장음표시 사용
781쪽
torum momenta fecerunt impetus, quorum latii constitutum ipsorum numerum improba re; alii vero haec omnia penitus reiicere instituerunt. sic LAvRENT Ius v ALLA δ tria tantum praedicamenta, oubstantiam, qualitatem & actionem admittebat, & adhuc multi ex illis, quos recentius tulit aevum, doctrinam hanc perturbatam esse pronuntiabant, cuius rei confirmandae causia quaedam colligamus testimonia. Io. CLERICVs: quare Ari-
soteles 'b antiam in genere memorat, nuda eius addita specie; accidente vero in genere omisso, nouem eius tradit classes ' debui1set etiam, si accuratus esse volui set, omnes accidentium opecies memurare, non quasdam tantum pro arbitrio seligere. omist autem, exempti caussa quietem, accidens corporum; aliaque accidentia Dirituum, qtiae nequeunt refer- .ri ad hasce clatses. uniuersiales etiam Meae con-
timentur hisce categoriis, ut species, genus, in ferentia Κα igitur ea diuiso nequaquam diuisio ad aequata estac proinde accurata haberi ne
seruat, has classes partim haud complecti entia moralia, res transcendentales & artificiales; partim continere relationem. quae non eXpli-Cer modum existendi; partim melius ad se Ptem genera posse reuocari, his versibus inclusa: mens, mensura , quies, moluta, positura, fgura csunt cum materia cunctarum exordia rerum
782쪽
Partim quoque tradere multa aperte falsa atque in inquirenda veritate exiguum habere vlum ; cuius sententiae quoque est GoΤΤ-LIER GER H. TITIUS. quin etiam hancinueritionem inutilem esse declararunt, quan-' clo AUCTOR artis cogitandi η dicit: Aristotelis Categoriae parum utilessunt, tantumque
abos, ut ad rite formandum iudicium prosint, ut etiam spissime noceant; cuius opinionis
duas memorat rationes ; & NICO L. HIER.
GuNDONGIVs: 3 quid vero his nugis, quae o , Iucrabatur philosephia in res vulgares somnibus notas nouis s quidem obscuris voca hutis inuoluebant; de ii r plares s innumeras fere regulas, quas nemo es negaturus, uommabant, eaque ratione ineptarum vocum dictionaritim discentibus obtrudebant. unde. contemtus logicie in mores irrepsit ac doctoribus' pie antismi maculam africuit. neque enim philosophia verborum, sed rerum s. nec negare possumus, doctrinam hanc Peripateticam multis laborare morbis. primum magna est
Confusio, quod conceptui generali subsantiae
adiiciantur conceptus speciales accidentium, id quod contra regulas bonae diuisionis, quae iubent diuisionem & subdiuisionem haud per-mi1cere: quapropter debuissent entia siue res diuidere in substantiain & accidens; accidens iterum in suas species: deinde genera accidentium perturbatim sunt proposita, quae pro Ves citate vel absiluta sunt, vel relativa: absoluta vel mathematica siue quantitates, vel philoso-thica, quae sunt qualitates ; tertium species
783쪽
DE PROGRESsv AC FATIs LOGICAE. accidentium a Peripateticis commemoratae
non sufficiunt ipsis rebus, quoniam discrimen onendum est inter illa. quae essentiam rei conituunt; & ca, quae ad propriam indolem haud pertinent; tandem hanc doctrinam metaphysca maiori iure sibi potest vindicare, quam logica, in qua nullam praestat utilita
X VII. Quum de praedicamentis Aristotelicorum edis terere instituerimus, pauca amhuc, quae historiam hanc illustrare postunt, adiiciamus. scilicet PLATO quinque entis genera numerauit, essentiam, idem, alterum, parum & motum: saeo ICi duplicem rerum clansem constituebant, quarum altera complectebatur corpora; altera res materiae eXPertes, 'enuuciatEm, vacuum, locum & tempus: E PI C V R V s dicebat, uniuersum constare eX compore & vacuo, quae pluribus eXPonit C HRISTIANUS THOMAs IV s. PETRUS R Α-NVs peripateticam de praedicamentis disciplinam saciebat nihili ac locis topicis,uti dicuntur, auctoritatem conciliare adlaborabat, de quibus utraque aetate diuersis iudiciis senserunt Philosophi. ARIsTOTELEs scripsit octo li-hros topicorum, de quibus iam supra disputa-Vimm ; PETRUS RAMVs autem quum discederet ab hoc philosophiae doctore ac maiori studio sectaretur cICERONEM, alio instituto hos commendauit locos, atque effecit, Vt eloquentiae magistri per longum temporiS tractum illis artem suam dicendi superstruXerint, quamuis doctrina taec non uno modo a logica
784쪽
& rhetoricae disciplinae auctoribus fuerit tradita, qua de re legere possumuS IO. CHRISTIANUM LANGlVM. aduersus quos locos topicos, veluti caussas eloquentiae corruptae dii putauit NICOLA Vs HIERONGVND-L I N G I V S, quos contra tales adcusationes tueri voluit CHRIsTIANVs IVNCKERVS; S& ANDREAS RV DIGER emendauit. ' spe-- Ciem quamdam praedicamentorum prae se se re videntur decem classes principiorum oppositorum, quas hoc ordine exhibet C As PAR KNsT TELI YS: F pro metaphysica unt , plura; bonum, malum: pro physica lumen, tenebriae; motus, quies; masculinum, femininum: Pro mathematica dextrum, sini trum; par, im par; quadratum, oblongum , rectum, curuum finitum, infinitum. de arte RAYMvNDILVLLII, qui etiam Certas constituit classes substantiarum, principiorum, superioribus egimus. CARTESIVS eiusqUe 1ectatores septem rerum siue modorum genera ponunt, qualia sunt mens, seu substantia cogitans; materia seu substantia extensia; mensura, id est magnitudinis partium ratio; positura, seu partium ad se inuicem situs; figura ; motus; quies. g. XVIII. Non solum recentiores philo phi de doctrina Peripatetica iudicarunt, Ob-1 eruantes illius vitia; sed meliorem quoque de id eis disciplinam excogitarunt, quamuis non ubique eandem amplexi sint 1ententiam.
785쪽
primum solliciti fuerunt de natura ideae explananda. recentioribus CARTEs Ius primus vocem ideae adhibuit; nunquam autem
clare definire istam instituit, quod solide in
ipso PETRus GAssENDVs reprehendit; 9uin etiam AvCTOR artis cogitandi dicit: idea nomen es ex eorum numero, quae adeo clara
sunt, ut ulterius explicari per alia non po sint, quia alia non habentur vel clariora, vel simpliciora. sed latet anguis in herba. ideo enim definitionem ideae dare noluit, ne illius originem a sensione admittere sicque propriam de innatis ideis opinionem laberactare cogantur. ceterum plerique amplexi sunt definitionem I o. LOCRII, 3 quod idea sit id obiectum, quod immediate menti nostrae obseruatur, dum cogitat, siue imaginationisubiiciatur; sue ab omni dimbolo corporeo sit commune, quamuis haud iit adaequata, dum indolem & naturam haud exponit, etiam complectitur diuisionem idearum, quod est contra regulas bonae definitionis. rectius igitur & accuratiuS Obseruat A N-DREAs Ru DIGER,' quod ideae vox sumatur sententia modo ampliore, ut significet omnem intellectus actionem & memoriae & ingenii &iudicii, sicque opponatur sensioni; modo strictiore pro sola actione memoriae, Vt adeo id et . stactio intesiectus, eciatim memoriae, qua im
pressiones sensuum sine Ustirmatione s negatio
ne , ut oblata fuerunt, concipit. g. XVIIII. Nunc videamus, quomodo ideae
a philosophis diuisae fuerint in suas species ρ
quod quum diuersia ratione sit factum, princi-
786쪽
Pes tantum diuisiones obseruare. Umbis est Propositium . primum ideae diuis .. Iuni ratione
Iisbiecti, in quo gigni putantur, ac quidem I in ideas sensibiles S intePigibiles. quae diuisio
solemnis eri peripateticae scholae doctoribus, Ruumve nitatur uoctrina & falsa & confusia de intellectu agente & patiente, cuius sit pretii. facile praeuidere possumus. scilicet persuadent sibi, quod obiecta, quae in sensus cadant, species seu imagines sui emittant: quas species a sensibus externis perceptas sensus communis adprehendat, a 1e distinguat & cognoscat; Phantasia vel a sensu communi perceptas, Vel etiam a se formatas diutius retineat, ac diligentius examinet, a qua facultate adpellantur Phantasmata : quas species sensibiles siue phantasmata intellectus agens illultret, in gradum specierum magis subtilem euehat, & faciat intelligibiles, quas deinde intellectus patiens recipiat & cognoscat: Confer IACOB v ΜTHOMAs IvM. ratione subiecti porro ideae diuisis sunt a) in innatas s adquisitas, multumque de prioribus est disputatum, siue illarum essentiam , siue existentiam respiciamus.cARI Es Ius hanc doctrinam produxit atque existimauit, triplex in nobis esse id earum genus, quarum aliae sint aduentitiae, cuiusmodi idea solis, Quam ex conspectu solis quisque habeat; aliae facti:iae, cuiusmodi idea solis, qualem rationibus suis inueniant astronomi; aliae nobis ingenitae, cuiusmodi sint ideae dei,
mentis naturarum, quae essentiae vocantur, formarum geometricarum, a Xiomatum, quibus Utantur mathematici, aliarumque rerum simi ,
787쪽
lium. quid autem sint idear innatae, id C A R-T E s I v s numquam declarauit diserte, quin et
iam sibi ipse repugnat, dum illam dicit esse
modo facultatem cogitandi; modo formam quamdam cogitationum. ' quibus de caussis multi haec ficta a Cartesio confutarunt, quo pertinent AUCTOR obiectionum quintarum;
cle deo prouocauerit, ipsum exsistere demon straturus, hanc fecit ratiocinationem: es iu
me idea entis summe perfecti re in siniti, idea
huius extis non potes ese aliunde, quam ab entesiumme perfecto ου insulto: ergo datur ensf-- me perfectum; cuiusmodi ratiocinandi ratici plane ieiuna est. primum enim prior PrOPO-sitio maxime salsa; deinde non necessario sequitur, ideam entis persectissimi, quam mente mea concepi, esse ab ipso deo eiusque probare existentiam, quoniam talem ideam ex idea entis finiti quis sibi potest fingere. quamobrem fuerunt quoque, qui grauiter contra hanci
probandi rationem di Xerunt, MASTRICHTa quippe, sAM VEL UERE FEL S, IO. FRANCISCVS BUD DEVs. yy quas ideas in-
788쪽
- natas Cartesii quamuis plerique proscripserint, qui in schola ipsius haud educati sunt;
nonnulli tamen istas admiserunt; alia vero ratione, ac Cartesius istas sermauerat animo suo. sic EPHRAIM GER HARDVs putat, dari unicam tantum ideam connatam, ideam quippe contradictionis siue contrarietatis, ex qua
gignatur axioma illud: nihil posse Iimul e spe s
non esse, cui sententiae haud fauere possumus. nam ista idea, uti dicitur contrarietatis minii haud inesse potest, niti quis antea res a se diuersas per sensus cognouerit atque inde hanc ideam collegerit. alii contendunt, inditam esse menti humanae proΡensionem quamdam, quibusdam principiis statim priebendi assensium, quo sensu poste admitti ideas & principia innata, quod pluribus demonstrant Io. M-s AEus noster, R N IO. FRANCISCUS B vDDEVs 3 contra IO. LOCΚIVM, quibus addas ZACHARIAM GRAPIVM. ' hactenus deprima classe idearum, quam sequitur secunda, qua considerantur ratione obiecti ac diuiduntur i) in ideas puras'impuras, quarum illae' ad res materiae eXpertes; hae Vero ad corpora, spectent & coniunctam habeant quamdam imaginem, cuiusmodi diuisionem c ARTE fit spectatores diligenter tradunt atque existimant, quod ideae purae sint clariores impuris,
quorum sententiae accedere Videtur GoΥΥ-LIEB GER H. TITIUS; F repugnat autem ID. FRANCISCVS BUD DEUS, si adfirmans,
789쪽
ideas impuras maiorem prae se ferre lucem, quam puras: quin etiam CHRISTIANV s T HO M A SI Vs Plane negat, esse vere ideas .i Puras. Porro a)diuiduntur in ideasjub untiarum S modorum, ubi obseruandum, quod recentiores philosophi adhibuerint vocem modus pro accidens, quoniam sit dubiae significationis: quibus generibus nonnulli addunt tertium, id earum quippe relationum; cui autem alii nullum relinquunt locum. namque monent, quod fundamentum relationum positum sit in modis, quibus istie non possint op-roni; sed rectius debeant diuidi in modos abolutos & relativos. 33 in ideas adaequataris .ina quatad, cum qua diuitione quidam &. hanc coniungunt, quod sint vel verae, ves almae, quas species alii iis de caussis haud admittunt,
quoniam in prima mentis operatione neque veritas, neque error detur. quam Controversiam EPHRAt M GER HARD vs credit,
posse remoueri per distinctionem inter Verita- tem mentis, quae cadat in ideas, & propositionis, quod bene se haberet, nisi hac ratione, veritas metaphysica cum logica confundi vi- deretur. 4ὶ in ideas singulares, particulares& uniuersales, , bi tantum obseruare decet, . quod nonnulli logici recentiores occasione idearum uniuersalium Peripateticorum Praedicabilia explicent, deque illis disserant. tandem tertia classis complectitur ideas consideratas ratione modi, quae diuiduntur I) in ideas claras s obscuras. CARTEs Ius 3 adfirmat,
790쪽
ideam esse claram, quae menti attendenti, stra-fens s aperta es, sicut ea clare a nobis videri dicimus, quae oculo intuenti praesentia fatis fortiter s aperte idum mouent. ANDREAS RV- DIGER autem monet, Cartesium claritatem idearum mathematicam perturbare cum philosophica: quum igitur philosophus hic poneret criterium veri & falsi in clara & distincta idea, quid mirum, quod etiam ideas fictas veluti veras admiserit in philosophia Z praecipue quum claram & distinctam ideas esse unam
putat, nullam ideam sua natura esse obscuram ct confusam, quae affectio ab aliis caussis externis proficiscatur. 2 in ideas plices re compositas: cuius diuisionis fundamentum plerique deducunt ex diuersitate obiectorum, quod aliud sit simplex, materiae expers; aliud vero compositum ac constans eX variis partibus; nonnulli autem discrimen postum esse in diuersa forma, qua tales ideae concipiantur,
g. XX. Sic historiam doctrinae de natura ac variis generibus idearum illustrauimus: quapropter conuertamus nos ad aliud momeniatum, ac quid philosophi de origine notionum mentis senserint, videamus breuiter. prima sententia est Peripateticis & scholasticis, quod ex obiectis ipsis manent quaedam simulacra iis similia, quae ab ill is adpel lan tu pecies impressae, quia ab obiectis imprimantur sensibus e ternis,unde deserantur ad sensum communem,& hinc ad intellectum agentem & patientem.