장음표시 사용
371쪽
eessit, vel 13 cui solui mandauit, quum alias praestetur quidem, quod in obligatione est, sed non ei, cui ex promisso obligatus est, debitori
Quamuis enim saepe debitori aliquid indulge i I
beat necessitas, saepe et leges humanitatis subigere debeant creditorem, ut aliquid de rigore iuris remittat et nos tamen hic de iure loquimur. HOC pacta et contractus summa fide seruari iubet. Hindes autem, recte obseruante Cicerone de syc. II,
a . nulla esse potes, nisi Ait nec saria Iolatio rerum
Deinde quia cessat obligatio ex pacto, quo ties eius legibus satisfactum, idque, quod dictum, factum est, g. CCCCVI, I. 2 in rebus vero fungibilibus tantumdem pro eodem ha hetur: g. CCCLXIIII 3.) consequens est,
I 4 ut et coΜPENSATIONE tollatur obligario, quippe quae nihil aliud est, quam mutui deinbiti et crediti, quorum utrumque Certam a stimationem habet, inter se contributio. '
Aecedit et alia ratio. Quum enim ei solutum esse dicamus, qui habet, quod in obligatione est, s. CCCCVII, 3. is vero, cui res fungibilis debebatur, eam habeat, si tantumdem acceperit: q. CCCLXIII, ' 3. sequitur, ut ei, qui ex huiusmodi obligatione quouis modo tantumdem accepit soluatum esse videatur, ac proinde COM ENsATio nihil aliud sit, quam solutio breui manu facta. Vt adinaeo aequissimum sit, compensationis eumdem essct effectum, ac sislutionis. Quod recte viderunt maiores nostri, dum dicere soliti sunt: Abrecism
372쪽
Ex ea vero definitione patet, I compen- Quid sationi non esse locum, nisi inter eos, qui si- circa itibi mutuo debent, ac proinde r6ὶ frustra vel uti in solutum alteri inuito obtrudi, quod nobis a tertio debetur. I Compensationi locum esse in rebus fungibilibus, quae, quum regulariter pretium adfectionis non admittant, cenam semper habent aestimationem, non a tem I 8 compensari posse speciem cum specie, nec I9 diuersum genus cum diuerso genere, nec zo praestationes personales cum praestationibus similibus, quia haec omnia et aes ictionem admittunt, et inceriae sunt aestimationis. ai Denique compensationem quantitatum etiam inaequalium admitti, ad summam
Concurrentem, quamuiS et recta ratio videat,
aa ab eo non postulari aequum, qui liquidum eum illiquido compensari velit. I
I Multo minus ergo recte eompensatur debitum liquLdum cum eo, quod alter vi iniusta non Deeriti iuriam, quia hic plane deficit mutua obligatio. Lepida ergo, si qua alia, fuit compensatio, quaereditoribus suis satisfecit Vitellius apud Dion. Cass. His. Lib. LXV. p. ris. Quum enim hi, proinficiscenti in Germaniam, Vitellio iniecissent manus, eumque vix, datis fideiussoribus, dimitissent: hie, cupato imperio, illos latitantes requisiuit, subis Iatasque esse compensatione obligationes, dixit, quin et chirographa sibi reddi iussit, interserens caussam, τὸν σωrηραιν σφατο ες το οφφιλο- μενον αποδιδον , salutem se istis pro eredita memnia rediadisse. Quasi et id imputare viatori possie atro, quod, quum iugulare potuisset, incruenta
373쪽
Quum porro et illi satisfactum si procul dubio , qui nihil a debitore exigere cupit, et qui que se iure suo, quod in fauorem sui inuectum est, recte se abdicet: g. XIII, i9. conse
sio ME quaevis soluatur obligatio, per quam quippe intelligimus renunciationem credit ris , qua se iure suo exigendi debitum ultro a dicat. Quumque perinde sit, siue quis animi sententiam verbis, siue factis, aliisque signis, declaret: f. CLXXXXV, D a ) perinde etiam esse patet, siue verbis acceptum quis ferat, suefactis, veluti redditione, vel combusti ne, vel laceratione chirographi, as) dumm Eo de contraria mente, alioue consilio creditoris, non constet, vel 26 chirographum non acreditore, sed ab alio iniusso, vel 27 casum tuito potius, quam voluntate creditoris, lac ratum combustumue esse, liquido probari pos-st. '
I sie recte remissa sibi esse tributa aliaque debita fiastalia, dicere Poterant Romani, quod eo conta. lio chirographa et rationes omnes publice combu sisset Hadrianus Imp. ut hac stupenda liberalitato ciuium Romanorum animos sibi deuinciret. Spartian. Hari. Cap. VI. Ablurde vero idem sibi persuaderet debitor, cui ideo chirographum reddidit creditor, ut alia ac meliore forma conia eiperetur, vel cuius chirographum, orto incenis dio, conflagrauit. Ex quo etiam facile reddideris. Tationem, cur semper iniquissimum visum sit, populum Romanum,. Dbaeratum, NOVAI TABv v x et postulare, id est a magistratibus, vel turbulenti ingenii tribunis, remissionem aeris alieni flagitare. J Ita enim condonatist non proficucebatur a creditoritibus Disiti od by Cooste
374쪽
CAP. XU. QVl Bus ΜODIS OBLIGATIONES cet. 34rribus, sed a magistratibus, de alieno liberalibus, et quorum potius erat ius dicere creditoribus, quam. iis inuitis, debitores liberare. Pessimi rem exisempli primum a Sulla repertam, ferunt. Lm Dis. Lib. LXXXVIII. idem deinde Cari linam, idem ipsum populum a Caesare exspectasse , constat ψquamuis tunc spe sua exciderint homines turbuis lentissimi. Sallust Catit Cop. XXI. Caesar de bellacia. III, δ. Suet. LI. Cap. XXXXII. Plutarch. AIon. p. 8C
Quum porro unusquisque iure suo se ah- Quar- dicare, et alteri, quod sibi debet, remittere Vm
possit: g. CCCCXI,23. sequitur prosecto, 27
Vt et uterque obligationem bilateralem mutuo consensu tollere possit, maxime quum nihil sit . tam naturale, quam eodem modo quidque difflui, quo colligatum est. I. M. D. de reg. iuri
28 Ut tamen is modus soluendi obligationem Iocum non habeat, si leges positiuae negotium aliquod, semel contractum, indissolubile esse iu-heant. Quale hodie ubique inter Christianos
esse matrimonium, quod olim apud Romanos hona utriusque gratia impune soluebatur, nemo ignorat.
Quia vero mutuo tantum Consensu tolli Aneta potest bilateralis obligatio: g. CCCCXII, 27. teru-294 unius sane voluntas illam non tollit, adeo. que 3o alterutrius partis PERFi Di A non abrumpit obligationem, ceu visum est Grotio de iu- obliga re besti ei pac. III, υ,r . et Pusendocto de iure tio nat. et gem. U, II, p. Nam 3I et ipse, qui fidem non praestat, obligatus manet, suum
375쪽
se sua voluntate obligatione exsolvere non possit: per conia. u. et alteri ius est, illum i ad implendum pactum cogendi; quamuis et a) si hic iure suo uti nolit, I procul dubio cesset utriusque obligatio , quippe iam utriusque consensu sublata. I. CCCCXlI, 27.
I Potest autem id unusquisque, si alter pactum ad implere nolit. Omni enim bilateriai negotio tacita inest conditio, unum praestiturum, quod promiserit, si et alter ex sua parte pacto sit satis facturus. q. CCCLXXVIIII. i Si ergo hic pacto non satisfecit, deficit conditio, a qua suspensa est obligatio: I. CCCCt, s a. adeoque et ipla alterius obligatio cessati
Quintis Quandoquidem porro qualemcumque pa- et sextus cto circumstantiam addere licet, eaeque Cir- R040 , cumstantiae a paciscentibus accurate sunt Ob-
ris et deo tur, 33 Obligatione in Di E concepta, id, quod fectus promistum est, non prius, quam veniente die, ubiui, Pζxi posse; 3O sim iN DiΕΜ promisitim sit, veniente illo die, obligationem ipso iure perimi: ' 33 CONDiTIONE porro, a cuius euentu pacti effectus suspensus est, non exsistente, obligationem ex eadem ratione tolli, 36) nisi quis ad adimplendam conditionem paratus, ab ipso paciscente, vel 37 a tertio, sine quo adimpleri non potuit, sit prohibitus.' Itaque denuo fori Romani subtilitates redolet regula iureconsultorum Romanorum, ex contractu stricti iuris non posse ad tempus deberi, adeoque obligationem huiusmodi, in certam diem conc Ptam , perpetuari, nisi quod creditor vltra temis PM constitutum aliquid petens exceptione doli ν mali
376쪽
CAP. XU. QVIBUS MODIS OBLIGATIONES cet. 343
mali repetu possit. 3. Insi de verb. oblig. I. 4. pr. D. de sem. I. . q. r. D. de obl. et in. Sunt haetricae fori Romani quas si quis in iure naturae quaereret, nae iste mihi magno conatu maximas nugas agere videretur.
Sunt porro obligationes, quae contempla Septi. tione cuiusdam personae, eiusque qualitatum, mul, Contrahuntur. Hae ergo quum ita sint com- mvx Paratae, ut vicariam praestationem non admittant: I. CCCCVII, 3. 3 nemo non videt, 38) eas non transire posse ad heredes et succe fores, adeoque 39 MORTE promittentis exspirare, quale quid in obligatione desponsatorum, mandatariorumque obserruamus. Non autem 4o hunc modum soluendi obligationem pertinere ad obligationes reliquas, uuae ex bonis possunt adimpleri , 4I quippe quas, tamquam vicariam praestationem admittentes, et ad ii redes transferri, aequissimum esse, iam supra
demonstrauimus. g. CCCV, 36. g. CCCCXVI.
Eadem est ratio, si contemplatione certi octa. cuiusdam status ad aliquid praestandum simus um, sta obligati. Perinde enim est, ac si sub condi v tione, si duret ille status, promissum esset. Quum ergo, deficiente conditione, et obligatio cenet: 3. CCCCXIIII, 3s,)sequitur sane, Ar ut et mutato statu obligatio, in illo statu ves-Ce sundata, cesset, adeoque 43 qui administratorio nomine contraxit, finita administratione, non amplius teneatur. l. vlt. D. de instit. am a1. C. de adm. tui. Quod tamen μὲ de sola
377쪽
344 IVR. NAT. ET GENT. LIB. Lobligatione, quae ex pacto vel lege positius Oritur, non de illa, quam ipsa naturalis ratio hominibus imponit, intelligendum esse. facile intelligitur.
Sie ossicia specialia , quae conses 'esultati debet, quia ex pacto sunt, cessant, simulac ille consul esse desinit. Sed et ossicia filiifamilias, quatenus ex lege positiva sunt, cessant, simul ac filius patria potestate exiit. Ex eo enim tempore patri non amplius adquirit. nee usumfructum honorum aduentiliorum moribus nostris debet. At ossicia,quao libetiis ipsa naturalis ratio imponit, veluti insequium, reuerentia, gratus animus, etiam soluta per emancipationem patria potestate, durant, nec parentibus, quorum e manu excesserunt liberi, sine iniuria denegantur.
Quandoquidem porro obligatio cessat, si
finis ita sit comparatus, ut obtineri numquam
possit: g. CCCCVI, a. fieri non potest, s) quin is, qui speciem promiserit, illa casu
Pereunte, liberetur, nisi forte 46 eam aestimato, Vel 47) tamquam in solutum promiserit, nee 48 prior obligatio per nouationem expresse sublata sit. Praeterea quum neminem excuset impossibilitas, qui in culpa vel mora est: s. CXU,6o. facile patet, 49 periculum rei promissae serre, qui in mora vel culpa est, adeoque so) ea omnia, quae supra de periculo rei venditae diximus, g. CCCLIII. seqv. hic esse repetenda.
378쪽
CAP. Xv. QVIBUS MODIS OBLIGATIONES cet. 34s
Denique quum et per alium soluere, s*- Desi CCCCVII, 4. et obligationem alteri remitte mus, no xc, f. CCCCXI, 23. et ab ea communi con- uatio et sensu discedere, novamque introducere li- deles Ceat, quod postremum conuentionis genus v supra pactum mixtum vocavimus: g.
CCCLXXXVIIII. sequitur, si ut quisque
alteri priorem obligationem remittere, novamque eius loco recipere possit, quod negotium NovATiorum, et, si de rebus dubiis et litigiosis contrahatur, TRANSACTIONEM VOCamus. sa) Vt creditor debitori et ea lege remittere possit debitum, ut pro eo aliuS, quem ipse idoneum iudicat, substituatur: quod spe- Ciatim vocant DELEGATIONEM. 33 Vt nouationem disertis verbis, vel signis euidentissimis, s delegationem vero, simul consentientibus omnibus, qui ad negotium illud con-Currunt, fieri oporteat. Vt denique sue multum intersit inter delegationem et cessionem, qua creditor actionem aduersus debitorem, hoc etiam inscio et inuito, in alterum tranSfert.
379쪽
346 Io. NAT. ET GENT. LIB. II. LIB. U.
DE STATU HOMINIS NATURALI ET SOCIALI.
I. I. Conna. Actenus ivs NATvRAE, quo singulorum xio. actiones reguntur, expendimuS. Pro ximum est, ut promissi memores, etiam ius GEMTivΜ ,ad principia sua reuocatum, veluti in nucleo exhibeamus. Lib. I. g. XXiII. Quum vero ius GENTium sit ipsum ius natur Ie, vitae hominis sociali, negotiisque licietatum et integrarum gentium adplicatum:
Lib. I. g. XXI, 4 . illius indolem perspicisne
Quid STATvs generatim est qualitas, per quam res stares unaquaeque limitatur: adeoque qualitates, honu' Her m uas ipse homo limitatur, recte Vocantur physim, STATUS HOΜΙNIS. Quemadmodum vero iam et mo- virra animi et Corporis ab ipso Deo, hominum ruis conditore, iam actiones eorum liberae per legem limitantur: ita priorem hominum statum PHYsicvM; posteriorem MORALm adpellamus.
Quum itaque iam de iure gentium acturi simus, quod in actionibus liberis dirigendis versatur:
380쪽
CAP. I. DE STATU HOMIN. NATUR. ET SOC. 347
nemo non intelliget, statum hominis non pΘ- fictim, sed moralem, directe ad nos pertinere.
Sie ex limitationibus illis, ab ipso rerum eonditore profectis, est, quod alii sint masculi, alii feminae, alii eorpus recte formatum, alii monstroseum; alii validum et robustum, alii languidum ac debile; alii formosum, alii deforme acceperunt: aliis ingenium perspicax et ad omnia factum; aliis hebes, ac in misenum; aliis paene nullam contigit. Quae quidem omnia ad statum hominis PHYslCvΜ , quem iureconsulti tu ens vocant, pertinere, res ipsa docet. Contra actiones hominis liberae per leges aliter limitantur, si quis sit maritin, quam si in ca Bbatu vivat, aliter, si parentis, aliter si fili famianas , aliter si domini, aliter si serui personam gerat. Quare hare omnia ad statum hominis ΜOR LEΜ , qui iureconsultis civilis est, referenda sunt, quamuis paullo latius pateat status MORALis, quam iureconsultorum ciuilis, ad quem tantum statum libertatis, ciuitatis, et familiae referre solenti
sTAos porro ille MORALIS, secundum quem quia homines quam maxime distinguuntur, vel il- status
lis connatus est, vel ab aliquo eius facto pen- nam .det. Prior vocatur NATvRALIS ; posterior AmvENTITIus. Itaque nobis STATUS NATURALIS uitu,
est qualitas vel conditio, homini ab ipsa nat ra, sine facto eius, imposta, in qua liberae eius actiones prout id natura illius status exigit,
lege naturali limitantur. STATvS Contra AD-vENTiΤius qualitas vel conditio, quam homo
sibi facto suo eligit, in qua liberae eius actiones, prout id eius status indoles et conseruatio exigit, lege limitantur.