장음표시 사용
401쪽
bona habent, per doctrinam ac Praecepta red dunt meliora, &quae non optima, aliquo modo acuunt & corrigunt; seu & exercitia ad artis regulas, easque breues, perspicuas & firmas adcommodant. nam si genuinam ac veram eloquentiae indolem, qua naturali cursit omnia fluunt, quave cogitati Cnes sensusque atque a D sectus animi accurate ac pro ratione materiae de personarum eleganter sese produnt, spectamus, illa haud multa admittit praecepta, quin etiam id, quod in oratione quadam pulcrum est multis regulis determinari ac definiri haud posse existimamus. nec iis de caussis a sententia ROLAND I MARES II sumus alieni,
quod exercitationi plurimum temporis atque industriae sit relinquendum, si modo ingenium
eloquentiae natum ad breuia solidaque institutum fuerit praecepta, adeo vis rem ipsam inspiciatnus penitus, censeamus, disceptationem illam naturane potius an arte constet dicendi facultas p cste nullius momenti, quoniam
utrumque coniungemium est. num autem
aliquis, qui mentem suam litteris hisce exco 'lit, generatim plus debeat naturae, an doctrinae vindicare Θ id per diuersitatem cum ingeniorum rum praeceptorum curatius definiri non potest. g. II. Sic natura & ars efficiunt oratorem. sed veteres artis Oratoriae magistri atque auctores Θῶιντι, aliquid diuini quoque eloquentiae inesse crediderunt, ac persuaserunt sibi. deos quoque Oratoribus, quum declamarent, praesto eise, eoque haud obscure significarunt, quod summa dicendi facultas ac laus non solum a benignitate naturae ac doctrinae elegan-
402쪽
tia: sed & singulari diuina ope sit petenda.
quo spectat veterum sophistarum atque oratorum enthusa simus, cuius rationem ex antiquis monimentis eXplicare, etiam diiudicare, nobis est in animo, quod argumentum Vt aperte eXponamus, non ab re erit ea, qua fieri potest, breuitate de ipso enthusiasmo praefari. atqui vox enthum i aliquid caeleste ac diuinum indicare videtur. ἔνθεος enim sue eum significat, qui numine quodam agitatur &recepto, Vt SENECA dicit, furit deo, vide
tur il co, spiritu prophetico ipsum a ante; &
ab EusEBio 3 Seruator noster Vocatur ενΘηm ουρανιος λογος, Deo plenum s caeleste verbum ; sancti autem prophetae a THEOPHYLA-cΥO adpellantur υΘεοι προ ται, Deo pleni prophetae. hinc etiam sVIDΑs s nomen hoc ita interpretatur : τλοψοροαένος. ἐθωων. συναλοι δὲ του ἐνΘεος, a numine agitatus, numine aliquo assutus. fanaticus. per natarphen vero ἔνθους dicitur pro si soci ' ab hac voce istae ortum est Verbum ἐνθουσιαων, diuino ad tu incitari, & hinc nomen ἐσουσιασμος, ad ius insinctusque diuinus, cuius usus apud PLATONEM eiusdemque sectatores frequens est, adeo ut vox enthinasmus vi primae originis bonam prae se habeat sanificationem. etenim notat adflatum & inhinclum diuinum, per quem homo Deo plenus redditur ; siue
403쪽
generatim motum in mortalium animis, qui a Vi quaciam atque operatione diuina proficisci tur; speciatim vero modo tantum intellectus
quando tota anima Etaminatur a Deo; modo etiam simul motum Voluntatis atque ipsius adfectuum. at Vero quamuis notio haec sithona; vetustiori tamen, ac inprimis recenti Ο-ri aeuo voci huic eiusmodi quoque significatio adtributa fuit, ut aliquid mali contineat atque indicet. nam profani auctores interdum nomine hoc ea utuntur sententia, ut significet insaniam, & ζειν idem sit ac μανίαν id quod inde ortum esse, nonnulli existimant, quod paganorum Vates, quUm ederent oracula, quendam furorem prae se ferebant. '' ac quem fugiat, nostro tempore enthusia simum Hsignificare eiusmodi mentis velum, quo quis facultate iudicii destitutus, magna autem vi imaginationis praeditus varios diuinos motus cum in intellectu tum voluntate, quamuis aut fictitii sint ac commentitit, aut a caussis innatura rerum stabilitis proficiscantur aut malo daemoni suam debeant originem, sibi persuadet ξ quem motum animi interdum quoque corporis Commotio sequitur, ut ex historiarum monimentis, quibus res ab enthusiastis gestae traduntur, satis clare patet; etiam diuinis vatibus sub priori scedere ita contigit, ut quum ipsorum animum ad saluberrimas doctrinas Deus instrueret, corpora quoque mo
404쪽
3 DIATRIgE DE ENTHusIASΜΟtu adficerentur, cuius rei documento esse possulat s AVL ac DAN iEL I vox i,9. in scripturis sacris non deprchenditur, quamuis aliae dicendi formulae ibi sint, quibus idem 1ignificatur. se de scriptoribus Θ εοπνεύσι ις dicitur, quod locuti fuerint
the l. morat. pari. I. cap. I. sest V. I. I7. not. ' apud scriptores 8c doctores ecclesiae dicuntur homines vi mali daemoniS agitati δεγουσιαν-. Vt patet ex adpellatione haereticorum Messalinorum. de quibus legi possunt THEODOR. hist. eccles 1. IHI. c. II.&HARΜENOPVLVS de sectis Oct. 38. adde ADAMI RECHEN B E R G i I hierol. reale. Pag S O. disputatum est, num ecstasi enthusiasmi notio respondeat Θ sunt, qui has voces earumque significationes perturbant ; alii vero in ter ocilasin atque enthusiasmum magnum constituunt discrimen, ac per ecstasin intelligunt eiusmodi hominum conditionem, quum mente ita sint incitati, ut omnis 1en suum externorum vis debilitata, fracta, immo penitus sublata Uideatur. nomen enimesasos a verbo Seooia, id est, ex loco uos trone sua dimoueri, ortum est. de cetero negari non potest, quod ciathusiasinus interdum dicatur ecstasis, quodue etiam illi, quibus contingit enthusiasmus, in ecstasin rapiantur,
405쪽
VETERVΜ SOPHISTA R. ΑΤ QV E ORAT. 37ς saltem rapi sibi videantur. confer MARTI N v M s Chio ORIUM de costasi, de quae praeter alios collegit TH o M. CRENIVS anim
g. III. Varia enthasiasmi genera ponuntura scriptoribus cum profanis tum Christianis. quod ad paganos attinet, PLATO inprimis ac
PLvTARCHus hac de re disputarunt, quorum ille δ quatuor constituit species, Mανίανααντικην , furorem diuinatorium, quem Apollini ; τελεςnκην. bacchicum siue mysticum, quem Dionysio; ποι 1πα-ν. poeticum, quem musis &amatorium. qUem ἁολν vocavit, Uenerique atque amori acceptum retulit: hic vero quinque genera commemorat, diuinatorium,cor banticum,poeticum, bellictim s amatorium. atqui inter auctores christianae professionis praecipue est MERICUS C AS A VBON v s, 3 qui quum enthusiasmum diuidere instituisset in naturalem & superna ratem, de isto singulari industria tractat, atque octo illius genera Ponit, quorum Primum complectitur enthusiasmum philosophicum; secundum rhetoricum ; tertium poeticum; quartum suppli-eatorium ; quintum musicum; sextum martialem siue hedicum; septimum amatorium, &
existi mat, alium ciathusiasmum esse bonum,qui originem suam trahat a Virtute atque Operatione diuina; alium Vero malum, quem pessimus spiritus auctorque malitiae hominum, vel propria mentis imbecillitas efficiant. Praeter quos adhuc mentionem facimus HENNINGri
406쪽
IO. GER DESII, qui diui clit enthusiasmum in verum ctitium: verum iterum in naturalem, qui sit hominis nunc sani, nunc morbo laborantis ; praeternaturalem upervaturalem, ut de aliis taceamus. ac quamuis nobis haud
si in animo, in huiusmodi genera, num recte, bene & ex ordine sint posita, inquirere: illud tamen obseruamus, scriptores posteriores mentem ad ipsam vocis huius notionem haud aduertisse, quin etiam varias illius significationes simul admisisse. nam antequam de generibus enthusia simi dispiciamus, necesse est, Vt momentum significationis, num bona, an mala esse debeat, sit expeditum, quo eX posito, de firmo solidoque diuisionis fundamento sollicitum esse decet. sic alia ratione enthus asini species constituere debemus, quando iste adflatum atque instinctum vere diuinum significat; alio veromodo, si talis adflatus haud caelestis, sed fictus est & commentitius, in quo numero omnia enthusa simi genera apud homines paganos celebrata habenda esse censemus quae iterum pro diuerstate rerum, in quibus Versantur, etiam caussarum, a quibus pendent, in multas diffunduntur formas. sed tamen alienum esset a proposito dissertationis argumento, copiose atque Uberius hac de re disputare, praecipue quum istam alii nobilissima atque amplissima industria iam sint persecuti,
407쪽
IV. Sufficiat, breuiter ea attigisse, quae dissertationi lucem quamdam praeserunt, quibus expositis, acl ipium argumentum eXpli-Candram conuertimur, id quod quum praestare instituamus, operae pretium erit, enthusias-mum quoque poeticum, ' inter quem & oratorium magna est similitudo paucis ex antiquae aetatis monimentis illustrare. eae scientiarum disciplinis, ciuibus Veteres pretium aliquod posuerunt iisque excoluerunt mentes, poesis praecipue fuit, cui aliquid diuinitatis inditum esse, sebulosa credidit aetas, cuius auctores saepenumero commercia cum diis, atque illorum adflatum animique Cis & trans rationem Vehementiorem impetum finxerunt. hinc N A-so 3 canit: es Dem in vobis; π siunt commercia caesi.
sedibus aetheriis bpiritus Llye venit.
es Dem in nobis: agitante calescimm ilio. impetus hic sacrae semina mentis habet.& Ilo RATI vs: quo me, Bacche, rapis tui plenum ' quae in nemora, aut quos agar in specula 2 lax mente noua 'quibus verbis satis aperte significat poeta, sbie ille propositum, Bacchi numine plenum ac mente concitatum Augusti laudes celebrare,
408쪽
ac quidem nouo carminis genere, lyrico quippe, quod excogita fle, ipse sibi gloriae ducit, ex quo etiam patet, cur alio loco ita scribat male fanos adseripsit Liber Satoris Faunisque poetas. nec 1 olum ipsi carminum auctores de tali instinctu diuino sunt gloriati; sed & alii pagani scriptores idem tradiderunt, siquidem quum
APOLLONIVS RHODIvs R principium
tuis Phoebe auspiciis viros veteres eosque fama claros memorabo; obseruat scholiastes: παραπλησίως γάρ Τοῖς /καμ νομενοις οἱ ποιέω, ἐνλς ωαν, ad exemplum fere infanorum poeta diuinitus commouentur: E V- M o L P v s apud PETRONIVM 3 de arte poetica disserit, eiusque & hoc constituit praeceptum : praecipitandus est liber spiritus , ut potius furentis animi vaticinatio adpareat; &c Esto: ' spe audiui, poetam bonum neminem , id quod a Democrito π Platone iuseriptis relictum esse dicunt ne insammatione animorum exsere posse, re sine quodaminatu quasi furoris. '' sic poetarum natio diuinitus incitata credebatur, qui carmina sua non sine caelesti aliquo mentis instinctu funderent, nec solum ab Apolline musisque, sed&Baccho ac Venere multa ad versus scribendos
haberent adiumenta. quumve PLATO, Vt ex superioribus constat, quatuor τῆς λῆας μα-
409쪽
vETERUM IOPHISTAR. ATQUE ORAT. 379
νιαζ donstituit species, & primam quidem Apollini refert acceptam,ex qua vaticinia credit Pendere; secundam Baccho, ex qua mysteria; tertiam musis, unde poeticum accersit impetum; quartam denique Veneri, unde vim amatoriam; haec omnia furoris genera poetae sibi vindicant. namque per Apollinem &musas motus illi intelligi possunt, quibus adficitur animus ipsiusque facultas ad operationes sibi consentaneas excitatur, si quidem Apollo non solum satidicis, ut existimat PLATO, sed& poetis prauidebat, cuius fabulae interpretationem HOR ATIVs confirmat, qui se epico carmini minus aptum elle arbitratur atque ita disserit: Phoebim volentem proelia me loqui, victas s urbes, increpuit bra: ne parita Parrhenam per aeqΠυr
Bacchum autem poetae in societatem suorum deorum ideo adscripserunt, quoniam praeses erat vini.quod magnam vim ad ingenium poe-zicum, nunc eXcitandum atque inflammandum , nunc Vehementius acuendum habere sibi persuadebant, Vt testatur CRATIN V1 Poeta Comicus apud HORATIUM: nuda placere diu, nec vivere carmina possunt, quae scribuntur agrue potoribus;& PROPERTI vs; quod si perest vitae, per te-tua cornua via
virtutisque tuae, Bacche,poeta ferari
410쪽
ac tandem furor quoque Veneris carminum auctoribus attribuitur, quoniam nullum fere poetam inuenimus, qui arti poeticae satisfecisse sibi videtur, nisi ingenium in argumento amor spectante eXercuerit, quamuis ipsius animus a tali cupiditate ac libidine minus regatur. hanc igitur interpretationem fabularum si sequamur, enthusiasmus poeticus, quem Veteres prae se tulerunt, plane corruit, nec quidquam, quando rem ipsam contemplamur, de religione & sacris paganis continet. 1ed tamen quod & haec antiquiorum fuerit una mens, id penitus adfirmari non potest, quin etiam fuerunt, qui deorum adflatum
atque instinctum sibi obtigisse, omnino existimarunt, id quod ex iis, quae paullo post dicemus, apertum & manifestum erit. qui plura hoc de argumento desiderant, illi adire pos
' hic enthus asinus poeticus Apius quoque adpellatur furor poeticus. PLATO ipse enthusasmum dixit α. furorem, quae vox quamvis sit horridior, benefica tamen explicatione mitiganda :ὶ hinc etiam addidit: adeoque significauit, non unum esse furoris ge-