Johannis Devoti Institutionum canonicarum libri 4. Tomus primus °quartus

31쪽

28 lemnia, atque In summaria, quae & sextraordinaria appellantur. Ordinaria sunt, In quibus acta omnia & soles. mnia, quae in judiciis leges praescribunt, observantur, tum in iis, quae intImam judicii naturam, tum in iis, quae solemnitates attingunt. Summaria judicia sunt, in quibus multiplices illae solemnitates omittuntur, eaque tantum Servantur, quae sunt ad judicii naturam, hoc est ad noscendam veritatem necessaria si . i) bt te quidem a Iure civili & Canon leo divisio iudicἱorum

traditur. Sed Pragmatiei in foro iudieia dividunt in ordinaria,

summaria, Summarissima, exsecutiva. Et summaria quidem, atque ordinaria iudicia quae ad ordinem pertinent, apud nos sori usu fere inter se conveniunt.

4 8. Digna quoque memoratu sunt judicia tealia, quae ad rem, & personalia, quae ad porsonam pDrtinent; tem poralia, ac spiritualia, quae a re ipsa, de qua quaeritur, nomen accipiunt; simplicia, in quibus alter litigantium actor, & alter reus est, ac duplicia, in quibus uterquEpartes easdem sustinet, & uterque alter ab altero vicissim petit judicia, quae bonae fidei, & quae stricti juris ap-

poliantur. Horum natura est, ut nullus sit judicis arbitrio locus, ita ut ipse sententia complecti debpat tantum quod pacto conventum est, vel lege constitutum, praeterea nihil. Contra illa arbitrium permittunt judic;s, qui ex bono& aequo aestimat, quantum actori restituendum sit, potestatemque suam eo pertrahit, ut suo judicio subjiciat, quod minime conventum, comprehensumque libello est si . i) De his iudiciis actum est tom. 3. Iυνῶν Canonisi uniostra. ρυ-blici θ p Baii β. 9 sq. pag. II s ρ

g. 9. Deniques judicia alia sunt civilIa, alia criminalia,

quoniam omnia vel detrahendarum controversiarum, Vel maleficiorum puniendorum causa reperta sunt. Civilia pertinent ad privatorum controversias dijudicandas, eriminalia vero crimIna persequuntur, poenasque irrogant vindices sceleris, & violatae publicae tranquillitatis. Io. Judiciales disceptationes ordine noscendae, expediendaeque sunt; quoniam ex Inordinata rerum rationΘoritur confusio, quae jura potius obscurat, quam explicat litigantium. Ordo hie judicium etiam dicitur, & passim pro-

32쪽

cessus appellatur. Est autem compositio rerum aptis &accommodatis locis, ut procul sit confusio & perturbatio, noscatur veritas, ac suum cuique tribuatur. Et sans judi.

Harius ordo a legibus est constitutus, quem judicem ita dirigere & moderari oportet, ut litigantes in recta justitiae semita insistant i , qua in re nihil pro arbitrio, sed

omnia canonum, legumquo auctoritate agenda sunt. ij Cap. I9 de Iudic., cap. Ea de Accusaιion.

TITULUS III.

De Procuratoribus.

r. Quis Proeurator ' Plures Proeu - 1. Quomodo ossicium procuratoris existorum species. Piret i . a. Tam Nnus, quam Plures Procu -l6. Syndiei Universitatum procurato.

tores constituuntur. res uni.

3. Qui procuratores esse possint f 7. In quibus syndiei disserant a pro-4. In quibus causis adhibeantur. puratoribus privatorum f

g. i. Iudicia aut per nosmetipsos, aut per procuratores Exercemus. Procurator, quem alieni juris Dicarium eleganter Cicero appellat i , ab Ulpiano definitur, qui aliena

negotia mandato domini administrat et). Constituitur velut certum negotium expediat, vel ut omnia gerat & curet; hic generalis, ille autem specialis appellatur. Rursus procurator judicialis est, si alienam litem judicio persequitur ;extra judicialis, si aliena negotia extra judicium conficit. Gensralis procurator tum judicialibus, tuni extrajudicialibus rebus praepositus intelligitur, non tamen iis, quae Speciale. mandatum requirunt i5 . Datus autem cum libera administratione omnia sere potest, quae ipse dominus, &ideo quamquam donare nequeat 4 , tamen res domini alienare potest, non solum cum id necessitas, sed etiam cum utilitas mandantis postulat 5 . Sine hac libera administrationis potestate generalis procurator recte distrahit tantum fructus, & cetera, quae facile corrumpuntur 6 .. ιὶ Cicero mo A. Caecina n. ao opp. t. 4 p. 629 ed. sene- I IM. ab Leg. a U. do Prociar. 5ὶ Cap. 5 ocurat. in 6. 4ὶ Donare enim potius est perdere, quam administrare, Lex, buit. f. de Pa tir, Let. 7 u. 51'. de Dona iov.

33쪽

M L . 65 ff. de Docuν. Conser V tum in Pando I. I. St. 5 β. 7. . a. Procurator interdum unus, interdum plures, iiqu aut conjunctim, aut in solidum constituuntur. Ubi conjunctim & eodem tempore omnes constituti sunt, alter sin altero nihil agere potest, exceptis causis electionum, postulationum, provisionum, aliorumque ecclesiasticorum n gotiorum, in quibus unus ex pluribus admittitur i , ubi in solitum potior habebitur qui litis contestatione negotium occupavit, nisi Secus mandato cautum sit sa). At pro- earatore uno primum, deinceps altero constituto, prioris mandatum reyocatum videtur 3 . iὶ Cap. 6 . Sane is Proeupati in s. . a Cap. 6 mox Iaudan S) Cap. i 4 de Proeu M. β. 5. Omnes autem, qui expresso non prohibentur, pro

curatores esse possunt. Prohibentur autem expressct eo

munere in judicio iungi excommunicati i , qui etiam injus vocati per alium respondore debent sa , minores annis

fiscus, respublica, cetori potentiores, qui adversarium opinprimere possunt , reus criminis constitutus, nisi se priamum purgaverit M, reipublicae causa tablaturus s9 , --nachus, nisi qua agatur monasterii causa itque monasterii sectus probet si o), Episcopus, ct Sacerdotes si I , p atremo omnes clerici apud saeculares judices nisi pro Ecclesiae suae, aut propria causa, vel necessitate coacti pro cunctis, & miserabilibus personis procuratoris ossicium gerant si a si in cap. 35 g. C-edenter do Haer tie. . e. y de Prostar. s c. 7 de

niani infamia, nisi manifesta sit, procuratori non obstet β. ωθ. ιι. is Exeopt. sed jam fori civilis usus ius ea nonicum recepit.

34쪽

curatoris munere repellunt.

do autem nunc nostris moribus a procuratoris officio milite3 re

s. 4. Adhibemur procuratores in causis omnibus, tam saecularibus, quam Ecclesiasticis si , quin etiam criminalibus, in quibus agitur civiliter, non criminaliter sa). Iur civili mandato, quod solo consensu constat 5), procurator constituitur, sed Iure canonico scripto opus est ). Quae jurisprudentia obtinet otiam in soro civilI, neque nunc procurator admittitur sine scripto mandato, quam a m derato cautionem asserat 5 . Servatis mandati finibus, quidquid prucurator gessit ratum firmum est, sive. domino noceat, Sive prosit 6 .

3ὶ Cap. 2 de δε entet . restit. 0 cap. 5 do Proes ax., cap. i 6 de Accuratisu. Late hoc argumentum de adhibendis, alit non adhibendis in criminali . iudicio procuratoribus persequuntur Donellus is yωρ. einii. I. I 8 e. io ου .et roq. ibique Hilligerus Nor. 5 opp. r. 5 eoI. I 66 seq. & Voetus in Panis L . l. 5β. 14 et I 5. 3) Inst. I. I iit. 35 Paulus Recepi. sentent. I. x tis. 5 apud Sehu tingium Iurispmd. vet. ante Iustinian. t. I p. 225 ed. Lipsiae I 757. 4ὶ Cap. i is Docurat.

p. 5. Exspirat procuratoris ossicium mutuo consensu si , mandato a domino revocato, si res integra adhuc Sit, quia post litem contestatam procurator litis idominus essicitur, ac nonnisi ex justa causa removeri potest, veluti si sJt suspectus, aut impeditus, vel morbo teneatur a); mortuo mandante, cum res est integra S), re autem non integra Expirare mandatum potest, si praelatus, vel alius pro ecclesia, aut beneficio procuratorem constituerit, posteaque

35쪽

Ia ex hac vita migraverint ); per nunciationem procurat ris justas ob causas factam, aut per ejus obitum, quoniam mandatum ad haeredes non transit 5ὶ, denique si dominus litem per se agere vest Nὶ.

5ὶ Let. 27 6. Morte '. Mandat. 6 cap. 8 o Procurar. in 6. 6. Procuratores universitatis syndici ci appellanis; atque hoc inter singulos, interque universitates discrimen est, quod illi regulariter non coguntur procuratorem dare a , sed universitates, & collegia judicio exp6riri non possunt, nisi syndicum constituerint i5 . Cum enim univerinsitas personae tantum vices gerat, uti naturaliter conse tire nequit 4ὶ, ita naturaliter pro se agere, ac Semstipsam defendere non potest s . Accedit quod a cunctis tractata univorsitatis negotia perpetuo dissensu sacile turbarentur, ac supervacaneum visum est, plures a propiis austrahi negotiis, & communi vacare causae universitatis, Eua tractandae potuit unus suiscere. Ea de causa cum olim nondum liceret alieno nomine judicio experiri, tamen pro uni

versi late licebat 6 .

1 ratae in deeretalibus Gregorii IX titulus G S dico, &eius quoque mentio est in Leg. 6 Sed si ita f. Ouod cum quν

ius Novellae Graeca inscriptio est ουερι των εαδκων , in aetensor nLQ. t 8 i5 d. de munerib. ου bonis. , & procurator univgrSatis, praecipue si monasterii actor sit Novel. i ab cap. 27. Apocrasarii etiam appellantur syndici NovoI. I 29 cap. II et μου . . ela responsarii et Nop. III e. 4a, et No I. 255 c. 2. EIt ergo εν; dicus, qui univer itatis causam agit mandato ipsius, acquu is in terduin ab actore distinguitur quod hic cellae causae, me auuniversis negotiis tractandis praepositus est. Apud Graecos bynaisi dicebantur qui ad leges suadendas a populo electi erant, ut Oservat Carolus Sigonius is Republie. Albaniem. I. 4 cap. D Iese ἐνinc. Conser etiam Du Cangium Glossar. v. Θndicus.

36쪽

. 7. Quae de procuratoribus dicta sunt, ea generatim ad syndicos quoque pertinent, verum in nonnullis inter.sedisserunt. Nam syndicus ab universitate, aut collegio per suffragia majoris partis eligitur si), procurator ab uno, alterove, cujus negotium gerendum est, Sola nominatione constituitur sa); ille necessario eligendus est 5), etiam criminalo judicium exercet pro universitate, si quod ei cri

men impingitur ), suam jurejurando fidem obstringit 5),

ct cum a collegiis ordinatis, ut plurimum, ad quascunqu causas detur, publicum hoc modo ossicium sustinet 6); ve-Tum procurator non juris necessitate, sed domini arbitrio, ac voluntate constituitur; repellitur, Sicut supra demonstratum est, a criminali judicio, non suam obligat sacramento fidem, sed mandantis, denique privatum ossicium gerit.

De Foro Competenti.

g. auio sorum eompetens la. Causae de fidei divino cultu, ecclesiae diseiplina, ceteri eiusmodi f3 & 4. Causae matrimoniales. y. causae beneficiariae. 6. Causae decimarum, Ac surierariae. . Causae de immunitate ecelesiae, de eius bonis alienandis, de ejus Privit iis , ae juribus, de vita, dc

institutis elericorum. s. Causae maiores. s. Causae tempor Ies CIerieorum. go. caane Episeoporam Summo Ponti fiet reservatae. II. Causae viduarum, pupillorum, miserabilium per Onarum ara. Reus vocandus ad judicam, eulsubes t.

23. Iudex domicilii.

4. ContractuS.I . Delicti. I 6. Loei rei controveriae r . Ex privilegio. is. Continentia eausae. I9. Prorogatio Iurisdictionis ex eo sensa litigantium.

g. r. illud in primis, cum aguntur judicia,curandum est diligenter, ut ea coram legitimo judice, sive in competenti soro exerceantur. Nam acta in foro non competenti nullius momenti sunt, & impune non paretur judici dicenti jus inter eos in quos jurisdictionem non habet si . Forum, Devoti. Tom. III. S

37쪽

ς0u sorias set in , & mercendae negociationis, & agendarum litium locus fui, S). Nobis de judiciis agentibus serus est

judiciorum locus, qui saepe pro ip-o judicio sumitur. Compstens autem serum est idem ac forum proprium, scilicet ubi judex suam Exercere jurisdictionem potest, & in quoreus conveniendus est ). i in L. ωθ. m. is Iu irae, L. Dis. Cod. Si a nou comperen. judic.,

a Forum, di serus latine dieitur, uti loquitur Isidorus otγms-Ita. I. I 5 e. a n. 27 opp. r. 4 p. 2Ia eae Roma I I et e. 6 n. 8 p. 223. quem immerito reprehendit Poletus Histor. fo . Roman. I. I e. ι; nam virile ejus nominis genus egregiis Latinorum scriptorum testimoniis ostendit Culaeius in tit. mero. Est For. comper. opp. r. 6 col. 773 ed. Mau in. I 778. 59 Conser prae ceteris Poletum loν. eῖς I. e. I N. s q. In eodem sero, in quo res venales ex nebantur, initio ius dinum suisse, tradit Innocentius Cironius in Pu initI. DecreraI. de Fo . compet.

4ὶ Hine proprius Iudex competens dicitur in L. I9 j. do Iu-

. a. Competentem autem serum dc judicem facit in primis natura causae, de qua quaeritur, dc persona rei, qui in judicium vocatur. Causa si spiritualis sit, vel conjuncta rebus spiritualibus, tantum ab ecclesiastico judico noscenda, ac dofinienda est. Quare ad eum in primis pertinent causae de fide, de religione, aut cultu divino, d sacramentis, de sacris ritibus, do Ecclesiae disciplina. Nam eas cognoscendi potestas pendet a jure clavium, quod solis sacerdotibus a Christo concessum est si .

si in Prieelara ea de re sunt Osii Cordubensis Episcopi verba apud Athanasium in Histor. AMianorum ad Monaebor n. 44 π'

r. i par. I p. 295 eae Patav. 778, Tibi Detir, inquit, impe itim eo-- mitis, nobIs, quae sunt Gelotiae, conerediais. D quemadmodum qu tuum impeνium mallinis oeulis ea pit, eontradicit ordinationi P tinae, ita et tu cave, ne quae sunI Ecclesia ad to I abens magno erimini obnoxiur far. Sapienter etiam Ioannes VIII in ean. II diu. 96, Si Imperato , inquit, cat bolicus est, uom .ppaestit ecclesiae, quod ad religionem competit, discere ei conPenit, non docere . . . Ad racordotes enim Detis voluit, quae Ecclesiae disponenda sunt,pe Iinore, non ad saeculi Potestates s quar, si serior sunt, Neloιὰ suae tacerdotibur voluit erro riabo inti Conser Cabassuesum Geor. ω pηax fur. eanon. I. I e. 9 n. I 5S I 6, de Marca Concorae sacerdot. i, Imper. I. a c. I n. 4 is seq. , DOulatum Praenot. can. iis .

a cap. 2.

. 3. Verum ex causis Sacramentalibus vix ullae ad so-

38쪽

rum contentiosum deseruntur, exceptis causis matrimonialibus, quae per cursum, ordinemque judicialem expediuntur. Harum autem matrimonialium controversiarum, doquibus institui solent judicia, triplex est genus. Aliae enim vim ipsam icti isderis, ae firmitatem attingunt, & hancum respiciant naturam intimam sacramenti, tantum in

ecclesiastico foro tractandae sunt i). Aliae pertinent ad vim sponsalium, atque ad jus instituendi divortii quoad torum, ac mutuam habitationem; & hae similiter ecclesiastico judicio noscendae, definiendaeque sunt a . Nam respectum habent ad sacramentum matrimonii, quoniam ad illud contrahendum sponsalibus obligamur, ac per divortium jura utrique conjugi matrimonio quaesita relaxantur.

i Si quir diae it, eaωsar maloimoniales non t peria o ad jud ces ecclesiasticor, anathoma tit, inquit Synodus Trident. Seir. 2όcan. Ia de Marrim. Tum Sors. 24 e. a do Reform. hujusmodi causas non mean , Arcbidiaconi, atir alioνum inseri um judieio committendas, sed ab uno Episcopo cognosceedas esse statuit. Atque hoc quidem perpetuum Ecclesiae jus fuit. Cum inter Lotha rium di Teuthbergam de vi matrimonii Inter eos initi quereretur, actum ea de re est in synodo Aquisgranensi an. Mo ct Ma apud Labbaeum t. to col. I et Io , eumque ab eius sententia Teuthberga provocasset ad Nieolaum I. Summum Pontificem, ipse hanc controversiam raeeulari , Dis submitti non debere respondit, ea 3ue commisit Synodo Metensi apud Labbaeum t. Io con . col. 14io. Confer etiam acta Coneilii Nemensis apud inder leum Vitalem L ia p. t 59 inter Seνἱpt. antiq. Ustor. Norman. Duthernii M. Paris. I Ui9, ct Alexandrum II can. Io e. 56 ρυ. 6 praeterea opusculum Assisii editum an . I 884 Sta Perentione d 'Retolari ei. o νω te raui. matrimoniaIi, quaeque ipse scripsi ι. a rori. 9 β. Ii4

a) cap. io do Bomon, eap. 5 de Dipon. . Aliae denique sunt causae, quae aliquam quidem habent cum matrimonio assinitatem, sed dirocto spectant res mere politicas, ac temporales. Hujusmodi sunt causae de doto, de donatione propter nuptias, de haereditaria successione, alimentis, ceteris generis ejusdem; & hae quidem saeculari judici committendae sunt i . Verum si qua interim, dum haec In laicali sero expenduntur, oriatur controversia do jure connubii, puta de impedimento dirimente, inchoato judicio supersedendum est, cunctaque ecclesiastico

judici adscribenda sunt a . At ecclesiasticus judex ipses

otiam cognoscit causas do haeroditaria successions, de dote, des similibus, si qua de his rebus incidat disputatio, cum ds vi matrimonii, aut jure ad divortium quaeritur 53.

39쪽

. 5. Causae quoque benefletariae, quoniam spiritualibus accesserunt, ad ecclosiasticum serum pertinent, sive d ipsa collatione, sive de instituendis, Coniungendisve, aut dividendis beneficiis disputetur i . Eadem est ratio causarum jurispatronatus, quippe quae spiritualibus adnexae sunt sa). Sed in locis quibusdam sive expresso privilegio Ap stolico, sive diuturna consuetudine ab Ecclesia tolerata inductum Est, ut cum de his rebus possessorio judicIo quaeritur, laico iudicii eum petitorium agitur ecclesiastico committantur 5 .

di Benedictum XIu dae Sonoae diaces. i. 9 c. 9 n. 7. β. 6. Eodem loco sunt causae decimarum; quinimo ecclosiasticis ludicis est laicos ad earum solutionem cogeris i): sed hae quoque causae, cum de possessionB Controversia est, alicubi vel privilegio, vel consuetudine a laico judice expenduntur. Par est ratio causarum lanerariarum, in quibus agitur de concedenda negandaque ecclesiastica sepultura, de ejus elections, Ide stabiliendo tempore ef rendorum humandorumque cadaverum, de usu crucis parochialis, de tollendis abusibus, qui forte irrepserunt, dis iuribus funerariis inter Ecclesias dc clericos dividendis a . Quin etiam laici imperio episcopalis fori coguntur ad.praestandas oblationes, quae dari solent, nisi eae sponte offerantur 5, 3 Cap. 5 d. meis. Coneil. Trideatinum Sen. 25 c. I 2 da

B o macu vetus est regula, ut Ecclesia moderetur, &' regat quae adsdelium sepulturam pertinent, eiusque legibus designetur iocus , in qua illorum cadavera semilauda fiant. Couis Conciliam ut Diuiti eo by Cooste

40쪽

δ relatense UI can. a I r. 9 col. 42 , Moguntinum 1. in can. Id eatiy. IS qu. a, & Moguntinum II in ean . Si 5o caus. 35 qu. 2, Agrippinense seu Coloniense in can. ab dist. I de Comoer. , item Theodulphum Episcopum Aures ian. in Capitulare ad sua Puroebiae Sacer ι et c. Q, apud Labbaeum t. 9 rol. xω, Hincmarum Remensem in capitulis, quae edidit an . 852 c. ia apud Labbreum t. ici xol. 5 ed. Von. , Attonem Vercellensem in Capitular. canon. c. 25, apud Dacherium SpiriI . 1. 8 p. Io eae. μ=is. 1668, Decretalium titulum do Sopultu is , aliaque sexcenta monumenta , ex quibus patet, remper ab Ecclesia de fidelium sepultura leges suisse eon

stitutas.

g. r. Denique eccissiastico sero addictae sunt dausae, quae clericorum vitam & instituta respiciunt, itemque causae d rebus Ecclesiae alienandis, de eius immunitate; similibusque iuribus ac privilegiis si . Iure decretalium etiam profana negotia, quibus iusiurandum adjunctum est, propter religionem, ad ecclesiasticum judicem deferenda sunt sa).

Generatim vero non agitur adversus contractum, quem quis

jureiurando firmavit, nisi primum eius laxato vinculo, quod ab Ecclesiastica Potestate iustis de causis fieri solet, agen

di potestas data sit M.

5) Vide Gon Later in eis. eap. x deurotu . n. IO. Olim & contractus stipulatio ι quae Saepe coram ecclesiasticis notariis fiebat. plures laicorum lites ad episeopale iudicium deserebat. Notari rum episcopalium usus antiquissimus in Ecclesia est, ut patet exactis conciliorum, di ostendit valesius in Not. ad Socrat. miror. Heles. I. 5 e. 22 p. 25I M. Taupin. 1747. Conser etiam. S. Gregorium M. in sacrament. opp. r. 3 eol. Io, & Menardum in Nor. ooeoI. 545 ed. Papis. i7Q. In Capitulare Caroli M. an. ω5 e. sapud Balutium Capiisl . Reo. Mane. t. I eoI. 295 ed. V n. l77 astatutum est ut unusquisque Miseo ις ει Abbas, singulῖ Comites stium Notaμium babeant. quod etiam eautum est in capit Iar. I. 6 e. 256 ibid. col. 644. Erant autem Episcopales Notarii ex ordine clericorum, quin etiam erant Subdiaconi, Diaeoni, Presbyteri, euius quidem rei multa eosIegerunt testimonia di monumenta Thomass. Vet. et nov. Mel. discipi. par. I I. a c. I in , S Muratorius Antiq. LaID. Hsire . II: In noe. IlI Ep. r I. I. t. ap. 566ed Ba- Iulii i68a clericos in saeris ordinibus constitutos notarii munus vetuit exercere, quod eum dedecore ordinis ecclesiastici saeeulari curiae servirent , atque in profanis nepoclis versarentur. Sed Thomam. De. cit. n. 8 simplicibus clericis nunquam notarii ossi cium vetitum fuisse contendit, imo ne ipsis quidem Presiste ris, cum de eec Iesiastiei rebus ageretur. Certe in prosania quo'