장음표시 사용
811쪽
hari posuit barbara, sicque fecit conclusonem pro particulari uniuersalem. conditores logicarum peripatetici magnam regularum copiam ad struendos syllogismos proponunt, quibus recentiores philo1ophi haud aequale posuerunt pretium. sic generatim IO. CLE-Micvs de illis ita iudicat: verum quidquid dicant dialectici, hae regulae inanes sunt, sine rei, de qua agitur, cognitione; quoniam saepi Hie sensum vocabulorum intePigere non poFIismus, adeoque an ad regulas exactumst argumentum dignoscere, nisi rem aliunde noscamus. contra re cognita sine regularum usi haud di ficulter falsitatem ratiocinationis deprehendimus; unde colyigere licet, inania esse logico
rum politrita, qui se effecturos spondent, ut quispiam ope solius dialectices possit quidlibet
defendere oppugnare: confer GVNDLIN-GIvM & G F RHARD v M. 3 speciatim vero regulam illam vulgarem, quod medius terminus non ingredi debeat conclusionem ΤΙ-TIVS ' pronuntiauit, frustra esse positam:& Io. Lo C Rivs s item ANDREAS RUDIGER Obseruarunt, quod canon ille, nihilsequi ex propositionibus particularibus, si falsus. nec minori industria doctrinam de DPogismus
compositis examinandam emendandamque el- se censuerunt. nonnulli putarunt, syllogismos compositos duplicis esse generis: vel constet ex propositione composta, quo spectet syllogismus conditionalis, disiunctivus, copu-
812쪽
ribus syllogism is simplicibus, cuius generis sit
duplicem syllogismum compositum: vel enim eundem syllogismum bis exhibeat, sed impe secte; vel plures syllogismos simplices, occultata una aut altera propositione. Contineat. ad
priorem classem spectet syllogismus copulatia vus, disiunctivus, Pu & complectitur dilemma, re conditionalis; ad posteriorem vero sorites: cuius sententiae quoque est Io. FRANCISCUS
Gius ' existimat, quod syllogismus compositus in prima statim propositione subiecti &praedicati collationem cum media idea ostendat; sitque vel eoniunctivus, vel disiunctivus, illeque iterum vel conditionalis, vel copulati-ΣΠS. ANDREAs Ru DIGER obseruauit, quod ratiocinatio disiumst tua & comparativa non admittant formam syllogismorurn, quia Plures quam quatuor termini occurrant; conclusio non sequatur partem debiliorem, &hinc in nulla figura nulloque modo sit. XXVIII. Secundum genus est illorum, qui vulgarem doctrinam de syllogisimo non solum emendarunt & ad usum veritatis cognoscendae adcommodarunt; sed de aliis ratiocinandi modis excogitandis solliciti quoque fuerunt. atqui huc spectat ANDREAs RV-: D I G E R. nam quum obseruaret, quod claris
813쪽
qui in purganda hac doctrina a sordibus scholasticis multum operae ac studii posuerant, partim nimis generalia praecepta tradiderint; partim modos inueniendi veritates haud demonstrauerint; animum adpulit ad negotium hoc logicum, idque magna 11de & inuustria in incrementum disciplinae huius egit. quam in caussam anno M DCCIIII. Lipsae edidit dissertationem de nouis ratiocinandi adminiculis, cuius capite primo disserit de principiis δε- monserative ratiocinandi proximis ac fundamenta ostendit, quibus propositiones, quum adfirment quid, aut negent, sint Vniuersales, aut particulares nitantur; secundo de modoratioci audis ciciori, receptis doctrinis haud
commodato ; tertio de modo conclusiones nouas eliciendi receptis doctrinis accommodato: & quarto de Oti huius doctrinae. qua dis- Putatione multas quidem emendationes doctrinae Peripateticae &accessiones non leuioris incrementi secerat; curis tamen & meditationibus, quibus animum penitus consecrauit,
posterioribus meliora & praestantiora praestitie Omnia. qua Propter quum anno M DCCVII. ederet philosephiam Edintheticam, ei inprimis
Curae fuit; quemadmodum viam non solum ad examen veri; sed inuentionem quoque commonstraret; praecepta de examinandis ratiocinationibus exhiberet & ratiocinationem quatuor terminorum ti obiectivam eXPoneret. sed anno MDCCVIIII. librum do sensu veri s Iasi emisit in lucem publicam, qua
814쪽
DE PROGREssu AC FATIS LOGICAE. 77squo omnia pleniore & clariore ratione expla nauit, atque inprimis discrimen inter ratiocinium mathematicum & philosophicum ostendit, etiam de ratiocinatione grammatica egit.
anno MDCCXI. iterum philosophiaBnthetica publici usus fiebat, qua editione addidit ratiocinium a maiori ad minus, & a minori ad maius ; &anno MDCCXVI. prodibat hptasphτ- sica diuina, qua copiose disseruit de disserentia ratiocinii mathematici & philosophici. tandem tertia editione philosephiae nraeticae anno MDCCXVII. duo ratiocinationum genera, cauisalem & practicam adiecit, etiam de possibilitate, cognitione vulgari, ratiocinatione negativa consequentiae adparentis & demum composita egit, cuius doctrinae de variis ratiocinandi modis a Ru Di GERO traditae iam exhibebimus summam, iecuti editionem tertiam philosophiae syntheticae. diuidit igitur veritatem ratiocinatiuam in sensisalem, idealem & grammaticam. sensualis siue mathematica ex circumstantiis quantitatis applicatione sensuum immediata colligitur, quod discrimen inter ratiocinationem mathematicam& philosophicam RV DIGERus primus distincte exposuit, praesertim pusica diuina, quae caussa quoque, cur tapius aduersus Cartesium, eius sectatores ac plerosque mathematicos disserat. quam dimerentiam alii quidem
BE R TV s ; ' nemo tamen istam tam copiose& distincte exposuit. Mealis veritas ratioci-
815쪽
nativa siue philosophica, est vel generalis, Vel
specialis. generalis vel duobus ibium constat terminis, vel tribus & quatuor, Vel pluribus. quae duobus solum constat, diuiditur in conversionem & oppositionem, quas in speciebus
Tatiocinationum numerat, quum a Peripateticis habeantur adfectiones propostionum. Ve-Titas ratiocinatiua ideat is, quae constat tribus &quatuor terminis, est syllogistica; considerat autem Ru DIGER vs syllogismum synthetice, veluti medium inueniendi nouas veritates. quibus de caussis fundamenti loco ponit propositionem, & inde deducit nouam ideam, quam complectitur conclusio, quae noua idea si coniungitur cum illa idea, uncie deducta est, essicere potest propositionem minorem adeoque formam syllogismi. dicitur igitur hae ratiocinatio assumtiua, quia nondum positus terminus siue idea assiimitur: quae idea deducitur modo ex subiecto, modo praedicato tantum, modo simul ex subiecto & praedicato propositionis fundamentalis, ut inde duo generaveritatis ratiocinatiuae assumtiuae, alterum per tres terminos; alterum vero per quatuor te
minos gignantur. qua doctrina eXponit momenta de figuris & modis syllogismorum, eaque ita explanat, ut variis ratiocinandi modis ad inueniendas veritates debeant inseruire. quibus traditis, explicat Veritates ratiocinati as, quae ad syllogismorum formas haud pos. sunt adcommodari, quales simi transfi liua, quam diuidit in disiunctivam & comparati zam ; obiectisa,practica, caussalis, & addit doctrinam de diuersis ratiocinatiuae assumtiuae formis. tandem disierit de veritate ratiocinatiua
816쪽
natiua verbali, qua rectum Verborum usum concludimus.
g. XXVIIII. Tertium genus est illorum, qui
placita Peripatetica ac scholastica retinuerunt, notisque illustrarunt & accessionibus auxerunt. quo spectat Vir clarissimus Io. Custr-STIANVs LANGius, qui additamentis ad nucleum logicae I isavae multam operam do-Etrinae huic de syllogismo dedit, varias imagines ad modos syllogismorum facilius percipiendos mectantes exhibuit, & Omnino admodum subtilis regularum eXtitit auctor, Ut non Omnis ingenii esse censeamus, ipsius praeceptis animum ad artem hanc cogno 1cendam exer- Cendamque praeparare. equidem Peripateti- Corum placita non tam sancta considerauit ipstimatione,ut ab illis nonnunquam discedere, nefas atque impium esse credidisset; in explicandis tamen atque illustrandis doctrinis inutilibus maxime fuit diligens, easque retinuit, quarum magnam partem potuisset dimittere silentio, etiam confutare, nisi forsan lingulari quadam causa adductus tale seruauerit institutum. quos modos syllogismorum tradide-Tit Io. CHRISTOPHORUS STVRMIUS,
idem doctissimus LANGius y obseruat. g. XXX. Perueniamus ad doctrinam dedemonstratione, quae VOX non Vna sententia usurpatur a philolaphiae magistris. notat enim generatim probationem, siue sit certa, siue probabiliss iecivim vero probationem certam, modo illam, quae sensione ipsa nititur modo eam, quae ex indole idearum siue notionum mentis deducitur, quae Posterior a ple-
817쪽
risque demonstratio; prior autem ostenso ad pellatur. quodsi philosophorum monimenta perlustramus, non obscure ex illis colligere possumus, quod per longum temporis tractum doctrina Aristotelis multis in magno fuerit pretio atque honore; tempestate Vero, qua nova lux philosophiae orta est, magna ceperit detrimenta, & quae de demonstratione tradi debent, ratione plana, euidenti atque utili sinteXposita. ARISTOTELEs quippe eX omnibus philosophis, quos aetas vetus protulit, in hoc logicae argumentum incubuit diligentissime, ideoque ab asseclis suis singulari aestimationis cultu est adfectus ac creditus, quod cae-Ie1ti motu quodam incitatus ad opus hoc adgressus, eiusque partes diuinis au1piciis peregerit felicissime. scripsit autem ARISTOT E L E s libros duos priorum anablicorum &libros totidem anal ticorum posteriorum; άνα- λυειν autem est resoluere quaestionem ad propriam caussam, Ut ex. T Η Ε Μ i s T I O colligi potest. erat enim ipsi princeps propositum, artem syllogismum componendi tradere, Cuius tres species, demonstrativum, dialectieum&sophisticum constituebat, quam in caussam quum syllogismus compositus sit ex propositionibus; &propositiones constent ex terminis, praemisit libros de enunciationibus& categoriis. de syllogismo igitur demonstrativo egit libris analyticorum, ac quidem prioribus de syllogismo generatim; posterioribus de demonstratione speciatim, quam dicit esse syllo
818쪽
sENDUM. quapropter G AL E N vs indi cat, Veram & antiquam inscriptionem analyticorum priorum fuisse mes συλογισμ si, quod etiam confirmat BOETHIVs: iPripsit autem duos resolutorios libros de BEogismo; posteriorum autem analyticorum antiquum titulum fuisse πελή , de demonseratione. demonstrationem, cuius effectus sit scientia. diuisit Aristoteles in demonstrationem τοῦ ο τι, quarum Prior est, qua probatur essectus per caussam propriam, & dicitur quoque demonstratio a priori, quae secundum Aristotelem constare debet εξ-u-
τιον, κα αροσων κώ γνωριμωτερον, κου προτερων, καὶ ἀσιων τῆ συμπερασματος. atqui hac rario in
ne quatuor proprietates principiorum,quibus nitatur demonstratio, posuit. primum enim dicit, haec principia deuere esse vera, quoniam ex falso verum naud possit cognosci, ac quidem necessario vera, cuius necessitatis tres gradus ex ARISTOTELE Obseruant, κατα παντος, κα9' άυτο & καΘολκ. Principia κατα παντας dicuntur , vhi praedicatum de subiecto omni semper vere dicatur; κατ ἀυτο , si praedicatum comprehendat notionem differentiae subiecti; &καΘολου, si praedicatum ratione lybiecti ita se habear, ut reciprocando possit efferri. secundum principia debent esse prima &immediata, quae per alia non sint demonstranda; diuiduntur autem ista in axiomata ac thesis de has in definitionem &hypothesin. tertium putauit Aristoteles, demonstrationem esse instituendam ex principiis notioribus &
819쪽
prioribus, non nobis; sed natura. scilicet alio
loco tradit distinctionem inter notiora natura & nobis, inter γνωριμωτερα κατὰ τον λογον &
Iecmadum rationem s se aeum sensum, illa
vero longissime a sensu abesse & esse maxime uniuersalia docet. quae omnia si colligamus, deprehendimus, quod notiora natura siue secundum rationem sint uniuersalia; notiora nobis vero siue secundum sensum singularis, quam sententiam plane falsam & erroneam cutamplexus sit Aristoteles, definire non possumus: ac quamuis nonnulli crediderint, ipsum Per PLATONI s doctrinam, quod ideae veri fuerint in mente, antequam sit coniuncta cum corpore; in hanc opinionem esse deductum; constat tamen ex aliis locis, Aristotelem his Platonicis nugis nullum praebuisse assensum.
Ceterum non mirum, quo G eXistimauerit, cognitionem nostram incipiendam esse ab universis & ducendam ad singularia, 3 quoniam totum sit notius suis partibus, & uniuersalesie totum, hincque aliis adhuc adductus caussis physicam traὰiderit ad rationem metaphysicorum. sed tamen confundit philosophus hic totum logicum sue uniuersale cum toto phy-sco. de hoc verum est, quod sit notius suis artibus, quoniam propius ad postum postensibus, quam eius partes, quod autem nemo clicat de uniuersali.tandem principia huius demonstrationis debent esse conclusionis causse.
quod autem ad demonstrationem etsi ιτι adtinet, illa ignobilior priore habetur ac defini
820쪽
tur, quod sitfrientia, qua cognoscatur scientifice, hanc vel illam adfectionem huic vel uti subiecto inesse, cuius tria genera eX ARISTOTELE numerant Peripatetici & adhuc multas speciales regulas tradunt. g. XXXI. Non desuerunt, qui hanc Aristotelis doctrinam commentariis illustrarunt, eXPlicarunt, ac per longum temporis spatium propagarunt, ea mentis opinione occupati, quod in ista summum logicae praesidium positum sit. ex vetustioribus in posteriorum analyticorum libros utrosque scripserunt THEBDSTIVS& IO. PHILOPONus; in librum secundum EUSTRATIVS aliique, quorum opera haud seruata sunt, neC non AVER
osthac praecipue tempestate scholasticorum ranc quoque logicae Aristotelicae partem co-uerunt diligenter, nec solum istam inscriptis ogicis exposuerunt; sed & seorsim tradiderunt ac de demonstratione peculiares scripserunt libros. eX quibus prae aliis v Io ΤΥvs&SCHEGRI Us celebritatem ac famam nominis sibi compararunt, quamuis non omnia, quae Aristoteles ea de re sensit,consentione sua confirmauerint, uti de hisce operibus iam supra disseruimus. praeter quos alii idem argumentum sunt persecuti, SEB AST. FOXIVS, IO. L v D. Η AVE N R E V T E R V S, ANDR. LIBAVIUS, ANDREAS PLANE RUS , quorum monimenta recensent BDLD VANVs, 3
- 1 De natur. ετ cons. Agis. c. XII. g. r. a b u. arae. lib. III. g. 6. P. I . I p. 13 .