장음표시 사용
201쪽
similiumque criminum illustrat Pusendoctus
DE OFFICIIS ERGA ALIOS INEM FECTIS.- g. CCXIII.
Ta satis nobis demonstrasse videmur, neminem esse laedendum: quin et ostendis. te, in quo consistat alterius laesio. Iam ergo proximum esset, ut, quomodo suum cuique tribuendum sit, eadem industria explicaremus, 3. CLXXV.) nisi haec ossicia Hupo-THEriCA ita essent comparata, ut sine impe feetarum natura et indole intelligi nequeant. I. CLXXVI. ὶ Quare consultissimum fuerit,
tractationem hanc praemittere, attamen ici iterum iterumque monere, ne υ ζον προτερον, i. e. Crimen, aeui nostri Rhadamanthis capitale, scientes dolo malo perpetrasse videamur.
Melo. Fons horum ossiciorum omnium est AMOR Tum im- ΗvΜΑNιTATIS vel BENEFICENT1AE, I. LXXXIIII. P cle' quo ei, quem amamus, et id libenter tribui-G0rum mus quod ei non debemus iure stri , et
metitam quod tamen ad eluS felicitatem pertinere animis et diui. aduertimUS. Quum vero HVMANiTAS nos sine so. detrimento; BENEFICENTi A et cum detrimento
CIA etiam impERFECTA duorum generum esse, et in Ossicia Hv Nia Aiis vel iNNOXIAE FTiLITATIS
202쪽
CAP. VIII. DE OFFICIIS ERGA ALIOS IMPERF. I 69
ATls, et BENEFICENTIAE, recte dispesci, patet. Vtraque a ob multarum rerum necessariarum indigentiam, tam sunt necessaria, ut homines sine iis vitam suauiter et commode traducere non possint.
Quum ergo et horum officiorum non alia De sis esse possit norma, quam nostri ipsius amor, om 'adeoque alioS amare teneamur, tamquam nos
ipsos: . LXXXXIII, 66. consequens est, 3 ut quod nobis fieri ab aliis volumus, id et
aliis facere teneamur. . LXXXVIII, Ss. Vnde et supra, . dum certum principium, ad quod omnia, quae aliis hominibus praestanda sint, officia reserri possint, praemisimuS, inueni-
inus regulam : HOMO HΟΜ1NEΜ NON MINUS, ΑΜ SEIPSUM, TENETUR AΜARE, NEC ALTERI,
QUOD SIBI NON VULT, FACERE, unde ossicia persecta deduximuS, CONTRA ILLA FACERE
OMNIA , QUAE SIBI AB ALTERO FIERI CUPIT.
3. LXXXXIII, 68. Vnde ossicia omnia imperfecta, tum immanitatis, tum benescentias prono alveo fluere, res ipsa docebit.
Primo itaque nemo sibi vult ea denegari, Obliga- quae alter sine detrimento suo praestare pol x ' 40 est Ergo et alteri quisque talia liberaliter praestare tenetur. Inhumanissimum ergo dixeriS ne d merito, qui alterum, quum possit, ope et trime consilio non iuuat, vel eius res non seruat pro I P Virili ,.3ὶ errantem non reuocat in viam, c)si i 'tienti aquam profluentem; 7ὶ algenti ignem; L s o aestu
203쪽
17o aestu languenti umbram, negat, vel8 aliquid ab altero cum eius incommodo exigit, quod facilius et sine suo alteriusque detrimento Cori- sequi posset. Quin 9 adeo leuis ac tralaticia est haec benignitas, ut saepe per legeS vel Cori- suetudines Ouicia haec imperfecta in perfecta transire videamus.
Sie legibus cautum fuerat apud Athenienses, ut diris deuoueretur, quisquis erranti non monstranset viam. Hinc sententia Diphili: ἀγνοεις, ἐντιῶς άρους, ὁτι ει τις μην φράσαs την θην οδον; An nescis, quod in exsecrationibus gus-qWe st, si quis rectam viam non ostenderit' Sic Ieia
gibus quoque Romani cauerant, ut quis alterum actione compellere posset ad rem exhibendam, qui sibi nec ex pacto ullo, nec ex delicto, esset obligatus Ad consuetudinem vero prouocat Latona apud Ovid. Metan orph. VI. N. y u. suid prohibetis aquas Τ inis communis aquarum Et Seneca Controu. I, r. Iniquum est, cota sis manum non porrigere. Commune boe ius generis fuismani es. Commune ius. id est, consuetudo, comomuni omnium gentium consensu recepta.
Nee non Eiusdem prope innoxiae utilitatis est ro η' . - praestatio rerum, quarum tanta nobis adfluem abunda. Ua Vt eas sne notabili aliquo detrimen-mus: to cum aliis possimus communicare, itemque II) earum rerum, quae alioquin apud nos essent, periturae, in aliorum utilitatem di spensatio: ut adeo 1a et illi valde inhumani sint, qui res tales corrumpunt, flammis absumunt, in ma
re proiiciunt, in terra clam defodiunt . tan
204쪽
CAP. VIII. DE OFFICIIS ERGA ALIOS IMPERF. III
tum ut nein O aliorum inde aliquid capiat utilitatis.
Est et haee satis tralatilia humanitas, et veluti alister eius gradus. Quemadmodum vero, qui cutis quam haec officia denegant, valde inhumani iunci ita iniqui actionum suarum aestimatores videnrur, qui ideo maximas sibi gratias deberi existimant. Terent. Andr. II, a. v. D. Mutiquam officium liberi esse bominis puto, quum is nihil promereat, po- sulare, id gratiae adponi sibi. Quis vero magnam rem praestit ita hospiti. dixerit Calabrum, de quo Horat. Dis. I, I, U. 8 . suo more piris vesci Calaber iubet bospes. Tumefecisi locupletem. Vescere sodes. Iam satis est. At tu quantumuis istis. Benigne. Non iuuisa feres pueris munuscula paruis.
Tam teneor dono, quam se dimittor onustas. Vt libeto bare poreis hodie eomedenda relinques. Prodigus et sultus donat, quae uernit et odit. Perquam inhumanus est, qui talia aliis indigentiis bus negat: non multo plus quam inhumanus, quidum ea otari, tam beneficus libi videtur, ut ideo alterum sibi perpetuo obstrictum habere debeat.
At quum talia aliis praestare teneamur ex amore, quo nos alioS prosequi iubet Deus O.
M, sq. CCXV. nemo vero alterum seipso magis amare teneatur: 9 LXXXX lII, 6s. consequens est, i 3 ut, si his ossiciis nobis ipsis,
vel amicis, nos obituros esse, praeuideamuS, ea iure aliis denegemus. Quod quum vel maxime contingere possit in itatu naturali, ubi nullus nos tutos praestat magistratus, si hostibus manifestis prodesse hoc modo non dubi
temus : facile reddi potest ratio I cur in sta-Quid st
noxia nobis frutura sit humanistas Distii od by Cooste
205쪽
tu naturali hosti, quatenus hostili erga nos animo est, etiam innoxiae utilitatis ossicia iure denegemus, is contra in statu ciuili eo obteri
tu nemo temere sine reprehensione utatur. Sie in bello hostes iure prohibemus aquatione, iure item corrumpimus commeatum, ne illis, nos invasuris, utilitatem praestet. Sed haec omnia eatenus iure fiunt, quatenus hostili in nos sunt animo. Alioquin enim, si nobis obesse non possimi, omnino humanitatis jnsignem ferunt laudem, qui et hostes, e. g. captiuos, vel morbo decumbentes, sine insigni detrimento suo iuuant. Quumque in statu ciuili non temere nobis nocere possit hostis, . . quem saltim magistratus auctoritas in ordinem coia gere potest: inhumanus omnino est, qui et hosti, immo et scelerato homini, has innoxiae utilitatis res subtrahit, quum hic misereri oporteat B τον τροπον, ἀλλά τον αν αμον, ω μὴ τονανθρωπον, αλλα το ανΘζωπινον, non mores, feae hominem, vel si non seminem, at saltim humaniatatem , uti recte vidit Aristoteles apud Diog-
Laert. H rt. Quare vix excusanda est inli manitas. Atheniensium, qui Socratis accusatores ita auersiati sunt, ut nec ignem iis accenderent, . nec interrogantibus responderent, neque in balneo aqua Uterentur eadem, donec illi odii impatientia sese suspenderent. Plutarch. de inuid. et Od. p. Π8. Humam nitas et inimicis debetur.
Immo potius, quum amor, ex quo haec ossicia proficiscuntur, non ob alterius merita, sed ob aequalitatem naturae, debeatur: g.
LXXXVIII,) facile patet, 16) et inimicis, non
denegandas esse res, quibus abundamus, et
quae sine detrimento nostro praestari possisnt, quin i tanto splendidiorem fore hanc humanitatem , quanto minus illa cum spe aliaua insignem
206쪽
CAP. vIII. DE OFFICIIS ERGA ALIOS IMPERF ID
fgnem gratiam abest. Ihostibus ineundi coniuncta
Nouimus haec Christianis inculcari Matrab. V, s. c. VI, n. iisdemque ob oculos poni exemplum ipsius Patris coelestis, qui solem suum oriri facit super bonos et malas. et pluit super iustos et inlusos.
At eiusdem veritatis ipsam rectam rationem, Coninsiderata humanae naturae aequalitate, non esse
ignaram, vel inde patet . quod Socrates ex insti-ruto profligauit vulgarem sententiam, amicis benefaciendum, male inimicis: teste Themistio Orat. ad Valent. debelgo uictis. Et quid excellentius ab homine, experte sacrarum litterarum, scribi potuit, quam illud Hieroclis in aur. Dthag. carm. p. 8.
ἐχθρον τίθεταs. ει τον άζετη κεκοσμημενον προς κοινωνι- τον ἁγαθον ἐκ πάντων
etiam, ut recte dicatur, uirum bonam odisse nemianem, solumque bonum et amicum ex ere. suum enim bonum diligit, non eum qui malin sit, putat inimicum. Sin autem virtute praeditum quaerit ad societatem, ex omnibus eum deligit, qui probus si, atque in amicitiae legibus Deum ipsum imitatur, qui
nullam quidem solet odisse, j ed eum potissimum, qui bonus es, amplecti et diligere.
At quum tamen amor ille humanitatis, ex obser- quo haec ossicia, tamquam ex fonte limpidissi uandit mo, promanant, directricem veluti habeat sa- a. pientiam, s. LXXXIII, 4s. sapientia Vero sit neeessi facultas, ea, quae ad nostram aliorumque se- tudiniς. licita-
207쪽
licitatem pertinent, discernendi: . eod. inde colligimus, I 8 non solum personarum, sed et necessitatis, qua alter premitur, habendam esse rationem, adeoque I9) in pari caussa, si omnibus non possit satisfieri, plus humanitatis deberi viro bono, quam scelerato, 2o plus amico, quam inimico, ai) plus cognato et necessario, quam extraneo; ' ar)plus denique ei, qui magis, quam qui minus opis nostrae indiget. Et eatenus recte illustris LEi Ni Tius, iustitiam amorem sapientis esse, statuit.
Hinc et Pythagoras certos amoris huius gradus diis stinxit in aureo carm. v. q. seqv.
Των σ'-αζDrη ποιευ φίλον, oςις - φτος. Inde parentis honos sequitor tum sanguinis ordor Pos alii junio, virtus ut maxima, amici. Quam Pythagorae sententiam praeclare, uti solet, interpretatur Hierocles p. s. seqv.
Sublimior est amoris gradus, quem supra BENEFlCENTIAE vocavimus, g. CCXIIII. quia amor ille ita comparatus est, ut noS et cum aliquo detrimento aliis pro virili prodesse iubeat. Quum enim, quae nobis fieri cupimus, ea, et aliis facere teneamur, g. LXXXVII l, ss. et saepenumero incidant casus, ut infelicissimi nobis videremur, nisi alii nobis, quae desunt,
liberaliter elargirentur, tunc vero nemo te
mere sit, Uain illa sibi praestari cupiat: consequens est, Σ3 ut his casibus aliis ut cum de
208쪽
CAP. VIII. DE OFFICIIS ERGA ALIOS IMPERF. Ita
trimento ea, quae illis deesse animaduertimus, liberaliter elargiamur. '
ELARGIRi vero dicimur, non quod commodamus, vel pro certa mercede concedimus, sed quod alteri sine spe vel restitutionis, vel retributionis, damus. Itaque si rem do, ut recipiam, vel, ut saltim mercedem feram: actus hic incidit in contra trum. Sin do sine spe restitutionis vel retributionis: vera haec beneficentia vel largitas est. Seneca de Benef. VI, νή. Ilios ex toto praeteribo, quorum mercenarium beneficium es, quod qui dat, non computat, cui, sed quanti daturus sit, quo undique in se conuersum est. Vendit mihi aliquis frumentum, vivere non possum, nis emero: sed non debeo vitam, quia emi. - Νec quam necessariumsu
rit, aesimo, Me quo victurus non fui: sed quam gratuitum, quod non babtiissem, nisi emissem, in
quo mercatθr non cogitauit, quantum auxilii adla
turus esset mibi, sed quantum lacrum Mi. Ouod
emi, non debeo. Quamuis vero hamata non esse oporteat beneficia: nemo tamen benefacit alteri, quin hunc sibi ad amorem mutuum deuincire ve-iit. Ac proinde alter, qui beneficia accipit, eo ipso se tacite ad mutuum amorem omnino obstriningit.
Itaque BENEFICivM est, res vel actio, alteri Quid profutura, quam ei sine spe restitutionis aut benesi , retributionis praestamus. Studium Vero al--bia teri talia praestandi BENEFICENTIAM, Vocamus . fiet om quemadmodum studium et promtitudinem, al- tas Τteri ea cum obligatione restitutionis vel compensationis praestandi, quae ipsi prosunt, oFFiciosiΤATEM adpellauit. Sidon. Apollin. Carm. XXIII. v. ψ7δ. Quamuis vero ea, quae ita praestantur, beneflciorum nomine non veniant: magni tamen fieri omnino debent, et grato animo
209쪽
luntate aliis uti litatem adferen
animo accipienda sunt, si vel maioris sint, quam ut mercedem admittant, vel ab eo, quem ad id praestandum non obligat officii ratio, praestentur ')I Vidit et hoe Senoea ibid. Cap. XV. Im modo, ininquit, ne medico quidquam debere te, nisimerce lam, diere: nee praeceptori quia aliquid numeraiaueris. Atqui omnium homm apud nos magna cariatas , magna reuerentia est. Aduersm boe res ondritur, quaedam pluris esse, qream emuntur. Emis a medico rem inaestimabrum, vitam ac valetudinem bonam e a bonarum artium praeceptore sudia liber Ita , et animi mittim Itaque bis non rei pretium, sed operae. soluitur. quod deseruiunt, quod a rebus His auocati nobis vacant. Mercedem non meriti, sed occupationis suae,ferunt. Postea tamen et aliam rationem, cur et iis, qui talia praestant, gratum animum debeamus, reddit, dum Cap. XVI. ista subiungit. suid ergo ' quare medico et praeceptori plus quiddam debeo . nee aduersus illas mercede deis fungor' suis ex medies et praeceptore in amictim transeunt et nos non arte. quam Uentauus, Obligant, sed benigna et familiari voluntate.
Quum ergo beneficentia sit studium ea, quae alteri profutura animaduertimus, pra standi β. CCXXII. nemo non videt, eius virtutis laudem sibi frustra adrogare eos, qui, ut ille seruulus Terentianus, Hecyr. V, .mmplus saepe boni ignorantes imprudentesque faciunt, quam scientes antea Vmquam : g. XXXXVIII. vel as) qui consilio nocendi alteri benefaciunt, vel 26) non alia ratione ad benefaciendum excitantur, quam quod id beneficium sibi magis, quam aliis, profuturum existimenti Ex quo porro patet, a7 in
210쪽
CAP. VIII. DE OFFICIIS ERGA ALIOS IMPERF. I77
diiudicandis beneficiis animum magis et Consilium benefactoris, quam ipsum actum atque . esseehim, esse aestimandum. '' Vt exemplis illustremus has conclusiones di nemo, dixerit, beneficio adfici alterum cui rei ignari litte- , ras, boni quid nunciantes, tradidimus: nec quemi quis commendat, tantum ut alio loco sit, ipseque vacua dominetur in aula et nec qui arbores suae voluptatis caussa plantauit, si umbra earum et viciis nus, praeter eius animi sententiam fruatur. Huc Iertinet elegans fabella Phaedri Laa. de mustela, abomine prehensa, quae, quum instantem effugere Cupiens necem. rogaret, ut sibi parceretur, quum molestis muribus purget domum, triste hoc tuis Ierit responsum:
Faceres, si mussa mei: Gratum esset, et dedissem veniam supplici
Nunc quia laboras, ut fruaris reliquiis, suae Ant rosuri, Amul et ipsios deuores, Noli imputare vaniam beneficium mihi. Hoc enim, ipso interpretante Phaedro infe dictum debent illi agnoscere, quorum priuata Jeruit vitruim sibi, et meritum inane iactant imprudentibuου.
Quumque ex amore haec beneficia profi- Beneficisci debeant, isque semper coniunctus sit cum stat
sapientia: g. LXXXIII, 4s. facile patet, a 8) 222
profusionem, et qu1duis potius, quam libe- dispen. ralitatem, esse, Cui ratio non constat: nec 29 sanda. beneficiorum vocabulo digna videri, quae- Cumque ex ambitione magis et iactantia, quam
ex amore, vel 3o non indigis, sed opulentioribus,' immo 3 i)indignis potius, quam viris honis, vel quae denique, 32 turbato illo necessitudinum ordine, de quo supra quaedam monuimus, CCXX. praestantur.