장음표시 사용
451쪽
DE OFFICIIS, IN SOCIETATE HERILI UBSERUANDIS.
cietas herilis, et quae eius orb
Rogredimur ad SOCIETATEM FIERILEΜ, natura quidem non tam necestariam, ac
illae simpliciores, de quibus hactenus actum est, at inter homines tamen iam indoab antiquislimis temporibus frequentissimam, per quam intelligimus societatem inter dominum dominamue et seruos ac ancillas, in qua hi ad dominorum utilitatem operis suis promouendam, illi ad hos alendos, immo et ali, quando ad Certam mercedem praestandam Obligantur. Quum enim ita comparatum sit, ut alter alterius opera indigeat, nec quidquam Obstet, ut quod cuique deest, id ille alterius
operis suppleat: Lib. I. g.CCCXXV, 3. consequens est, I) ut aliorum Operas, quocumque intercedente contractu, nobis recte sti-pulemur, atque ita a) inter nos 1eruosque et 'ancillas nasci possit HERlLIS SOCIETAS, quam . inaequalem vel rectoriam esse, facile patet.
Quid h. . Itaque per HERVM HERAMue intelligimus u , Vsti sonam, quae aliorum operis ad suam utilita-;- QM Proniouendam utitur, et his vicissim ad .el ania alimenta, Vel insuper ad mercedem praestan
eulay et dam, obligata est. SERVI Vero et ANCILLAE
'i'' , sunL Personae, quae ad dominorum utilitatem
452쪽
CAP. m. DE OFFICIIS IN soc. HERILI OBS. 6 Is
operis suis, vel pro certa mercede alimenti que, vel pro solis alimentis promouendam o strictae sunt. Ex qua definitione facile patet, 3 seruitutem prioris generiS esse MERCENARiΑΜ, -) eiusque fundamentum non aliud esse, quam locationem conductionem; s posterioris on- NoxiAM , ') 6 eiusque fundamentum esse dominium in ipsas personas seruorum, iusto titulo adquisitum.
D Vti placuit vocabulo, quo usus est Phaedrus Ea Lib. III. praes v. 3 .
Servitus OBNONA , Iuta, quae volebat, non audebat dicere, Adfectus proprios in fabellas transtulit. Uti enim hic Ieruitutem dixit pro seruo, Aesopo, ita eam obnoxiam vocavit, quasi Myευθυνον, quia Aesopus huiusmodi seruitutem seruiebat. Graeci obnoxios , mercenarios οικετας vocabant, teste Atlien. De nos VI, G. Ceterum utraque seruitus antiquissima est. Quemadmodum enim Abraamum iam quarto a diluuio saeculo multos seruos obnoxios domi 1uae aluisse, constat: Genes. XI, s. XIIII,/ . XV, 3. q. XVI, /. seqv. ita Iacobum
Labini mercenarias operas per multos anno' praein
nitisse, notissimum est ex Genes XXVIIII, ι seqv. XXX, ρ8. Equidem et Noachus iam Genes '. VIIII, as. mentionem facit seruitutis obnoxiae, ei. que Chanaanem, nepotem, ob illatas sibi iniurias addicit. Sed praedictionem hanc esse eorum, quae haud paullo post acciderunt, recte obseruauit Io. Clericus Comment. in Genef. p. 72.
g. LXXVIII. Et de prioris quidem generis seruitute ne- obno
mo sanus dubitauerit, quin rectae rationi ae. xiae sera quitatique naturali non repugnet. At nec po- uix steriorem esse contra naturam, Vel inde patet, 'ζ'. quod experientia docet, esse homines indo- .ddi D d a te eunt ob
453쪽
42o IVR. NAT. ET GENT. LIB. II.
le tam seruili praeditos, ut nec se familiamve regere, nec necessaria vitae praesidia sibi sui que parare possint ') Quum ergo unusquisque vitae genus, cui idoneus est, eligere t neatur, Lib. I. g. CXXXXVlI, 2I. seqv. hi vero homines nulli alii vitae generi idonei sint, quam ut aliis pro alimentis praestent operas: nihil sane faciunt Contra ossicium, si sese aliis in perpetuum hac conditione addicunt.
obseruauerat hoc Aristoteles, qui ideo quosdam homines φυσει δουλους, natura seruos esse, obserisu auerat Polit. I, 3.sequ. Quod quamuis recte remis Iat Pulandormiis iur. nari et gene. III, 28. et VI, . a. si ita accipiatur philosophus, ae si stupidi illi homi. nes ipso actu prudentiorum serui sint, vel quasi his ius persectum sit, illos sine alia caussa seruitu. te opprimendi, quemadmodum Graeci sibi huiusmodi ius in barbaros videntur adrogasse: nihil ramen ablurdi ineth huic sententiae, si de indole seruili, non de naturae conditione, intelligatur, uti illam intelligendam putauit Dan. Heinlius in epis. -Ge. Ri terem, apud Ian. Rurgers Var. LM. IIII, 3.. Sic sane Asiaticos liomines ἐλευθερους
Jeruos optimos esse, Obseruauerat Agesilaus, apud Plutarcii. apophth. Lacon. p. 60.
Praeterea alios, quantumuis haud ita stupidos, extrema paupertas calamitatesque vel publicae, vel priuatae, subigere possunt, ut seruire, quam fame perire, malint. Quum
enim homo ad vitam conseruandam, euitanda inque mortem ac destructionem, omnino
sit obligatus, Lib. I. g. CXXXXlII, 9. seqv.
et imminentibus morte vel seruitute, ipsa rectati ratio
454쪽
ratio e duobus his malis physicis, id, quod
minimum est, eligendum esse suadcat: Egem. phil. vior. CUL ' a. sequitur sane, s) ut ei, quem in hoc articulo fortuna deprehendit,' non isit vitio vertendum, si. nullo alio honesto medio interitum euitanai s esse ofierente, seruituti sese addicat. 'ὶ .
Sie sane Regi sese tamquam mancipia addicebant. Aegyptii, ne diuturna ianae consumerentur, Et beneficii loco habebant, quod Pharaoni seruire liceret pro alimentis. Hinc, accepta seruitutis lege, Iosepho respondebant: Tu nobis vitam dedisti,natiam apud dominum inueniamin, et smus Pharaouis serui. Genes. XXXXVII. es. Sie et Thracicas mulieres. ingenuae licet ortu. voluntaria tamen scrinuitute victum sibi apud Erythraeos quaesiuisse, auctor est Pausanias Lib. VII. Cap. V. ut iam non dicam de Frisis, de quibus Tacit. Annal. IIII, a. nec non de Gallis, de quibus Iul. Caes. de bella GP. VI, i.
Denique seruorum numerum 9 in immen- Quidam sum auxit bellorum furor. Quia enim hosti in bello ea- hostem omnia licent; licebat etiam hostes acie pii hanc
victos occidere. Lib. I. I. CLXXXIII. Quum
vero, qui vel sine adgreilbris laesione, Velle' subeuntiuiore malo illi repraesentato, periculo defingi potest, non debeat ad caedem temere prouolare: ibid. s. CLXXXI, 2o. non iniquum sane est, io victorem seruare victos, in captiuitatem abducendos, ne noceant, et, ne gratis alantur, in seruitutem detrudendos. nec II reprehendendi sunt, qui ea lege vitam seruare, quam perire, maluerunt. Elem.
455쪽
. 622 IVR. NAT. ET GENT. LIB. II. Vere ergo et haee societas nascitur Ex consensu, quamuis non vltroneo, sed vi iusta extorto. q. XUI, Vult enim victor victum seruare, sed ea lege, ut seruiat. Victus vult seruire, ut serumtur. Nam si nollet, nihil impediret, quo minus in victoris arma irrueret. Duarum voluntatum conspiratio est consensus: Lib. I. q. CCCLXXXI. 'Societas ergo inter dominum et mancipia bello capta ex oensensu nascitur.
Quidam Haec vero seruitutis obnoxiae genera non serui na- potuerunt non aliud producere, in quod quis si xv ipsa nascendi sorte detruditur. Quia enim se uitutis obnoxiae fundamentum est dominium,
iusto titulo adquisitum; g. LXXVII, 6.) hos
Vero titulos omnes seruos adquirendi iustos esse, hae tenus ostendimus: I. LXXVII. seq. Consequens est, I a) ut hi omnes serui ancillaeue sint in iusto dominio herorum. Quumque eXtra legitimum matrimonium, quale inter quosdam huiusmodi seruos vix locum habere potera Dpartus sequatur ventrem: Lib. I. g. CCLlI,so. non mirum est, I 3) partum ancillarum obnoxiarum , tamquam accessorium Uentris, eamdem cum matre subiisse conditionem. Unde I ubique terrarum innotuit genus seruorum, quod vERNARvΜ nomine apud Romanos
venisse,noui M. I Matrimonium est societas simplex personarum diis uersi sexus, procreandae educandaeque sobolis caussa inita. . s. XXVIII. Qui in hune finem
Consentiunt, eorum in arbitrio et potestate esse oportet, ut illum eligant, mediaque ad eum obti-οendum necessaria adhibeant. At seruorum an Cilurumque obnoxiarum in arbitrio potestateque
non sempet est potissimus finis, quomodo nimi.
456쪽
cAP. III. DE OFFICIIS IN SOC. HERILI OES. Α23rum liberos commode educare velint, sed ea res plane a dominorum voluntate pendet. Inter 'Unsdam ergo seruos ancillasque vix locus est legirimo matrimonio. inter quosdam tantum illi locum esse negamus, quos nimirum in eam conditionem fortuna detrusit, ut heri iis Romanorum in morem
descriptis per fiamiliam miniseriis utantur. Vbi enim suam quisque sedem , suos penates regit, quod
apud Germanos obseruauit Tacitus de mor. Geon. Cap. XXV. ibi facilius matrimonio locus est, ceu et hodie docet experientia. At quamuis et hominibus propriis Germanorum sit ius connubii: manet tamen apud hos principium, quod seruilis proles eiusdem cum parenti hus' conditionis sit, et quod partus ventrem sequatur: nisi quod quibusdam magis placet alterna vernarum partitio. Lib.
Postis vero his fundamentis, facile intel- Potestas ligitur, quaenam sint in hac societate domi- domininorum seruorumque officia, et, qualis domi mis norum in seruos ancillasque potestas sit 3 Quod enim ad seruos MERCENARIOS attinet, quum ii narium. tantum ex locato obligentur: f. LXXVII, 4 per se patet. Is domino in hos non aliam potestatem competere, quam ut operas, sibi locatas, illis indicere, et I 6 ex iis utilitatem capere, quin et II) eos adigere post it, ut per tempus, quod initio placuit, semiant: non autem I 8 domino licere alias, quam locatas,opcras ab illis exigere, multoque minus I9 eos durius castigare, quamuis ro si locationi
non stet seruus, eum dominus non modo mer cede eiusue parte mulctare, sed ez 2I inemen
dabilem abs se segregare omnino possit. I. XXII, 7o sequo
457쪽
in se uum obis noxium, ratione liberae de eo
dispoistionis 62 IVR. NAT. ET GENT LIB. u. ι
Quemadmodum ergo DoMavi est, ra) Iericonductionis satisfacere, a33 a seruo non nisi operas locatas exigere, avi eique alimenta, qualia eius tortis hominibus conueniunt, suLicienter praebere, denique as) mercedem Pr
modi 26) domino, tamquam superiori, adr uerentiam et obsequium; 27J tamquam Con- rouctori ad operas conuentas praestandas; d nique 28 tamquam socio ad eius utilitatem bona nite promouendam cst Obligatus. A. D L li enta non merces debentur, si serui cuti
Pa, vel caliI, contingat, ut operae locatae non praestentur. Lib I CC i vi ci. V P NI, 3 e Huac quamuis laudanda sit humanitas domini, seruum mercenarium, etiam aegrotantem, alentis: non tamen quod iubet humanitas, illico iure Derfecto potest exigi. Contra iniquitas maxima est domini, mercedem, praesticis operis, seruo denegantis, vel eam contra leges contractus pro lubitu mutanti
es : Z d adeo laeo iustissimo di,
plicuis te nouimus, ut auferret Labani opes, easque in Iacobum transferret. Genes XXXI, p.
diximuS. ., Vll, 6.J Quum ergo domino sit libera de re sua dispositio: Lib. I. β. CCCUL consequens est, 29) ut dominus seruo quas- Cumque operas, quibus praestandis par est, imponere, 3o ex eo omnem utilitatem Capere, 32 eius quoque liberos sibi vindicare, et
D ipsum vendere, 33ὶ aliisqub quibusvis titulis
458쪽
CAP. IIII. DE OFFlcIIS IN SOC. HERILI OBS. 42s
tulis alienare possit, nisi sorte 34 semus, qui
se ultro addixit domino, eam legem adiecerit, ne extra familiam, cui sese addixit, alienetur. Quod aue et de iure vitae et necis videtur dicendum, quod domino in hos seruos Competere posse, nemo negauerit, Lib. I. I. CCCVIII, 8.) nisi vel conuentio, vel lex Obstet. Multo magis ergo 3 6) huiusmodi seruus, Prout res exigit, castigari et coerceri poterit, dummodo 3s meminerit dominus, eum hominem, sibique natura aequalem esse. ' Lib.
I Quamuis enim fieri possit, ut dominus seruo sit
perfectior, nec negari possit, eum seruo este superiorem: illa tamen perfectionum statusque diuersitas nihil mutat circa hominis essentiam, sed serisuus aeque homo 'est, ac dominus. Lib. I. q. CLXXVlI, s. Parum ergo humana est iureconissultorum vox, seruo non fieri iniuriam. I. /s. g. n. D. de iniur. Immo immanis plane illa dominae apud Iunenal. Sat. VI. v. 223. O demens, ita sertius bomoesy Nil feceris deso, Sis volo, sic iubeo, set pro ratione voluntuS. Non excusatius ergo peccat, .qui seruum, quam qui liberum hominem, iniuria laedit.
Quumque domino et possessio rerum suarum, et ius illas a quocumque vindicandi com
petat : Lib I. q. CCCVI, 2. et 3.) ex eo sequitur, 38 ut possit se in possessione serui ancil
laeue quouis modo tueri, et, 39 siue fuga eos aliquo abstulerit, siue 4o ab alio iniusto su repti sint, a quocumque possessore cum accessionibus fructibusque. pro qualitate posse
Ratione posse sonis et vindica tionis.
459쪽
426sionis vindicare, quin qI priore Casu receptum fugitiuum punire pro merito, et 42 nem posterum idem capiat consilium , quouis licito modo prohibere: nisi 43) illi dominii effectus alicubi in ciuitatibus lege restrin-:gantur. Lib. I. g. CCCXVII.
I Hine compedes, ergastaea, careeres domestici, et alia media, quae vel necessitas reperit, vel dominorum, omnia sibi in seruilia corpora permittes tium, truculentia. Quamuis vero et hic habendalit aequitatis humanitatisque ratio: LXXXIIII, 37. ipsum tamen ius csErcendi non adimendum est dominis, maxime in seruos, bello capros, Par tim quod fugam anhelant, omnelnque ad suos re uertendi occasionem speculantur, neque id illis adeo vitio verti potest, ceu recte vidit Iorarius apud Plaut. Captiti. II, J. N. δέ. . Lo. At fugam fingitis. . Sentio, quam rem agitis. CAP. Nos fugiamus t quo fugiamus ' in. in po- . triam. CAP. apages haud nos id deceat, Fugitiuos imitari. Lo. Immo, aedepoI, A eris occasio, non dehortor. Partim quod adhuc spirare videntur hostilem antismum , adeo, ut de his seruis vel maxime verum
sit illud Senecae Dist. XXXXVII et Festi in voeer quot serui. Toridem quemcue domi hoses babere, quos
s. LXXXVI. Praeterea iam haud dissicile fuerit, de mutuis dominorum seruorumque huius generis oppi iis iudicare. Quia enim seruus obnoxius
est in dominio, q. LXXVII, 64 ac proinde
herus ex eo omnem utilitatem capit, G. LXXXIIII, 3 o. adeoque ille nihil habet proprii: consequens est, 44 ut dominus obligatus sit ad alendum seruum, eaque obligatio non cesseti si vel maxime seruus operas
460쪽
CAP. IIII. DE OFFICIIS IN SOC. HERILI OBS. 42
praestire nequeat. ') Et quandoquidem praeterea seruus, quod ad naturam attinet, domino est aequalis: f. LXXXIIII. ') facile intelligitur, 46 et peccare dominum, si seruum iniuria laedat, et 47 maximam humanitatis laudem ferre, si beneficiis potius, quam truculentia , eum sibi reddat obsequentiorem.
MERCENARIus sERvus praeter alimenta et mercedem accipit, q. LXXXIII, et s.) adeoque habet, unde se alat, si morbo alioue casu impeditus operas praestare non possit. Quum ergo dominus illum alero non teneatur, nisi ex locato : g. LXXVIl, operas non praestantem alere obligatione perfecta non tenetur. q. LXXXIII. In SERvo Vero onNoxio omnia se aliter habent. Hic enim non Ob operas praestitas alitur , sed quia in heri dominio est, et quia nec mercedem accipit, nec quidquam aliud proprium habet. Quumque et extraneo, ipsique hosti, subuenire nos iubeat misericordia et humanitas: Lib. I. q. CCXVIIII, i 6 qua fronte seruo
nostro aegrotanti denegaremus alimenta, qui vires corporis nobis inseruiendo detrivit 8 Hine recte Claudius Imp. libertate donauit se OS , qui aegrotantes expositi fuerant a dominis. Sueton. ur Cap. XXV. l. a. D. qui fine manum.
Quumque tot iura domini totidem oppici ASERVORUM tamquam Correlata, ponant: Lib. I. q. VII. sequitur, 48) ut seruitus obnoxia seruum ad quaScumque operas,t 49ὶ utilitatemque domini pro virili promouendam, so dispositionem eius de se suisque, immo et I castigationem et Coercitionem patienter serendam obliget. si Vt contra ossicium faciat se uus, si se subducat domino, et furtum sui ipsius