rations voluntatis Virtus, quae prin- Cipem tenet locum; honores autem,' diuitiae de alia commoda ad voluptatem spectiuatia, sua natura neque sunt bona, neque mala; 1ed ut fiant aut bona, aut mala, id dependet ab illorum Uiu, prout aut rationi est consentaneus,
aut illi aduersatur. quod quum ita est, sicuti est, facile iudicare post umus, quis ex mortalium genere vere sit felix Θ atqui homo sanitate,
facultate verum ac falsum cognoscendi, virtutisque ornamento praeditus multo felicior du-ι Cendus est, quamuis nulla fruatur dignitate honoris summaque adflictus sit paupertate, quam ille, qui omni honorum genere conspicuus, atque diuitiarum copia abundet; . male autem se habet ipsius aut corpus per morbos, aut intellectus per errores, aut voluntas per vitia & studium erga pravos mentis affectus. ita autem haec tria eaque vera bona sunt comparata, Vt alterum altero sit praestantius, & ex
illis virtus principatum sibi vindicare debeat, ἡ quapropter dicere possumus, quod homines, qui virtutibus ac praecipue pietate animum su-
315쪽
297 Um eXercent sedulo, omnium sint felicissimi, ac vera felicitate, id est animi tranquillitate Perfruantur; alii contra, qui laudem suam in vitiorum studio ponunt adeoque tranquilla Carent mente, non possint non esse miserrimi. ex quibus patet, quantum pretium statuendum sit illi argumento, quod improborum Prosperitates secundaeque res, piorum aUtem calamitates vim prouidentiae diurnae redargu- ant. quae quaestio iam ab antiquissimis tem- Poribus etiam sanctorum hominum animos ac Philosophorum ingenia exercuit, prout ista pluribus exponitur libro IOBI,& sENECAE opere de prouidentia, qua disputat: qttare bonis viris mala accidant, cum sis prouidentia 'quarta ignorantia esst naturae miraculorum, .
quum multi persuadeant sibi. deum facere miracula propter leuiores caussas, hinc & mediocri incommodo adflicti eiusmodi auxilium a
supremo numine efflagitant. quo contra ordinarias Vires naturae agere neces le haberet. at
vero quum illis deus non occurrit, neque in j recibus, neque in optatis, neque in Votis, mae de ipsius prouidentia sentire eamque Voca re in dubium instituunt, nec credunt, se tutela diuina satis esse munitos, si ipsis sint panis &aqua cum vilissimo corporis tegumento. quamuis enim nec ex indole miraculorum, nec ex cognitione naturali naturae diuinae pateat, num deus Velit frequentiora, an rariora edere miracula Θ experientia tamen satis & sh- Per testatur, quod in rebus maXimi momenti,
exempli gratia in prohibendis bellis iniustis, haeresibus perraro ulla indubitata faciat miracula; hinc essicimus conclusionem, deum nisi
316쪽
ob grauissimas caussas, miracula non efficere,
dem etiam ignorantia orisinis mali argumentum aduersus dei prouidentiam suppeditat, quod exposuit pluribus &confutauit seliciter
AD NATURA Μ ANIMAE HVMANAE SPECTANTE.
anima, ubi variae sententiae commemorantur de
entelecbia g. II. explicatur ipsius definitio an mae atque reiicitur g. III. specialisu Aristote. sis opinio de intesiectu agente A. IIII. quae comparatur cum aliorum pbilosophorum ρententiis. s. V. VI. locus Aristotelis de spiritu vitae attingitur s. VII. At concluso de impia haedoctrina g. VIII. g. Ι. Μerito perlustramus Aristotelis doctrinam de anima humana, quoniam illius consideratio cognitionem, quam per Vires natum
317쪽
nobis comparamus de deo, adiuuare multum Potest, adeoque etiam ad disputationem de athei simo Aristotelis illustrandam valet. hanc autem differendi sequamur rationem, Vt Primum philosophi huius sententiam de indole animae humanae generatim; deinde de intellectu agente speciatim exponamus, & quanta illi insit dignitas, Explanem US. g. I l. Conscripsit Aristoteles tres libros de anima, quorum primo veterum philosophorum hoc de argumento sententias ad eXamen Teuocat, postquam istos praecipue capite secundo commemorauerat, quod scilicet Democritus, Pythagorici & Anaxagoras dixerint, animae naturam absolui motu, Empedocles &Plato cognitiove, alii utroque; item nonnulli istam in eo postierint, quod corporis sis expers,
vel quod sit subtilissimum corpus; Thalesque
adfirmauerit, esse rem quae fies moueat; Diogenes aerem, Heraclitus exhalationem immortalemque sub antiam; Hippo aquam, sanguianem Critias. secundo autem libro tractat Aristoteles de anima senstiua & tertio de anima
ad ipsius sententiam de anima adtinet, ostendit ante omnia, quod sit substantia, & deinde dicit: λο 4η πρωτη σωροοῖος si υσικῆ εχονΤος δυναμει. τοιουτον δὲ, o αν ἔὀργανικον, ' quae definitio, praecipue autem O ενὶελέχεια omni aetate philosophorum inge dixercuit. siue enim respicias illius oriagiratur, siue scripturam, siue significationem,
318쪽
quod princeps est momentum, ubique diuersitatem deprehendimus Opinionum. atqui cic Eno de Aristotele icribit: ipsium animum ἐνΤελἐχειαν caepestat nouo nomine, quasi quandam continuatam motionem perennem, quae interpretatio multis minime placet, vide CHRIs TOPHORUM SCHEI BLE-nvM de HERMOLAO BARBARO relatum
legimus, quod malum genium euocauerit, ut illius ope ad cognitionem vocis huius ἐντελε- πεια perueniret, quam& iste per perfecti hahia explanauerit; sed haec indubitata est fabula, quam a BO DINO prosectam esse, confirmat GABIOEL NAVDAEus, 3 cuiusmodi
raue apud PLINIVM ' deprehendimus,
A P P I O N grammaticus de patria Homeri cognoscenda sollicitus daemonem hunc consuluerit. s CALIGER eXistimat, Vocem hanc compositam esse partim ex εν, quia sit in Omnes artus infula & ita pars compositi: partim ex Jίλος, quia sit finis&perfectio; partim vero ex ἔχων quia possit producere omnes
mine hoc disputauit, cuius notionem, qua actum permanentem seu formam bubiantiarem significet, non penitus esse abiiciendam putauit, quam &sententiae, cui ipse de anima est addictus 3 adcommodauit, prout quoque
319쪽
tio C de argumento litteras conscripsit ad Bo-
g. III. Id satis apertum est, quod Aristoteles intellexerit per formam principium agenesi, quam & materiae, cuius indoles fert, Vt 1em- Per patiatur, opposuit; nec negari potest, ipsum adfirmasse, animam esse 1ubstantiam,11quidem dicit: οἰναγκῶον, 4ήσια ννοω , necesse est, animam ess e sub antiam, quae 1titistantia ex ipsius opinione est hi τη ἐν λένα primus actus, ut haec VOX a plurimis eXplica-ἴ tur, qui actus quum sit complementum potentiae, de industria per hoc graecum Vocabulum, quod persectionem respiciat, significetur. ex quibus consequi putamus, Aristotelem hac definitione nihil aliud dixisse, quam quod ani- 1 a sit quaedam potentia, siue ut alii loquuntur,
vis quaedam activa, a qua actiones corporum viventium dependeant. excusent autem alii, . aut defendant aut interpretentur, quacunque velint ratione Aristotelem; nos plane talem
definitionem ieiunam, aridam & huiusmodi magno philosopho indignam esse iudicamus. Primum enim ista pro more metaphysicorum est clinstituta, ut quidquid sentiamus de anima , cum illa possit conciliari, sue dicamus istam esse substantiam, siue accidens; siue corpoream, siue corporis eXpertem, siue compo-- sitam ex elementis, sive minus. hinc quoque talis anima, quae est primus actus corporis ρυ-sci organici, non solum homini & bruto, sed& plantis adtribui potest, siquidem & planta:
habent organa, quamuis valde simplicia,prout
320쪽
plantarum instrumenta sine controuersia iknt, quamuis videantur penitus simplices esse. 1 eundo definitio haec ita est comparata, ut clanullo alio spiritu, quam incompleto, ut in scholis metaphysicorum dicitur, intelligi queat. hinc & dicit: -λα Τῆτο καλως ὐπολαμβα-
οἱ Τι ψυχ, , idcirco recte admodum putant H. Ii, quibus anima neque esse sine corpore, neque corpus aliquod esse videtur, id quod quam
alienum sit a veritate, quod anima debent esse necessario in corpore organico, vel ex ipsius immortalitate patet. tertium haec, quae Aristoteles de anima dicit, de sic dictis spiritibus animalibus, si corpus ratione mechanica moς uent, dici possunt, ut pluribus ac solide demonstrauit ANDREAs Ru DIGERUS. 3g. IIII. At sortasse dicis, Aristotelem cre- diuisse, hominem praeditum esse non solum . anima, sed& mente, ut illam cum brutis habeat communem; hanc autem sibi propriam. ad eaque illa fungatur muneribus motus co poris conseruandi; haec autem in cognoscendis rebus atque intelligendis versetur. ita seres omnino habet, quod philosbphus interq& νοῦν, animam & mentem posuerit discrimen, quod eXplanare & inde conclusonem de impia hacce opinione conflare, induximus animum. atqui omnes, quibus Aristotelis doctrina perspecta est, satis habent compertum, quod iste Cum mentis, tuin ani
a de anima M. II cap. I. R. 486. e. I. Up. 1 de anima lib. II. cap. 2 P. 488. 3 P με. cum. lib. I. - . .