장음표시 사용
101쪽
gnitati videmuι, quam in stitiae, latiorem patere campum. Lege enim et iustitia uti erga Iolos homines valemus: benesicratiam et merita porrigimus nonnumquam et ad buxta animantia, quippe emanante, vehit ex largo fonte, mansuetudine. Pertinent namque, equorum labore confectorum alimenta et canum non incunabula modo, Ied et Ienectutis cura ad miatem hominem.
Axioma Quum vero DEvM Optimum maximum ali- Primum ter concipere non possimus, quam tamquam . . Tens periectissimum, a quo omnis nostra pen- Deum. det et exsistentia et conseruatio, cuiusque dei erseetione et superioritate, immo et de vo-untate, Ut a nobis ametur, conuieti sumus:
g. LXXXVlΙ. sequitur co) ut ei debeamus
amorem DEVOTIONIS et OBEDIENTiAE: qui quum
dignus cnte perseeti:limo esse debeat, 6I primum se nobis sua sponte offert axioma: DEvS,
TAMQUAM ENS PERFECTISSIΜUM, ET A Q O TOTIPENDEMUS, OMNlBUS ANIMI Uusus D COLENDUS , EIQUE PERFECTISSIMUM AC INTERNvMQ, o in E OBSEQv IUΜ PRAESTANDVM EST. I Quum enim venerationem, qua ens superius pros quimur, dignam illo esse oporteat: F. LXXXVII. non possumus non colligere, enti perfectissimo deberi Disiligod by Coia te
102쪽
CAP. III. DE NORMA ACTION. HUMAN. Cet. 69heri venerationem summam. Quumque Deus non modo actiones externas, sed et ipsum animum nostrum, perspectissimum habeat: ei nos non exis. terna tantum venerationis signa, verum etiam antismum venerabundum, praestare debere, satis patet. Et hic quidem est cultus ille vel amor, quem sacrae litterae exigunt, ἐν δ τη καὶμα κ μ ω ν, καὶ ἐν ολη τ' ηαων, κα ἐν τ' διανοια ημων, ex toto corde nosyro, ex tota anima nostra, et ex tota mente nostra, Mattb. XXII, 37. vel, quod Luc. X, et . additur, εξ ολης της ἰκυος ημων, ex omnibus viribus nostris.
NOSTRUM IPSORvΜ amor non potest aliter esse comparatus, quam ut perfectione ac felicitate nostra delectemur. . LXXX. Hinc ergo 6r) ad persectionem felicitatemque consequendam, et pro virili conseruandam ampli ficandamque, obligamur. At quum quo ensest perseetus, eo maiorem illi honorem atque obedientiam debeamus : g. LXXXVII. ' 63 cauendum est, ne nos ipsos magis, quam
Deum, amemu S, atque ita in φιλαυτίαν prauam degeneret amor iste nostri immodicus. Ex quo 64) alterum fluit axioma: HOMO NI
HiL EORUM, QUAE AD PERFECTIONEM FELICITATEΜQVE ADSE ENDAM, CONSERUANDAM, AMPLI FICAN DAM E PERTINENT, PRAETERMITTERE TENETvll, ') DvM ID SINE AMORIS DIVINI VIOLATIONE FIERI POSSIT. Nam Deus hominem obligat ad boni fruitionem: q. LXXVIIlI. adeoque ad selicitatem adipiscenis
dam, conseruandam, amplisidandamque. Quum vero aliquando plura ei bona repraeserarentur,
quorum unum altero pracstantius est, Elem. phil. L 3 mori Axioma
erga nos ipsos. Disiti os by Cooste
103쪽
IUR. NAT. ET GENT. LIB. I. mor. g. CXXXXVIIII. Hqu. bonumque minuς, quod nos fruitione maioris boni priuat, pro malo habendum sit: vid. g. CLII, Ia.J nemo non vider, Deum nos obligasse ad id, quod ex bonis pluribus sit optimum, eligendum.
A,I6m, Quandoquidem porro homines omnes notemum his natura aequales sunt, illa vero naturae aede *mo' qualitas aequalia etiam amoris officia exigit:
terius felicitate non minus quidem, at non magis, quam nostra, delectari, adeoque 66)eum perinde, ac nos ipsos; 67 nos ipsos ve-TO non minus, quam proximum, amare teneamur. Vnde 68) tertium axioma: HOMO ΠΟ-MINEM NON ΜINVS, QUAM SEIPSUΜ TENETVR AMARE, NEC ALTERI, QUOD SIBI FIERI NON VULT, FACERE, CONTRA ILLI FACERE OMNIA, QUAE SIBI AB ALTERO FIERI CUPIT.
Peineia Ceterum genuinum hoc esse iuris naturalis pium principium, comparatis, quae supra praemisi-hος Ve' mus, principii cognoscendi requisitis, faciled .h, α' praestabimus. Nihil enim illo potest esse se-adam ν Ius, quum ex ipsa voluntatis diuinae, natu- quarum raeque humanae indole fluat, et, quo ego ma-
st gnopere delector, in ipsis sacris litteris praesidium reperiat. Nihil euidentius, quum Omnes, quae illud ingrediuntur, notiones ita sint comparatae, ut ex sola recta ratione etiam ab homine litterarum nidi, immo et a pagano, cognosci facillime possint. Nihil denique magis sidiaequatum, quum reipsa nos paullo post
104쪽
CAP. IIII. DE ADPLICAT. HUIUS NORMAE cet. 7 I
demonstraturos putemus, nullum esse vel hominis, vel ciuis, ossicium, quod non ex his principiis, tamquam ex uberrimo limpidissimoque sonte, Promanet. CAP. IIII.
DE ADPLICATIONE HUIUS NORMAE AD ACTIONES, ET EMERGENTEINDE HARUM DIFFERENTIA.f. LXXXXU.
VI a iam actionum humanarum liberarum Conne.
indole, visa itidem norma, ad quam xio. illae exigendae sint: proximum est, ut
de ADPLICATIONE HUIvS NORMAE AD ACTIONES
humanas et liberas quaedam adiiciamus. Adplicatio legis ad factum dicitur ivpvTATIO, ac proinde de imputatione potissimum hoc capite erit disserendum.
Quum ergo i MpvTATio sit adplicatio legis Imputa. ad factum, f. LXXXV. ea vero non aliter tio fit fieri possit, quam lege et facto, id est, dua per ς'm-hus propositioniblis, per syllogismum, inter se
et cum tertia comparatis: consequens est, gis etfa. 1 ut 1MpvTATio sit syllogismus vel ratiocina- cti, ad-tio, cuius maiorem propositionem LEX; mi- οQquenorem ACTIO; Conclusionem SENTENTiA ab T. 'Ioluit. ) tionem.' ivpHAnz proprie est aliquid in alterius rationes, vel expensi tabulas referre. Sen. Epist. VIII. me non imputo in solutum de tuo tibi. Quemadmodum ergo hoc fit, comparatis inter se acceptis, et
105쪽
IUR. NAT. ET GENT. LIB. I. Quom do disse
conscia entia in rem alicuius expensis: ita postea commodistinium visum est hoc vocabulum ad exprimendam illam legis ad facta adplicationem, quae itidem fit inllituta huiusmodi comparatione Sic quum apud Liuium Lassi sororem occidisset Horatius et quaestio oriretur, an lex de perduellione, ut eius rei colis ligatis manibus velatoque capite vel intra pomoerium vel extra pomoerium verberati, ex arborci infelici suspenderentur, ad atrocius illud ferocis iuuenis factum sit adplicanda 8 Duumviri iudicandae perduellioni a Tullio Hostilio rege constituti, legem illam ad factum Horatii pertinere iudica-hant. Vnde alter ex his: P. Horati, inquit. tibi perduellionem iudico. I lictor, costiga manus. Prois uocante vero Horatio, eiusque patrocinium iptis patre suscipiente, popuIus reum absoluit. DuUm- Viri itaque ita ratiocinabantur: Oui hominem Iciens dolo malo obtruncat, is, tamquam perduellis, rastigatis
manibus, velatoque capite verberandus et ex arbyre
infelirasu oendendus es. En LEGEMi P. Horatius, sororem gladio transfigens, hominem sciens, dolo m Io , obtruncavit. En FACT- l LII ergo tamquam perduellis, codigatis inanibus, velato capite verberandus , et ex arbore infelice suspendendus. En sENTENTiAM l At aliter rationes subducebat populus. Is enim, quum sororem illam,Curiatii sponsi caedent flebiliter lugentem, hostilem animum erga patriam ostendiste existimaret: absoluens Horatium ita ratiocinabatur : Oui hostem putriae occidit, ab eo, tamquam a perduelis, non es sumendum supplicium. En LEGEM l P. Horatius sororem occidens, hostem patriae occidit. En FACI UM l Ab eo ergo, tamquam a perduelis supplicium non es iumendum. En sENTENTIAM , et eam quidem absolutoriami Duumis uiri ergo factum illud imputabant P. LIoratio; populus non imputabat.
Quandoquidem vero idem supra de CoNSCIENTiA hominis obseruauimus, g. XXXIIlI.
nec tamen haec eadem cum IMPvTATIONE est:
106쪽
CAP. IIII. DE ADPLICAT. HVIVS NORMAE Cet. 732 merito notamus discrimen, quod inter CoM-
admodum enim illa est ratiocinatio de iustitia vel iniustitia actionum propriarum: ita haec de alienis ratiocinatur, legemque Cum illis contendit. Priore casu 3 ipse sibi quisque iudex est; posteriore alius de actionibus nostris iudi-Cat, eaSque cum lege contendit. ')
Quum vero nec omnibus id ossicium incumbat, .ut de aliorum actionibus iudicent, et ea tamen sit naturae humanae labes, ut plerique sibi facile ignoscant, nec de exploranda propria conscientia admodum laborent, de aliorum vero naeuis etiam leuissimis illico urnam moueant: non mirum est, istud tamquam iniquum et improbum reprehendi non modo a Seruatore. Matib. VII, δ. Luc. VI 3 eiusque Apostolo, Rom. II, δ. XIIII, . . Cor. IIII, s. verum etiam ab ipsis scriptoribus profanis , qui solam rectam rationem ducem sequuntur. Hi ne lepida illa fabula de duabus peris, . quarum altera, propriis repleta vitiis, homini post tergam; altera, alienis grauis, ante pectus suspensa sit, cui hanc interpretationem subiunxit Phaeis drus Fab. IV. p. v. q. Hae re videre nossera mala non posum tAlii simul delinquunt, censores sumus. Similia veterum loca quamplurima Isaac. Casaub. ad Pers. p. 3 o. et viri docti ad Phaedri illam fabellam collegerunt, quorum scrinia expilare nolu-
Quemadmodum vero quaelibet legis ad sa- Impu'Elum alienum adplicatio inpurAΥ1oNis nomi '
ne venit: I. LXXXXVII ita ) perinde est, Are kei
siue actio nostra cum lege diuina, siue cum diuino, humana comparetur, itemque siue ipse Deus, vel h
sue homines, quorum ad ossicium id perti- μ' E s neta
107쪽
IvR. NAT. ET GENT. LIB. I. Et mn declara. tur, hominem vel prae mium , vel poenam me ruisse.
net, legem faetii adplicent. Priorem impu
tationem vocabulo, moralisti S recepto, voca-mUS IMPUTATIONEM IN FORO DIVINO, posteriorem IMPUTATIONEM IN FORO HUMANO. lnter utramque vero 6) permagnum illud discrimen intercedit, quod quum in hoc cogitationis poenam nemo patiatur, LIS. D. depsten. Deus tamquam ens omni stium, et quod Obsequium etiam internum iure suo exigit, sq. LXXXXI.) et cogitationes legi aduersas homini iure impUtet.
I Uiderunt hoc et veteres phiIosophi, qui Deum non modo facta omnia hominum, sed et cuiusuis cogitationes perspicere docebant, veluti Thales Milesius, Socrates, Platonici, Pythagoraei, et qui cumque paullo sublimius de Deo philosophabantur. Eorum testimonia collegit Hued in Onas. Alnetam II, 2, Ic . p. I .fequ. Hinc facile patet,quam ipsi rectae rationi consentanea sit interpretatio legis M Dicae, quam dedit Seruator noster Matib. V, 2a. x8.
s. LXXXXVIIII. Quum porro lex,quae factis hominum adplicatur,vel sub comminatione poenae, vel proposito praemio, aliquid praecipiat vel prohibeat: g. LXIIII. inde merito colligimus, 7 IMPv-TAst E idem esse, ac declarare essectum, quem lex aelioni adsignat, huic aelioni competere. Essectus vero ille vocatur MERI TvM , et POENA
quidem, si essectus ille actioni a lege propo
situs malu S; PRAEMIvM, si bonus sit. '
in Praemia vero eum non debeat legislator, faciIepatet, actiones etiam iustas in se non esse meriistorias. Et huc pertinet insignis Christi sententia: Omnia se fereritis, dieite: Iertii inutiles fumus, quia, quod facere debuimus, fecimus Luc. XVII, ro. Si tamen praemia promittit Iegislator, quod fecit
108쪽
CAP. IIII. DE ADPLICAΤ. IIVIVS NORMAE cet. 73 Deu et, dum leges naturae non sui, sed hominum caussa, praescripsit, eosque quam felicissimos esse voluit: q. LXXVIII, 3 a. 33.j tunc quidem meritum dici possunt praemia ratione imputationis, non ratione legislatoris, qui ex mera gratia illa proposuit.
Itaque iMPHATio est ratiocinatio, qua fa- Defini. sturn alienum omnesque eius circumstantiae tio im-
cum lege siue diuina, siue humana, compa- P ' Prantur, actiqnemque illam effectum,a lege pro- ..'
positum, siue bonum, siue malum, mereri, axioma vel non mereri, declaratur. Ex qua defini- ta.
tione porro colligimus, 8 non posse ad liquidum perduci, sitne actio aliqua imputanda,
nec ne, nisi et LEGEM, et ipsius PACTi CIRCUMSTANTIAS Omnes, perspectas habeamus, ad- coque 9 unam saepe πεν ατιν totam rem mu
s. CΙ. Quum ergo LEGEM perspectam esse oporteat Ealap. ei, qui de aelionum imputatione recte iudi- ponit care vel ratiocinari cupit: g. C, 8. consequens D titiam est, Io) ut et certum eum este oporteat, te φx nxς - gem aliquam exstare, et II totam illam legem tionem recte intelligere, adeoque Ia) si verbis breuiori- legis. hus vel obl curioribus concepta sit, ') eam rite INTERPRETARI , id est, mentem legislatoris ex eius verbis aliisque signis distincte repraesentare debeat.
Itaque interpretatio ad ius naturae proprie non pertinet, sed ad leges positivas, siue diuinas, siue humanas. Quum enim interpretatio iuridiea sit dis stincta mentis legislatoris ex eius verbis aliisque signis repraesentatio, CI, D. ius naturae vero
109쪽
76 Iun. NAΤ. ΕΤ GENT. LIB. I. non verbis conceptum, sed per ipsam rectam rationem promulgatum sit: q. X l, I 6. sequitur lane, vi ex verbis aliisque signis mens summi legislatoris erui non possit, adeoquo nec interpretationem il- Iud ius admittat. Ipsa se sine interprete satis inistelligit recta ratio. Arrian. DUC Epict. I, 3. p. g. H-η λογικη μιονηαυlη καὶ ἀυlην κατανοησασα παρείληπleis, τίς τε ἐδε, κα τί δό-
δας αππιτα . Sola facultas ratiocinatrix, ipsa semetipsam inresistens, a rebendit, quid ipsa sit, et quid post, et quanti sit pretii, sese ceteris fa- eultatibus adplicarit.
QVandoquidem vero iNΤERPRES mentem legislatoris ex eius verbis, aliisque signis, diiuncte repraesentat, consequens est: I3 ut et ad Propriam, et translatam verborum significationem, et I ad eorumdem συναφην 1eu nexum cum iis, quae antecedunt vel consequuntur, et is ad ipsius rei naturam atque indolem, et denique vel maxime I 6) ad lcgislatoris finem ac rationem, quae illum ad ferendam legem impulit, attendendum sit, adeoque i illi et sapiant omnino, et mecum faciant, et Ioue iudicent aequo, qui rationem legis eiusdem animam esse profitentur. V1d. praes nostra ad Elem. Pandere
Exemplum insigne, quo ineredibilis huius regulactvtilitas ostenili potest, ipse Seruator noster dedit, dum reprehensus a Iudaeorum magistris, quod die sabbathi opera caritatis necessitatisque non inter mittenda putaret, verum ostendit fontem inter pretandi legem de sabbatho et hinc dixit: το σας
110쪽
CAP. III. DE ADPLICAT. IIVIVS NORMAE cet. 77Θρωπος σια το σάππα'ον. Sabbathum homunis eausa factum, non homo fabbathi causa.
Marc. II, aI. Ex qua sine ratione legis manifesto ac prono veluti alveo fluit , omnia opera, quae hominis veram tranquillitatem pietatemque eo die rurbant, non autem quae ad eius felicitatem ac conseruationem pertinent, esse prohibita. Tolle hanc legis rationem, Unam atque adaequatam, et certissimum erit, in ipsis legis verbis nihil esse, ex quibus incomparabilem illam Christi doctrinam colligere potuisses.
Quum porro ratio legis eiusdem veluti anima sit: U. CIl, I7. conlequens est, I 8 ut Unica legis ratione prorsus et in Vniuersum ceS- sante, etiam ipsam legem cessare oporteat: 19 Vt si ad certum casum illa non quadret, ob rationem legis iste a lege eximendus, idque fundamentum sit INTERPRETATIONIS RESTRICTIVAE; ad quam et Ahuvia ATEM, id est, facultatem Correctricem eius, in quo lex propter uniuersalitatem deficit, recte retuleris. Grol. de Aequit. induli et facilis. Cap. I. n. 3. 2O Vt, si in casum aliquem verba non quadrant, ra
tio tamen legis illi adplicari omnino possit, in
de emergat INTERΡRETATIO EXTENSivA : denique , Vt, legis verbis ac ratione pari passa ambulantibus, iNTERpRETATIONI iancum DECLARATIVAE locus sit. ')' Ita restrictiue Cliristus interpretatur legem de fabis
bathor extensiue legem de adulterio et homicidio. Mutth. V. Quod quum non facerent Pharisaei, male de imputatione actionum ratiocinaban tur. Hinc Apostolis, spicas sabbatho vellentibus, et ipli Seruatori, sabbatho sananti, exprobrabant i religi Et variae spe