Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

411쪽

s o P H I s T AR, A T QV E O R A T. 38Inus. fatidici enim quiue oracula edebant, ac poetae interdum speciem furo vis prae se ferebant. sunt. qui furorem poclicum ita exisplicant, ut maxime ad ἡν - απικὼ adcedat; momenta autem enthus iasini atque eciastaseos non sunt perturbanda, etiam ex Vetarum sententia. ' huc quoque pertinent poetatum formulae inuocandi deos deasque, de quibuS S CALIGER Iib V. 17. poetic. disserit. poetae christiani inuocabant spiritum sanctum, Ut patet ex extremo praefationis IvvENCi:

ergo age, sanctificus alit mihi carminis nu-ctor Spiritus, o puro mentem riget amne cauentis dulcis Iordanis, ut Christo digna loquamur.

''ob hanc caussam poetae hedera ac lauro CO-xonati fuerunt, vid BOR REMANNSiv Μ de poclis & proph. p. a . seqq. exempla autem potitarum recentioris aetatiS, quos vinum maxime delectauit, collecta deprchendimus obseruationibus ad I o. BUR C. MEN CRENII declamat. de chartat. erud p. I 39.

g. V. Ceterum haec, quae de enthusiasino poetico disputauimus, magnam lueem nobis praeferre possunt, quum iam animum ad veteres sophistas atque oratores conuertere instituamus. atqui si eruditae antiquitatis monimenta perlustramus, nobis ista tradunt, quod multi non solum arti oratoriae quidquam diuini insitum este crediderint, sed & oratores quemdam numinis adflatum saepius sibi adtribuerint, etiam ab aliis, Veluti diuino concitati instinctu fuerint habiti. sic A P i) o L L O-N1vs interrogatus a Telesiuo: τι - 1 σοφία; quae verosapientia est y respondit: δειασμος,

412쪽

ως αν Τις λοιχ ευχούο, i Θύρι, diuinus instinctus, ut diis fundendae preces sacraque facienda sint, docens, teste PHILOSTRATO. ac quamuis per hanc sapientiam intelligi poste videatur ipsum philosophiae studium, praeci-Pue quum APOLLONIus & alio loco a P II I L o S T R A TO ' dicatur, I τερον , ς ο Πυ- Θαγορας τῆ σοφία , artem tamen eloquentiae, cuius multa dedit documenta, etiam hac sapientia contineri, probabili ratione adfirmamus. ' nec recentiori aetate desue.

runt, qui disciplinae oratoriae quidquam diuini inesse sibi persuaserunt, prout apud DA-

haec legi mus: quis non in oratoribus aliquid diuini agnincat δ neque enim artem hanc e Fophisiarmis palaestris natam existimemus. ma quid in illa elucet, erectum, gloriosium, quod ipso; animos expugnet praeclarumque rebns ditiinu siuppedite: instrumentum. non Funt e magistris hominibus aesimandae artes: disinae ilia siunt, aeternae, atque ex eodem fonte derivatae, unde olim tu apostolarum animos effundebantur: etsi hae omnibus numeris ahfolutae. praecepta, quae a magistris successu seculorum congesta sunt veritati. naturae conformia, hos natales loquuntur. quare ad diuinos inima bibeamur, quae diuiua aut, quae e veritatis qua si utero obstetricias. manus admoventes magi i in lucem protulere. verum Hladeloquentiae οιος in spiritu re impetu es. quae opinio hominis christianae professionis quamuis laniorem ac mitiorem admittat interpre

413쪽

tationem, quam ista, cui pagani auctores erant addicti; suo tamen destituta est fundamento, ut ex dicendis patebit clarius.' eloquentia etiam a graecis dicitur σου pia. sic pAvLLvs scribit epist. I. ad Corinth. I. U. II se non tradere doctrinam euangelii ἐν σοφια quae verba ERASΜUS inrerpretatur perfermonem fucatum, δέ paullo post C. II. v. s.

ΘΟἰς αβροπι 1ς σοφίας λογοις, i. e. insermonibus eloquentiae humanae ad persuasionem compositis, quae ruspiciunt artem oratoriam Veterum sophistarum, cuius finis erat το πειθ ανον, siue fucum facere.

VI. Quod ad ipsos sophistas atque ora. rores adtinet, fuerunt, qui primum in inuentione & elocutione cum sibi ipsis, tum aliis videbantu; adflatu diuino incitati. de AE-

incere sophi arram dissertationibus adeo fre

quens non erat. ab A chive se itur iniritim duxit, qui diuino impetu extemporaneam orationem fundebat, perinde atque illi, qui oracula Dirant; quibus verbis auctor minime significat, Aeschinem fuisse primum, cui laus Orationis ex tempore recitatae sit vindicata, sed primum hanc eloquentiae rationem coluisse atque το Θέως λέγειν usurpasse in άυ ο scire

414쪽

nis cuiusdam auspicium seciste ab co . quod non sive numine hic, quo iam feratur, impetiusibi obtigerit: dc .LONGi Us de DEMO-sTHENE producto quodam ipsius loco, ita scribit: καΘάυο εμιανευθεις-ύπο Θεῆ, i mοιονέ φοις στιος γενομενος, tuΠquam derepente a deo i piratus ac veluti adfatus Phoebi numine ; quumque de eiusdem oratoris consummata eloquentiae virtute ac grauitate disputat, addit: ταύτα σημί ώς Θείπεμπώ ῖνα διώ- Miaα. ου γἀρ εἰπών Θεμίλιν άνλ-rδα. haec censeo tauquam diuinitus immissa quaedam dona, humana enim dicere, nefa . sic etiam ΑΕ L i V sARIsTi DE s. 1bphista apud Smyrnenses disertus ac suauis ipse profitetur, se per somnia& diuinas voces saepius repetitas inuitatum fuiste ad eloquentiae studium, idque tanto cum 1uccestu coluillis, Ut Omnes oratoris Virtutes se unum tenui lio, 3 etiam multis creditum, se Socratis, Platonis, Thucydidis & Demosthenis facultatem vel adsequi, ' vel superare iipse aperte fateatur: confer Io. ALBERTUM FAll RICIUM. si at vero non solum vindicarunt sibi adflatum numinis cuiusdam generatim ac plerumque speciatim Phoebi, qui sapientiae deus erat ac mularum praeses; sed&gloriati sunt de instinctii quodam Bacchi, ac furorem Bacchicum, prae se habuerunt. quo nomine VOX βακχμα interdum eiusdem est significationis, ac DΘ-ιασμος, quamuis speciatim adflatum a Baccho βάκχορος & βάκχαις, si-

415쪽

ue viris & mulieribus sacra ipsius, quae orgia dicebantur,celebrantibus immissum significet. cuiusmodi instinctus exemplum exhibet Ni-C E T E s, sophista quoue praeceptore usus fuit PLINIus iunior, siquidem de eo PMi Lo-sTRAT vs memoriae prodidit: η x Gα Των

dicendi genus ab antiquo civilique recessit: Bacchi enim quasinumine agitur 9 dicturambos canit. namque solemne erat sophistis, verba adhibere ad tumorem non sine Cura composita, cuiusmodi tumida oratione praecipue usus est GORGIAs Leontinus, in quo dicendi genus maxime turgidum multi eX veteribus notarunt. neque vero non per Poe-

sin factum est, ut sophistarum dictio esset tam tumida, qui stilo poetico diligenter erant dediti , eumque in oratione soluta in speciem splendidae & diuinioris eloquentiae adhibebant vitiose. ex quo tumore magnificis illis sonis & strepitu alia, quae prorsus sunt contemnenda , consequebantur , compositiones quippe diibrambicae, quae stilum tumidum& plenum numerorum, Compositarum ac nΟ-uarum vocum prae se habebant: idque est orationis vitium, quod CICERO vocat insulsitatem, quamve velut insaniam sermonis reiicit, ad quod proxime accedit Θυρσος, quam adpellationem adhibet Tu ΕΟ-DOR Vs apud LONGINUM, quia videticet non cuiusuis est, tomum sumere,sed eius tantum, qui Bacchi numine instinctus rapiatur, ut TANAc ILLUS FABER 3 vocem hanc in

I devit. histar. M. r. n. v. g. s. 1 Iist. 3. 3 issem.

ter.

416쪽

autem huiusmodi Nicetae βακχμας comme

morat PHILOSTRATVs, ' quod Ionicus

idem adolescens, praesente sophista Is AEO, icetae de Xerxe magnifice dictum hoc: ἐκ

βασιλέου νηος Αιγιναν ἀναδησωμεΘα, laudauerit, ubi eleganter obseruat GOTI FRIED OLEA-vius, F quod Nicetes videatur declamatione quadam Xerxis in Salaminiaco sinu descripsille stationem, atque ut praetoriae nauis ad Aeginam intulam molem veluti vastissimam, uamuis non adeo magna fuerit, proponeret,

ixisse, insulam naui esse abigundam, quum

alias alligetur nauis inlulae'. adde eXemplum ΥΗ EMisTI I si euthusiasmum quoque ora

torium spectans. g. VII. Sed praeter haec exempla, quae at

tigimus breuiter, etiam testimonia, eX priscae aetatis monimentis depro inta proferre, atque per illorum auctoritatem adΠatum nUminis, quem veteres sophistae persuadebant sibi, confirmare possumus. atqui haec est virtus,quam P LΑΥo 7 orationi Virorum πολιτικων inprimis necessariam este adfirmat, quos vult Θει-

417쪽

Oratorum artes animantur , diuinitus in linguas quodam incidente adflatu: & sΕΝΕcΑa dicit: non potes gravis aliquiae s sinpra

ceteros loqui, nisi mota mens. quum vulgaria

s solita contemsit, instinctuque sacro siurrexit

excelsor, tunc demum auequid cecinit grandius ore mortati. nou potes sublime quidquam sin arduo positum contingere. quamdiu apud se est. desicificat oportet a blito s esserattir s' mordeat frenos s rectorem rapiat istum eoque ferat, quo per sie timuisset ascendere. quae ver ba aperto significant ο ν σκς α'ικὴν, ad sinailitudinem fere Sibyllarum furoris, Vt VIRGILivs ' de Cumaea scribit: talibus ex addito dictis, Cumaea Sibi horrendas cavit ambages: antroque remetit, oincuris vera inuoluens. ea serena furenti concutit, stimulos ub pectore vertit Apollo; num autem ipse SENECA tali opinioni de numinis adflatu fuerit addictus; an ipsius verba, quae subliinia sunt atque eXcelsa, benigniorem habeant sententiam, id accuratius definiri haud potest nisi assirmare Velimus,Seneiscam animum ad Stoicorum doctrinam aduertisse, quod anima humana ex mente diuina emanauerit, atque in corpus veluti carcerem sit coniecta. atque ita cum eXemplis, tum testimoniis probauimus, quod veteres sophistae crediderint, se haud eme sine inflammatione animi atque aliquo adflatu diuino, eoque ipso eloquentiae, cuius studio penitus erant consecrati, Caelestem auctoritatem vindicare, summa ait nisi fuerint ope. g. VIII. Quod momentum etiam adpel- .

418쪽

latio diuina, qua sophistae ornati fuerunt, illustrare potest. etenim ut splendida sane & magnifica cognomina obtinuerunt , quae satis ac 1uper declarant, quantam dignitatis gloriam quantamue existimationem habuerint; ita di

cti quoque sunt Θ EIOI, diuini, ut est apud

apud THEMISTIVM.' quo & spectant adcla- imandi formulae & θεοφορήτως, diuise,inuino impetu, quas ξενας φωνας ni minat PLUTAR-c ivs &auctor est, istas sua aetate in scholas fuisse receptas, a quo discedit PHILos TRA-Υus, si quum tradat primum Aeschinis phistae hunc adclamationis honorem fuisse datum. namque quum Veteres orationes suas recitarent, auditores modo Per Vocem, modo pergestum adclamarunt, atque ediderunt plausus; quo priori ritu varias adclamandi formulas adhibebant, in quibus το Θεέως & Θεοφορητως principem tenebant locum, Velut plenae maiestatis ac dignitatis diuinae: confer LUDOVI

nec dubitamus, quin hac adpellatione hisque plausus formulis adflatum diuinum, quo agitatos se sophistae dicebant, respexerint, quamvis alias Θῶων & diuinum dicatur Omne eX-cellens & communem conditionem quadam in re eXcedens. '

419쪽

ν ET ERVM so II ISTA R. ATQUE ORAT. 389' ARIsTOTELEs ethic. ad Nicomach. lib. VII. cap. I. obseruat, Lacones, quos propter virtutes maxime mirarentur, ρείους adpellasse. nec non Ilo UERo usitatum est, homines prae stantes quadam in re vocare θείους. quamuis

vetere ς aliquid diuinitatis interdum adpellatione hac omnino significasse videantur, inprimis quum Pythagoram ac Platonem eius isque sectatores quosdam adpellauerint ρείουο. namque quando discipuli Pythagorain dixerunt diu nu, teste I AMR LICHO de vit. Pyth. cap 3s ipsum, veluri deum diuinis honoribus adficere voluerunt, prout ipse hic philosophus obscurus libi videbatur, nisi abdicata humana sorte, in deorum ordinem adinscriptus crederetur. 1icque Plato a vetusta aetate habitus est filius Apollinis, ac prae aliis dictus pia di, cuius nominis autem rationem si quis repetere velit ab ipsius praestantissima ac veluti caelesti sapientia, illi repugnare nolumus. quin etiam diuorum nomen, quod AMMIANUI MARCELLINUs lib. YXX.

extrem. christianis adtribuit, ira inualuerat, ut pars maiestatis imperatoriae crederetur, quod num recte an inreligiose factum siti nonnulli disputant, qui inua nomen ab usu christianorum remouendum esse contendunt, quod caelites ac beati in primitiua ecclesia

non diui, sed stacti, beati sint adpellati, ac

paganus mos nostro demum seculo reuixerit, ut diuus Paullus, citus Nicolaus & sic alii dican

g. VIIII. Sic veteres sophistae eloquentiam suam in casestibus numerarunt beneficiis, atque in inuentione elocutioneque diuinum crediderunt adfiatum. sed vero uti superio-

420쪽

ribus Obseruauimus, nomen enthusiasmi non solum mentem, quae singulari quadam ope di vina incitaretur, sed& corpus, quod cum animo arctissimis vinculis copulatum est, eiusdemque commotionem respicere; ita sophistae quoque Vocem & gestum corporis diuinae mentis conditioni adcommodare, adtionemque Variam, Vehementem, plenam animi, plenam spiritus adeoque enthusiasmo consentaneam prae se habere instituerunt. actio sophistarum alia erat remissa; alia vero commotionis plena & contentionis. in priori genere adhibebant frontem explicatam, oculorum hilaritatem ac remissionem, totius vultUS suavitatem, gestum delicatum atque eXquisitum, ut vis orationis eo esset suavior, etiam ad occupandos auditorum animos grauior. qua in re Clarus extitit s Cop ELIANus sophista, qui διελεγετο ἁπο ριεν τῆ ἀεροτήτι, e cathedra cum summa suauitate orabat,

cionem prodire)flebat hilari facie, vult, trau-

quiditate auditores mitigans, teste PHILOSTRATO. posterius vero genus actioniis so-

pli istarum erat vehementius feruidiusque, siquidem exsiliebant, supplodebant, quatiebant

femur, toto commouebantur corpore, in quibus celebris est P O L E M o N , de quo relatum legimus apud PHILOsTRATVM, άυτον άνα

ἀυτῶ π ένω ορμῆς, e cathedra ipsum, ubi maxime feruebat oratio, exsiluuse, adeo

s ri Pit Ahistar. bb. I. n. ai. s. s. a vi vis. Iophi r. Eb. I. I, 7. eum