장음표시 사용
311쪽
278 IvR. NAT. ET GENT. LIB. I. Quid Iu
κατεζα ἐν τω ανισω της υλης, ισοτασίω τηγνω ιν δοθι δα. Neque pias habuit, qui aurtim a cepit , neque minus, cui aes traditum est. Vertim cum utroque praeclare actum: quum illa materiae inaequalitas aequalitate propositi, quo alter deduaueri, compensata est.
Quia ergo permutatio siMPLEx donationi reciprocae quodammodo similis, nec in ea necessario obseruanda est aequalitas: 6. CCCXXXVIII, 47.s I. facile intelligitur, 32 neutrum Contrahentium de laesione conqueri posse, nisi 13 alterius vis, vel dolus, aCcesserit, β. CCCXXII, 61. CCCXXI. nec s4 ob laesionem irritum esse contractum, praeterquam si is, qui rem pretiosiorem viliore permutat,
non gaudeat libera de rebus suis disponendi se cultate, 9 CCCXVII. seqv. si vel maximess) res ipsa, quam quis hoc modo iactauit, ita iit comparata, ut non sine turpitudine possit alienari, nisi sorte s6 in pari turpitudine ipse
quoque accipiens versetur. ' I Hine dubitari potat, an in foro rata futura fuisset
permutatio Iacobi et Esaui, quorum hic πρωτοτοκια , seu primoestri iturae iura, pro pulte turpiter vendidit. Genes. XXV, equ. QuamuiSeni in repre hensione dignissimus sit Esauus, qui praerogatiuam, sibi a Deo G. M. concessam, flocci fecit, ac ille proinde ab Apostolo iure vocetur βεζηλος, Hebr. XII si tamen non minus turpiter egisse diis γxeris Iacobum, qui ex fame fratris fructum captu-
312쪽
CAP. XIII. DE RERVΜ ET D M. CONST. COΜ. 479rus, eum hoc insigni iure defraudauit. l. CCCXXII,
61. 3 Quod enim Esauus sine crimine vendero non potuir, id nec sine noxa a fratre emere potuit frater, cuius potius erat fratrem ab ea stultitia absterrere . non eius abuti stultitia. Sed multa eius generis ob rationem typicam admiranda sunt, quae si ad regulas rectae rationis exigantur, vix defendas. 2
Contra ea, quod ad AGTiMATopIAM attinet milpermutationem, quum in ea Viriu.quψ PVςxii sti . ..
ratio ineatur, g. CCCXXXVIII. fieri non iii,
potest, s7 quin utrimque obseruanda sit aequalitas , et s8 neuter alterum laedere debeat, neque adeo s9 rata sit permutatio, lialteruter circumuentus sit, nil1 6o tam leuis momenti sit laesio, nulla ut eius ratio habenda videatur.
Pretium enim rerum vulgare est duplex, LEGI M- alterum, alterum CoNvENTlONALE, quorum illud e vel superiorum arbitratu , hoc conuentione Ue consensu contrahentium definitur. Quum ergo illud emtum sit, et veluti in puncto consistat, hoc, tamquam incertum, latitudinem aliquam admIttat. priore casu laesus ille recte intelligitur, qui vel minimam partem pretia siluam non habet, posteriore alicuius momenti esse oportet damnum , ob
quod negotium subsistere non debeat in foro huismano. Ouid enim interes, inquit Seneca debense. VI /j. quanti fit res, quum de pretio mire
ementem et vendentem conuenerit' Pretium eminis
tae rei pro tempore est. Dum benesa laudaueras, tanti fuit, quanto pluris venire non postunt. Hinc
in ciuitatibus animaduertimus, tantum ob laesionem enormem, qualis iure Romano est, quo conistrahens ultra dimidium pretii laeditur, contractus rescindi. l. I. C. de resc. vendit.
313쪽
. At 6r non res tantum permutabant homine S: se et operas vel pro operis, vel pro aliis Deio. ri' OH a siue promittebant, siue sibi stipulabandis, et tur. Vnde Oa nati contractus Do vT FACIAs,
dem est natura atque indoles, ac permutationis, ut adeo 63 dubitari non possit, quin et hi sint vel siMPLICEs vel AESTIMATORII, 6.
CCCXXXVIII. et hinc μ) omnia, quae
diximus, v. CCCXXXVIIII. seqv. etiam de
hisce contractibus sint obseruanda. Aut enim operae ad rem operasue alterius certo aestimantur pretio: quod negotium pactum refdendae vicissiliamis non ineleganter vocat Ammian. Marcell. Hist. XVI, ro. aut sine aestimatione rei operarumve aliquid pro re vel opera fit daturue. 'γ Vbi Θ) priore casu seruanda aequalitas, et damnum alicuius momenti resarciendum est: 66 posteriore omnis querela de laesione quantacumque merito cessat.
I Tale fuit promissiam Agamemnonis apud Homerum. Mad. Lib. X. v. om. seqv. qui Achillem Briseidis iactura offensum placaturus, eius operas contra Troianos redimere volebat oblatis septem tripodibus, decem auri talentis, lebetibus viginti, duodecim generosissimis equis, septem feminis pulcherrimis, inter quas et Briseis, vi abducta, addito promisso, deleta Troia, Achillem non modo praedae maximam partem auecturum, sed et unam ex filiabus , quam ipse electurus esset, uxorem ducturum , cum dote septem urbium. Ex quo patet, saepe aliquem sibi stipulatum ab altero esse ope
ras inaestimabiles, et pro iis promisisse, quidquid
314쪽
AP. XIII. DE RERVΜ IN DOΜ. CONST. coΜ. 28 Iquid alteri quam gratissimum fore existimaret, nuI. la habita ratione aequalitatis.
Sunt et alii contractus, quibus ante numum inuentum commercia eXplicari Potuerunt, nimirum omnes gratuiti, quibus id egerunt homines, ut quae sibi iure imperfecto, vel ex amore humanitatis et beneficentiae, debebantur, in posterum iure perfecto deberentur. Talis est
Contractus COMMODATI. Quum enim ad om-
ciositatem obstricti simus: g. CCXXVIII, 48.
obstricti etiam sumus, ad rei nostrae non fungi-hilis usum alteri, qui eo indiget, cum obligatione restitutionis praestandum, id est, ad rem COMMODANDAΜ. Quum vero, refrigescente amore, sperari vix queat, alterum id sua sponte
facturum: sq. CCCXXVI.) 67ὶ ipsa necessitas
homines adegit ad inueniendum contractum, quo alii ad rei suae usum iis hoc modo praestandum iure persecto obligarentur.
Itaque COMMODATum nobis est obligatio perfecta ad usum rei nostrae, alteri sub conditione restitutio nis in specie gratis praestandum. Ex eoque pater, iure naturali commodatum vix differre a precario, inter quae tamen iure ciuili aliqua differentia est. Facile etiam inde decidi poterit quaestio, utrum eommodarum a solo contrahentium consenissu, an a rei traditione suam substantiam capiat pQuamuis enim iure naturali et selus consensus de usu, rei alteri praestando, obliget: q. CCCXXVII, 6. nondum tamen commodatum est, quia is, cui hoc promissum ad rem, quam nondum accepit, in specie restituendam nondum est obligatus, sed pactum de commodando. Inter haec vero reipsa discrimen eme, vel inde patet, quod ex eommodato obligatur commodatarius ad rem restituendam,
315쪽
datarii. Contra mas deinpositi. 8a Iust. NAT. ET GENT. LIB. Lex pacto autem de eommodando promittens vescommodaturus, ad rei usum praestandum , adeo, que diuetiae obligationes ex illis negotiis nascunis
Quia ergo gratis, at sub Conditione eam in specie restituendi, rei usus praestatur: f. CCCXXXXII. ') commodatarii est, 68) rem non modo non aliis usibus, quam ad quos eam concessit dominus, adhibere, sedet 69 ea dem summa cum sollicitudine ac diligentia se Uare: ac proinde 7o usu finito, vel domino eam reuocante, eam in specie reddere, simulque 7I omne damnum, culpa sua datum rein sarcire, 72 non autem praestare Casum sortuitum, nisi illum ultro in se receperit: ' g. CVI, 27. nec 73 impensas in eam factas repetere, nisi tantae sint, ut mercedem, pro ea Iocata soluendam, eXCedant.' Primus equidem Grotius de iure belli et me. II, δ' st. distinguit, res ne apud dominum stini liter peris itura fuisset, an non, et posteriore saltim casu damnum a commodatario ferendum esse, existimat, cuius sententiam etiam sequuntur Pufend. de iurenat. et gent. V, η, α et Mornac. ad LI. C. commodis Enimuero, quum casus lartuiti et euentus, a sela prouidentia diuina professi, nemini imputentur: g. CVI, 27. ii sane nec commodatario imputari possunt. Nec obstat lex diuina Exod. XXII, δή. seqv. Neque enim illa aliter intelligi potest, quam de culpa commodatarii interueniente. Vid. Io.Q . riei Comment. in Exod. p. ras.
Deinde humanitatis amor unumquemque obligat, ut alterius res pro virili sua parte teruare
316쪽
CAP. XIII. DE RERUM ET DOM. CONST. COΜ. 283uare studeat. β. CCXVI, Quum vero et id tantum ab altero iure imperfecto exigere possimus: 74 saepe nostra interest, ut rerum nostrarum, apud alios depositarum, custodiam, ex obligatione persecta praestandam, nobis stipulemur: eoque consilio Π) inuentus est Contractus DEPOSiTI , per quem intelligimus obligationem perfectam ad res nostras, depositarii fidei commissas, gratis custodiendas, et, quandocumque nobis placuerit, in specie restituendas. '
D Eo eontrama veteres nihil habuere sanctius, quia deponens summam fiduciam in depositarii fide aediligentia collocat, nihilque excogitari potest,
turpius, quam amicum ab amico amicitiae obtentu
falli ae decipi. q. CCCXXII, Hinc insignis deis siti religio non modo apud Hebraeos, de quiisus Exo XXII, 7.squ. et Ioseph. Antiqv. Iud. IIII, 8, 38. Verum etiam apud Graecos, et reliquos pa- sanos, ceu docet exemplum Glauci apud Herois dotum VI, 87 et Iuvenalem sat. XIII. qui ideo v. /s. sacrum vocat depositum. Hinc non mirum, dira quaevis veteres praedixisse illis, qui deis positum abnegare non dubitent, quin et eosdem infamia notasse, nec minore poena, quam fures. dignos iudicasse. Quaedam hanc in rem dicere meminimus Gundlingium in Gundtingianis Part.
f. CCCXXXXV. Ex illa vero DεposiTI definitione I. CCCXXXXIIII, s.) patet, Q depositarium
teneri ad accuratam rei depositae custodiam: nec eam vel inuolucro aut vinculis eXuere,
vel 8 sine domini consensu usibus suis adhibere posse: 79 re vero consentiente domino mota, depositum in aliud contractus genus, veluti
317쪽
Conte inctus mandati et nego tiorum gestio nis.184 Ivia NAT. ET GENT. LIB. Lveluti in mutuum, vel commodatum transire.
Denique go depositarium obligatum esse ad rem domino, quandocumque illam reposcit, restituendam , nisi aliud suadeat recta ratio:
s. CCCXXIII. ') ac proinde 80 non modo
ad aestimationem praestandam, verum etiam in Oenam merito Condemnandum esse, quide-
ositum, in primis miserabile, ' sciens, do-
Quia enim in imputatione ratio habetur etreum stantiarum: q. CXIII, sa. merito hoc facinus ranisto deterius habetur, quo inhumanior ille dicenisdus est, qui non modo conceptam de se spem amici turpiter destituit, et amicum sub amicitiae et
fidei obtentu deeipit, CCCXXII, verum
etiam adflicto addere adflictionem non dubitat. Et hoc ipsum grauiter urget Hecuba aduersus P Iymestorem, qui, Ilio exciso, Polydorum,Priami filium, occiderat, ut auro deposito Potiretur. Vid. Eurip. Hecub. v. δυο. seqv.
Denique idem humanitatis amor merito impellere unumquemque deberet, ut alterum,non minus,ac seipsum, ope iuuaret. g. CCXVI, 4. Quum vero ne id quidem certo ab altero exspectare liceat: 8a opus fuit contractu, quo illum perfecte obligaremus ad negotia nostra, quae ipsi commisimus, gratis et diligenter expedienda. Quem contractum 83) MANDA-T- vocari yidemus, quemadmodum 84 is, rui negotia, sibi non commissa, ignorante omino, gratis Vltroque expedit, NEGOTIA G pera dicitur,
318쪽
CAP. XIII. DE RERUM IN DOΜ. CONST. COM. 28s Uera ergo ae solida est obseruatio Noodlii Probais
hil. I, sa. mandatum olim non perfectam produinxisse obligat1onem, sed ex amicitiae humanitatisque Iegibus obstrictum fuisse mandatarium, ad negotia, suae fidei commissa, diligenter curanda: eius aurem fidei symbolum fuisse manus dationem, qua alter alteri rem committere solebat. Unde et ipsum contractum ΜANDATI nomen accepisse, probabile est. Isidor. Orig. IIII, η. Exempla oblatae manda tariis dextrae dabunt Plaut. Captis. II, 3, 8a. ubi adolescens: Haec per D TRAΜ tuam, te DEXTERA retinens
Obsecro, in elior mihi ne fuas, quam ego sum
tibi. Et Terent. Heaut . III e. v. 8 . Cedo DOTERAM: porro re idem oro, ut facias,
olim ergo totum hoc negotium solo pudore maiagis, quam legibus, continebatur, donec, tepeascente paullatim caritate, ipsa necessitas suaderet, ut in eontractum deduceretur hoc negotium. et se mandatario perfecta imponeretur negotium
diligenter expediendi obligatio. Quod et de reis liquis contractibus gratuitis est obseruandum.
Quum ergo mandatarius negotium alie- Manda
num, fidei suae CoMΜissvΜ, suscipiat, s. t mori- CCCXXXXVI, 8a. quid vero, et quantum alii committere quis velit, in dominii arbitrio positum sit: facile patet, 8s mandantem vel certis limitibus circumscribere mandatarium, vel 86) ei liberam potestatem, omnia suo arbitratu agendi, dare, vel saltim 8 ) per modum consilii ei suggerere posse, quid feri velit. Vbi 88 primo casu mandatarium fines mandati transsilire non posse, 89 altero eumdem
319쪽
dem dolum tantum praestare, vo) tertio vero mandatum etiam per aequi pollens recte expedire, nemo est, quin intelligat. Sed et si omnibus his Casibus mandatalium ad rationes administrationis vel gestionis reddendas, 9a omnemque diligentiam praestandam, obligatum esse, vel ex ipsa huius negotii natura ac indole colligimus. '
Eo pertinet insignis locus Cieeronis pro Q Rosci Co XXXVIII. 9uid reeipis 1nanaatum, s austneglecturus, aut ad commodum tuam conuersurines' Cur mibi te fers, ae meis eommodis obs, y Re cede de medio: per alium transigam. Suscipis on
ossisti, quod te putas sustinere posse: quod minime videturgraue iis, qui minime ipse leues sunt. Ergo idcirco turpis baec culpa est, quod duas res sanctis-
. dat quisquam fere, nise amico , neque credit ei, nis quem sirilem putat. Perditissimi es igitur Misminis , smul et amicitiam dissoluere , et frigeraram , qui laesus non esset, nis eredidisset.
Sed et NEGOTIORvΜ GESTOR, dum negotium alterius, sibi a nemine commissum, ultro et
gratis sulcipit, I. CCCXXXXVI, 8 . 93 hoc
ipso facto mo 'ὶ se obligat tum ad utiliter gerendum , tum 9M ad omnem, quam negotium admittit, diligentiam praestandam, adineoque 9s etiam ad reddendas rationes, et 96 damna omnia, si qua eius dolo vel culpa data sint, resarcienda.
Qui facti auctor et eaussa est, ei omnes eius emis ius merito imputantur. q. CV, 22. Quum ergo auctor huiusmodi administrationis sit nego uorum gestor, qui alterim negotia, nemine comismi
320쪽
CAP. XIII. DE RERUΜ IN DOM. CONST. CΟΜ. 287 mittente vel urgente,vltro suscepit: ἔ.CCCLXXXVI,
84. ei etiam merito imputantur Omnia quae ex administratione rerum alienarum consequuntur. Atqui consequentia administrationis sunt rationum redditio et damni, dolo vel culpa dati, emendatio. Itaque negotiorum gestor ad reddendas rationes, damnaque, siue dolo malo, siue culpa sua, data resarcienda obligatus est. Atque ita nihil attinet, obligationem hanc ex consensu quodam ficto vel praesumto cum iureconsultis deriva- Te, quum negotiorum gestor facto suo se ad haee omnia incite quidem, at vere tamen, obstrinxerit.
Et hi quidem sunt contractus, qui et non- ΟSela
dum inuento eminenti rerum omnium pretio, comm
locum habuerunt, et de quibus id unum ad 13ntis, huc monemus, quod, quum tribus postremi Scontractibus se quis obliget ad aliquid grati S mandin.
dandum faciendumque, non Vero, ad da- tis, eiu
mnum in alterius gratiam deuorandum, 97 'ue in illis nemini ossicium suum damnosum esse oporteat, adeoque 98 et commodans com gesta. modatario impensas non modicas , q.
CCCXXXXIII, 73. et 99 deponens depoli
tario quascumque necessarias, et Ioci) mandans mandatario, et Io I) dominus negotiorum ge-Rori necessarias et utiles restituere, simulque . hi omnes Ioa damna, quae commodatarius, depositarius, mandatarius et negotiorum g ctor sine culpa sua propter rem negotiaue alie na senserunt, ') resarcire teneantur.
Dicimus, ea damna esse resarcienda, quae mana datarius propter negotium alienum senserit. Non enim sussicit, eum occasione suscepti negotii alio quid damni casu fortuito passum esse: quia quum casum