장음표시 사용
771쪽
es DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE. primum solliciti fuerunt de natura ideae explananda. recentioribus C ARTES Ius primus vocem ideae adhibuit; nunquam autem
clare definire istam instituit, quod solide in
ipso PETRus GAssENDVs k reprehendit; quin etiam AUCTOR artis cogitandi R dicit: idea nomen es ex eorum numero, quae adeo clara
sunt, ut ulteriis explicari per alia non plint, quia alia non habentur vel clariora, vel pliciora. sed latet anguis in herba. ideo enim definitionem ideae dare noluit, ne illius originem a sensione admittere sicque propriam de innatis ideis opinionem laberactare cogantur. ceterum plerique amplexi sunt definitionem Io. LOCRII, 3 9uod idea si id obiectum, quod immediate menti nostrae obseruatur, dum cogi eae siue imaginationi subiiciatur; sue ab omni 6mbolo corporeo sit commune, quamuis haud 1it adaequata, dum indolem & naturam haud iexponit, etiam complectitur diuisionem idearum, quod est contra regulas bonae definitio nis. rectius igitur & accuratius Obseruat A N-DREAs Ru DIGER,' quod ideae vox sumatur sententia modo ampliore, Ut significet omnem intellectus actionem & memoriae & ingenii &iudicii, sicque opponatur sensoni; modo strictiore pro sola actione memoriae, Vt adeo ide'. s tactio intesiectus eciatim memoriae, qua impressones sensum fine a matione s negatione , ut oblata fuerunt, concipit. g. XVIIII. Nunc videamus, quomodo ideae
a philosophis diuisae fuerint in fias species λquod quum diuersa ratione sit factum, princi
et dissulsit. metaph s. ρ. Uti a stare. I. cap. . 3 de ininreffectu humano tib. II. cap. I. 4 insitur. erudit. p. 26.sem.
772쪽
pes tantum diuisiones obseruare. Vobis est Propositum. primum ideae diuis .. 1unt ratione
subiecti, in quo gigni putantur, ac quidem I in ideas sensebiles ta intePigibiles, quae diuisio
solemnis eu peripateticae scholae doctoribus, quumve nitatur doctrina & falia&confusa de intellectu agente & patiente, cuius sit pretii. facile praeuidere possumus. scilicet persuadent sibi, quod obiecta, quae in sensus cadant, spericies seu imagines sui emittant: quas species a sensibus externis Perceptas sensus communis adprehendat, a 1e distinguat & cognoscat; phantasia vela sensu communi perceptas, Vel etiam a se formatas diutius retineat, ac diligentius examinet, a qua facultate adpellantur Phantasmata : quas species sensibiles siue phantasmata intellectus agens illustret, in gradum specierum magis subtilem euehat, & faciat intelligibiles, quas deinde intellectus patiens recipiat & cognoscat: Conser IACOBUM THOMAs IvM. y ratione subiecti porro ideae diuisae sunt a) in innatas s adquisitas, multumque de prioribus est disputatum, siue illarum essentiam , siue existentiam respiciamus.cARTEs Ius hanc doctrinam produxit atque existimauit, triplex in nobis esse id earum genus, quarum aliae sint aduentitiae, cuiusmodi idea solis, quam ex conspectu solis quisque habeat; aliae facti:iae, cuiusmodi id ea solis, qualem rationibus suis inueniant astronomi; aliae nobis ingenitae, cuiusmodi sint ideae dei,
mentis naturarum, quae essentiae vocantur, fommarum geometricarum, aXiomatum, quibus Utantur mathematici, aliarumque rerum simi
773쪽
7 8 DE PROGRESSU AC FATII LOGICAE.lium. quid autem sint ideae innatae, ut C A R-T E s I v s numquam declarauit diserte, quin et
iam sibi ipse repugnat, dum illam dicit esse
modo facultatem cogitandi; modo formam quamdam cogitationum. ' quibus de caussis multi haec ficta a Cartesio confutarunt, quo
de deo prouocauerit, ipsum cxsstere demonstraturus, hanc fecit ratiocinationem: es in
me idea entis summe perfecti s infiniti, idea
huius entis non potes ese aliunde, quam ab entesiumme perfectos infinito: ergo datur ens fum- me persectam; cuiusmodi ratiocinandi ratici plane ieiuna est. primum enim prior ProPO-sitio maxime salsa; deinde non necessario se quitur, ideam entis persectissimi, quam mente mea concepi, esse ab ipso deo eiusque probare existentiam, quoniam talem ideam ex idea entis finiti quis sibi potest fingere. quamobrem fuerunt quoque, qui grauiter contra hane
774쪽
- natas Cartesii quamuis plerique proscripserint, qui in schola ipsus haud educati sunt;
nonnulli tamen istas admiserunt; alia Vero ratione, ac Cartesus istas formauerat animo suo. - 1iC EPHRAIM GER HARDVs putat, dari unicam tantum ideam connatam, ideam quippe contradictionis siue contrarietatis, ex qua
gignatur axioma illud: nihil posse simul esse s
non esse, cui sententiae haud fauere possumus. nam ista idea, uti dicitur contrarietatis minii haud inesse potest, nisi quis antea res a se diuer- .sas per sensus cognouerit atque inde hanc ideam collegerit. alii contendunt, inditam esse menti humanae proPensionem quamdam,
quibusdam principiis Itatim praebendi assen- sum, quo sensu posse admitti ideas & principia
innata, quod pluribus demonstrant Io. MV-
s AEus noster, η & IO. FRANCISCVS BVD-λ DEVs 3 contra IO. LOCKIVM, quibus addas ZACHARIAM GRAPIVM. ' hactenus deprima classe idearum, quam sequitur secunda,' qua considerantur ratione obiecti ac diuiduntur 1)in ideas puras'impuras, quarum illae' ad res materiae eXPertes; hae Vero ad corpora, spectent Sc Coniunctam habeant quamdami imaginem, cuiusmodi diuisionem c ARTEs ixi spectatores diligenter tradunt atque existii mant, quod ideae purae sint clariores impuris,l quorum sententiae accedere Videtur GOTT-
LIEB GER H. TITIUS; F repugnat autem 1 IO. FRANCISCVS BUD DEUS, si adfirmans,
1 delin. philos ration. lis L cap. g. 6. ' Σ introd. in theolog. . cap. II. I. 19. 3 me l. moria. 'ra. α cap. a. s. s. not. 4 theon recem controu. r. I. c. I, ΨΜ. I. I arto cog rani c. n. s.f.
775쪽
ideas impuras maiorem prae se ferre lucem, quam puras: quin etiam CHRISTIANV s THOMASIVS Plane negat, esse vere ideasi puras. Porro a) diuiduntur in ideas subsantiarum & modorum, Ubi Obseruandum, quod recentiores philosophi adhibuerint vocem modus pro accidens, quoniam sit dubiae significationis: quibus generibus nonnulli addunt tertium, id earum quippe relationum; cui autem alii nullum relinquunt locum. namque monent, quod fundamentum relationum positum sit in modis, quibus istis non possint op- poni; sed rectius debeant diuidi in modos absolutos-relativos. 3ὶ in idem adaequatas, s .ina quatad, cum qua diuitione quidam &. hanc coniungunt, quod sint vel verae, vel false, quas species alii iis de caussis haud admittunt,
. . quoniam in Pri Ina mentis operatione neque veritas, neque error detur. quam ContrΟ- versiam EPHRAiM GER HARDVs credit,
polle remoueri per distinctionem inter verita- tem mentis, quae cadat in ideas, & propositionis, quod bene se haberet, nisi hac ratione veritas metaphysica cum logica confundi vi- deretur. 4) in ideas singulares, particulares& uniuersales, , bi tantum obseruare decet, quod nonnulli logici recentiores occasione idearum uniuersalium Peripateticorum praedicabilia explicent, deque illis disserant. tan-- dem tertia classis complectitur ideas consideratas ratione modi, quae diuiduntur I) in ideas claras s obscuras. CARTEs Ius 3 adfirmat,
776쪽
ideam esse claram, qua menti attendenti, strasens s aperta est, scut ea clare a nobis videri dicimus, qua oculo intuenti praesentia satis fortiter s aperte Etam mouent. ANDREAS RV- DIGER autem monet, Cartesium claritatem idearum mathematicam perturbare cum philosophica: quum igitur philosophus hic poneret criterium veri & salsi in clara & distincta idea, quid mirum, quod etiam ideas fictas veluti veras admiserit in philosophia Z praecipue quum claram & distinctam ideas esse unam
putat, nullam ideam sua natura esse obscuram& confusam, quae affectio ab aliis caussis externis proficiscatur. 2) in ideas sivnplices re compostas: cuius diuisionis fundamentum plerique deducunt ex diuersitate obiectorum, quod aliud sit simplex, materiae eXpers; aliud a vero compositum ac constans ex variis partibus; nonnulli autem discrimen positum esse in diuersa forma, qua tales ideae concipiantur,
g. XX. Sic historiam doctrinae de natura ac variis generibus idearum illustrauimus: qua-- propter conuertamus nos ad aliud momeniatum, ac quid philosophi de origine notionum mentis senserint, Videamus breuiter. prima sententia est Peripateticis &scholasticis, quod ex obiectis ipsis manent quaedam simulacra iis similia, quae ab illis adpellantur perabs impres-r fae, quia ab obiectis imprimantur sensibus e ternis,unde deserantur adsensum communem,& hinc ad intellectum agentem & Patientem.
777쪽
38 DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE
sponderet, siquidem Aristoteles saepe plane sibi contraria & repugnantia tradidit; partim in scriptis logicis diligentius esset eXplanata. etenim neque idearum indolem ac species; neque illarum conditionem, quam propter veritatem cognoscendam habere debent, considerauit; sed uti saepius grammaticorum; non philosophorum more agit; ita & hoc momentum de ideis proposuit grammatice nec de ipsis rebus & notionibus mentis; 1ed ipsarum signis ac vocibus suit sollicitus, id quod patet ex eius libro καυσο α inscripto, etiam de interpretatione. STOICI quoque dii putarunt de ideis. verum istas neque cum Platone rebus ipsis habuerunt antiquiores; neque cum Aristotele rebus immersas crediderunt; sed eas nihil aliud eta
tradiderunt, quam rerum in animo nostro notiones atque resplendentes & impressas intelligentiae imagines. IACOBUS THOMASIus
inde Obseruat, quod Stoicis uniuersalia fuerint κονα, id est, nulta atque ex hoc deducit appellationem sophismatis dicti κτις , in quo
1cilicet εκ του τινος προς του κτινοι, hoc eli a
singulari ad uniuersale perperam progrederetur argumentatio. plerique hac in re discrepantes fuisse Peripateticos & Stoicos sententiis existimant, quam diuersitatem non tanti esse momenti, quin etiam posse conciliari censemus. etenim ideae considerari possunt partim ratione rei, siue obiecti, quod repraesentant; & heic bene sentit Aristoteles, quod positae sint in rebus singularibus, id quod etiam
778쪽
DE PROGRESs V AC PATIS LOGICAE. 7 Q
inde confirmatur, quoniam Omnes ideae oriuntur a sensione; partim ratione ipsius sormae atque indolis, qua sunt ideae & a sola mentis operatione dependent, quod adfirmarunt Stoici. h. XVI. Quod ad seMoLAsTICos adtinet, disseruerunt quidem de id eis diuinis; sed ieiuna ratione; nec meliora es ecerunt, quum operationes intellectus humani considerarent, quo labore sequebantur Aristotelem & acer-billimas excitabant controuersias de uniuersalibus, quas supra attigimus, ut adeo haud necelle sit, istas heic iterum recensere. quam
ob rem conuertamus nos ad tempora recentiora, quibus philosophi non solum censuram aduer1us doctrinam Aristotelis fecerunt; aed& ista proscripta, meliorem de ideis disciplinam tradere elaborarunt. pars igitur illa lo-i gicae Aristotelicae, quae primam mentis opstra-ltionem respicere debet & complectitur doctrinam de praedicabilibus, aut radicamentis, praedicamentis & postpraedicamentis illis, qui adhibuerunt libertatem philosophicam, liqud
sese commendauit. sic GOTTLIEB GER H. T l T I v s y existimat, doctrinam de praedicabilibus nullum habere nexum cum genuina ac solida cogitandi arte ; CHRIsTIANVS THOMAsivs ita de ista iudicat: quamuis mihi Iuidem confusi 'a videatur doctrina de ornus ultimis, quam proprio competat definitio accidentis; sit saltem nobili ma accidentiae species, ac praeterea nullam babeamus ae incitam conceptum disserentiae ustius sine conceptu
779쪽
o EP ROGREssu AC FATIS LOGICAE. accidentis, ne quadem in ipso homine, quippe quum cogitatio actualis sit accidens hominis, quae abest in profunde dormiente , facultas autem cogitandi denotat conceptum confusim. ac IO. CLERICVS pronuntiat, haec uniuersialia nullum nobis ad veritatem cognoscendam deducendis adserre praesidium, ut de aliis taceamus, qui huiusmodi instituerunt censuras. equidem cum ID. CHRIsTIANO LANGIO naec Peripateticorum placita omni ex parte bene sese habere, haud adfirmamus; penitus autem reiicere iis de caussis haud possumus, quon am si meliori emendantur cura & ad cognitionem veritatis rite adplicantur, non mediocrem nobis suppeditant utilitatem. etenim uniuersalia non tantum debent conside
rari ratione rerum, multo minus rerum naturalium solum; sed adhibenda sunt in gratiam veritatis, ita ut idea generis re inferentiae definitioni; idea accidentis autem diuisioni constituendis debeant inseruire , quo instituto ideae speciei & proprii, quod referri potest ad differentiam, haud necessariae sunt. atqui id
est, quod accurate ANDREAS. RV DIGER τObseruauit. quod ad doctrinam de praedicamentu adtinet, in ista modo inuenienda atque exponenda ; modo confutanda; modo emendanda exercuerunt se philosophi cum veteres; tum recentiores diligenter. ARCHYTAs Tarentinus scripsit de decem praedicamentis; THE MISTIVS Vero negat, illuni esse Pythagoricum antiquum; sed iuniorem Peripateticum hoc nomine, qui nouo operi vetustatell
780쪽
DE PROGREss V AC PATII LOGICAE. lnominis conderet auctoritatem. ARISTOTELEs libro κατηγορία inscripto disseruit quoque de illis, ac quamuis solide omnia diuiceret in subsantiam & accidens; passim tamen haec decem praedicamenta probauit, licet quatuor posteriora minori consideraret aestimatione. dicebantur graece κατι γορ. M, qua vox forensis & proprie lignificat iudicium, a cusationem, vide AELIANvM; transiit autem posthac ad scholas philosophorum, ex
quibus praecipue A R I s T O T E L E s istam usurpauit pro serie rerum, quae sub uno quodam genere continentur, & de aliis potiunt praedi-Cari. inter quam utramque significationem nonnulli similitudinem quamdam obseruantis quemadmodum enim acculatio faciat indicium rei & aliquid de aliquo dicat; sic quo- ue κατηγορία in arte rationis indicet res, quae e aliis possint praedicari, confer BARTHO
doctrina scholastici, quibus summa studia erga Aristotelem erant, operas suas posuerunt, S ingenia diligenter exercuerunt, ita Vt inuentis his praesidium ac munimentum quoddam ineste tibi persuaderent; quam in rem commentarii, Interpretationes ac peculiares libride praedicamentis compositi testantur: videLIPE NIVM. ' at vero ex quo auctoritas Aristotelis detrimentum quoddam capiebat, ac philosophi imperii talis impatientes libertatem suam reuocabant, & in haec praedicamen-