장음표시 사용
361쪽
328 IvR. NAT. ET GENT. LIB. I.
cogendi fuerit: . CVIIII, 3 facile patet, 26
non obligari promittentem aliquid latroni, alii-uo vim iniuste facienti. 27 Ratam contra esse promissionem, fictam ei, qui dum alterum coegit, iure suo est usus: 28) multoque minus
dubitari posse de validitate pacti, si non ipse, cui quid promissum, sed tertius, hoc ignorante, vim adhibuerit, vel causiam ineundi pacti dederit, nec non, 29 scoaetius postea rem ratam habuerit, quia tunc non ex voluntate priore, vi et metu extorta, sed eXpo
steriore ultronea obligatur. I. CVIIII, 4 I.
Quum enim cesset imputatio, si quid famim sit. cuius quis nec caussa nec auctor est q. CV, a 3. hic vero is, cui quid promissum est, non sit auis ctor violentiae, qua alter ad promittendum est adactus: illi etiam vim non posso imputari palam est. Sic e. g si quis imminente a latronibus vel praedonibus maritimis periculo, praesidium sibi meris cede satis luculenta conduxerit, frustra ille comitiis bus illis itineris, mercedem flagitantibus, reponeret , se metu latronum promisisse. Ouidenim iEorum refert, an conductor coactm sit, si a locatoriabm eoactis, non sty Horum culpam esse oportet, ut borum poena sto recte inquit Μ. Seneca Contros. III v.
Consem Q Handoquidem porro pactum in duorum sus pa- Pluriumue in idem placitum consensu consi-ciscen- stit: 3. CCCLXXXVI. facile patet, 3 o) id b. .a. non modo in pactis bilateralibus, ted et in uni- mutavi. la eralibus,tustissimam habere rationem: adeO-que 3 i) promittentem non teneri, nisi alter, sibi gratam esse rein promissam, ostenderit. vlud tamen 32 aliquando merito praesumi-
362쪽
tur, tum ex statu eius, cui quid promissum, tum 33 ex ipsius rei, quae promittitur, indole, tum 3 )eX antecedente rogatione, dummodo hoc postremo Casu idem, quod rogauerat alter, promissum sit.
Quia praeterea pacta ineuntur de aliquo An rata praestando, j. CCCLXXXVI.) praestari ve sint paro nequeunt impossibilia, adeoque eorum ' β' omissio nemini imputatur: g. CXV, 39. Consequens est, as) ut pacta de rebus absolute im- hilibus Τpollibilibus inutilia sint, nullaque inde nascatur obligatio, nisii 36 tempore initi pacti res in potestate promittentis fuerit, isque postea vires, quibus pollebat, sua culpa detriuerit, vel 37 aliquis rem non absolute impossibilem, quam tamen sibi impossibilem esse satis nouerat, dolo malo promiserit. g. CXV, 6o. seqv.
Quumque ἐκ των αδυνατων sint non modo, An doquae per rerum naturam, sed et quae per leges rebus
bonosque mores, fieri non possimi: s. CXV, xv Pt 58. nemo non intelligit, 38 inutilia quoque 'μβ esse pacta ac promissa, quibus leges iustitiae
humanitatisque restagantur: nec 1 Oia 39 quae decorum, pietatem, verecundiam, laedunt, quaeque adeo nos ne facere quidem pus e, credendum est, uti recte, et vere scribit Papinianust. N. D. de condit. insit. 4o) Non obligari quemquam promisso, quo se ad patrandum delictum obstrinxit: nec, qI illum, qui se alteri ad praemium delicti dandum obli-X s ' gauit,
363쪽
Io. NAT. ET GENT. LIB. I. An serauandum promi 1 uincum alisterius detri
gauit, eo nomine teneri: ac proinde q2 omnia pacta de rebus turpibus ac inhonestis inita, siue uni lateralia, siue bilateralia, nullius momenti esse. '
Manifesto enim contradictorium est, ius naturae adsistere pactis , etiam iuri naturae contrariis et itemque prollibere illud ita pacisci , et tamen Praecipere, ut pacto satisfiat, pactum denique nullum este, et tamen effectum 1 ortiri. Itaque sine perfidiae labe ab huiusmodi pacto disceditur, quod sine summo scelere impleri non potest. Nec fidei laudem fert, qui praeliat. quod sine scelere praestari non potest. Recte proinde Deianirae, silentium sibi stipulatae, respondet nutrix apud Sein necam, tragoedum in Hercule Oeteo Act. II. v. 8o. Praesare, fateor, posse me tacitam fidem, Si scelere carent, interim scelus es fides.
Ex quo porro colligimus, m) non obligari quemquam ad praestanda promissa, quorum
praestationem cum alterius detrimento manifesto coniunctam esse, animaduertit, licet vel maxime alter perire velit, promissumque urgeat. Quum enim laedere alterum iure naturae prohibeamur, sq. CLXXVIII, 7. de iis vero, quae iuri naturae refragantur, Pa
cisci nemo possit: I. CCCLXXXXVIII, 38.
non potest etiam pactum qualecumque, quo alter laeditur, valere, et Q qui fidem sic prae
stitit volenti et vigenti, non minu S poena dignus est , ac qui inuitum et repugnantem laesit. '
I Nec opponi huie doctrinae potest, volenti non fieri iniuriam. Et enim regulae non esse locum, si velle non liceat ,iam supra ostendimus. Velle autem non
364쪽
Iicet ea, quae Deus vel per rectam rationem, vel per reuelationem, prohibuit. Hinc quamuis Sau- . IuS, rex, vulneratus adolescentem supplex rogasset, ut se gladio transfigeret: tantum tamen abest, ut id impune ferret, ut Dauides eum, tamquam regicidam confessum, confestim obtruncari iuberet. II. Sam. I, Is. δα
ρ. CCCC. Quia porro paciscimur de iis, quae nobis Emeis,
ab altero dari fierique iure perfecto Cupimus, pacto-
β. CCCLXXXVI.) dari autem vel fieri non
possimi ea, quae alterius dominio arbitrioue y subiecta sunt: recte negamus, q6 quemquam alienis. utiliter promittere res, factaue aliena, nisi mandante domino; immo ne proprias quidem res, in quibus iam alteri antiquiore pacto ius aliquod quaesitum cst. 48) Obligari quidem eum ad omnem diligentiam adhibendam, qui se operam daturum promisit, ut alius det faciatuo: ') immo et 49 ad id, quod interest,
si, se rem alteri consectam daturum, receperit,so non autem ei, cui quis rem factumue tertii promisit, ius esse, rem illam factumue a temtio exigendi. Vid. Hert. de obc alium datur. facturumve.
Quum enim plus, quam operam suam diligentiamque, non promiserit: nec plus ab eo exigere potineritis, qui sibi illam pactus est Et generatim quoties quis sibi aliquid stipulatus est, quod in alteriuς potestate absolute non esse praesciust, vel praescimpotuit: torim promittens, praestita omni diligentia, liberatur. Eleganter id obseruat Seneca de beneflc. VII, /3. suaedam egus conditionis Ibnt, ut serum praesare debeant: quibusdam pro effectu es, omnia attentase, ut Vficerent. Si omnia fecit, *ς sanara o peregit medicin partes fιμ. . Etiam
365쪽
332 ' IVR. NAT. ET GENT. LIB. I. Etiam damnato reo, oratori eonstat eloquentiae Uicium. si omni arte usus es. Lain imperatori, etiam victo, et duci redditur, si et prudentia G imaeustria, et fortitudo muneribus suisjuncta es.
Pactum Ex eodem, quod datio vel factum, quod et pure, promittitur, ab utriusque Consensu pendet,
b. CCCLXXXVI ) sua sponte sequitur, si
ut in paci lcentium arbitrio sit, PURE, an Sullex die CONDITIONE, an IN DIEM, Vel EX Di E pacisci ve- vel in lint, easque circumstantias a paciscentibus a
ti. . Curate Obseruandas, dum, fr) quod adiu, non Conditionem attinet, illa essectum pacti ab in- tamen certo euentu Vere suspendat, id est, dummo- sub con- do vere sit coNDiTIO. Ex quo patet, 333 id ρ ' i quod conditione impossibili, quam vocant, sat ' prominiim est, non deberi, quum nec hoc additamentum conditioniS nomen mereatur,' et ii, qui, quod fieri non posse praesciuerant, promiserunt stipulative sunt, aut iocati, aut insanivisse, ac priore casu pacisci noluisse, posteriore non potuisse, censeantur. I. CCCLXXXXu, I 2. I 6.
I Est enim coNnirio certa quaedam circumstantia, apaciscentibus expressa, aqua pacti effectus suspenditur, tamquam ab incerto euentu. Quum ergo impossibilis, quam vocant, conditio non expriis mat incertum euentum, sed, quem non exstiturum, certissimum est: sequitur, ut nec suspendat pacti emis m, adeoque non sit conditio. Cavillabatur ergo Miltiades, qui urbis deditionem a Lemniis ex pacto postulabat quod domo profectus, vento Aquilone Lemnum peruenisset. Nepos Miltiad. Cap. I. et II. Lemnii enim Athenas intellexerant: nec aliter Lemniorum verba capere poterat mitiades, qui eo tempore nuiquam, nisi Athenis, domum habe
366쪽
bat. Conditio ergo erat impossibilis, quae, quum exsisteret; tim quam posiet, pactum reddebat irritum, maxime quum illusisse Lemnios Miltiadi, et irridentes hoc dixisse, adeoque iocatos esse, facile intelliis gere potuisset Miltiades.
Quum vero, et quae rectae rationi, legi- Mulio bus, bonisque moribus aduersa sunt, των minuso δυνατων esse censeantur, q. CXV s 8.) id ve--tur
ro, quod sub conditione impossibili promisia P sum est, non debeatur, g. CCCCI, 33) quin
generatim de rebus turpibus pacisci non liceat:
β. CCCLXXXXVIII, 4o. inde merito colligimus, so turpeS etiam inhonestasique conditiones vitiare pactum,' eumque,ss) qui sub huiusmodi conditione promisit, illam adimplere
non teneri: s6 si vero adimpleta sit, utrumque paciscentem poenaS merito dare', et promittentem quidem, quod delictum perpetrauit, alterum, quod talem ferendo conditionem, pro caussa istius facinoris morali merito habe
Ex singulari ratione Romani conditiones, tum phylice, tum moraliter imponabiles, pro non adis scriptis esse voluerunt in ultimis voluntatibus. q. ιο. Ap. de ber. ins. I. r. l. N. D. de condit. inst. I. 8. et I ao. D. de condit. et dem. Quemadmodum enim ablurdum videbatur, testatori indulis geri, ut in actu tam graui ct serio, heredi illudere, nugasque agere pollet: ira nec herodi fraudi esse debebat omissio actionis impossibilis, in quam numquam consensisset. q. V, s 9. . Et hinc legata accepturi nihilominus ex iure Romano fui Lsent, ab Eumolpo honorati, apud Petron. Sat. Cop. LXXXXI. si vel maximo non adimplessent conditionem: Omnes, qui intestamento meo legata
367쪽
Pacisci 833 IVR. NAΤ. ET GENT. LIB. I.
habent, praeter liberos meos, bae eonditione periseipient , quae dedi: s corpus meum in partes conisciderint , et, adpante populo, comederint. At quum ex nostra sententia non alias ultimas volunis rareq agnoscatius naturae, quam quae per modum
pacti sunt: q. CCLXXXXI, ς. nihil obstat, quominus, quae de pactis, sub impossibili vel turpi conditione initis, diximus, q. CCCCI. et CCCCIl.
etiam de ultimis voluntatibus valere debere dica mus: ut adeo absurda dicenda sit Thebanorum lex, quae conditionem adimpleri iusterat ridiculam , ut heres captator mortuam testatricem mindam, et Oleo unctam, liumeris luis efferret, . Milicet elabi si poset mortua, credo, Ouo nimium insiterat viventi. Uid. Horat. Serm. II, s.
Quia porro et per modum mandati, et per negotiorum gestionem, CuiuiS licet alterius utilitatem promouere, eumque Ope sua, iu
uare: I. CCCXXXXVI.) non possumus non inferre, sq) perinde esse, siue i pse quis pacisca
tur promittatue, siue eiuS mandato alius. Quum vero negotiorum gestor tantum ad utiliter gerendum obligatus sit, f. CCCXXXXVIII. non vero utiliter gerat, qui de alieno liberalis, aliquid sine consensu domini promittit: q. CCCC, 6. consequens est, s 8 ut liceat quidem negotiorum gestori alteri stipulari,
adeoque s 9) aequitati naturali parum conueniens videatur regula iuris Romani: neminem
poste alteri, nisi cuius iuri subiectus sit, sipu
lari: f. . Ins. de inut.sip. non tamen 6o pro absente et ignorante promittere, et talis pro- millio dominum plane non obstringat.
368쪽
Denique quum ineunte lioc capite a nobis Quae de obseruatum sit, inter pacta et contractus iure p'cti naturae nihil esse discriminis, siquidem virum 4 μ' que negotium utriusque Consensu capit substantiam: g. CCCLXXXV. facile 'atet, o I) tractus
omnes regulas, quaS hoc capite vidimus, non perti- minus ad contractus, quam ad pacta, pertine- nςnx re, nec 623 male illum ratiocinari, qui a natura pactorum ad contractuum indolem eruendam ducit argumentum.
- , EX CONTRACTIBUS PACTIS QVE SOLVUNTUR. . g. CCCCVI. PActa summa vive et quam religiosissime Mitim,
seruanda esse, nihilque data FIDE debere lagene- esse sanctius, supra demonstrare nos me- ralia dominimus. . CCCLXXXVII. seqv. FIDEs ve- m04 . ro hic nobis nihil aliud est, quam promissionum pactorumque impletio: adeoque Vere Cia tionem. Cero de ossic. I, si quamuis parum accurate ad grammaticorum regulas, FlDEM adpeltatam, ait,
quia flat, quod dictum est. Ex quo colligimus, I tum demum paciscentes finem suum adse- , quutos, quando pacti legibus satisfactum, idque, quod dictum, factum sit, a) fine autem hoc obtento, qui ex philo phorum sententia primum in intentione, et postremum inex, sequu-
369쪽
sequutione est, vel ita comparato, ut obti
neri numquam possit, si . CCCLXXXXVII,3 s.) ipsam quoque obligationem, ex pacto
promissove natam, Cessare oportere. ' Iure quidem Romano distinguitur inter modos,
obligatio. Quoties enim facto aliquo paciscentium perimitur obligatio, veluti solutione, in solutum datione, accepti latione, ceteris: toties ipso iti, e illa exspirasse; si contra propter aequitatem eliditur, per exceptionem sublata dicitur. Quamuis vero nec ociosam existimemus illam iureconsultorum distinctionem, nec eamdem omni ratione destimi contendamus: quam in rem praeclara sunt. quae disputauit celeberrimus Henr. Cocceius di . de eo, quod fit inis iure. eam tamen ignorare ius natu. rae rectamque rationem , facile nobis largientur ii, quibus explorata est Romanorum res iudiciaria, ratioque, quae illos ad excogitandam hane distimctionem permovit.
Quum itaque cesset obligatio, ex pacto promisso ue nata, quando pacti legibus satisfactum,
idque, quod dictum, factum est: q. CCCCVI,
I. a.)consequens est, 3 ut illa cesset, facta SoLv- TlONE, quippe quae nihil aliud est, quam naturalis praestatio eius, quod in obligatione est, illi, cui quis ex promisso obligatur, facta. Quemadmodum vero ei, cui soluendum, perinde est, a quo sibi soluatur, dummodo vel rem ipsam, quae debetur, vel, si res sun-gibilis in obligatione sit, tantumdem accipiat, β. CCCLXIIII, ' 3. quum ita naturaliter illi praestetur, quod in obligatione est: ita ex eadem ratione facile patet, ue) alio se ad pacti imple-
370쪽
CAP. XU. QUIBUS MODIS OBLIGATIONES cet. 337
impletionem offerente, non liberari paciscem tem, si quid, quod vicariam alterius praestationem non admittit, promissum sit.
Id toties contingit, quoties personae qualitas vel industria aliquos ad paciscendum impulit. Hine si Titia ex pacto sponsalitio obligata esset ad nuis prias cum Sempronio contrahendas: ea sane non liberaretur, si vel maxime Sulpieia parata esse ad pactum pro Titia implendum, quia Sempronius. Titiae qualitates, virtutes, aetatem , formam, frugalitatem, elegit, adeoque ei non perinde est, quae sibi nubat. Contra commodatario perinde est, siue librum commodatum a commodatario, siue a tertio quodam, quocum ipsi nihil negotii fuit, recipiat: creditoris quoque non refert , virum a debitore, an a tertio, etiam ignoto sibi homine, sortem usurasue accipiate quia utrique hoc modo naturaliter praestatur, quod in obligatione est.
. Ex eodem principio colligimus, 6 prae- Quid, et sandam esse vel eamdem speciem, si alteri usus cui sol- tantum vel custodia rei non siingibilis concessa; uςndum vel 7 idem genus, seu tantumdem, si res funiat, gibilis alteri abutenda data sit. 8ὶ Creditori inuito non obtrudendum esse aliud pro alio, multoque minus 9) eum cogendum esse, ut partem pro toto accipiat: vel Io) tardius, alio- .ue loco, quam legibus contractus Cautum est, solui sibi patiatur: I quia omnibus his casibus tunc non praestaretur naturaliter, quod in obligatione est. U. CCCVII, 3. Praeterea ex eo dem patet, II) non alii soluendum esse, quam creditori, dummodo leges illum solutionem accipere patiantur, vel Ia ei, cui ille nomen