장음표시 사용
391쪽
43' iura ossicisque sociorum ex ipso societatis fine merito snt aestimanda.
Sic vidimus supra contractum secietatis, euius finis erat Commune lucrum. Lib. I. q. CCCLXXVIIII.
Alius vero est finis societatis marrimonialis, alius Parentum et liberorum, alius dominorum et serisuorum , alius denique maximae illius Rcietatis ciuilis, quam meamus rempublicam. Quot ergo sunt fines, totidem diuersas incietates, et quot societates, totidem fines esse oportet. Huc pertiisnet insignis Iocus, quo Aristoteles auspicatur opus Politicum L o. Eπειδην πασαν κοινωνιαν Ose μνάγαΘου τινος ενεκεν συνετηκυῖαν, τῆ γαρ ειν δοκὼνlος αγαΘου πανlα παν- Τες, δηλον, οις πλαs μεν αγαΘῖ τινος ς θνῆ . suis omnem communionem boni alicuius causa restitutam, videmus: lei- enim, quod es detur bonum este, gratia omnes omnia agunt ) pe 'acuum es, omnes bonum aliquod propositum bais
g. XVI. Itemque Quumque sine consensu non intelligatur xiono societas: I. XIIII) hic vero vel sit ultroneus, s .hi Vel Vi extortus, quem coactum adpellamus, vitrea et ratiliabitione conualescere posse, supra osten-neae, dimus: Lib. I. g. CCCXXXXV, 29 conses fluens 4 ut et societatum aliae sint v TRONEAE, aliae COACTAE, nec As) has ideo statim iniustas dicendas esse, quod earum origo vitiosa fuerit, si postea ii, qui coacti societati dederunt nomen, expresse vel tacite Lib. LI. CCCLXXXI. 1 o. rem ratam habuerint.
Sie rata inter Romanos et Sabinas, interque Beniaminitas et Siloitarum filius Itidie. XXI, s/. 1qu. erat secietas matrimonialis, quamuis initium eiu
dem ob vim iniustam esset vitiosum, quia postea ipsae
392쪽
Ipsae raptae rem Tatam habuerunt, neque dirimi ε voluerunt, male licet conciliata matrimonia. Di nys Halicarn. Antiqv. Rom. Lib II. p. δ/o. Sic et coacta plerumque inter dominos et mancipia, belis Io capta, erat societas: et tamen aliquando domi- norum humanitas et mansuetudo essiciebat, ut non inuiti seruirent, idque serio dicerent, quod apud Plautum Cape. II, 2. v. II. aliquis dolose ait:
Ouamquam non fuit multum molesu semitino Nee mi secus erat, quams est em familiaris situs. Cons. Exod. XXI, s.
Praeterea quum consensus alius sit eXpreS- Eaedem sus, alius tacitus, qui ex facto Colligiriar, qUa- consen.
Iis est etiam patientia: Lib. I. g. CCCLXXXX , vel Io.') sequitur, 46 ut et Acietates vel hY
PREsso, vel TACITO, consensu ineantur, et q7 tae imperinde sit, ac si consensilent, qui postea Cum vel pram aliis in societate vivunt, ad eumdem finem consilia cogitationesque suaS Conserunt, me- diis quoque usdein, acalis, acl tinem illum adsequendum necessarii S,Vtuntur. Quin, quum aliquando ex ipsa rei natura, alterum consen-
sine iudicemus: Lib. I. g CCCLXXXXI, I r. 68 etiam ex PRAESvΜTo consensu aliquando nasci soctetatem, satis intelligitur. ')
) Talis est societas inter parentes et liberos. Tanis tum enim abest, ut hi diserte consenserint in hane societatem, eo tempore, quo in illam peruenerunt, Ut tum ne consentire quidem potuerint. Et . quamuis postea rei paullo intelligentiores, conissentire possent, si vellent: tantum tamen abest, ut omnes hunc consensum verbis factisve testentur, ut plures distentiant, fraenaque mordere non du bitent. Nihilominus tamen ideo non dirimitur societas, quia ipsa liberorum educatio hanc societatem requirit, praesumiturque, liberos non nolle
393쪽
36o IVR. NAT. ET GENT LIB. II. posse cum parentibus in societate vivere, sine qua ipsi nec conseruari, nec commode educari possen.
Aliae Aliquando contingit, ut non solum fingis ii homines, sed et totae societates eumdem λeε, aliae nern intendant, eademque media sibi ad ads compo- quendum communem finem necessaria esse, in. me. telligant. Quum ergo consensuS in Commu nem finem, eademque media sit societas: f. XVII. consequens est, 49) ut non modos guli, sed et integrae societates, in societatem 3 Coire possint, adeoque so) societates sint vel Si ΜPLICES, quas homines singuli, vel CoMpo- . SITAE, quas societates simpliciores ineunt, quae tunc tamquam socii considerantur. Quin I ex eadem ratione patet, societates etiam iam tum Compositas coalescere posse in maiores, et maxime compositas, atque sa) ita fieri, ut societates quaedam ex multis hominum non millibus, sed myriadibus, consistant. '
Illustrat haec omnia experientia. Simplicissimis
societates sunt coniugum, parentum et liberorum, dominorum et seruorum. Ex his societatibus omnibus, inter se consociatis, nascitur societas Composita maior, quam vocamus FAMIL AΜ. Ex multis familiis consociatis PAGI , Ulci , URBES ; ex pluribus pagis, vicis, urbibus integrae civITATEs vel REspvLLiCAE; ex pluribus rebuspublicis susT MATA CiviTΑΥvM vel respublicae Achaicae exsistunt. Vid. Cicero de ossis. I, δ . Nimirum si minores simplicioresque societates non lassiciunt fini adsequendo, ex plurium consociatione maiores et magis compositas naici, necesse est. Hi ne bene
obseruat Iustinus His. I, ι. initio intra sum cui-e e patriam regna ita esse, idemque testantur τXempla Cananaeorum, Phoenicum, Graecorum, ill
394쪽
CAP. I. DE STATU HOMIN. NATUR. ET SOc. 36IGallorum, Germanorum, Britannorum, quorum prouincias olim in plurima regna, plaresque ciuitates, scissas fuisse, ex Genes XIIII, δ. Ios XII, 7. Dd. I, 7. Strabone Geogr. XVI. p. sm. aliisque scriptoribus eonstat. Sed paullatim plures ciuitates, vi oppressae, maiorem cum aliis ciuitatem constitue re coeperunt: aliae, imminente a vicinis periculo, foedere iun De in systema aliquod rerumpublic rum maius coaluerunt. Ita Amphictyonum con cordia Medorum potentiam concussit, et Achaiae res, alioquin satis exiguae, solo sociorum consensu Valuerunt. Vid. Io. Henr. Boecter. de concilio At
Denique qui in unum finem eademque me- Aliae dia consentiunt, vel aequales sunt, vel inae- deniquo quales. 33 Illi tamquam pares, media, ad communem finem adsequendum necessaria, inaequa. communi consensu inueniunt, adeoque s Ies. inde nascitur societas AEQVAtas. In his ues uni pluribusue id negotii datur, ut de fine mediisque, ad finem adsequendum necessariis,soli dispiciam, et tunc s6 ea societaS est iNAEQUALIS , qUam et RECTORIAM vocant. Res ipsa autem et ingenii humani indoles unumquemque Conuincet, s7 quo maior est societas, cominus fieri posse, ut tanta sociorum multitudo media necessaria Communi consensu et sussi gio inueniat, adeoque, s8)quo maior est societas, eo magis eam esse debere rectoriam acinaequalem )
Hinc experientia docet, quo maiora sunt imperia, eo minus iuxta illa consistere libertatem, et, gliscente nimis imperio, prolatisque esuitatis finibus, . saepe ipsam necessitatem subigere homines, libe tatis alioquin amantissimos, ut adductius regi se .
395쪽
362 IUR. NAT. ET GENT. LIB. Impatiantur. In magna enim, at libera et aequali societate, qui x pars maior meliorem vincit, non possunt non saepe praua consilia capi; fieri etiam vix potest, ut non procax libertas ciuitatem misceat, sociique in plures factiones distrahantur. Turici vero discordantis patriae plerumque non aIiud remedium es, quam ut ab uno regatur, ceu de re publica Romana, iam ab Augusto occupata, iudicabant prudentiores apud I acit. Annal. I, p.
Omnis Ceterum cuiuscumque generis sit societas, societas ex ipsa definitione patet, eam ad adsequendum est Vn eumdem finem, eademque adhibenda media, imisi , esse comparatam. I. XIIII. Quum vero con- sentire in eumdem finem, eademque media
non possint, nisi qui idem volunt, nec idem velle possint, nisi qui finem bonum, mediaque fini accommodata esse, intelligunt: Lib. I. g. XXXII, 8.) consequens est, is) ut singularum societatum concipienda sit una Voluntas, unusque intellectus, adeoque 6o) singulae veluti unam personam, quam ad disserentiam suppositorum physicorum moralem vocamus, Coninstituant. '
Sie Cieero de ossis. I, v. obseruat, Per omnem amicitiam , adeoque et societatem, ex pluribuι fori unum, idque ideo, quod omnes unum et idem sentiant. Add. Catilin. IIII, . At luculentissime Apulehas de habit. M .Plat. Lib. II. p as. ciuitatem esse, ait, coniunctionem inrer se bominum plurimorum, in quibus Aut regentes alii, alii deteriores, coniuncti inter se eoneordia, atque inde sibi opem
atque auxilium deferentes, iisdem legibus, rectis immen ossicia sua temperantes, unamque riuitatem iis-ἀem moribus illam futuram, et EADEM vELLE atque EADEΜ NOLLE incolarum menter adsueuerunt. Ceterum naturam personae moralis disces ex Senecae
396쪽
CAP. I. DE STATU HGΜIN. NATUR. ET SO . 363E R. CH. itemque ex L 3o. D. de usurpat. α
Si vero unaquaeque ciuitas veluti unam per Ergo ει- sonam constituit: .XX, 6o.) consequens est, dems
61 ut et iisdem legibus, ac homines singuli, vel personae physicae, regantur, ') adeoque
Ga) officia omnia, quae ius naturae homini- gationestius singulis praescribit, a societatibus quoque, sunt, actum maioribus, tum minoribus, religiose sint obseruanda. Q) Vt Contra, quae personis singulis competunt, iura etiam societatibus Competant, et socii res iuraque, quae ad so- Cietatem pertinent, communia habeant; immo 6 et adsectiones personarum et corporum non incommode tribuantur societatibus, ad- coque - illae eleganti satis metaphora et vI-
VERE, et AEGROTARE, immo et MORI et INTERIRE
Hoe ipso confirmatur, quod iam supra ostendimus, ius G ΤivM nihil aliud esse . quam ipsum ius naturae vitae hominis sociali, negotiisque societatum et integrarum gentium adplicatum. Lib. I. XXI, 4. Et recte ius gentium ius naturale societatum vocat laudatus Κoeliter. ibid. XXXIIII. Ex quo simul patet, quam male ii subducant rationes, qui societates maiores, veluti imperia et resp. ab obligatione iuris naturalis veluti absoluunt, omniaque iusta putant imperantibus, quae illis vel reip. eonis ducant. Unde merito exsecrandum illud Caesaris apud Ciceronem de o c. III, et . Sr violaudum es ius, regnandi gratia Violandum es aliis rebus pietatem colas.
Plura de pestilentisssimo hoc pseudopoliticorum primcipio di xit Hert. Polit. paed. g. XIII. p. sta. fp .
397쪽
g. XXII. Soei Ex eodem principio merito colligimus, 6s 1 21. Uumquomque socium obligatum esse ad acti
hiatori. Des suas Communi societatis fini attemperan- societa- das, adeoque 66)illum iniuriam facere lociis, iis, et so- qui ex eorum incommodo fructum capit, vel
S ) aliquid agit, quod fini societatis aduer
i;on. a. satur, Vel 68) reliquos socios laedit, ac proinde l. eiorum. nee iniuriam illi fieri, si et ad resarciendum damnum, et 69 ad ossicia socii in posterum accuratiuS obseruanda, malo quodam passionis, quod poenam vocant, adigatur. Lib. I. g. CCXI, Iro. Denique 7o non posse vitio verti socio, si vel socium, tam male conCiliatum, a se segreget, vel 7I ipse excedat societate, in qua nec finis communis, nec medi rum, ad hunc finem necessariorum, ratio hahetur.
I. XXIII. Rationa Denique ex eodem principio patet, a s
aliorum. cietatem quidem NEMiΝΕΜ LAEDERE, et 73 SVvΜ CUIQUE TRlBvERE; non tamen 7 ) alterius priuati, vel alterius societatis,utilitatem suae an- reponere debere. Quum enim quaelibet societas , nam personam moralem constituat, f. XX,
6o.) eique idem ius, quod singulis personis physicis, competat, g. XXI, 63.) nulla autem persona physica alteram magis, quam seipsam amare, Lib. I. g. LXXXXIIII, 6n vel ei ossicia humanitatis, quae sibi, vel amicis, noxia futura sint,praestare teneatur: Lib. I. g CCXVIII, 13.) etiam societas alteri huiusmodi ossicia cum
398쪽
CAP. I. DE STATU IICIll N. NATUR. ET SOC. 36s
detrimento suo praestare, vel utilitatem alie-Dam propriae anteponere, non tenetur. '
Ita inhumanos non dixeris unius societatis merca toriac contribules, si alteri societati, vel priuato, monopolium concedere nolint. Id enim cum manifesto totius societatis suae detrimento esset coniunctum. Nec quisquam iustum piumque bellum gessisse dixerit Cimbros, Teutones, Helue tios, qui nouas quaesituri sedes, quali iure quo dam suo postulabant, ut Romani illis loco cede Tent, certo,que terrae tractus, quos ipsi occuparent, adsignarent. Id enim sine maximo propriae rei p. detrimento illis concedere iann poterant Romani. as enim terras daret populus, agrariis legibus
intra se dimicatum.' inquit Florus III, 3. Et Tencteris atque Usipetibus, similia petentibus, recte respondit Caesar: Missos in Galgia vacare agros, qui dari tantae praejertim multimini sive iniuria possint. Caesar. de bella Gasi. IIII, 8.
. XXIIII. Similiter demonstrari potest, Π in com Ra toro
positis societatibus minorum Utilitatem maio- foeteta. rum fini non repugnare, immo eamdem ce- tum ma dere debere utilitati maiorum. Quia enim λ um minores societates tunc Considerantur tam.
quam singuli socii, . XVII, so.) socii vero sin
guli in unum eumdemque finem communem eademque media consentire, I. XIlII. nec propriam utilitatem fini communi societatis anteponere tenentur: 9.XXII, 66. etiam minores societates, quae in maiorem, magisque compositam societatem Coaluerunt, nihil,
quod maiori illi societati manifesto refragetur, agere, salua iustitia, possunt. 'γ' Me
399쪽
366 IvR. NAT. ET GENT. LIB. II, I Sie familiae non parum prodesset immutatas a trisbutis et muneribus quibuscumque personalibus. At quia haec utilitas societatis simpliciolis eum detrimento maioris, puta reipublicae, esset coniunctar nemo huius rectores dixerit iniuriam facerae familiae, si immunitatem flagitanti repulsam detrquum contra reprehensionem prudentum procu dubio incurrant principes et magistratus, qui singulis hominibus familiisue confulturi , neruos reip. incidere non dubitant. Hinc quum Nero dubitaret, an cuncta vectigalia omitti iuberet, idque pulcherrimum donum generi mortalium daret: impetum eius attinuere senatores, DISSOLU TioNEM IMPERil dicendo, s fructuε, quibuε respubliea sustines tinr, deminuerentur. Tacit. Agma XIII, so.
De om Postremo quum in societatibus sociorum Histi omnium Oificia ex ipso cuiusque societatis fine aYlom, aestimanda sint: q. XV, 43. satis patet, 76 tageneis esse hanc veluti omnium legum, quibus socie-
SE: adeoque 78 recte dici, societatis cuiusque salutem supremam sociorum legem esse
400쪽
CAP. II. DE OFFICIIS IN SOC CONI. OBSERU. 367
DE OFFICIIS, IN SOCIETATE COMI vGALI OBSERVANDIS.
q. XXVI. Elle Deum, ut genus humanum propa- Coniu
getur, eorumque numerus, qui quO- gium est tidie debitum naturae reddunt, noua
Prole suppleatur, ' vel inde patet, quod alias et
finis, quem ille in producendo genere humano cissima. intendit, non obtineretur. Lib. I. g. LXA VII, 31. Qui ergo illum finem ob oculos habent, finem bonum intendunt, simulque media, per quae ille finis obtineri potest, adhibere tenentur. Quum vero obtineri finis ille non possit, nisi masculus et femina in concubitum Consentiant: consequens est, i) ut coniugium sit societas, l. XIIII. eaque, a) quia ad finem honum et Deo gratum comparata est, licita et honesta, I. XV. 4 I. et, 3 quia ex paucissimis hominibus diuersi sexus constat, simplicis lima
Hine Graeci societatem coniugalem recte vocari runt τὴν τοιχειωδεςαὶην ταν κοινωνιων, exordia Iem reliquarum societatum, et quasi quoddam generis humani seminarium, quia sine ea genus humanum fuisset unius aetatis, uti de populo Romano ab uxoribus destituto loquitur Florus His I, r. Rem plane φιλοσος ικῶς expressit Seneca tragoedus in Hippobto v. ψω. Prouidit isse maximis mundi paren suum tam rapaces cerneretfati manus, Ut damna semper sobole repararet noua. Excedat, agedum, rebuι bumanis. Venus,