장음표시 사용
751쪽
11 DE PROGRESs V AC FATII LOGICAE. intellectus mouetur ac sese mouet. at Veroquam male senserint veteres philosophi, id superioribus a nobis expositum est copiose. secunda diuisio est, quod intellectus sit vel purus, Vel impurus, cuius fundamentum in eo plerique ponunt, quod anima agat modo instrumentis corporis adiuta; modo sine iisdem, hincque eius facultates diuidunt in puras &impuras siue miXtas, quas posteriores imagia natio & adpetitus senstiui, constitUant. tertium intellectum vel theoreticum vel practicum eme dicunt, quorum ille res ad contemplationem tantum spectantes; hic Vero momenta vitae atque actionum humanarum consideret. at
qui multi sunt, quibus hae diuisiones sese commendarunt; nonnulli autem duas posteriores haud magnisecerunt, iis de caussis adducti, quod minus solido nitantur fundamento, C ius singularem rationem habere debeamus, ne pro arbitrio; sed pro veritate cognoscenda inueniendaque, Cuius medium est diuisio, res diuidamus in partes ac species. namque di-Cunt, neque commercium Corporis cum anima , propter quod diuiditur in puram atque impuram; neque diuersitatem rerum, Cuius caussa dicitur modo theoreticus, modo praeticus, intellectus diuersitatem efficere; sed semper esse unum eumdemque intellectum. at vero, si inter membra diuisionis ne ulla quidem differentia essentiae illius rei, quae diuiditur, est, ista sane diuisio nullam habet vim ad Cognitionem veritatis, id quod praecipue ad- . versus 1cholasticos decet obseruari: Conser
752쪽
genus PERIP ATETIClin primis tradiderunt; 1ecundum vero C A R T E S I A N I , ac primi ip1eARIsTOTELEs dedit occasionem.
g. X. Hactenus de intellectu humano se cundum indolem naturalem, quem quum sit facultas cogitandi, logica ad veritatum cognitionem formare & esngere debet, huncque in finem non solum praecepta de vero ac falso cognoscendo; sed & modum doctrinam adplicandi seque in meditatione eXercendi tradit, ut inde gignatur recta ratio, siue facultas hene cogitandi. cuius solius ope ad sensum veritatis eruditae ac philosephicae peruenimus, quem ut cultores sapientiae capiant, necesse est, in disciplina logicae demonstrare partim Gym rectae rationis ac veram cogitandi tibertatem ; partim doctrinam de meditatione explanare diligenter, ac Viam ostendere, qua quis rectam assequatur rationem. quid senserint philosophi de priori momento, siue de usu rectae rationis legitimo, iam breuiter quidem EXPOnere, ac primum quidem ipsum illius usum generatim; deinde vero speciatim ratione sacrarum scripturarum, siue luminis gratiae respicere vellemus; nisi Utrumque momentum a plerisque logicarum scriptoribus, non sine artis huius atque in desperandae utilitatis detrimento silentio dimisium lacrit quod
. quum obieruaret ANDREAS RV DIGER, quaedam de carceribus rationis edisseruit. OX-titit quidam natione angius A NTONIVS COL-Li N v s, auctor libri de libertate cogitaudi, qui
753쪽
primum Londini MDCCXIII. lingua anglica; posthac gallica MDCCXIIII. Londini & ite rum MDCCXVII. Amstet ami sub inscriptione: discoura fur la liberte de penser prodiit, quippe quo COLLINUS maXimo erga theologos odio occupatus id agit Unice, ut de industria omnem veram certisque limitibus circumscriptam cogitandi libertatem euertat, eamque cum licentia praua quiduis sentiendi confundat. sic illustre hoc argumentum,quod iure ac merito vindicat sibi logica, peruerse exposuit, ac ut improbitatis suae atque aliorum ageret causias, sectari se libertatem cogitandi, videri voluit; re ipsa autem fontem aperuit, unde errores atque impiae Opiniones promanant. quapropter non immerito libidinem hominis huius in ipsa Anglia. profligarunt, praecipue SAMUEL PYCROPT in breui disquisitione de libertate philosophandi in re-hus ad religionem Metaantibus, Cantabrigiae MDCCXIII. RICHARD BENT LEIus sub
nomine PHILALEUTHERII LIPSI EN sis
in animaduersionibus in nuperum diuecursum de cogitandi libertate, Londini MDCCXIII.
praeter quos aduerius ipsum disputarunt I. p. CRovs AZIn exam. Eu trait se de la liberte de
germanis Io. FRANCISCUS BUD DE vs commentatione de libertate cogitandi, Ienae Μ DCCXV. GoΤΥLIEB SAM VEL TRE-vΕR disputatione de limitibus libertatis c. Ondi Helmstadii MDCCXIIII. CORNELivs DIE TERI CVS ΚΟ CHIus disquisitione phiD- sophica de sententia media in dissertationem nuperam de libertate cogitandi, Helmstadii
754쪽
DE PROGREssu AC PATIS LOGICAE. 72yMDCCXIIII. CAR. MATTH. PFAFFIVS
issertatione priore de praeiudiciis theologicis XXIII. not. si) quamuis autem praeter P YCROFTIVΜ & BENΥLEIvM non solum in Anglia voluntatis divinar interpretes aduersus librum hunc dixerint grauiter; sed viginti quoque scripta & adhuc plura a diuersis auctoribus composita contra C o L L I N V M in publicam emissa sint lucem; fuerunt tamen, qui Caussas ipsius tueri ac in dissertationibus defendere instituerunt. ipse liber diuisus est in tres partes, quarum prima continet definitionem libertatis, quod sit licitus mentis nostrae inus, quo elaboremus ,sententiam cui-tis propositionis aperire, considerando rationes, quaeisam aut confirmare aut infringere possent, ut de ea feramus iudicium pro dignitate argumentorum. secunda parte Commonstrare Vult, quam necessaria sit cogitandi libertas; ac tertia obiectiones remouet ac Varios commemΟ-rat , qui libertatem hanc usurpassent, SOCRΑΤΕΜ quippe, PLATONEM, ARISTOTE
ex definitione, quam adtulimus, haud obscure quis potest colligere, qualem libertatem cogitandi C o L L I N V s mente sua formauerit, quippe quae ita comparata est, Ut cum licentia quidem quiduis sentiendi; minus autem chin Uera cogitandi libertate conueniat. quam si
755쪽
7 6 DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE.
demonstrare ipsi fuisset animus haec inprimis momenta fundamenti loco debuisset ponere,
primum quod ratio nostrasis finita, id est quum
volit cogitare, debeat incipere a certis principi is, ac quum cogitauerit, in certo criterio adquiescere, ex quibus differentia intellectus diuini ac humani patet; deinde quod deus talem cogitandi modum constituerit, ut absque
ideis nulla cogitati ieri possit, quodue omnes ideae oriantur a sensione; tertium quod senso
pendeat ab eo, quod deus nobis aliquid naturaleatit morale manifestum fecerit; quartum, quod hoc sieri pust ratione modo existentiae; modo essentiae rerum. eX quibus consequitur, deum intellectui humano posuisse terminos; quo-Tum gradus ex natura sensionis & idearum;
harum autem gradus eX conditione reuelationis diuinae siue per naturam, siue scripturam ditainam factae dependere. qualis igitur reue latio diuina; talis sensio; qualis sensio, talis idea; qualis idea, talis cogitatio; qualis C gitatio, talis meditatio & inde pendens libertas cogitandi. quae si ad res ipsas adplicantun, ostendi potest , quod detur partim ignorantia sine culpa, quo spectant mysteria cum rationis, tum scripturarum diuinarum; partim cognitio probabilis, in quibus intellectus noster debet adquiescere, qui si quid si1pra vires suas per meditationem velit assequi, facile documenta stultitiae prodere potest. g. XI. Ad hanc doctrinam de vi rectae rationis pertinet quoque illa disputatio specialis: num sit pugna inter lumen naturae se grariae ' quam etiam logicae doctor attingere POI- est, quamuis id iterum a plerisque tueritneglectuma
756쪽
glectum. nonnulli tantam pugnam inter rationem & fidem prodiderunt, ut summam vim aut rationi, aut religionis christianae doctrinae inferre necesse habuerint. alii, ut pugnam istam euitarent, rationis imperii longiores,l . quam par est, fines posuerunt, eique subiecerunt fidem, quod Socinianis, IO. LOCKIO,
aliisque solemne est, qui religionem christianam eXpertem esse mysteriorum putant. sunt quoque, qui usum rationis nimis deprimere ipsique in doctrinis diuinis ac christianis nullum locum relinquere instituerunt, quo spectare videtur praecipue PETRUS BAELIVS,
ideo inprimis a doctissimo IA VEL OTIO VO-catus in disceptationem. etenim scripsit contra B A E L I v in librum gallica lingua: confor mite de labi auec la rason, aci quas obiectiones ibi propositas quum responderet BAEL Ius in libro: response aux quesions d'vn Prouinciat; iterum edidit examen de Ia the i Dgie de j. Myle; ac quum & BAEL Ius multa aduersus ipsum acerbius dissereret in libro: entretiens de Maxime N M. misee; comp osuit response aux entretiens. sic & illustris
ΣI v s disputatione de concordia rationis mdei, quae ipsius libro: tisais de Theodicee praemissa est, contra BAELI v Μ solide disseruit, quod adhuc alii fecerunt, inter quos PETRUSP o I R E T de ipso eiusque sententia bene iudicat: unde, inquit, dum rationem videtur supprimere vel , ut ei soli detur locus, hanc potius pudendum in modum derisit S proculca uit,
757쪽
ut alteram omni molimine in altum eveheret. ceterum hanc in rem legi possunt PETRus
g. XII. Antequani historiar doctrinae de intellectu humano ultimam imponimUS manUm, Unicum tantum momentum, quod de industria reseruauimus ad extremum, attingere, non
ab re esse ducimus. disputatum est: num in Ddectui humano peculiaris vaticinandi facultas possit adtribui y quod argumentum commercium habet quoddam cum doctrina logicae, in qua recta ratio, ut subiectum veritatis consideratur, ac ostendi debet generatim, quibus modis veritas possit cognosci. Voces: facultas diuinandi siue vaticinands non una sententia sunt adhibitae, siue res, siue fundamentum diuinationum resipiciamus. Α N-
DREAS R V D I G E R 7 diuidit spiritum hominis in mentem & animam, quam posteriorem vi diuinandi print in esse censet; eam autem tantum ad praesentia extendit. plerique contra vocem diuinationis ita usurpant, Vt respiciat ad futura, eaque arcana & abdita plane, cuiusmodi cogito scendi ac praedicendi num insit vis quaedam naturali sy disputatur. ex vetustioribus f Toici adfirmabant, homines tali naturali virtute pollere, quae modo in ipsis
758쪽
DE PROGRESSv AC FATIS LOGICAE. 729
dormientibus, modo surore concitatis, accedentibus praesertim caussis vim hanc cXcitantibus, se proderet. eadem sententia fuit P ER I PATETICIS, ac ipse ARISTOTELEs rationes, cur Sibyllae ediderint vaticinia, dedu-Ait ex calore, quae opinio quoque tribuitur AMMON Io, auctolitate PLUTARCHI; Rquamuis Io. I ACOB Vs SYRBIVS moneat, argumenta inde collecta non esse AMMONI 1; sed phv TARCHI ipsius. sic probauerunt diuinationem praeter XENOPHANEM atque EPICvRUM, de quibus testatur C l CERO, Setiam alibi id de LP 1 CVR o confirmat, quando dicit: ' nibri tam irridet Epicurus, quam praedictiones rerum futurarum; item doleo, Stoicos nostros Epicurae is deridendi sui facultatem dedisse; non enim ignoras, quam tua deria
plerique negant, hominem Vi quadam naturali prouidere ac praedicere posse futura ; alii autem multorum eXemplorum dignitate com moti haec inter arcana di abdita animae humanae reserunt, praecipue quum in aperto sit positum, diuinationes neque a Deo, neque a malo spiritu esse prosectas. alii hominem per naturam accepisse peculiarem facultatem reuelationem a Deo, aut a genio quodam prosectam recipiendi, asserunt, Mos Es quippe
759쪽
XIII. Hactenus de intellectu humano ac recta ratione, subiecto Veritatis, cuius doctrinae historiam quum breuiter simus Persi cuti, Varia quidem momenta attigimus, quae vel minus,vel breuiore industria a scriptoribus logicae sunt tradita; sussicit tamen, ista cum arte hac summum habere commercium, inprimis quum simul demonstrare nobis sit animus, quibus doctrinarum accessionibus disciplinam hanc posse augeri atque emendari. iam convertimus nos ad doctrinam de principiis aecriter iis veritatis cognosendae, quae quum ab
Omnibus sere philosophis distincta habeantur; de illis quoque disseramus separatim. quod ad principia adtinet, multum disput tum est, quodnam si primum principium cognoscendi 8 per quod intelligunt eiusmodi
propositionem, quae sit vera, uniuersalis, eui- 'dens, nec possit demonstrari. PERIPATETICI Putant, talem propositionem esse illud:
impossibile es, idem simul esse re non esse, quos
plerique philosophorum recentiorum sunt se-
ri tale principium uniuersale, quod omnes conclusiones veritatum specialium contineat; sed existimat quoque, hanc a Peripateticis at-x De&b E. tib. I. eap. s. 2 disserti an naturali homines Fotistiant raticinandi facultare r adde thesera vi ath. O supersit. pag. 28r.ώistor. eccles. V. T lom. I. p. 787. 3 lib. IIII. cap. 3. nuta has . ruris'. divin. tib. I. cap. 3. I. 18. philos ausic. cap. VI. s amcogit. c. III. s. uque
760쪽
que ab aliis commendatam propositionem neque uniuersialem, neque Vtilem esse, aduersus qUCm EPHRAIM GERII ARDVs disputat. Iuuaei traduntur, quod huius propositionis Veritatem negent, ac statuant, idem simul possise esse, & non esse, Vide IO. FRIS CHMUTII, cuius opinionis quoque sunt assectae pontificis romani. PAVLLus f ARPius 3 adfirmat, Patauit multa scripti cuiusdam exempla inuenta fuisse, cuius regula decima tertia haec fuerit: credendum ecclesiae hierarchicae, etsi via grum ese dixerit, quod oculis album videtur: GREGo Ri Vs de VALENTIA ' dicit: quandoque potest contingere, ut quis teneatur conari
ad eliciendum adsensum fidei 'pernaturalem
circa id, cuius contrarium verum s. quam in rem adhuc illustre exemplum proferamus.
disputatur quippe: num Maria Ioror Lazaria uaria Magdalenafuerit diuersa ' quae quaestio inprimis FRANCIs CVM Τ VRRIAN VM grauiter eXercUit. quum enim constitutiones apostolicae, , quas habet genuinas, Mariam Lagari sororem a Maria Μagdalena distinguant; & tamen breuiaria romanae ecclesiae utramque esse Unam eandemque dicant; pro veritatis ratione habuisset necesse,aut officium ecclesiae romanae; aut constitutiones apostolicas insimulare erroris. sed Vtrumque per superstitionis ac stultitiae morbos, quibus laborabat, ipsi nimis durum videbatur. qUa Propter ex apostolicis constitutionibus Ma