De vnigeniti filii Dei existentia, inter Erasmum Iohannis, & Faustum Socinum Disputatio, a Socino iam ante decennium ex ipsius Erasmi scripto, & sua ad illud responsione composita & conscripta

31쪽

ast Rationum quatuor minabuntur,ea,videlicet,quae aliquod pondus habere videntur. Nam q od afrmas, longe augustius e Gqtiam ut in hominem cadcre posit, in unum christum toltim vetus te tamentum retexige, Cr omnia simul,qnae sub eo erant,omnesq; patriarchas,reges, Cr proinphetas cum tota Ecclesia veteris testamcnti maximo eum dcliderio eum expectas'e quod, inquam, a firmas, haec in hominem cadere non pose, ne de iis, auae hic' pro concci is sumis, quidquam dicam, quoram saltem pars in dubium merito reuocari potest; Dico, si ista omnia singulatim apertius explicentur, nec sub verborum inuo Iucro principix in quod aiunt alicubi tacite petatur, plane perlectum iri, tantum abege, ut quidquam eorum in hominem cadere non posit, ut . nonnulla sint, quae non nisi homini conuenire queant, eluti expectatio illa venturi christi quae non semper,ut tibi videttir, sed aliquando, idq fcro tandem iἡlfra lis ecclesia fuit) Ηοmincmenim expectabant IsraeIitae,quemadmodum etiam it lis promis' us fuerat, ex Dauidis semine . nec alius quisquam praeter bomianem,christus ege poterat. chri tus enim popali Dei, ex sic hominum verum er proprium regem signiscat. Atqui verus Cr proprius rex,eiusdem generis,sive,ut logici loquuntur, eiusdcm lectet sit oportet,cuius ij

sunt,quorum est rex. Cr idcirco homo, qtιamuis cunctis animatibus dominetur, non tamen bestiarum rex

nisi minus proprie Cr metaphorice appellabitur, quemadmodum etiam Deus per Metaphoram homini. rex dicitur. Quod ters ex Iohannis verbis, quae de

christo

32쪽

antecedentium Refutatio. II. chri is dixit, id tibi plurimum aduersatur. Iobannes enim ibi de christo, vi homine, aperte loquitur , ut indicat istud ipsam,quod ait, de corrigia calceamenti 'elim, Cr demon Dant alia eius verba apud Iohannem euangelistam; ubi ad id re*iciens, quod pridie eius diei dixerat, quodq; a te allatum fuit, inquit, Hic est, de quo dixi, Post me Venit Vir, qui ante tili. me fuit,σα cur vero non potuit Iobannes de christo homine dicere, quod ipsie noue et dignus soluere corrigiam calceamenti eius s Num fortage, quia Cripse Ioannes homo erat s Quasii vero inter hominem Cr hominem summa distantia ese nequeat propter diauersu3 qualitates. An non,si quis ex nobis dicat, exempli causa, Paulum Apostolum fuse talem Iesu chriasti seruum,cuius nos digni non fui gemus soluere calceamenti corrigiam, recti fime sequetur, quamuis Paulus,non secus ac nos, homo fuerit s A tqui noli mi

rior mino multo maior erat inter Iohannem, Cr christum hominem, differentia, quatenus etiam uterque Dei ministcr erat, quam inter quemlibet nostrum CrPaulum, quatenus Cr ille fuit,Cr nos christi strui sumus. Adde,quod ibi Iohanneschris a conssiderat,qualis etiam postmodum futurim erat, idq; quoniam erae certifimum, tamquam rem praefentem accipit. Patet hoc ex eo, quod baptismi sancti spiritus mentionem facit, quem daturus eset christus, quodq; huius rei causa nominatim, ctim, videlicet, ipse aqua tantum baptizaret, tantopere sibi chri stam praefert. Nihil autem ecte ex sacris liticris ccrtius potcst,quam,sicut liritu

33쪽

14. Rationum quatuor spiritu octo baptizandi potes fatem reipsa non habuit chris us, nisi post suam glorificationem, sic, ut

hominem glorifcatum, eam potestatem' uicinia Deo confeci tam fui e. Iam quantivi est christus homo prae Iohanne, si post suam glorifcationem consideretur tantus licui se t prouerbiale ni fallor dictum illud, quod iobannes ad id sisnificandum usurpatiit, incu-iubmodi tumen dictis bdi perbolicum aliquid sine ullaveritatis offensione ese potest, non satis id exprcsse videatur. Iam, quod Christus, ut ais,a Putilo dicitur imago Dei inconspicui, blandors gloriae Dei,Cr character substantisci haec omnia, inquam,optim ac plensime christo homini conueniunt, in quo, per quem mirabili ratione ipsa Dei gloria apparet,σvoluntas apertifime cognoscitur, ste, ipsum Deus nobis exprimit. Quinetiam ad christum hominem haec omnino referenda esse, ipsi loci indicant, ubi ea dicta sunt; quippe in quibus ves patillo ante, vel ibidem de christo sit ferino,quatentu aut sanguinem suum in remigionem nostrorum pecccatorum fudit, aut Elian gelium an nunclaui aut per ipsum Deus hisce ultimis temporibus nobiscum est locutus. Illud certis imum est, ista diuina omnia, quatenus ad humanum genus referantur ad ipsum s pertinent, de christo dicta fuse.' Quocirca, cum ccrti fimum similiter sit,christuhominem mediatorem inter Deum Cr homines fuiβe, immo hominem chri Pum Iesum unicum Dei Cr hominum mediatorem a paulo dici. cum q- , quod christus aliter,quam τι homo humano generi quidquam diuinum

34쪽

antecedentium Refutatio. Iy.

num impertierit umquam, nihil aperte constet, immo cum nec Christus es c potueris, ut paullo ante ostensum est, nisi homo, nec Dei sitius ille dilectivi quisquae diserte usquam dicatur, qui non sit homo, sub quibwς christi Cr Filii Dei appellationibus ista omnia illi tribuuntur;cum, inquam, haec ita se habeant nulla caussa est, cur dubitare posimus,quin ista ipsa omnia non dicam homini coueniant,sed de alis,quam de homine, dici non potuerint. ceterilin, quod Paulus dicit, in Col. a. y. christo habitare omnem plenitudinem diuinitatis

corporaliter, Cr Iohannes testatur,omnes nos de eitur Ioh. t. s. plenitudine accepse, utrumuis istorum, cur homini conuenire nequeat, hactenus videre non polyum. QAod enim attinet ad Pauli verbi, in illis, ut ex contextu

ipso satis liquet, diuinitatis nomine nihil aliud intelligitur, quam ipsius Dei voluntas, quam in christo eorporaliter omnem habitare ait apostolus, id est,to tam eamq- foli in ion autem imperfectam CT adumbratum vi quodam in Lege Mosis in christi evange Ilo eimss praeceptis contineri. Quod vero pertine edd Iohannis testimoniis, illud explicatur manifeste per antecedentia verba,ad quae relationem babet: per illa,scilicet, plemma gratiae & veritatis. In christo enim picni fime Dei benignitas Cr fidelitas in suis proin His seruandis extitit, cuius nos omnes partici pes facti sumus. Haec autem si quis christo bomius conuenire non videt, neceβe est profecto eum praeiudicata aliqua eaq; 'rinfima opinione impediri, quominus veritatem manifestifimam cernere quemi ' . Arbitror

35쪽

16. Rationum q. antecedent. Refutatio. frbitror, me ea dixige, quae satis eseposint ad ra- :tiolim tua in praesentia refutandam .itim dereliquis nonnullis, quae ante comemorasti, Christo in scriptura ut tributis,infra,vt dictum est,disputandu nobis erit Isstid unum, antequam finiam, non reticebo, te hie

quoque itaJocutum fuse, vi non solam a propositaqmestiorie disce eris, quatcnus christi hominis men tionem ficisti, sed etiam illum, hominem ese aut fuisse non concedas. Id enim hic similiter innuunt verba illa tua, quam ut cadere possint in hominem. Quod si quanta Dei Cr potentia Cr sapientia Cr erga humanum genus benignitus sit, suantaq- in eo apparere posit, quod christo homini illa omnia attribui iure pose voluerit, aliquanto diligentius quam fortas'efecisti, perpendifcs; nec sane ita umquam locutus es es, nec eiusmodi encomta quodammodo coarctanda dixises, si ad christum hominem accommodari debeant. quae omnino suam maiestatem retinent,etiamsi pcr christum mundus hic alea abilis,m qui aliquando periturus est, conditus non fuerit nec omnia sua opera per eum Deus exequatur; dummodo certum sit, ut epe debet, inaspectabilem illum Cr numquam interiturum, qui nobis futurus est, mundum, per chrias tum fuse conditum, Cr nihil a Deo in Christi ecclesia sicri quantumuis magnum Cr admirandum , quod per ipsum C hristum non fiat. ERASΜVA IOHANNIS. Cum non hoc agam in praesentia,Vt prolixe in quatuor istis rationibus defendendis

verser,

36쪽

Ratio quinta Eras Iohannis. I verser, eas missas facio, & quintam rationem in manus sumo , a qua rora haec controia uersia dependet. Haec vero ea est. Quod sentiam tuam sententiam defendi non posse,nisi plurima scripturae dicta violenter torqueantur . & quasi per vim alio trahantur. Et haec est inter alias caussa, cur alterum qu que dogma longe verissimum de uno vero Deo minus feliciter progrediatur, quia multi absterrentur eiusmodi contortis scriptu-rs interpretationibus,quas plerique vestro rum sequuntur in doctrina de Christo, iis vadeo offenduntur, ut ea etiam suspecta ipsis

fiant. quae rectissime de uno Vero Deo contra Trinitatem docentur. Verum ne temere id affirmare videar, aliquot argumentis demonstrare aggredior. . FAUSTUS SOCINUS. Si dogma de uno vero Deo hactentvi minus feliciter progrestim est, quod tamen ego, omnibus rectὸ perpensis, a firmari posse non crediderim, alia omnino e itis rei fuit Cr est causa, quam a te allata. idq; vel ex es patet, quod, ut ipse fateris, plerique ex nostris hominibus interpretationes istas sequuntur, quas tincontortas appellas. Nam, cum interpretationes ι'

ut tibi videtur, necesserio ex sententia nostra oriantur, quam in doctrina de christo a erimus; perin de est, ac si dixisses, plerosque eorum eas siequi,quim tecum Er nobiscum idcm de uno vero Deo contra Tri-B nitatem

37쪽

Rationis s. antee. consideratio. nitatem sentiunt. nam sine dubio plerique ex istis iadem de christo aferunt, quod nos aferim s. Ex quo .constat, sententiam nostrum sacris litteris videri magis consentaneam, quam tua videatur. tantum abest, vipeream contorqueri scripturae dicta credantur, quodammodo vim pati. Quinimmo, cum magna pars

eorum, qui hodie nobiscum fientiunt, etiam postquam Deum illum Trinum abiecerant n istis sacrarum Iim terarum locis interpret Andis tecum olim fientirent; Ubi sententia nostra doceri incepit, paullatim, inter pretationibus istis relictis, nostras receperunt: unaq; eum iis tandem ipsam sentcntiam sunt amplexi. Non diffiteor tamen bactenus, nihil a nobis editum fuse, quo dicta Scripturae,quae tu intelligis, diligenter omnino explicata Crexplanata fuerint: Cr adhue iis, qui mn facile ab inueteratis opinionibus quantumuis falsis discedere posunt,satisfactum a nobis non esse. sed ,qui sententiae nostrae veritatem agnouerunt, eam omni prorsus disticultate Cr absurditate, sive rationem spectes, sire perpetreum sacrarum litterarum tenorem consideres, carere animaduerterunt; θhaud ηgre ferunt, si quaedam Scripturae dicta nondum plane intelligunt, nee, qua ratione explicanda sint,sic ut eidem veritati nihil prorsus repugnare videantur, suspicari adhuc pogunt. Tentabo ego, Deo adiutore,isum ea, que allaturus es, ita explicari que .nt, vi non istis tantum, sed tibi quoque fortase pis

se sui sunt ibis ipsi appareat, non nostris , sed πω

38쪽

Arg. primi Eras Ioh. Resur. Is upris interpretationibus scripturam torqueri, eis

vim afferri. I taque tua argumenta audiamus.

PRIMUM ARGUMENTUM. Omnis cognitio veri Dei est a Christo Iesu , quemadmodu probatur duobus testimoniis,Ioan. I. Deum nemo vidit unquam , unigenitus filius,qui estiis inu patris, ipse enarrauit nobis, &Μatth. II. Nemo nouit patrem hoc est Deum) nisi filius, eretii filiivi voluerit reuelare. In sanctis veteris testamenti fuit veri Dei cognitio. Ergo Christurn, qui eam sanctis veteris testamenti reuelarit, tum fuisse necesse est. FAUSTUS SOC INVS. Tuum hoc argumentum, nec omnino id probati quod tibi probandum sumpsisti, nec cum ipsis testimonijs, quae attulisti, plane consentit. Probandum enim tibi sumpseras, christum fuse unigenitum Dei filium, antequam ex virgine nasceretur, Cr destio, seu de unigenito filio testimonia ipsa loquuntur, qu protulisti; tuum vero argumentum de christo simpliaciter concludit, quod fuerit ante virginem matrem. Itaque in maiore propositione Cr in ipsa conclusione pro Iesu christo, seu christo, unigenitivi silius Dei substituendus est. Ium vero, vi de vi ipsius argumenti agamus, dico, maiorem propositionem nullo modo cocedi pope; praesertim,si verbum Est in ea, tamquam rei naturam ficu conditionem perpetuam declarans, B a accipiatur,

39쪽

eto Arg. I Eras Ioli. Resur. accipiatur, Cr ad omne tempus referatur. nee porrθ' propositio ista ex assatis testimorijs ulla ratione pro- , batur. Quod enim attinet ad testimonium posteriorei loco alitutum; illud nec de omni Dei cognitione, sed, . quatenus est pater, eas plena, loquitur, nec ad praei . teritiam tempus refertur. Quod loquatur de cogniatione Dei, quatenus est pater, ex eo satis perlicuum est, quod de Patris cognitione diserte in eo verba β-unt , nec de alia praeterea. id quod tu ipse sentiens, ctim illud recitasti, vocem Patrem interpretatus es Deum. Atqui verum quidem e , patrem istum, ese Deum; sed ex ipsa voce apparet, illic non considerari simpliciter, ut Deum, scd ut patrem. Non omnem autem Dei cognitionem, ut patris,ege, nec porro in vetere testamento Dei, ut patris veram cognitionem Rom. s. is. futile, vel illa Pauli vcrba ostendunt, Non enim,

accepistis spiritum seruitutis iterum in timorem, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus Abba, Pater. Quod vero testimonium istud de pleniore aliqua cogntrione loquatur, primum indicat ipsum verbum graeci; επιγινααγκει quod sine dubio plus signiscat, quam si simplex verbum γινωσκει, scriptum e set,ac

plenam omnino quandam cognitionem declarat. De- inde id ex eo demonstratur,quod antecedit: neminem;

scillicet, nose filium, nisi patrem. Num certe, etiamt praeter patrem, sunt, qui Alij aliquam cognitionem habeant. Q*od si hac quoque referenda dicas verba illas

40쪽

.Arg. r. Eras Iola Remi. et . illa, Sc cui voluerit filius reuelare tamen fulsum erit, neminem nose filium, nisi patrem, Cr cui filiis seipsum reuelare volucrit: si hoc de qualicumqnon autem de plena tantum cognitione accipiatur. certum est enim, pos e diligi a nobis filium,antequam is seipsum nobis reueIct Atqui dilcctio sine aliqua cognitione ese non potest. Igitur, etiam antequam fili us stipsum nobis revelet, posumus eius aliquam cognitionem habere. Quod autem poβimus filium dilige. re, antequam is seipsum nobis reuelet, probant haec

verba ipsius flJ, Qui autem diligit me, dilige '

tur a patre meo; dc ego diligam eum, & manifestabo ei meipsum. Idem enim Revelandi, quod Manifestandi, verbum pollere, nemo urbitror negauerit. Quamobrem, si dixeris, hic christum de pleniore sui ipsius patefactione loqui, nihil est, cor. nolis, itidem in testimonio a te ullato eum de pleniore ista patefactione locutum ese, ob idq; de pleniore G. tium cognitione. nec porro rationem differentiae vi- Iam inter hos duos locos, qhod ad vorbi illiu3 significationem attinet, afferre poteris; nisi id pro conccfo sumus, quod vel planὸ controuersiam internos sit, vel I non minus, quam ea, de quibus controuersamur, proinbutionis indigeat. Postrem ὀ verba simpliciter proI ta simpliciter etiam in dubio sunt accipienda. Veri qui ex parte tant lim, non autem ulla ratione picne a Iiqucm nouit non simpliciter eum nouit, sed, ut Io-quuntur,fecundum quid .quare nec, sie illum no e,aμ; frmare, proprie loquendo, simpliciter poterit. Illas B s dixit