Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

621쪽

s91 DE PROGRESSU AC FATIs LOGICAE.

artis redactam, quae nitatur suis principiis ac contineat conclusiones, subest quoque legibus philosophiae, inprimis artis logicae, siquidem theologus de veritatibus cognoscendis, probandi, defendendis sollicitus esse debet, quae sine beneficio logicae haud praestare potest. aliud est sacer codex; aliud vero theologia; ille dependet ab auctoritate diuina & plane errorum immunis est; haec vero efficitur ingenio humano, atque omnino periculo errandi exposita est, ut theologus quoque pariter ac philosophus in errore versari Possit, nec errores theologici ac philosophici tua natura disserant. quapropter putamus, quaestionem illam: num philosopnia sit domina, an ancilla

theologiae 8 nullius esse momenti, siquidem philosophia est eruditio generalis, cuius species lunt theologia, iuris prudentia & medicina, si theologia ut disciplina arte humana

Concinnata consideratur. quae duriora fata philosophiae quum euenirent,atque omne studium veritates cognoscendi esset abiectum, quid mirum, quod voluntas scholasticorum sedes fuerit prauarum cupiditatum ac Perditissimorum assectuum , quae corrupta mens semper sequitur corruptum intellectum, Pro- ut omnis virtus nititur veritate, atque omne vitium errore. qui hanc miserrimam scholasticae doctrinae faciem uberius cognoscendi desiderium habet, ille legere potest ERAS MVΜ

622쪽

PIvΜ, CHR. AUGUST. HEUM ANNUM taliosque. nemo autem operi huic ita, ut d .cet, adhuc fatis fecit, siquidem omnes generalia tantum vitia dominae scholasticae eorunisque caussas indicarunt, ac multum operae in historia eorum litteraria consumserunt; in ipsas autem eorum doctrinas speciales, earum- ue inter se nexum nemo inquisiuit, quale stu tum omnino esset optandum. etenim hac

ratione posset demonstrari, quod scholastici non solum in inutilibus fuerint versati; sed &impiis sententiis, quae accedunt ad atheismum, qui manifeste in illorum monimentis depre- henditur. , c. g. XI. Scholastici dialecticae summum sta tuerunt pretium, quoniam obseruabant, se non poste carere hoc instrumento, quum doctrinas sacras defendere atque cum aliis disputare instituerent. Ob quam causi mi multi quoque Arabum ad culturam huius artis sunt excitati, de quibus verba ABvLFARAIII 3 memoria digna sunt: coetus doctorum Ba orae

sub entium dixit: religionem podiutam esses mixtam erroribus nec ablui ac mundari posse, nisi philosophiae ope; asser evres, ubi coniuncta fuerisphilosiophia graecanica s retigio ara-hica, tum demum consecuturam persectionem. qualis autem suerit scholasticorum dialectica, 1acile ex iis, quae de eorum philosophia diximus generatim, colligi potest. sequebantur Aristotelem male intellectum, nec adhibebant vires proprias intellectus, praecipue iudicii, sine quo nihil praeclari in hac disciplina effet

x p potest.

623쪽

potest. sic errores ac desectus Aristotelis haud emendabant; sed augebant, quum multas ipsius honas meditationes minus assequerentur, ac magis vocabulis horridis, quam rebus delectarenturi namque abstractionibus nimio .studio dediti erant, quas saepius adeo subtiles fecerunt, Vt praeter nomen nihil ConciperePotuerint, quo laetium est, ut eorum logica scripta plenissima sint vocabulorum inanium ac Brutorum, quibus nulla inest vis fgnificandi. disputabant multum ac copiose de praedica mentis, praedicabilibus, de principio indiuiduationis, de radice futuritionis, de suppositalitate, personalitate & aliis huiusmodi infinitis nugis. quas mentis notiones, si modo quid mente sua concipem potuerunt, proponebantharbaris, obscuris ac portentoss vocabulis, qualia suntp sionabilitas, ampliationes, coe sentiationes, suturitiones, potentionabilitates, Cirtualitates, femineitates, bestieitates, equei- rates, petreitates. perstringit illos iure ac m

ouando dicit; quis ferat tot vanas s inutilesigladiationes: deformalitatibus, haeceeitati-δus, qui itatibus, intentionibus, juppositionia Bus, exponibilibus, reduplicatiuis, particularia sationibus . suppostis, mediatis N immediatis,

complexis vcomplexis, breuiter, tot intoIeram

Eis Dbliti alibus, cum quibus si Cleanthis aut G Appi argutiae una eum Daphitae, Euredide

qui talis philosophia, quae inanium abstractio

a Daciam. da chariat. aruitor. p. 1 m

624쪽

rium Portentis, obscuris vocabulis ac duriori- hus verbis abibluebatur, saluti ecclesiae roina'

. nae satis erat accommodata, Quum errores ma

iori specie clasenctere ac propagare; pleb 'I

. rem fucum facere possent. quid multa P tata ierat scholasticorum logica, ut ista nihil alluss, quam doctrinam de syllogismis ad usum praeberet, in qtia dies noctesque ingenia sua exer- Cebant, a in Variis figuris inoctisque syllogis morum grammaticam quamdam delectatio

nem quaerebant. BARTHOLOMAEUS KE-

CKERMANN haec notat vitia logicae scho- Iasticae, quod

i) suem re partitionem logicae regulatam

. ment theorematum s praeceptorum nece

Iariorum ae pernicuorum , feci semper

quaestiones inaues c fructu cassias vel δε- per Aristotelis textu vel Hispanisummulis in infinitum moueant. 3ὶ in ipse logica logicam ueni ut, meta

4 praecepta inania confingant de supposi

tionibus, amplificationibus, restriction hus, appellationibus distributivis, de incipit & desinit, de disteri & infinito, deita&sicut, de ascentii & descensu, in quia bus omnibνs parum sit boni βcci, nec alia unis hae inanissimae praeceptiuncularum isanium farragines natae Ant. quam quoae otiosa ingenia nec praecepta nec inum loquendi habuerint.

625쪽

'XII. Speciatim doctrina de uniuersalibus magna atrociaque bella inter scholasticos exis citauit, qui praecipue in duas sectas nomina rium & realium sele diuiserunt. novatnales

Iutabant, uniuersialia illa genus, speciem, dif-

Rrentiam . proprium & accidens non existere nec in re ipsa habere fundamentum, cuius opinionis auctor creditur RVCELINus, qui

niuersalia nihil esse, quam flatum vocis do-Cuit. quam causam praeceptoris discipulus PETRUS AB ELARDVs egit, nisi quod pro Fatu vocis ista adpellauerit conceptus significatos,ita ut duo nominalium fuerint Senera, quoin Sum alterum uniuersalia non nisi flatum vocis, hoc est nomina esse contendit; alterum ea mentis potius, quam linguae sermone absolui existimat. atqui hinc eXplicandi videntur, qui a nominalibus distinguunt conceptua , a ista adpellatione prius genus; hac autem posterius indicant. posthac GVILIEL Mus. OCCA Mus sectam hanc renouauit atque instaurauit, cui utrumque, iniuersalia esse reconceptus denomina, placuit, qui& a sectatoribus suis ob hanc caulfam dictus est venerabilis inceptor. nec solum adpellati sunt nomi- valos; sed & verbales, terminissae, connotatia ae, moderni, recentiores Peripatetici, noui θ- cei doctores, noui philosiophi, tirones. anno 1alutis christianae M CCCCLXXIII. Ludovicius

XΙ.edicto publico damnauit omnium nominalium doctrinam, cuius copia producitur a G ABRIELE NAVDAEo: δ illi autem, qui post occAMvM 1ectae huic addicti fuerunt, coin-

626쪽

MOPIo. reales affirmabant, uniuersialia extristere ac in re ipsa habere fundamenta, qui post Abel ardum soli tenebant imperium nec nisi postAlbertum magnum diuidebantur in Tho-mistas, qui dominicani ordinis, & Scotistas, qui

Franciscani erant. IACOBVS THOMASIVS

singulari industria demonstrare elaborat, quid nominalibus & realibus commune fuerit cum Platone, Aristotele & Stoicis. Plato enim ideas suas produXit, velut eorum, quae sensu Percipimus, eXemplaria, quae essent tanquam uniuersalia ante res; contra quas disseruit Aristoteles, ac ipsa uniuersalia quasi rebus immersa tradidit; stoici autem existimarunt, uniuersalia tantum ab operationibus intellectus de-

Pendere, quorum Veterum doctrinae Varia ratione comparantur cum sententiis modo nominalium ; modo realium, conser STEΡΗΑ-NVΜ CHAVVINVM. 3 quod si ea,quae de hac controuersia sentiamus, liceat eX ponere, neque sectae nominalium, neque realium plane favemus. etenim in uniuersalibus, de quibus disputant, considerari debet partim ipsorum natura ; partim fundamentum. natura sila sunt abstractiones mentis, nec ita, Vt mente concipiuntur, in ipsa re eXistere possimi; fundamentum autem illorum in rebus singularibus positum est, id quod ex indole omnium abstractionum patet, quam si scholastici habuissent perspectam, tam grauissimas haud eX-citassent lites. s. XIII. Antequam historiae huius mediae

627쪽

3 3 DE PROGREssu AC FATIS LOGICAE. aetatis vltimam imponamus manum, non ab re erit, hreuiter adhuc de RAYΜVNDO LVLLIO, qui seculo quarto & decimo floruit. dis. serere. dialectica ipsius siue logica voca,quam vocavit, scholasticum prodit ingenium, siue ipsas doctrinas; sue tractandi rationem; sue scribendi modum respiciamus; ista autem, quae de arte sua magna, cuius compendium EXhibet, in parma, nec non de auditu Labbatia sico pollicitus est,noua quidem fiant; exiguam autem prae se habent utilitatem, adeo ut si rem

ipsam inlpiciamus penitus, logica illius studio

nulla accepit incrementa. atqui ob hanc cauta fam haud dubitamus, LVLLIvΜ aeuo 1cholassicorum adiungere, nec ab isto initia logicae reformatae petere. ex ipsius sententia utraque ars & magna & parua est disserendi siue inquirendi ac respondendi de omnibus rebus, unde k ipse dixit generale cientiam ad omnes

fientias, per quam aliae scientiae factis psssint

acquiri. ars illa complectitur partes tres di decem, quarum I. inscribitur de alphabeto. delegit nouem litteras B. C. D. E. F. G. H I. K. sub quibus disposuit senos ordines rerum ac Conce-Ptuum nouem. primus ordo continet Prae dicata absoluta. quae sunt honitas, magnitudo, aeternitas siue duratio, potestas, sapientia, Voluntas, Virtus, veritas, gloria; secundus relativa, qualia sunt disterentia,concordantia, contrarietas, principium, medium, finis, maioritas, aequalitas, minoritaS; tertius complectitur nouem quaestiones, ad quas Ceterae omnes reserantur, scilicet: virum

quid Z de quo ξ quare P quantum p quale P

- quando p.

628쪽

quando p ubi P quomodo & cum quo

quartus nouem subiecta, quae sunt deus, an gelus, caelum, homo, imaginatiuum, sensiti-

Uum, Vegetatiuum, elementamum, instrumentativum; quintus nouem virtutes, uti

sunt iustitia, prudentia, sortitudo, temperantia, fides, spes, charitas, patientia, pietas ;fextus nouem vitia, quae sunt auaritia, gula, luxuria, superbia, acedia, inuidia, ira, me dacium, inconstantia.

II. pars agit de quatuor figuris, quarum prima vocatur A, quod littera A illius centro sit inscripta,& eo tendit, ut intelligamus, qua ratione praedicata fieri possunt subiecta &de se inui compraedicari, hoc modo : boniatas es magna; magnitudo es hona; honitases durans , duratio est bona; secunda figura adpellatur T ob litteram hanc centro quoque adscriptam, quae eo spectat, Vt per cuspidem disserentiae intelligamus , quomodo disserat sensuale a sensuali, ut lapis ab arbore; sensuale ab intellectuali, ut corpus ab anima; intellectuale ab intellectuali, Ut angelus a deo. tertia figura ex prima & se-Cunda componitur, quatenus eaedem litterae Virisque nouem praedicatis respondentes

inseruiunt; & eo spectat, ut praedicata Omnia non modo absoluta; sed etiam relativa & subiecta fiant & de se inuicem praedicentur ac plures rationes ad probandam. eamdem rationem adducantur; qui sinispositus quoque est quartae figurae. III. pars est de desinitionibus, qua definiuntur praedicata & absoluta &relativa hoc modo: bonitas est ens, cuius ratione bonum agit bo-

629쪽

magnitudo es id, ratione cuius bonitas, - ου ratio cetera bant magna, ambiens omnes extremitaos essendi. duratio es id, ratio- ine cuius bonitas, magnitudo durant. IIII. pars est de regulis, quaestionibus quippe, quae in alphabeto. docet regulam virum habere tres species, dubitatiuam, assirmati- t Vana, negatiuam: regulam quid quatuor; t

quid es' quid habet in se colentialiter 'quid in ullo est y qtiid in alio habet '

V. pars est de tabula, quam sequuntur aliae; si VI. quippe de euacuatione terti e figurae ; it VII. de multiplicatione quartae figurae; VIII. de mixtione principiorum s figura- urum; VIIII. de nouem Fubiectis ; X. de sp- plicatione; XI. de quaesionibus; XII. de habituatione; XIII. de doctrina, quippe quam rartemLullianam pluribus recenset PETRus

g. XIIII. Multi fuerunt, qui artem hanc commendarunt, commentariis illustrarunt, emendare atque augere elaborauerunt,quos studi O- ise commemorat DANIEL GEORGIVSΜΟR- is

Nopius, qui ipse de illa sentit honorifice: iadde THOMAM POPE-BI. OvNT. 3 neque rtamen defuerunt, qui iudicarunt sinistre ac ii censuram aduersus Lullium fecerunt, quo Per-

M. III. c P. z. s. I. . rum

630쪽

Tum omnium, quae aduersus hanc artem dicta sunt, summam ad haec capita reducit Mo RHΟ-F I v s: quod omnium scientiarum principias misceantur, quae ad istam generalitatem nou

po sint reduci ; quod loci communissimi sint,

quorum nonsit ad aequatus in dicendo usus,quumrn quacibet oratione ea rem consciant, quae est opioribus argumentis petuntur ; quod ordo non sis accuratus, s in multis illa concinnior darι possit. nec negare possumus, quod haec ars magis composita sit ad sermonis fecunditatem; quam Veritatum cognitionem, ad quam ista nihil adserre potest; ted ingenia veri ac filii cognoscendi studiosa perturbat, adeo Vt nunquam satis possimus mirari, nonnullos nugis hisce existimationem quamdam habra isse. quod si voluptas animum cuiusdam Occu 'eret, artem hanc cognoscendi, necessaria esset fere diuina memoria, quasi etiam omnes ic 'minos, omnes figuras teneret; illis tamen haud pervenire pollet ad cognitionem rerum, quoniam sunt conceptus abstracti ex omnibus disciplinis inter se perturbati. id saltem ex tota haC . arte colligere possumus, Lullium fuisse hominem fecundo ingenio praeditum, facultate autem ac vi iudicii destitutum, id quod vel inde c6gnoscimus, quod de diuina reuelatione, Ut operi suo maius auctoritatis pondus adiiceret,

fert, quo Lullius plagii aperti Crimine notatur, quippe qui sua omnia Arabi Abegebron debeat , id quod relinquimus in medio. haec