장음표시 사용
461쪽
' 428 IUR. NAT. ET GENT. LIB. II.
fide ac liberali seruἰtute mereri, seque dignum tanto beneficio praestare deberet.
semirus Ex his omnibus porro intelligitur, quomo- utraque do finiatur herilis illa societas. ΜERcENAMA enim seruitus, quum contractu locationis nitur. latur: S4 iisdem modiS, quibuS locatio Comductio, et sue in primis elapso tempore, in quod quis operas locauit, soluitur. OBNOXIAs6)manumissione potissimum desinit. Quum enim quisque se dominio rerum tuarum abdicare vel eas derelinquere possit: Lib. I. g. CCCVIIII, 1 1.) nullum est dubium, quin eidem liceat dominio in seruum Quin renunciare,
quam renunciationem vetereS MANvMlSSIONEM vocarunt. Praeterea quum renunciatio sit species alienationis, in re vero alienanda dominus sibi aliquid excipere et reseruare possit: Lib. I. g. CCLXXVIII, 4 I. ue manumissionem quoque qualibuscumque honestis legibus ac conditionibus fieri posse, palam est. I
J Ita veteres Romani a seruis numittendis sibi stipulabantur operas fabriles, dona et munera L . pr. I. s. l. r. q. 3. D. de spem libere: Et maxime maiores nostri , manumittentes seruos,sbi pleraque, quae ipsi serui, vel homines proprii dominis praestare soliti erant, reseruabanti adeo, ut, si ab adscriptitia conditione discesseris, vix vir Ium discrimen inter seruos et libertinos interem dere videretur. Atque inde est, quod Tacit. demor. Germ. Cap. XXV. scribit, libertos German rum non multumsupra seruos esse.
462쪽
g. LXXXVIIII. Qulcumque, quum antea iustam seruitutem i.
seruirent, a dominis manumittuntUr, LisfR- be tu TiNI i et manumittentis LIBERTI Vocantur. eiusque
Quum ergo hi summum, quod dari poterat, ossicia. beneficium debeant manumittenti. vnUSquisque vero ad eum, a quo beneficiis ornatus est,
amandum obstrictus sit: Lib. I. I. CCXXVI, 3 . s8 ingratissimi mortalium estent liberti,
nisi patronos, tanti muneris auctoreS, Uenerarentur perpetuo, et s9 non modo ea omnia,
quae sibi hi stipulati 1unt, bona fide praestarent, β. LXXXVIII, 37. sed et So) vicissim
illos omni ossiciorum beneficiorumque genere prosequerentur, vel, 6 I) si desint vires, saltim gratum animum quavis ratione ostende
rent. ' Lib. I. I. CCXXVIlI,4 .
Libertatem, datam seruis, pro maximo beneficio imis putabant veteres. Simo Terentianus Avis. I, G
Feci, e serutavi esses liberim mibi, Propterea, quod seruiebas libre aliter eouod habui, Fummum pretium persolui tibi. Em ciebat enim hoc beneficio patronus, ut seruus ex re sic rei persona et adeoque loco patris emet li. berto, qui ideo eius nomen perinde, ac filius, adsumebat. Lactant. diu. inst. IIII, 3. Hinc et egenti patrono alimenta non 1ecus, ac filius, dehebat. I. s. g. /8. Jequ. I. s. D. de agnosc. et alend. lib. . Et quemadmodum filius, quamuis alias imis perfecta sit ad gratum unimum obligatio, tamen patris beneficia beneficiis pensare, eique alimenta sussicere cogebatur: ira et libertus cogebatur, qui praeterea Ob ingratitudinem praegnantem in seris uitutem poterat reuocari. o. Ins. de cap. deminut. I. vn. C. de ingrat. lib.
463쪽
FAMILIAM VOCAMUS, OFFICII QUE IN ILLA OBSERVANDIS.f. LXXXX. QVemadmodum ipsas societates minores simplicioresque in magi S CoΜPo-SIΤAs coalescere posse, obseruauimus: . β. XVIII, so. ita eius rei exemplum praebent societates hactenus recensitae. Quoties enim illae in maiorem societatem consentiunt, nasciatur inde FAMiLIA, quae est societas, eX Coniugali, paterna atque herili composita. V de Coniuges, parentes, et domini dominaeque
ratione huius societatis PATRESF-iLIAS et ΜATREsFAΜs LlAS ; liberi FILII FILIAEvE F-ILIAS; serui et ancillae SERvI SERvAEvE FAΜlLIMES aspellantur.
. Eodem fere redit definitio Vlpiant, L ops a. D. M verb. signis. Bire proprio FAMi LiAM dici plurires person , quoe sunt sub unius potesate, aut nais tura, aut iure subiectae, ut puta patremfamilias, matremfamilias , filium familias, stiamfamiliaε,
quique deinceps vicem eorum sequuntur, is p&ta potes et neptes, et deinceps. Attamen nos paullo: latius accipimus vocabulum. Quum enim iure consultus eo coniuges tantum, parentes, et liberos cuiuScumque gradus, comprehendat: nos et 1eruos ancillasque familiae partem esse censemus,
quos et ipse paullo post familiae nomine venire, obseruat Seruitium quoque solemus vocare FA-Ml Ll As. Alias veteribus FAMiLlA proprie fuit serui. tium, quasi familia, ceu ex instituto ostendit Claud. Salmas. Exercit. Plin. p. Parentes vero et liberi Mus vocabulo denotabantur r
464쪽
CAP. V. DE SOCIETATATE COMPOSITA Cet. 63Iveluti apud Apuleium Apolog. p. 336. edit. Geu.
Elmenhorsii: In e DOMi tuae rector, ipse FAIMil. Aa dominus. Nobis ergo PAMILIA esto , quidquid veteres domum et familiam vocabant.
Quum vero, quo maior est societaS, eo mi- Quemnus fieri possit, ut tanta sociorum multitudo penes sit media necessaria communi consensu ac sufira R 'ς gio inueniat: g. XVIIII, 37.) nemo non videt, 1 hanc societatem debere esse inaequalem et cti . . rectoriam, adeoque a) uni ex his sociis merito deferendam esse potestatem, reliquorum actiones ad societatis illius finem dirigendi. Quumque patrifamilias et tamquam marito po- te1tas quaedam competat in uxorem, g. XXXXV. seqv. et eius, tamquam patriS, imperium in dubio materno praeualeat, I. LIIII, I 4. et denique eiusdem, tamquam domini indubium sit imperium in seruos cuiuScumque
generis: . LXXXII. et LXXXIIII.ὶ fieri non
potest, 33 quin potestatem actiones totius familiae ad societatis huius finem dirigendi pΑ- TRIFAMILIAS vindicemus, ' at ita tamen, '
nae socia, illum ope ac consilio iuuare omnino teneatur. I. XXXXIII, 330
Enimuero id quoque intelligendum est de eo, quod fit regulariter. Alias enim id aliquando aliter sahabere, iam supra ostendimus. I. XXXXVII.
Quis enim negauerit, Reginam, quae cui extra nco nupsit, esse caput familiae suae, maritique tunc non alias partes esse, quam quae regulariter uxoris esse solent, nempe ut ope et consilio reginae inori adsit 3 Docent id exempla, quorum recens adhuc memoria est.
465쪽
43a IVR. NAT. ET GENT. LIB. II.
risi, M. Ceterum huiusmodi familia vel in statu na iv, - turali vivit, nulli mortalium obnoxia, I. VI.
eietatis vel cum aliis in ciuitatem coaluit. Priore ca- in statu su finis huius societatis non modo fuit rerum, at eiulli. Vitam commode tolerandam necessariarum, adquisitio, verum etiam mutua aduersus Omnes
hostes defensio: ac proinde s) eatenus recte rationes subduxerunt ii, qui huiusmodi famu'. liam minoris cuiuSdam ciuitatis speciem praese ferre existimant. ' Posteriore quia singulae familiae aduersus conciuium iniurias iudicumaauxilio; aduersus communes hostes reipublicae viribus tutae sunt, non alius finis esse potest huius domesticae societatis, quam amquisitio rerum, ad sustentandam beatioremquareddendam familiam necessariarum.
I Ita vero rationes subduxit Aristotel. Polit. III, Mubi fatetur , patresfamilias stimulos segreges sti rη ἰαμ οικία, ω περ πολει, domo sua, tamquam riuitate, et sibi ipsis, tamquam si sorii belD. rum essent, auxilium ferre contra iniuriam inferemter. Nec aliter fere philosophatus est Hobhes. Leuiath. Cap. XX. Quamuis vero proprie haeenotrusit ciuitas, ceu ipse paullo post fatetur Albstoteles: ουτως αν ειν- δοξειε πόλις τοῖς άκρι Sως Θεωρουσιν Ne se quidem esse videretur
ciuitas accurate rem contemplantibus e ciuitati in
men simillima est huiusmodi familia, quin saepe, ubi in magnam hominum multitudinum excreue rit, eam in ciuitatem vel rempublicam euasisse, tra- . dii Plato in Politico, seu de regno Tomo II. OP. Mira
466쪽
P. U. DE SOCIETATE cOMPOSITA cet. 433
Quum ergo in statu naturali finis huius do Potestas mesticae societat, non solum sit rerum neces misis seriarum adquisitio, verum etiam desensio ad uersus aliorum iniurias: q. LXXXXII. consequens est, 6 ut paterfamilias omnia iura, sine quibus hic finis obtineri non pollet, eXercere, adeoque 73 non modo rem familiarem, prout id commodissimum videtur, instituere, et 8) quid cuique in familia curandum administrandumque sit, praecipere, et quem que 9 ad rationes reddendas compellere, verum etiam Io omnia principis iura in familia sua exercere, II leges ferre, Ia) supplicia a sontibus sumere, i 3) foedera Cum aliis pangere, quin Isi et bellum gerere, is) pa-Cemque facere cum hostibus possit. '
I Exemplo erunt Abraamus, Isaacus , Iacobus , qui tamquam principes familiarum segregum, omnia haec maiestatis iura exercuerunt. Sic Abraaiamus, Lotho ab hostibus abducto, eum regibus victoribus iustum bellum gessit, iunctis sibi aliorum patrumfamilias foederatorum auxiliis. Genes. et . Idem foedus iniit cum Abimelecho, Genes. XXI, aa. quod deinde renouauit Isaac , Genes. XXVI, assi sequ. Sed et Iacobus eodem exemplo , cum Labane foedus percussit. 'Genes. XXXI, ψη. se . eiusque familia bellum, licet iniustum, intulit Chainori, eiusque filio, Sichemo. Gen. XXXIIII, as. Sed et legem de Diis peris egrinis amouendis familiae fert Iacobus Gen. XXXV, a. Iudas vero, eius filius, nurum ad viuiis comburii supplicium damnat. Gen. XXXVIII, a . as. Quorum non ignarus Nicolaus Dama
467쪽
Aaων λε νομιενης' Abraiamus REGNA vi T apud Damascum, aduena , utpote qui cum exercitu ve nerit e regione Iuper Babionem , quae Chaldaeorum dicitur. Et Iustin. XXAVI, a. Post Das ais scum Azelus, mox Adores, et Abraham, et θνabeIuEGEs fuere.
Itemque Contra ea quum familiae, quae cum aliis in statu in ciuitatem coaluit, non alius finis esse possit, quam rerum necessariarum adquisitio: g. LXXXXII) facile patet, i6 tam eminentia iura hic non competere patribusfamilias, lud 10 ea tantum, sine quibus res necessarias asquirere non posset familia, quaeque paullo ante i g. LXXXXIII, 6 7. 8. 9. descripsimus; immo 18) hJC etiam matrissamilias aliquas partes esse, quum 19 ad ea iura, quae patrifami lias, tamquam familiae suae principi, competunt, eam Vix concurrere patiatur verecundia
sexus, patrisquefamilias prae illa eminentia. b. LXXXXV. si isti Quandoquidem vero porro in societatibusee,B- compositis simplicium vel minorum utilitas ei etates maiorum fini non debet repugnare: β. XXIIII, ehmbo. 7s P Let, zO societates coniugalem,suari non paternam, et herilem, ita comparatas esse opor- debent tere, Ut ne fini utilitatique totius familiae sint esse im- impedimento: ') adeoque a1 hinc officiari.h o quaedam nasci, societati huic compositae
propria, qUorum alia PATERFAMILIAS et MATERFAMi LiAs sibi inuicem; alia φεRuvε reliquis familiae membris; alia haec familiae membra patri
468쪽
CAP. v. DE SOCIETATE COMPOSITA cet. ψ3s
patri matrique familias; alia denique ΠΑΕc ipsis sibi inuicem praestare tenentur. Cel. Wolff. de vita sociali hom. I. CLXXXXIIII.
Quia enim unus homo hie plures personas sustianet, 6. LXIII. I idemque e. g. et patrisfamilia3 et domini, et patris, et mariti ossicio fungitur rdiuersa etiam sunt eiusdem iura diuersaeque ob-- I ationes. Quum vero ex omnibu3 his statibus composita sit societas, quam FAMILIAM vocamus Ilias diuersas obligationes tales esse oportet, ut una consistere possint. At consistere non possimi, quae sibi inuicem repugnant. Non ergo diuersae obliogalitates debent sibi inuicem repugnare.
. g. LXXXXVI. Quum ergo in hac societate primae sint pamtes patrisfamilias, I. LXXXXI, 3.) sed ita ta
men, Vt materfamilias eum ope et consilio iuuare teneatur: ibid. n. q. sequitur, aet) ut PATRISFAMILIAS sit, praecipere, quid factu opus sit, 23 familiam uniuersam, et singula eius membra, prout cuiusque conditio exigit, alere, a ) eos, qui quid aduersus familiae decus communemque utilitatem admittunt, pro eo, ac societatis simplicioris iura id permittunt, coercere, as) matrissam. dignitatem auiactoritatemque tueri: ΗvIVS Vero, as dare operam , ut a liberis seruisque omnia ex prae scripto fiant, ') 27 absente marito eius vice fungi, denique et 8 obsequii et venerationis exemplum praebere uniuersae familiae, tanto maiorem in domo habitura auctoritatem, quo magis mariti auctoritatem tueri atque amplificare studuerit. 'sie a osset
469쪽
δαπανατ δα των τῆς γυνυκος τααιIUμα- των τμ πλειτα καὶ . ἐυ μιεν τουτων γιγνομενω ἀυξον,3 μεν οικοι, καιῶς δἐ τουτων πραέο- αενων ζι οικοι μειγνlα ' misimo autem,uxorem, quae in domo hona sit socia, tantumdem babore momenti ad vir que τtilitatem, quantum vir habeat. Νam plerumque viri opera facultates - in domum veniunt, et maxima pars earum, uxore promente, consumitur. Ouae quidem fi recte fant, ampliscantur domin: Au male, deminuuntur.
Teia Quumque ita temperandae sint societates viriu - simpliciores, ne uniuersae familiae utilitati im-
dieta ter, -8) Contra ossicium facere patremfamilias, tum sim- si matrem sam. ossicio suo in educandis liberisplicio- functuram,impediat: 29 multoque minus hanc um eil e excusandam, si liberos parum morigeros indulgontia sua reddat dereriores : denique 3o Vtrosque peccare , si discordia sua officiant, . ut liberi parentum vel incuria, vel exemplo, corrumpantur. Similiter inde intelligitur, 3i male se habere societatem domesticam, si scr-Uorum ancillarumque curae permittantur liberi, vel 3 r) cum his versentur pro lubitu, ')vel 33 serui ancillaeque heris minoribus consilium auxiliumque ad quaevis vitia impune praestare, vel 3 liberi hos atrocius tractare Po
470쪽
CAP. V. DE SOCIETATE COMPOSIΤΑ cet. Α37 γ Quum enim plerique serui ancillaeque ex faece
hominum, ac proinde male educati tali fieri non potest, quin liberi eorum exemplo corrumpantur. Immo aliquando adsentari eos videas liberis, et auxilio osse ad quaevis nefanda, quales plerique seruuli a Plauto et Terentio in scena sistuntur. Prudenter Plutarchus de insit. lib. p. . commendat prouerbium, οιαν παροικησης, υπο-
σκαλον si eum elaudo habites, fore, ut
subesaudieare dijeas. Ex quo colligit, plusquam deridiculum se, quod plerisque usu veniat, parentes , quum feruorum quos habeant probos, alios
agriculturae, alios rei nauticae, alios mercaturae ,
alios adminiserationi rei familiaris, alios usurae eriercendae adhibere: si quod vero inueniant mancipium ebriosum ac gulae deditum, et ad omnia inutile negotia, idem liberis praescere. Perinde Uero esse, patet, siue liberis praeficiantur malae frugis homines, sue parentes eos cum illis familiariter versari
Ex eodem patet, 33ὶ rem omnem redire ad la semiis ordinem, in uniuersa familia cum cura seruan. lia b nedum. Quum vero tunc omnia omissi fieri οφ iii 'dicantur, si omnia fiant, iis obseruatis circumstantiis, quas negotii indoleS exigit: Conse- ad ordia quens est, 36 ut singulis in familia certa mu- nem.
nia deleganda, ab iisque q7 penium seuere exigendum, quin 38 singuli ita adsuefaciendi
sint, ut partes suas non modo ea, qua par est, Cura ac diligentia, verum etiam 39 iusto tem pore, qO)locoque, quo decet, exseqUantur,
denique ini) ut quodlibet instrumentum ociquaelibet suppellex non modo nitida et integra sit, sed et a)eo loco, quo Oportet, re Periatur. ' E e 3 omnia