Io. Georgii Walchii ... Parerga academica ex historiarum atque antiquitatum monimentis collecta

831쪽

experientia nosermi alterum testimonium aliorum , quo ea confirmaut, quae obseruarunt atque experti siunt; quae prineipia LOCRII Vera quidem 1iant; minus vero adaequata. etenim experientia pertinet tantum ad probabilit tem medicam, & testimonium ad probabilitatem historicam, praeter quas adhuc aliae sunt species, quae haec principia haud admittunt. Ceterum quum testimonium, velut principium generale probabilitatis posuerit, videtur Procliuis ad sententiam Aristotelis, qui vult, ut in studiis probabilitatis consulamus omnes,

plures &sapientes. CHRISTIANUS THO

ΜAst Vs censet, quod probabilitas sit seu-so aspertionis per connexionem non necessariam; & alio loco duo criteria probabilitatis

Commendat, alienam quippe eXperientiam probam; & propriam notionem mentis accidentium. Io. CLERICUS 3 putat, quod Probabilitas nitatur aliena auctoritate, rei natura, cognitione ac experientia nostra sive vera, sive falsa, animi que nostri adsectione & ratiocinationibus, quem sequitur Io. FRANCISCVS

disierit quoque de hoc veritatis genere aC Pu tat, ea, quae cognitionem reddant vero simi Iem, versari vel circa propositiones singulares, Vel circa uniuersalus,' ac singulares estici pa tim per experientiam, partim per testimonium , quae est vulgaris doctrina. XXXVII. Nemo autem ex omnibus philolophis tam solide, accurate ac diligenter eX

Posuit

832쪽

DE PROGREssu AC FATIS LOGICAE. 793 posuit hanc doctrinam, ac ANDREAS RVD I-GER, qui non solum indolem ac genuinum probabilitatis fundamentum indicauit; sed ciuersas ipsius species distincte quoque posuit. scilicet δ ab ipso definitur probabilitas,quo istratiocinatio, qua ex eo, quod plures fensones in

yyppositione aliqua seu Dpotbes sensui imme

diate haud obuia, conueniunt, concludamus ad veritatem Θpothesios, ea certitudine, quae omni

exceptione haud sit maior ; qua definitione bene ac perspicue probabile distinguit ab eo, quod sieri potest, a fuco oratorio, a prouerbiis, auctoritate, similitudinibus. diuidit prO- habilitatem in theoreticam & practicam; &theo reticae duas constituit species, quarum al- . tera spectet ad memoriam, quae sit probabilitas hisorica; altera vero ad iudicium, quae sit velphasica ; vel politica: Vel hermeneutica; per

practicam autem eam intelligit, qua ex concur-δει plurium cauisarum futurum aliquem praedicamus euentum, quae sit vel physica, Vel moralis. atqui haec omnia copiose eXplanat, eXemplis illustrat& aliorum praecipue Peripateticorum ac CARTE fra errores feliciter omnino non solum obseruat, sed quoque in refutandis illis singularem ostendit industriam. cuius expostae doctrinae praestantiam posthae in physica demonstrauit, ac partim generatim istam esse doctrinam probabilitatis, firmis confirmauit argumentis; partim speciatim argumentationes erroneas Cartesii eiusque asseclarum, qui saepius id, quod fieri potest, veluti probabile amplectuntur, coarguit grauiter.

833쪽

g. XXXVIII. Pervenimus ad doctrinam de meditatione, ac speciatim de praeiudiciis, uti dicuntur, & dubitatione, ex Quibus illa sunt elicienda; haec voro legitime instituenda, si meditatio suos serre debeat fructus. primum igitur dispiciamus de praeiudiciis, te quibus philosophi praecipue a tempore B A C O N.

de vERVLAMIO Vsque ad nostram aetatem

multum ac copiose dille ruerunt, siue ad illorum adpellationes; siue indolem, siue ad diversas species, siue ad originem & occasiones, sue denique ad effectus, qui inde gignantur, respiciamus. quod ad adpeliationem adtinet, obseruarunt primum Varias significationes Vocis praeiudicii. etenim praeiudicia interdum notant principia generalia & propositiones . uniuersales. quas gallica uoce preiuges adpellare solent, siquidem plures fuerunt ex eccleste romanae doctoribus, qui methodo quadam generali placita protestantium, uti dicuntur, refutare atque argumentis generalibus illorum religionem euellere sunt conati, de quo

instituto&1criptis ad id pertinentibus disserie

apud interpretos iuris ciuilis praeiudicium notat vel eiusmodi iudicium,quod institui debet, antequam ad aliud procedamus; vel rem quamdam iudicatam, cuiusmodi lata sententia posthac iudicibus in pari caussa exemplum praebet ad consequentiam, vide As CONIVM

ginis consideramus, significat iudicium, quod

834쪽

ante legitime institutam meditationem fertur, siue sit verum, silue falsum, quae significatio autem in philosophorum scholis haud recepta est. illi enim intelligunt per praeiudicia principia maXime generalia eaque erronea,eX quibus alia iudicia erronea gignantur, quae quamuis a plerisque dicantur praeiudicia; aliae tamen adhuc illorum sunt adpellationes. sic appellantur opiniones praeiudicatae , praeconceptae, Vide IOΗ. CLAVBERGIVM ; idolamentis a V ERULAM IO; opiniones praesum-gae, a GVND LINGIo, 3 ut de aliis taceamus.

quamuis haec praeiudicia a philosophis variace finiantur ratione; re ipsa tamen, quod sinterrores generales, eX quibus alia iudicia erronea veluti conclusiones proueniant, Unius sunt sententiae, nisi quod alter altero accuratius dederit definitionem. varia praeiudiciorum genera a philosophis numerantur. C H R I S T I AN V s T Η o M A s I V s ' duo principalia ponit praeiudicia, alterum auctoritatis ; alterum praecipitantia ; IOH. FRANCISCVS BUD DEVs in tribus vitiis voluntatis quaerit originem praeiudiciorum, ita Vt Oriantur eX Voluptate 5 ignauia voluptatis filia praeiudicia auctoritatis & praecipitantiae ; ex ambitione praeiudicium electae aut receptae potheseos; ex avaritia obsequio Pad. IOACHIMVS LAN-Givs M ista derivat ex intellectu&Voluntate, ut adeo sint vel intesiectus, vel voluntatis: prava vero Voluntas respiciat Vel personas, qui-

835쪽

bus homo vel nimium confidat, vel diffidat; vel res ipsas & sic regatur a tribus illis vitiis cardinalibus, cupiditate honoris, opum& voluptatum. hinc quatuor classes constituit praeiudiciorum , ignorantiae, nimiae considentiae, ximiae H entiae prauarum cupIditatum. ANDREAS RV DIGER, praeiudiciis illis auctoritatis & praecipitantiae addit adhuc duo alia, planitatis & subtilitatis ratione obiecti, de cuius natura dupleX detur persuasio. B A-co de vERVLAMIo φ in quatuor classes distribuit idola mentis siue praeiudicia, quum alia sint tribus, alia specus, alia fori, alia thea

minori industria philosophiae doctores elaborarunt, caussas & Occasiones praeiudiciorum ostendore, & quum inde magna impedimenta, quo minus studia veritatis possint promoueri, proficiscantur, viam Commonstrare, qua ista sint euellenda hisque morbis adserenda medicina.

g. XXXVIIII. Scriptores, qui hue pertinent, sunt vel generales, vel speciales : illi argumentum hoc de praeiudiciis generatim exposuerunt modo ex instituto; modo vero simul in scriptis logicis. prioris generis sunt

THOMAs BRo v NE pseudodoxia epidemica, Io. de His PANIA, siue Ieand'Euagne libro gallico de erroribus popularibus ; ABRAHAM vs HEIDANvs de origine erroris, HERBER Υ v s de cavis errorum, de quibus iudi

836쪽

IIVM, inter Cuius scripta germanica extat quoque opus de hisce falsis opinionibus. nec non huc referri possunt, qui peculiares dissertationes de hoc argumento conscripserunt, ruales sunt IO. GABRIEL DRECHS LERissertatione de praeiudiciis ;IO.CHRISTIAN. LANGius de praeiudiciis; ROMANUS TEL-L E R de praeiudiciis ex se ratione sui ortis;

v E R de principiis s remediis praeiudiciorum; et wINGE Rus de praeiudiciis ; s CHROEDE- Rus de praeiudiciis merito solso suspectis. posterioris generis sunt, qui in scriptis suis logices disseruerunt de hoc argumento, quo in

ciatim vero nonnulli explicarunt praeiudicia ac falsas opiniones, quibus homines de rebus sacris ducuntur, siue ad doctrinas, siue vitae

837쪽

δε .

actiones spectent, cuiusmodi labore functi sunt

in primis Io. ΗENRILVS BARTHIVS, qui

disputationes theologicas edidit de praeiudi

pr Aps Ius duabus dissertationibus de praeiudiciis theologicis, quippe quae multa praeclara continent & cultoribus sacrarum litterarum, praecipue hac tempestate commendandae sunt

diligentissime. XL. Recte ac vere sentiunt philosophi, quod animus ad veritatis cognitionem possit praeparari per dubitationem, D modo legitima

instituatur ratione. namque duplex dubitandi modus est, quorum alter, quando sine caussa aliquid vocamus in dubitationem, nec, tam de probationibus, quam de ipsa re sine rationibus dubitamus,id quod sceptici fecerunt; alter vero est, quum dubitandi caussae nobis sunt, qualis dubitatio dicitur sobria& duplici modo fit. primum enim in rationes, quae in Ῥrobationem rei cuiusdam proseruntur, inquirimus, num sint ibi idae, nec nep deinde vero si deprehendimus, rationes productas haud esse firmas, de melioribus ac vere solidis excogitandis sumus solliciti, quorum prius si facimus , dubitamus de probationibus; posterius autem,de ipsa re. Vetustiores philosophi exemcuerunt quidem dubitationem mouo sobrie ac continenter; modo Vero licentius, quam par erat. Prioris generis sunt, qui philosophiae rationem eclecticam, uti dicitur, sunt sectati, in quibus principem locum tenet meri- toque Occupat SOCRATES, quia scriptoribus antiquae aetatis singulari adficitur laude &

838쪽

DE PROGREssu AC FATIS LOGICAE. 799

docti mus omnium philosophorum. celebre quidem habuit hoc prouerbium: SE NIHIL

SCIRE, NISI HOC UNUM, Q UOD NIHIL

ECIAT, quod nonnulli ea sententia intelle-Σerunt, Vt ipsum inde insimulauerint opinionis, quasi nullam dari scientiam humanam, existimafiet. sic LACTANT ivs ' de effato hoc Socratis ita disserit: Socrates ut ceterorum

argueret insitiam, qui se aliquid tenere a hitrantur, ait, se nibii s cire, nisi unum, quod nihil sciret. intel xst enim doctrinam iliam nihil habere in se certi, nihil veri. quam sententiam autem LACTANTII doctrinae Socratis ex XENOPHONTE, PLATONE, STO-BAEo aliisque scriptoribus a THOMA STAN-LE1o 3 collectae haud probabilem esse, confirmant. Vt itaque ab accusatione scepticismi Socratem absoluerent, existimarunt nonnulli,

ipsum hoc prouerbio per ironiam usum fuisse, id quod obseruat MO RHoFIVs ; ' quam

coniecturam cum ipsius satis celebrata mode- ilia haud conuenire, alii monent, ac credunt, Socratem effatum hoc adhibuisse, ut tumorem

sophistimam, qui se omnia scire gloriabantur,

reuargueret. Ceterum saepius euenit, Vt Verba ab hominibus bona mente prolata ab aliis modo prauis affectibus, modo inscitia, modo imprudentia adductis in malam transserantur Iartem. quod non modo eXemplum Socratis,ed & Epicuri, nec non secta Sadducaeorum re- stantur. namque quum Antigonus Sochaeus

839쪽

sso DE PROGREs SV AC FATIS LOGICAE.

doceret, Deo non ita Obediendum esse, ut servi dominis, spe mercedis commoti praesta ne obedientiam; Sadoli pariter & Baithus haec ita intellexerunt, ac si diXisset, Deo esse seruiendum sine spe retributionis, & hinc porro collegerunt, nullas poenas,nulla praemia post hanc vitam esse exspectanda, animas hominum cum

corpore interire, Vide IO. FRANCISCVMBvD DEUM. praeter Socratem dubitationes adhibuerunt PLATO, ARISTOTELES, EPI-cvRVS, aliique, quoniam alias nihil inuenire nec quidquam diiudicare potuissent; sed remota penitus dubitatione, Omnes praeceptorum doctrinas sancte conseruare ac Propagare habuissent necesse. posterioris generis sunt; qui licentius iusto de rebus praeter necessitatem dubitationes instituerunt, aut, ut rectius iudicemus, ea quae in aperto fuerunt posita, negarunt, id quod solemne erat stepticis, de quibus paullo post disseramus. aduersus quos alii quidem disputarunt, veritatem eiusque certitudinem defendentes ideoque adpellati dogmatici; ipsam autem dubitationis genuinam indolem, aut modum, quo in salutem&gratiam sensus veri & falsi debeat ista fieri rite, minus demonstrarunt. g. XLI. Recentiori tempestate praecipuec ARTE fius doctrina de dubitatione largissimam disputandi dedit occasionem. etiam apud nonnullos excitauit suspicionem atheismi aut scepticismi. de praeiudiciis cognoscendis atque eliciendis leuiore egit industria, nee grauiter atque accurate de illorum indole, veri

840쪽

DE PROGRESSU AC FATIS LOGICAE. 8 ru

ra origine ac modo, quo illis medicina possit adhiberi, disseruit. praecipue vero doctrinam de dubitatione, in qua multum momenti positum est, si rem ipsam accurate inspiciamus,

Omnino corrupit, atque ea tradidit, quae cum genuina dubitandi ratione ac cognoscenda veritate nihil habent commune. nam commendauit cultoribus philosophiae talem dubitationem, quae non est dubitatio, sed negatio: hine dicendi genera dubitare, reticere, habere fama, evertere & alia usurpat promiscue, quasi sint eiusdem significationis; quin etiam aperte in dicat, quid per dubitationem intellexerit, quando dicit: quin s ida etiam, de quib- dubitabimus, utile erit habere pro falsis, πtanto clarius, quidnam certi6simum ct cognitu faciassimum sit, inuenia us; & alio loco : ista omnia, quae prius ut vera quam maximae credideram, propter hoc unum , quod de iis aliquo modo psise dubitari , deprehendissem, plane falsa esse supposui. at Vero quum C Α

ΥE s I v s certitudinem sensuum negaret, quid mirum, quod dubitationem ad eiusmodi quoque res traxerit. quae per 1 ensus & vere & clarissime percipiuntur, ut de illis dubitandi nobis neutiquam relicta sit facultas. quapropter dicit: 3 Deile supponimus, nudium e se Deum, nultam caelum, nusia corpora, nosque etiam ipsos non habere manus, nec pedes, nec Henique vitam corpus. ex quibus patet, quod etiam de Deo dubitationem institui posse, existimauerit. quod & aliis locis confirmat, siquidem ' supponam, ait, non optimum Deum fon-

Princip. stare. I. s. a. a meritat. IV. 3 Prisc. parr. I. s p. 4 messit I.

Eee rem