장음표시 사용
731쪽
cuiusmodi disputationem nullius esse mo- έ menti censemus, quoniam logica varia ratio- Mine considerari adeoque etiam varia genera in Gdefinitione ipsius pollunt admitti, uti ostendie
dicebat, logicam esse artem bene disserendi, qua interpretatione a proprio logicae sine dis- tacessit, atque Vium tantum, quem logica in elo- quentiae studiis praestat, ante oculos 1ibi propo- suit. quo & spectat desinitio PHILIPPI ME LANCHTHONIS, quod sit ars siue via recte, uordine &perspicue docendi. recentiori aetate ii
propius pnilosophi ad indolem artis huius accesserunt, quoa ista spectet ad cognitionem lveritatum, atque rationem de cognitis verita- l
tibus communicandi cum aliis, qui quamuis ii verbis inter se discrepent; re ipsa tamen siue et differentia logicae, quae eo absoluitur, quod sit doctrina de veritate in genere, quum aliae philosophicae disciplinae expromant Veritates . l1peciales, plerumque conueniunt, nisi quod interdum alter altero clariorem dederit desi- initionem &ad intellectum: alter vero ad ipsam veritatem eiusque cognitionem resipexerit. hinc AvCTOR artis cogitandi dicit: Iogica is ars, bene utendi ratione in rerum cognitione re acquirenda tam ad sui ipsius, quam aliorum inis di situtionem, quae definitio quidem vera est; hsed nec 1atis clara, nec adaequata, quod & di cere possumus de definitionci. I O. CLERI cI, 3 liquod logica sit ars bene ratiocinandi, quoniam non omnis veritatis cognitio sola ratiocinatio ne absoluitur. nam veritas est vel certa, vel probabilis: certa nititur vel sola sensuum per
732쪽
ceptione; Vel idearum natura, quae ope iudicii cognoscitur, quae posterior autem absoluitur modo enunciatione; modo ratiocinatio-. v. ne, quarum illa pendet a desinitione &diuisione idearum; haec autem ab indole enunciationis, siue principii, unde deducitur conclusio. utramque aurem Veritatem & certam& probabilem cognoscimus duplici ratione cum inueniendo, tum diiudicando verum &falsum. ex quibus patet quoque, quid sentiendum sit de definitione, praecipue in scholis scholasticorum celebrata, quod logica sit ars
conficiendi Abgogi um, praesertim quum syἰ-
logi sinus non lynthetice, veluti medium veritatem inueniendi; sed analytice, uti modus aliquid ratione quadam probandi consideratur. Io. BAYERVS existimat,logicam esse instri entum quoddam uniueryale, modum commons πι menti res qu*cunque cognoscendi , expendendi s communicandi; & Io. FRANEIs Cus BuDDEVs y dicit: prima pars phialosophiae instrumentalis, quam logicam dicere moris es, intelZectus vitiis meritur eumque aptum reddit ad veritatem hi uesigandam sinueniendam. EPHRAIM GER HARD Us 3
censet, logicam esse disciplinam cognoscendi, diiudicandi re communicandi veritatem, qua definitione id tantum monemus, quod auctor sine caussa videatur distinguere rationem Cognoscendi a ratione diiudicandi veritatem, quum cognitio sit idea generaliS, quae complectitur & inuentionem & iudicium veri &falsi. ANDREAs Ru DIGER ' hanc tradit
733쪽
ro DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.
desinitionem: logica est doctrina rectae rationis, de veritatis in genere natura ae in ole s
biuc consequendo sensu veri σfos; ut de a liis
taceamus, quas omnes recensere, opus estet
superuacaneum, Praesertim quum eX his, quae dicta sunt, liceat cognoscere, quod recentiori aetate indoles huius Gisciplinae in aperto posita
g. IIII. Nunc videamus de diuisionibus lo
gicae. ARISTOTELEs nullam diserte exhiabuit diuisionem, nec eo ordine scripta logica, quo organo continentur, composuit, quamvis inter cognitionem veritatis, certam & probabilem potuerit discrimen. interpretes i psius ac sectatores, quum de meliori diiciplinae conditione cogitarent, instituerunt diuisionem;
sed non una eademque ratione. alii enim praecipue PHILO PONVs & s IMPLICI us db vidunt logicam in ἁναὰu αν & διαλεκ mutramque autem artem comprehendunt communi nomine σωλογωκῆς. 1 ed antequam haec discatur, debeat praemitti Pars logicae s Οιχμο- λογικὴ , quae Comprehendat Categoriarum lia brum & de interpretatione. analyticam a
tem & dialecticam habent pro diuersis artibus,
quarum illa sibi proponeret verum; haec au- tem simile vero, qua in re Peccarunt contra di- .visionis regulam, quoniam utrumque & certo verum & probabile veluti species veritatis uno comprehenduntur genere, id quod ex inscitia demonstrationis & probabilitatis, quam mianus recte posuerunt in opinione, ortum est. γquodsi veritas logica , quae a cogitationum conuenientia cum sensione pendet, non aliter
diuidi potest, haud Videmus, cur doctrinam de
734쪽
DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.
demonstratione a doctrina de probabilitate plane diuersam statuamus, quum tantum ratione gradus differant. Vtraque doctrina una inconstituunt disciplinam , quamuis distincte propter diuersum cognoscendi modum proponendam esse, omnino fateamur, quo labore omnium selicissime functus est A N D R E A snv DIGER. cum hac diuisone conuenit illa GERΗ. IG. V o S S II, y quod logica diuidi pos-st in ςοιχογολογικην & συλο- ῆν; γδ ικὴ in
alii ex Peripateticis fundamentum diuidendi petunt a diuersis intellectus operationibus, quae sintsmplex perceptio, iudicium 2 ratiocinatio , ad quas etiam libros logicos Aristotelis accommodant, ita ut agant primum de pra dicamentis, praedicabilibus, definitione ac divisione; deinde de enunciatione& tertium de syllogismo ratione cum forinth communis,tum triplicis materiae. Cum qua diuisone consentit illa, qua logica diuiditur in partem communem, quae absoluatur generatim libris de syllogismo; de propriam, quae speciatim tractet de syllogismo demonstrativo, topico & sophistico. ex quibus Peripateticorum diuisionibus iterum cognoscere polsumus,quod omnes curas ac meditationes logicas contulerint austruendum syllogismum. saeo ICi duas logicae partes constituebant rhetoricam & dialecticam, quibus nonnulli tertiam addiderunt definitiuam: sΕNE A dicit: λαλεκτικη H-
viditur n duas partes: in verba oesignificationes: ides res quae dicuntur, Cr et D abialia, qui-
735쪽
os DE PRO RE SI VAC FATIS LOGICAE.hus dicuntur, quae quod dicantur eX mente Stoicorum, Patet eX DIOGENE LAERTIO.
quam druisionem haud probare possiunus, quamuis recentiori aetate quidam existimau rint, eloquentiam partem logicae absoluere. non negamus, quod logicae magister iure ac merito agere possit ac debeat de terminis, item demonstrare, quo quis suas meditationes aliis Possit Proponere, quae Omnia autem philosophica ratione d8bent fieri. scilicet terminos, qui considerari possunt modo grammatice, modo Philologice, modo oratorie, modo philosophice, explicat veluti philosophus ratione idearum ; in doctrina autem, quomodo veri tas cognita proponenda sit aliis, considerat tantum talem expressionem, quae cogitationibus nostris respondeat accurate, & talem demonstrationem, quae methodo auditori & rei
recte adcommossata nitatur. nec negamus,
quod sine philosophia nemo veram eloquentiae laudom consequatur; at Vero iis de causiss doctrinam oratoriae, quae pro sua propria indole peculiarem in litteris humanioribus disciplinam constituit, ad logicam referre, esset incongruum. verus philosophus de eo sollicitus est, Vt cogitationum communicatio per sermonem fiat clara & adaequata; orator autem adhuc ornatum quemdam sectatur, quo &animos auditorum capere, commouere ac delectare possit. atqui id constituit eloquentiam. philosophus respicit intellectum aliorum; orator non solum intellectum; sed & voluntatem ; philosophus di rebus earumque ordi-
736쪽
ne & verbis adstrictior, quam Orator, cui viroque maior est licentia. recentiori tempestate philosophi varias quoque logicae diuisiones fecerunt. PETRUS R A M Vs duas logicae partes inventionem & aispositionem argumentorum siue iudicium constituit, quam diuisonem habet quoque CICERO, & illustrat
persuaderet sibi, logicam esse artem dissereniadi, adeoque disciplinam hanc inprimis ad eloia ruentiae usum adplicaret, illius quoque in haciuisione habuit rationem. multi retinuerunt Peripateticam diuidendi rationem pro diuersis mentis operationibus, quarum tres, ideam, iudicium & ratiocinationem statuunt; alii vero adhuc quartam, methodum siue dispositionem addunt, & hinc quoque logicae
quatuor constituunt partes, quo Pertinent A v-CTOR artis cogitandi, IO. CLERICUS, PETRvS GASSENDVS, I, P. de CROvs Ag &alii. quam viam secutus quidem vir venerandus Io. FRANCISCUS B UD DE VS, ac secundum operationes facultatesque intellectus doctrinam de cognitione veritatis proposuit; sed uti integras philosophiae disciplinas ad medicorum methodum adcommodauit; ita eandem in arte logica obseruauit, quapropter egit capite primo de inresectu humano eiusque operationibus acultatibus; capite secundo de intePectus humani vitiis s imbecillitatibus ;tertio de intePectus humani sinitate virtutibusque ac quarto de mediis emendaudi intestectum sanitatique restituendi. ac quamuis ex
737쪽
antiquioribus iam PHILO, discipulus CLITOMACHI teste sTOBAEo philosophum similem esie medico dixerit, Vide THOMAMsTAN LEIUM; eX recentioribus Vero VIΝ-CENTIUS PLA CIus indoctrina ad mores spectante eundem tractandi modum sit secutus. Venerandus tamen uvDDEus istum
multo magis ornauit, atque ad omnes philosophiae partes adplicauit. alii ipsam logicae doctrinam eiusque finem fundamenti loco po- 1uerunt, ac diuiserunt istam in logicam theoreticam & practicam quarum illa tradat praece- 'pra de Veritate cognoscenda; haec autem e Ostendat, quomodo praecepta cum in meditatione, tum communicatione veritatum debeant adplicari: atqui haec diuisio placuit CHRI
enim parte theoretica disterit de modis inueniendi & iudicandi verum, eamque iterum dividit in duas sectiones, quarum altera naturam demonstrationis; altera probabilitatis persequitur; parte practica autem agit de meditatione synthetica & analytica. adhaec illustris THOMAsius in introductione ad philoso- hphiam aulicam prudentiam ratiocinandi diui- lit in partem communem, quae exhi at dO- tctrinas ad omnes eius partes speciales perti nentes ; oc propriam, quinque ratiocinationis cmomenta considerantem meditandi, proponendi, inlinigendi, iudicandi & contradicendi. quam diuisionem instituerit IO. CLA BERGIVs , iam superioribus exposui-
738쪽
g. V. Placet nobis illorum diuisio, qui logicam diuidunt in partem theoreticam & practicam. theoret cum autem iterum diuidimus in duas partes, quarum altera estgeneralis, ac tradit partim doctrinam de veritate generatim; partim media omni veritati, siue sit certa; siue probabilis, cognoscendae necessaria, quo spectat doctrina de recta ratione veritatis subiecto; de sensone, veritatis in genere primo Principio atque ultimo criterio ; ac de idea, Veritatis in genere principio secundo & criterio proximo; vel specialis, quae osten dii modos speciales inueniendi & diiudicandi verum
cum certum, quo spectat doctrina de definitione ac diuisione, de enunciationibus, de Variis modis ratiocinandi; tum probabile. ad Partem practicam autem pertinet doctrina de meditatione ac ratione veritates proponendi. instituamus igitur, has doctrinas ex historiarum monimentis illustrare, atque initium capere a doctrina de inredectu humano, de quo plerique logicorum nec sine rationibus agunt. intellectus autem humanus duplici ratione debet considerari: primum secundum indolem suam naturalem, qua est tantum facultas cogitandi; deinde secundum institutam per regulas atque exercitationem culturam, qua est facultas bene cogitandi & dicitur recta ratio, quod utrumque hac historia respiciamus. quod ad prius momentum adtinet, quum intellectus humanus consideratur Vt lumen naturale, duplex quaestio illustranda, quarum altera est: quid sit hic intesiectus ' cuius indoles quum sit spiritui propria, eS eius operationibus Pater, quibus cognitis, apertae quoque
739쪽
fiunt ipsius facultates, a quibus operationes pendent. quapropter dispicere necesse est, quid de utroque senserint pnilosophi, id quod haud diligenter a doctoribus logicae antiquis fuit expositum. nec pro sua opinione,in quam de indole animae humanae ingressi fuerant, quidquam bene ac recte poterant cogitare, aut meditationibus adferre, quod ad ornandam iuuandamque disciplinam logicae robur haberet quoddam, quum animum humanum ex mente diuina haustum tractumque ἔ COr-Pus autem ac materiam mali fontem esse existimarent. quae opinio animis praecipue Platonicorum ac Stoicorum erat insita; ac Aristoteles eiusmodi sententiam de intellectu agente Duebat, quae impietatis plenissima ac tam magno philosopho penitus indigna. plerumque tres operationes intellectus numerantur,
simplex apprehensio, iudicium, θίgogi laus siue discursus, quibus alii addunt quartam, metho-aeum , siue dispositionem ; nec desunt, qui &hunc numerum amplificant, quae controuersia nullius est momenti, ac ideo a multis agitata, Vt rationem tractandi logicam tuerentur. rectius
itaque sentiunt, qui omne id, quod in intellectu fieri solet, cum passione sue sensione; tum
a re siue cogitatione, modo memoriae, modo ingenii, modo iudicii absolui putant. notum est, quod sCHOLASTICI triplicem animam vegetatiuam, sensitivam & rationalem esse sibi persuaserint, ac putauerint, quod me Ha fungatur sensione externa atque interna, ad quam posteriorem pertineant sensus communis phantasia & memoria, qu a doctrina perturbant actiones & passiones intellectus, siqui
740쪽
DE p ROGRESSU AC PATIS LOGICAE. I
dem phantasia& memoria non sunt passiones, qualis est sensio; sed actiones intellectus. memoriae autem duplex ossicium adtribuunt, ut species omnes sensibiles iudicatas atque cogia tatas, tanquam depositum recondat se seruet, ea que, quum opus fuerit, expromat; ac phantasiam vocant. quae species a sensu communi perceptas vel a se formatas diutius retineat, ac diligentius examinet. tandem sensus communis ipsis est, qui omnium exteriorum fen-ώum species adprehendit, a se inuicem discernit s cognoscit, quae definitio satis declarat,
quam obscure sibi & perturbatim mente sua proposuerint sensum communem, Compositum ex sensione & iudicio. animam rationalem a vegetatiua &sensitiua ita distinguunt. quod ita instrumentis corporis haud utatur, cuius intellectus si facultas anima species intestigibiles intePigens, cognoscens atque diiudicans. recentiores philosophi quum obser arent, quam male, obscure ac consule doctrina haec sit tradita, siue voces hae scholasticorum diuersias substantias, siue diuersas faculta lea debeant significare; pro ossicii sui ratione istam reiecerunt ac de alia, quae maiorem Veritatem utilitatemque prae se haberet, Coepe-Tunt Cogitare. atqui labore hoc functus est C ARTESIVs, quamuis haud feliciori successu, quando de indole animae, ac speciatim quoque intellectus ita sensi, ut grauissimis atque apertis erroribus, etiam si accuratius istos inspiciamus, impiis opinionibus se implicuerit. namque primum putauit, naturam mentis humanae contineri in cogitandi viribus; δ dein-