장음표시 사용
121쪽
Quum vero in imputatione non modo personae, sed et reliquarum circumstantiaruiri habenda sit ratio : f. C, 8 iste vero concursus circumstantiarum obiecti, loci, temporis, viriumque sussicientium, OCCASio vocetur, sine qua aliquid fieri a nemine potest: Consequens est, s ) ut non excusetur quidem, quem ad peccandum inuitat occasio : ') nec sue) qui occasionem bene agendi socordia sua amittit: at s6 nemini tamen imputanda sit omissio actionis, si agendi occasio defuerit.
I Nam et vitanda peccandi occasio, et pugnandum colluctandumque crat cum vitiorum blandimentis. Elem.Phil. mor. q. CCLXXXXI. et CCLXXXXIII. Id qui non facit, in culpa est, si cupiditatibus su cubuerit. . Est ergo actionis istius auctor et caussa, ac proinde illa ei iure imputatur. Misera ergo excusatio illa Chaereae apud Terent. Euntich. III, s. v. so. An ego occasionem mihi Uentatam, tantam, tam breuem , tam optatum , tum inspera . tam, amitterem' Uccasione enim se inuitari ad peccandum passus fuerat. Contra quanta sit culpa, Occasioni bene agendi manum non iniicere, elegante parabola de seruis collybistis ostendit Ser uator sapientissimus Matth. XXV, ιψ.seqv.
f. CXV. Multo minus itaque sy) omissio earum actio, num, quae Per rerum naturam, vel 18) per leges, bonosque mores patrari non possimi, vel saltim, s9 ad quas edendas agens viribus destituitur, cuiquam recte imputantur: nisi isso quatenus quis vel vires, quibus pollebat, sua culpa detriuerit, vel cli ea, quae fieri non polle
122쪽
CAP. IIII. DE ADPLICAT. HUIUS NORMAE cet. 89
praesciuerat, temere vel sciens dolo malo promiserit. '
Iine facile patet, cur obaeratum, qui bona abliguriuit, non exeuset indigentia, quia nimirum sua culpa vires detriuit , et cur, qui alehymistarum sapientisin iactans, viris principibus aureos monses promisit, postea ubi fumum vendidisse deprehenditur, stellionatus damnetur, aeque ac ille, qui dolo malo thesauros promisit, quale exemplum Cesellii Bassi est apud Tacit. Amal. XVI, δ.
Ceterum actiones, ita comparatae cum ΠΟrma, Varias adsumunt denominationes. Si enim secundum omneS πεος ασεις rectae rationi, non
cogenti, seu obligationi internae 9. VII. conformes sunt, BONAE; sin vel in una altera uecircumstantia a recta ratione in unam alteramue partem deflectunt, Μ ALAE adpellantur, exiisque definitionibus consequitur, 62 ut actionem et materialiter, et formaliter, ceu loquuntur philosophi, bonam esse oporteat, nisi malis debeat accenseri. ')' Hinc Pharisaeorum largitiones, ieiunia, totaque vitae austeritas non erant actiones bonae, quam uis materialiter rectae rationi conformes viderenis tur , quoniam non ex propolito rectae rationi obis sequendi, sed ex fastu et opinione meriti, tam quam ex fonte, promanabant. Elem. phil. mor CCXXI, . Nimirum non bona tantum, agenda sunt, sed et bene agendum, quidquid agas. Recte Philemon apud Stobaeum Serm. IX. iustum
123쪽
NR. NAT. EΤ GENT. LIB. I. Non, quisquis ilia quolibet praestat modo, Sed qui, dolosi nescim suci, integra Probitate iustas esse, non credi, sudet.
q. CXVII. o. . Deinde, si actiones cum lege contendas:
iustae et eae, quae legi per omnia conueniunt, ivsTAE; iniustae8. quae vel in una, vel altera circumstantia, a lege discrepant, INIVSTAE, itemqUe PECCATA UO-
cantur. Vnde facile intelligis, 63 cur omne peccatum in ἁνοι ta consistere, doceat Ioannes r. Elis. III, .
Distri- Denique, quum lex, vel diuina voluntas, nos me in ad amorem obstringat, f. LXXVlIII, 3s ' amor vero alius sit iustitiae, alius humanitatis es et beneficentiae te g. LXXXII. sequ1 6 actio,
hone- amori iustitiae per Omnia conuenienS, ivsTA ;st. , iΠ- ab eodem vel minimum discrepans iNivs6 οῦ inhon. 6 quae ex amore humanitatis et beneficen-stis. . tiae proficiscitur, HONESTA; quae eidem adue
satur, INHONESTA, TURPIS , itemque INHvΜΑ-NA adpellatur. Ex quo etiam, 66o quid intersit inter ivsTiTIAM EXPLETRICEM, et ATTRI-BvTRIcis, facile intelligitur. CAP.
124쪽
CAP. U. DE OFFICIIS HOMINIS ERGA DEUM. 9r
DE OFFICIIS HOMINIS ERGA DEUM.
g. CXVIIII. ae adhuc praemittenda duXimus, ea Transi. ad principia disciplinae pulcherrimae '
pertinent. Proximum est, Vt ad ipse, ἡ quae ivs NATURAE Vniuerso generi humano Ipsi, os. sngulisque praescribit, OFFICIA Progrediamur. ficiis. Quod enim Graeci philosophi το Aον, et Stoici καθῆκος vocabant: id postea ullius, hanc sapientiae partem Latinis litteris illustraturus, non sine delectu, adhibitoque amicorum comsilio, primus OFFiCivat adpellasse videtur. In Stoicos o tum vocasse το καθηκον, eamque do trinam apud illos non postremam philosophiae moralis partem constituisse, auctor est Diogenes Laertius, qui non modo Stoicorum de ossiciis do. Omata praecipua breuiter et luculenter exposuit 1ib. VII segm. ιο8.seqv. verum passim laudauit eo xum libros πιρὶ του mo νωιτος, veluti Zenonis, Lib. VII, 4. Cleanthis, Cap. VII, /ys. Spnam, Lib. VII. /78. quemadmodum et Chrylippi librum eiusdem argumenti memorat Plutarch. de repugnis Stola p. ros. Panaetii Cicero de o . III, i olidonii idem ad Attis XVI, D. Quorum exemploquum et Cicero similem librum Latine scripullera de Latina sollicitus inscriptione, subductis ratio nibus omnibus, non aliud vocabulum inuenit comis modius , quo το καΘηκον Stoicorum exprimeret, quam o ic ivM. Ita enim ille ad Attic. ara, .suod de inseriptione qnaeris, non dubito, quin Θηκον ineium fit, nisi quid tu aliud. Sed instriaptis planior DE OFFICIIS.
125쪽
Heli Per OFFICivra vero intelligimus a monem, EVdesini' obligatione siue perfecta, siue imperiam, le- μ' gi nis consormandam. Nec per omnia probare possumus definitionem Stoicam, quod osticium sit ο-ευλογον τε iκει ἀπολογατμιον, quod cur factum sit, probabilis ratio reddi possis, vel οσον λογος ωρῶ ποιῶν , quae ratio facienda suaserit. I Laert. VII, log. IOI. Cic. derim. III, IZ.
I Quum enim nihil temere fiat, cuius non probabilis' reddi possit ratio: quidquid lit, non modo abi hominibus, sed et a brutis animantibus, id ad officium pertinebit. Et ita sane rem intellexe runt ipsi Stoici, de quibus Laert. VII, ro . το καμ
peium autem pertingere aiunt ad plantas etiam et animantes. Notari navique et in his officiis. Itaque verum quidem est , rarionem habere Oporia tere ossicium, ted eam quae hominem impellat ad agendum, vel omittendum, non bruta, id est,
s. CXXI. Elu, . Quum ergo Ossicium sit actio, legi consor- demi, manda: ρ. CXX. facile patet, i) ossicium doles. concipi non polle sine lege, nec a ossicium facere, qui sibi ipse, quod nulla lex praecipit, imperat: 3 cessare aliquid esse ossicii, sublata, quae illud antea praecipiebat, lege, eiusque ratione: si quando lex cenis tantum personis praejcripta sit, saepe Contingere, Ut duorum, qui faciunt idem, alter ossicio satisfecisse, alter contra officium egisse, dicatur.
126쪽
CAP. v. DE OFFICIIS HOMINIS ERGA DEUM 93 Operae pretium fuerit, has propositiones exemplis illustrare. Neino dixerit, officium fecisse Origenem, dum ipso sibi virilia ademit, sue ferro in se saeuierit . ut refert Hieronym. Epip. LXV siue, 'quod alii tradiderunt apud Epiphan. t aer. LXIIII,
3. medicamentis sese evirarit Neque enim ulla lex diuina eam in rem exstat . ipseque postea fassiis est origenes, se male interpretatum esse locum Matth. XVIIII, I. Uid. Huet. Origeniana I, I, Py. p. 8. Nemo deinde negauerit, contra officium facturum Christianuni, qui vel circumcisionis legem accipere, vel Deum sacrificiis propitiare velit , quamuis utrumque Olim ad fidelium ossicium petis tineret. GaI. III, M. as. IIII, 7. 4. s. V, 2. Col. II, 2ο. Hebr. VIIII, p. o. Denique si quis occupet om-cium iudicis, quem sacro munere fungi oportebat, praeter ossicium agit, et ἀλλοτρι επισκοπιας reus est, quum idem faciens iudex, quod officii est, faciat. P. Petr. IIII, Is.
Quumque obligatio, ex qua quisque, quod Diuisio ossicii est, facit, vel perseeta, vcl impersecta sit: g. CXX. ue OFPi Civat quoque aliud PLRr impesse.
rum illud ex obligatione perfecta seu lege; hoc ex imperfecta, seu virtute, proficiscitur. ')
Sie officia pERFECTA sunt neminem laedere, seruare pacta, damna data resarcire, et similia. lMμEnFECTA, Opis nostrae indigis subuenire, stipem elargiri pauperibus, errantibus comiter monstrare viam, rerum sitarum incertis consili qm dare, et quae . sunt huius generis alia. Vid. Cicero de ossis. III,
Dcinde quum norma ossiciorum sit lex, lanatu- 4. XXI, I. a.) lex vero vel riuina vel humiana L.
127쪽
ipsos. et alios homines. Funda.
sit, diuina denique in naturalem et positivam disipesci possit: 6ὶ totus licia' etiam erunt officia, quorum T) illa, quae ad legis diuinae na
turalis normam componuntur, NATURALIA δὴ)quae legi diuinae positivae attemperantur, CustisTIANA; 9 quae denique ex legis humanae praescripto praestantur, CiviLIA adpellare licebit.
E. g. NAT ALlA officia sunt, Deum religiose e Iere, parentibus parere , vim atque iniuriam a sopropulsare, t. a. l. 3. D. de ius. et ture. officia CARisTlANA, se ipsum abnegare. crucem ferre, Christum imitari. Civi LlA, tributa pendere, eo tra pristinam formam non aedificare. sollemnit tes, quas leges in singulis actibus exigunt, adhibere, tempora fatalia in lite forens obseruare, ce
g. CXXIIII. Denique praecipua ossiciorum diuisio ab ipso obiecto proficiscitur. Quemadmodum
enim tria sunt, quibus Certa officia debemus, entia, DEUS, NOS IPSI, et ALu HOMiNES: g. LXXXX.) io ita totidem sunt ossiciorum genera, quorum alia DEO O. M; alia NOBIS IPSIS; alia ALus .HOMINi Bus praestanda sunt, de quibus iam suo ordine erit agendum.
Quod ad ossicia E9GA DEvM attinet, ea eX Dei perfectionibus infinitis eruenda esse, iam1upra monuimus, j. LXXXVt l,s I. in atque in
de collegimus, eum non alio amore, quam DEUOTIONIS ac OBEDi EN I IAE Prosequendum, ac proinde, tamquam enS perfectissimum, a quo
toti pendemus, omnibus animi viribus colen dum p
128쪽
CAP. U. DE OFFICIIS HOMINIS ERGA DEvn. 9sdum, eique persectissimum ae internum obsequium praestandum esse. I. LXXXXI, 61. .
Quum ergo Omnia, quae DEo o. M. debe- 25g''mus, ossicia ex infinitis eius perfectionibus .p ii, eruenda sint: g. CXXV. consequens est, nem 1i ut obstrictus sit homo ad notitiam Dei eius- Dei. que persectionum vivam non modo adquirendam, sed et Ia) quotidie magis magisque amplificandam, et I 3 ad maiorem certitudinis atque euidentiae gradum euehendam. Quod quum fieri possit tum meditatione adsidua earum veritatum, quaS ipsa recta ratio suggerit,
tum rerum creatarum contemplatione, tum
insignium, quae quotidie animaduertere possumus, sapientiae prouidentiaeque diuinae argumentorum consideratione adcuratiore: nemo non videt, I vi ad omnia haec nos esse omnino obligatos, Is) eosq ue, qui haec cuiuis obuia Deum inuestigandi media negligunt, si sanam mentem nacti sint, in ignoratione; etsi Deo vllam imperfectionem tribuant, in errore in excusabili, versari. ' 3. CVII, 33
Iline et Apostoluς το γνωτον του Θεου, id est quod de Deo cognoseipotes, ipsis paganis manifestum esse testatur, quia τά άορα loe άυlὐ seu inuisibilia D iiam inde a mundi primordiis ex rebus creatis inis numerisque sempiternae potentiae ac diuini ratis argumentis intelligi ac pervideri potuerint, atque inde colligit, ειν ἀυφους ἀναπολογηπους, osse in Ios inexcusabiles. Rom. I, eto. Et unde quaelo illegentium omnium de Deo eiusque perfectionibus consensus , quem Urgent Cicero suas. Tusc. I, ιI. de nat. Deor. II. a. Maxim. Tyr. Diff. Platon.
129쪽
9 6 Iust. NAT. ET GENT. LIB. I. XXXVIII. Aelian. Var. rastor. II,4 Seneca Epis.
CXVII s Quamuis enim consentiens illa gentium opinio non lit argumentum Deum exlittere: q. LXxi inde tamen luculenter demonstratur, quod scripserat Apostolus, Φανερον ε4veqτο γνωςον του θεου Unde Cicero de Nat. Deor.
II, a. si quis dubitet, an sit Dem, se haud fune intelligere, ait, cur n idem, sol fit, an mιί sit, dubitet.
. . f. CXXVII. Et re- Ex eodem patet, I 63 ad ossicium nostrum
ctis de pertinere, ut rectas de DEo sententias habea- eQ ς' V mus, ' eumque I et exsistere, et I 83 w- sectio is rum omnium auctorem ac conditorem esse, et bus sen- I9 omnia sua prouidentia regere ac Conseruatenti S. re, eto rerum praecipue humanarum curam gerere, denique 2s eumdem esse enS SIMPLEMAEIERNUM, INDEPENDENS, INCOMPAFHENSIBILE, OMNi PRAESENS, UNUM, INTELLIGENS, SAPIEΝ-TISSIM V Μ, PRAESCIUM, OMNιSCIUM, LIBERRIME voLENS, ΟΜ Ni POTENS, VERAX , IUSTUΜ aC OPTI-
MvΜ, Elem philo c. nior. f. CLXXXII seqv. non modo persuasi, sed et certo conuicti simus.
νο ε ν, Oφνας υπολη νεις αυὶων Uc-, ως. ονlων κ δοικήωντα ολαίους και δικmωρ. Religionis erga Deus immortales praecipuum iPudesbyeire: rectas de iis habere opiniones ut 1entias, et esse eos, et bene iusteque administrare uniuersa. Et iane mirifice falluntur, qui solam probitarem vitaeque integritatem totam religionem abiolis uere libi persuadent, et perinde elle existimant, quid qui que de Deo et, rebus diuinis sentiat. Quum erum omnia erga Deum osticia ex eiUS perfectioni
130쪽
CAP. v. DE OFFICIIS HOMINIS ERGA DEvΜ. 97fectionibus eruenda sint: q. CXXV. qui fieri pot-
. est, ut quis Deum ea , qua par est, veneratione prosequatur, eique per omnia parendum esse, st tuat, qui vel ignorat eius perfectiones, vel de iis
peruersissimas sententias imbibit 3 q. XXX.
Qui Deum, eiusque persectiones, praefricte Omnis
negat, IMPIvS; qui ei imperseditones, a natura Dei abhorrentes, tribuit, vocabulo e sacris litteris depromto, BLASPIIEΜvS adpellatur. Quum inexeu- ergo et qui perfectiones Dei non agnoscunt, sabilis. quas cognoscere poterant, in ignoratione; et qui ei ullam imperfectionem tribuunt, in er- ι rore inexcusabili versentur: nemo dubitabit,ar quin omnis IMPIETAS et BLASPHEΜiA sit inexcusabilis: et 23 quin lΜPii sint, ac αναπολογητοι, qui Numen esse, vel illud uniuersum
hoc curare, obstinato animo negant, aq)BLAS PHEΜI autem, quicumque paganorum cum
Homero, aliisque poetis, plures Deos, eosque inter se litigantes, adulteros, incestuosos, quin et deformes, Claudicantes, vulneribus confossos, et muliebriter eiulantes, finxerunt, et as) tam absurdas de Diis sententias non modo verbis professi sunt, sed et 2 6 simulacris horrendis, et 27 caerimoniis nefandis ac turpissimis, hominum Oculis exponere non dubitarunt. '
Aeriter merito hane impietatem ae blasphemiam paganis exprobrarunt scriptores Christiani, apologiarum auctores , veluti Iustinus Martyr, Athenagoras, Theophilus Antiochenus, Tatianus, Hermias, Tertullianus, Cyprianus, Minucius Felix, Arnobius, Lactantius, Eusebius, lulius Fi micus Μaternus, et alii. Quin, quod magis mi-G xeris,