장음표시 사용
291쪽
r I 8 IVR. NAT. ET GENT. LIB. l. tum dominium utile eonceditur, q. CCLXXVIII. seqv. vel si res fideicommisso oneratur, cetera. Constituto porro vlafructu, etiam ius possidendi, quod domino alias denegari non potest, restringi intur, quemadmodum dominio utili alicui concesso, domino superiori vel directo nec rem possidendi, nec . quod ad dominium utile attinet, vindicandi ius est.
Domu hactenus quidem de ivnsus, quae ex numneis dominio Oriuntur, quantum satis est, diximus. minem Quum vero correlata sint iVS et OBLIGATIO, aci0'in proinde, possito iure, ponatur Obligatio: β.
ii h VlI- consequens est, set ut quot sunt effectus
impedi- dominii ratione domini, totidem aliis incum- te, vel ei bant obligationes erga dominum. Quia ergo damnum domino LiaERA eile debet de rebus suis dispo- .b. .. sitio A CCCVI, I.) s3 iNivstiAM illi faciunt, qui eum in disponendo, fructibusue percipiendis impediunt, ' sq) DAMNvM vero dant, qui quid rerum eius fruetuumque et accessionum corrumpunt. Quumque, qui, quod ad alterius felicitatem perfectionemque pMrtinet,
alteri interuertere vel Corrumpere non dubitat,
eumdem procul dubio laedat, g. LXXXII. nemo autem laedendus sit: l. CLXXVlIl,8 merito inserimus, si) nemini per impedimentum liberae dispositioni eius obiectum faciendam esse iniuriam: 36 nemini damnum dandum , ac proinde sy si quid eius generis fa-
Etum sit, auctorem iniuriae damnive merito et ad resarciendum damnum, et ad poenam
teneri. INivpiAM enim et ICti Romani non solum vocant omnem contumeliam, verbis vel fassis alicui illa
292쪽
CAP. XII. DE IURIBUS ET OFFICIIS cet. tam, verum etiam illud factum, quo quis alterum re publiea vel sua uti prohibet, vel in re alimna sibi liberam quamdam dispositionem adrogat. Hinc iniuriarum ex lege Cornelia tenetur, qui e ius domum vi introiit, i. s. pr. D. de iniur. qui quem prohibuit in mari piscari, vel euerriculum, quod Graece σαγηνη dicitur, ducere, vel in publicum lauare, vel in cavea publica sedere, vel
in quo alio loco agere, sedere, conuersari non passus sit, vel qui nobis RE NOsTra VTI non peris miserit. I. ρῖ. q. I. D. eod. . .
Quandoquidem deinde et PossEssio ad es- me eius sectus dominii vel iura domini pertinet : I. Posses' CCCVI, 2. consequens est, s8 ut nostrum sit rem quemque suam quiete Possidere pati, .ei indi. neque s9 cuiquam inuito possessionem vel di- recte inis recte, vel indirecti, eripere. 6o Ut, si quem reruer
tale quid fecita probari possit, ille, tamquam ς φ
laedens, non solum ad omne damnum resarciendum, sed et ad poenam, quam Comme
ruit, subeundam obstrictus sit. q. CCXI. f. CCCXXI.
. DistpcΤE quis alterius possessionem inter- DI .a. uertit vel per vim apertam, Vel per ablationem id fit per clandestinam. Posterius factum vocatur Fun. furtum, ΗΜ, prius, sit in re mobili admittatur, RApiNA, RPδ
1in in immobili, VIS Vel UlOLENTA DEIECTl O. lectio ostTvΜ ergo est ablatio clandestina rei alienae, nem vim
inscio et inuito domino, lucrifaciendi caussa' lentam. facta: RAPiNA ablatio violenta rei alienae mobilis, inuito domino, et lucri faciendi causa, facta: vis denique deiectio alterius violenta de possessione rei immobiliS. . . R a si
293쪽
6o IVR. NAT. ET GENT. LIB. I. Si enim contumeliae caussa quid auseratur, erit INIvR Α, sin, ut res corrumpatur; DAVNvM. Sic apud Homerum Iliad. A. v. a/ή. Minerua Chrysei- . da Achilli auferri ait εινεκα contumelias causa. Iniuria ergo fuit, non furtum vel rapina. Damnum potius dedisse, quam furatus esse dicitur, qui, uti ait Horatius, Serm. I, p. v. υα. Teneros caules alieni infregerit horti. Denique verum furtum procul dubio fecit Caeus, qui suatuoris stabulis praefanti eorpore tauros Auertit, totidem forma superante iuuencas, Atque hos, ne qua forent pedibus vestigia rectis, Cutida in speluncam tractos, versisque viarum Indiciis, raptos faxo occultabat opaco. Virgil. Aen. VIILυ. ro . seqv. Ceterum quamuis veteres et rerum immobilium furtum fieri postostaruerent: vid. l. 38. D. de usum et usucap. Geli. EI. Att. XI, 18. Plin. Hi f. nat II OR Gronou.
Ob fertι. I, . p. a. seqv. incommoda tamen, nec adinodum recepta est haec vocabuli notio . ado que ab illa merito abstinemus.
Sed et iNDiREcTE interuerti potest alterius possessio, si quis verbis factisque fraudulentis officit, ut alter possessione sua excidat, id uuod
DEFRAUDATIONEM UOCamus. Quum ergo et
hoc modo quis laedatur, nec tamen quod sibi quisque fieri non vult, id alteri facere debeat: q. CL XXVI i, 6. per se patet, Od non minore , quasn fureS vel raptores, crimine se obstringere, qui verborum insidiis alterum rebus suis emungunt, ') vel Oa)termino moto, falsorum ponderum et mensurarum usia, aliisque huiusmodi factis dolosis, ex alterius patrimonio quidquam auertere non dubitant.
294쪽
CAP. XII. DE IURIBTs ET OFFICIIS cet. 26 In Conueniunt enim haec e imina fine, dum et fur, et raptor, et defraudator id agunt, ut alios rebus suis spolient. Conueniunt caussa impulsiva, pura dolo malo. Conueniunt effectu, dum omnibus his factis alius fit pauperior. Quin aliquando dein fraudatos vel in eo fure ac raptore deterior est, . quod amicos maxime sub amicitiae specie circum. uenit. ac proinde multo difficilius nobis ab eo, quam a fure vel raptore, cavemus. Recte ergo haec erimina coniungit incomparabilis morum magister, Euripides in Helena v. ρος. dum scribit:
πλουτος ἐς αδικος πις ων Odit Deus vim, et parta labore quemlibet possidere iubet, non rapto vivo e Repudianda iniusta et turpis optilentia. Ad quam iniustam turpemque opulentiam vel maxime Pertinere id omne , quo quis alios dolo malo munxit, nemo negauerit.
Postremum, quod domino in re sua com Res alie petit, Ius vINDICANDI non potest non produ- na domi Cere obligationem, REΜ alienam vero DOMINO no resti.'RESTITvENDI. Ex ea vero colligimus, Q) unumquemque, ad quem res aliena etiam sine crimine peruenit, operam dare debere, ut illa in domini potestatem redeat, ') adeoque 64 rem istam non occultandam celandamque, sed 6ue indicium eius publice faciendum esse, ut dominus, ostensis dominii argumentis, eam repetere possit Deut XXMrseqv. l . . . D de furt. multoque magis 66) promtum esse debere possessorem, ad rem restituendam, si ipse dominus eam requirat, vel publice per praeconem iacturam suam denunciet. Vbi tamen utroque casu 67 ipsa aequitas suadet, partim
295쪽
ne illa restitutio honae fidei possessoris impensis fiat, partim, 68 ne hic ex re aliena fiat locupletior. I. CCCXII, 29.
Attamen et haee obligatio, ad rem vero domino reis situendam, non semper locum potest habere, quum aliquando ipsa recta ratio illam restitutionem disin suadeat, aliquando leges ciuiles posse rem ea re stituendi obligatione soluant. Prioris exemplum dabit furiosus reposcens gladium, a se depositum, de quo Seneca de Benef. IIII, so. Cicero de osse. Lao, III, as. Similia exempla attulit Ambros. de of se. I, τα Ad posteriorem exceptionem pertinevVSUCAPlo et PRAESCRIPTIO. Eam enim ignorare ius Naturae, tam certum videtur, quam quod certissimum. Nam tempus, quod in sola relatione consistit, dominium suapte natura nec dare cuiquam, nec adimere potest. Quumque iam supra ostende Timus, non aliter transire in alterum dominium rei . nostrae, ac per traditionem: facile patet, nec quem
quam sine facto domini illud adquirere, nec iplum dominum istud sine facto suo amittere posse, Ilaisque legibus ciuilibus originem debent usucapio et Praescriptio, quae utramque bono publico introduXerunt , I. r. D. de Uurp. et v sic. partim ut fuisesset follieitudinis et periculi litium; Cic. pro Caecin. Cop. XLVI. partim ut homines negligentiores ad res . suas eo maturius vindicandas impello- rentur, si meliorem vigilantium, quam dormitantium . conditionem esse, animaduerterent. Quamuis ergo vere scripserit Isocrates in Archidam. p. 23ή.
priuatas , sue publicas, praescriptione longi temporis et confirmari, et patrimonii loco babendas esse, persuasιm esse omnibus: non tamen sequitur, ut quod persuasum est pluribus, illico pro iuris naturalis praecepto habendum sit. Quod ideo monere Visum est, nequis miretur, nos in explicanda do-
296쪽
CAP. XII. DE IVRIBUS ET OFFICIIS cet. 263ctrina de dominio nullam plane usucapionis et prae. scriptionis rationem habuisse.
Ceterum , 69 si non adpareat Uerus do- Praeteris minus, qui rem reposcat, illa nullius esse ire i
merito cedit bonae fidei possessori. g. eod. non ad-1 . Et quamuis ii, qui id sibi negotii Cre- pareat.
dunt solum dari, ut hominum Conicientias consiliis et praeceptis regant, suadere soleant, Ut res, quorum cie dominio non constat, in pauperum usum dispensentur: o non tamen ideo iniustus dici poterit, qui iure suo vlus, rem illam, moraliter dominio vacuam, sibi retinere statuit. Vid. Nic. Burgund. ad Consu. 'I'Dub. Lib. II. u. 1.
Aeeedit quod solus dominus gaudet iure,. alios rei suae usu excludendi. Quum ergo dominus non adpareat: nulli alii talis excludendi facultas est, ae proinde nihil obstat, quo minus bonae fidei possessor rem sibi retineat. Enimuero quia plerisque locis res dominio vacuas alleuius momenti sibi vindicat populus vel princeps: g. CCXXXXII, a a. per se patet, bonae fidei possessorem iis locis, ubi huius- . modi ius inoleuit, res alienas, quarum de domino non constat, offerre ciuitatum rectoribus, ab v que ρο νυτρον exspectare debere. Grol. de iure bebiet pac. II, o, ιν
297쪽
DE RERUM, IN DOMINIO CONSTRI UTARUM, COMMERCIO.
X quo a communione negativa discessum, dominiumque introductum est: vij. . ii mi De. AS utiles ita sibi vindicare coe homine, perunt, Vt deinceps nemini earum usum con- coepe. Cedere cogerentur, sed eas sibi detinere, suis--t. que seponere usibus possent. I. CCXXXVI Ex eo vero id consequi oportuit, I Vt non eaedem omnium hominum facultates essent, leo a)am quibusdam rebus abundarent, .qui latis alia indigerent maxime: adeoque 3 alter Vel ex alterius adparatu, vel eiusdem opera id, quod sibi deerat, suppleret. Immo, quum non omnia proserat omnis tellus: ipsa neceuitas homines coegit, Ut ea, quibus abundarent, quaeque sua arte ac opera produxissent, alias indulgerent, aliaque, quibus ipsi carerent, sibi adquirerent. Quod dum secerunt, COMMERcsA Inter se instituere dicti sunt. .
Huc pertinet elegans obseruatio Virgilii Georg. I. Hie segetes, iliis veniunt felicius uuae rArborei forem alibi, atque initissa virescunt
Grammae nonne vides, croceos ut Tmolin odores,
India inritu ebur, mosies Iba tura Sabaei pAt Chabbes nudi ferrum, virosaque Pontus Castorea, Eliadum palmas Epiros equarum' Continuo has leges aeternaque foedera certis Imposuit natura locis: quo tempore primum Deucalion vacuum lapide1 iactauit in orbem.
298쪽
CAP. XIII. DE RERVΜ IN DOΜ. CONST. coΜ. 26sQuibus gemina sunt, quae latius idem poeta ceci nit Lib. II. Georg. v. ιυ. seqv. quaeque obserua runt Varro de re rasica L n. et Ouid. de arte am. IIII. v. 7m. et in primis Seneca Epist. LXXXVII. qui, adducto illo laudato Uirgilii loco ex libro georgicon secundo, addit: Ipa in regiones descripta sunt, ut necessarium mortalibus esset inter ipsos COMMERClvM , si inuicem alius ab alio aliquid pet xet. Eamdem commerciorum Originem urget Aristot. Nicomaeh. V, 3. Polit. I, C
Iam equidem si omnes homines virtutis stu- N.eεG
dio tenerentur, non esset, Profecto, quod Vl- res comistus inopiam metueret. Quis enim tunc dubi- mercii.
taret, quin ea, quibus ipse abundet, indigis liberaliter sint elargiendaῖ g. CCXXI, M.
Enimuero, quum iam pridem refrixerit amicitiae amor, eoque saeculo vivamus, quo vim tus laudatur, et algete 3 de eo commercii genere cogitandum fuit, quo alter non modo sola humanitate et beneficentia, sed persecta Obligatione, ad rerum utilium, quibus indigemus, dominium, in nos tranSserendum, nosue operis suis iuuandos, obstrictus esset.
municationem rerum operarumve necessa- ter instiriarum atque utilium cum aliis, earum indigis, D'unon ex sola humanitate et beneficentia, sed ex obligatione persecta, profectam. Quum Ve- pereon. ro per commercia vel Operaepraestentur, vel tractus. dominium et possessio transferatur, ea vero obligatio nemini inscio ac inuito sit extoria
299쪽
Commercium requirat utriusque consensum Eum porro duorum consensum de rebuS necessariis operisue, inter se non ex sola humanitate, sed ex obligatione persecta, communicandis, quum CONTRACTum vocare soleamus; facile intelligitur, γ) commercia non aliter, quam interuenientibus contractibus, explicari posse.'
In pactis tanta vis es, ut pleraeque res tum Graecorum, tum barbarorum, ea pactis et conuentis transigantur. His enim freti conuenimus, et CoMNERCIA agitamus. Per haec internos contrabimus per haec eum priuatas inimicitias, tum communia bella, componimuε. Hoc uno, tamquam communi bono, bomines omnes uti non desisti α
Eorum Quum ergo commercis in communicatio- Pistriqud ne rerum operarumve necessariarum Cum aliis, earum indigis, consistant, eaque communicatiopi quis non ex sola humanitate et beneficentia, sed Pretium ex iure perfecto proficiscatur: s. CCCXXVII. P'n x. 8 rarius prosecto continget, ut quiS res Ope rasque suas cum aliis gratis communicare vel
possit, vel velit, sed unusquisque potius 9 aliquid sibi ab altero rependi volet, quod ipsi
300쪽
CAP. XIII. DE RERUΜ IN DOΜ. CONST. COΜ. 267 tantumdem Videatur, ac reS, Vel opera, Cum
illo communicanda. Itaque Io) qui res suas
operasue inter se commutare volunt, non pos sunt non eas inter se comparare, eaque Comparatio II) non aliter fieri potest, quam quantitate, per quam aequalitas obtineretur, rebus Operisve singulis attributa. Quumque quantitas illa rebus operisue attributa, secundum quam illae inter se comparari postiunt, sit PRETIvM: Consequens est, Ia) ut Commercia et contractus plerique sine rerum pretio vix intelligantur. II Hinc eIeganter Graeci non modo pacta et Cor tractus , verum etiam commercia vocarunt συμβολάς, συιδολα, or δολωα et συμο- λα-. κοιναθνικά, απο - μύαλειν, a eom. parando vel confere o. Qui enim res operasue inter se commutaturi sunt, ii eas inter se comparant, dum suae quisque rei vel operae certam quantitatem tribuit, atque ita reperit rationem vel proportionem, quam inter se habeant. Sic e. g. si ponamus, rationem auri ad argentum esse undeis Cuplam et utrique metallo tribuimus quantitatem moralem vel pretium. Loque facto nihil facilius est, quam metalla ista inter se, seruata aequaliis late commutare. Ceterum plerosque, non omnes contractus rerum pretium ponere dicimus. Sunt enim quidam gratuiti: ac proinde recte contractus diuiduntur in oNERosos, quando aequale viri minque onus est, BENEFICos, ubi alter alteri se ad aliquid gratis praestandum obstringit, et ALEAM CONωTiNENTEs, in quibus ita dominatur fortuna, ve quod praestatur, alter modo gratis, modo titulo oneroso accipiat.