장음표시 사용
141쪽
Neque vero ego hoc tantum oneris imponam nostris praesertim oratoribus . in hae tanta occupatione urbis ac vitae, nihil ut iis putem licere nescire : quanquam vis
ratoris . proseisiόque ipsa bene dicendi hoc suscipere, ac polliceri videtur. ut omni de re quaecunque sit posita ab eo ornate cCpioseque dicatur. Sed quia non dubito, ii quin hoc plerisque i inmensum infinitumque videatur: it quod Graecos homines non solitio ingenio δ: doctrina, sed etiam otio studioque abundantes. partitionem iam quandam artium secisse video: neque in uniuerso genere singulos elaborasse.
sed seposuisse a caeteris dictionibus eam partem dicendi quae in forentibus disceptationibus iudiciorum, aut deliberationum versaretur, de id unum genus oratori reliquisse : non complectar in his libris amplius, quam quod huic generi re quaesita. Semultum disputata. summorum hominum prope consensu est tributum: repetamque non ab inclinabilis nostrae veteris puerilisque doctrina quedam ordinem praeceptorum, sed ca quae quondam accepi in nostrorti hominum eloquenti is motum, de omni dignitate principum disputatione esse versata. non quod illa contemnam, quae Graci dicendi artifices. Si doctores reliquerunt: sed cum illa pateant, in promptiique sint omnibus, neque ea interpretatione mea, aut ornatius explicari,aut planius exprimi possint. dabis hanc veniam mihi frater Ut opinor, ut eorum, quibus summa dicendi laus a nostris hominibus concessa est, authoritatem Graecis ante
D v M igitur vehementius inueheretur in causam principum consul Philippus, Drusique tribunatus pro senatus aut horitate susceptus. infringi iam, ac debilitari videretur: dici mihi memini. Iudorum Romanorum diebus L. Crassum quasi colligendi sui causa. se in Tusculanum contulisse : venisse eodem socerum eius. quit suerat in. M utius: dicebatur Se M. Antonius homo de consiliorum in Republica socius. εἰ summa cum Crasso familiaritate coniunctus. Exierant autem cum ipso . . Crasso duo adolescentes. Et Dr fili maxime familiares, & in quibus magnam tum spem maiores natu dignitatis suae collocarant, C. Cotta, qui tum tribunatum plebis petebat. Se P. Sulpitius, qui deinceps eum magistratum petiturus putabatur. hi primo die de temporibus, deque uniuersa Republica, quam ob causam venerant, multum inter se usque ad extremum tempus diei collocuti sunt: quo quidem in sermone multa diuini tus a tribus illis consularibus Cotta deplorata de commemorata narrabat . ut nihil incidisset postea ciuitati mali, quod non impendere illi tanto ante vidissent. Eo autem omni sermone consecto, tantam in Crasso humanitatem suisse, ut cum lauti accubuissent, tolleretur omnis illa superioris tristitia sermonis. eaqtie ei set in homine iucunditas, de tantus in iocando lepos, ut dies inter eos curiae suisse videretur, conuiuium Tusculani. Postero autem die, cum il- illi maiores natu satis quiessent. de in ambulationem ventum esset, dicebat tum S
uolam duobus spatiis. tribusue factis dixisse. Cur non imitamur Crasse Socratem illum, qui est in Phaedro Platonis nam me haec tua platanus admonuit, quae non minus ad opacandum hunc locum patulis est diffusa ramis, quam illa, cuius umbram secutus est Socrates. quae mihi videtur non tam ipsa aquilla quae describitur, quam Platonis oratione crevisse: δt quod ille durissimis pedibus fecit, ut se . abiiceret in herbam, atque illa, quae philosophi diuinitus serunt esse dicta. lo
queretur, id meis pedibus certe concedi est aequius. Tum Crassum, Immo ver; commodius etiam ..ptiluin 6sque poposcisse. 6e omnes in iis sedibus, quae erant sub platano. consedisse dicebat: ubi, ut ex pristino sermone relaxarentur animi omnium, solebat Cotta narrare Crassum sermonem quendam de studio dicendi intulit se: qui cum ita esset exorsus . Non sibi cohortandum Sulpitium de Cottam, a sed magis utrunque collaudandum videri, quod tantam iam essent sicultatem adepti, ut non aequalibus suis solii in anteponerentur, sed etiam maioribus natu com-
142쪽
ea rarentur . Neque vero' mihi quicquam, inquit, praestabilitis videtur, quam posite dicendo tenere hominum coetus, mentes allicere, voluntates impellere quo velit, unde autem velit, deducere : haec una res in omni libero populo, maximeque in pacatis tranquillisque ciuitatibus praecipue semper floruit, semperque do
minata est. Quid enim est aut tam admirabile. quam ex infinita multitudine hominum existere unum, qui id quod omnibus natura sit datum. vel solus, vel cum paucis facere possit laut tam iucundum cognitu atque auditu, quam sapientibus sententiis, grauibusque verbis, ornata oratio di perpolitat aut tam potens, tamque magnificum, quam populi motus, iudicum religiones. senatus grauitateni γ unius oratione conuertit quid porro tam regium, tam liberale, tam munificum, quam opem ferre supplicibus, excitare asilictos. dare salutem, liberate periculis. re tinere homines in ciuitate ρ quid autem tam necessarium, quam tenere semper arma, quibus vel tectus ipse esse possis, vel prouocare improbos, vel te ulcisci iace imius ρ Age vero ne semper forum, subsellia, rostra, curiamque mediteris. quid esse potest in otio aut iucundius, aut magis proprium humanitatis, quam sermo facem tus, ac nulla in re rudis Hoc enim viro praestamus vel maxime seris, quo d collo
quimur inter nos.& quord exprimere dicendo sensa possumus. Quamobre quis hoc
non iure miretur, summeque in eo elaborandia esse arbitretur, ut quo uno hominest
maxime bestiis praestent in hoc hominibus ipsis antecellat Viver6 iam ad illa simi ma veniamus, quae vis alia potuit aut dispersos homines unum in locum congrega re, aut a sera agrestique vita ad hunc humanum cultum ciuilemque deducere, aut iam constitiitis ciuitatibus leges iudicia, iura describere Ac ne plura, quae sunt pencinnumerabilia. consecter, comprehendam breui: sic enim statuo. persecti oratoris moderatione &sapientia, non solium ipsius dignitatem,sed de priuatorum plurimorum, εἰ uniuerse Reipub. salutem maxime contineri. Quamobrem pergite, ut iacitis, adolescentes: atque in id studium. in quo estis, incumbite, ut & vobis honori, &amicis utilitati.& Rei p. emolumeto esse possitis. Tum Scaevola comiter, ut solebat. Caetera, inquit, assentior Crata ne aut de C. Laelii soceri mei aut de huius generi aut arte, aut gloria detraham: sed illa duo Crasse, vereor ut tibi possim cocedere:Vnum, quod ab oratoribus ciuitates. & ab initio constitutas, & saepe conseruatas esse dixi- ' sti: Alterum, quod remoto foro, concione, iudiciis, senatu, statuisti oratorem in omni genere sermonis& humanitatis esse persectum. Quis enim tibi hoc conces serit, aut ab initio genus hominum in montibus ac sylvis dissipatum, non prudentium consiliis compulsum potius, quam disertorum oratione delinitum, se oppidis moenibusque septister aut vero reliquas utilitates alit instituendis, aut conse uandis ciuitatibus, non a sapientibus& tortibus viris, sed a disertis&ornate dicentibus esse con stitutas Aia vero tibi Romulus ille, aut pastores & convenas congregasse, aut Sabinorum connubia coniunxisse. aut finitimorum vim repressisse eloquentia videtur . non consilio Si sapientia lingulari Quid in Numa Pompilio. quid in Servio Tullo quid in caeteris regibus, quorum multa sunt eximia ad consti tuenda Rem p. num quod eloquentiae vestigiu apparet Quid exactis regibus/tametsi in ipsam exactione mente, non lingua persectam L. Bruti esse cernimus sic deinceps mnia, nonne plena cosilioris, inania verborum videmus Ego vero si velim & nostrae ciuitatis exemplis uti.&aliarii. plura proferre possim detri nacta publicis rebus quam adiumenta per homines eloquentillimos importata: sed ut reliqua praetermittam. omniti mihi videor exceptis Crasse vobis duobus, eloquentissimos audisse.Tiberiit.& C. Sempronios: quorum pater homo prudens,& grauis, haudquaqua eloquens,& saepe alias,& maxime censor saluti Reipub. suit: atque is non accurata quadam orationis copia, sed nutu atque verbo libertinos in visanas tribus transtulit: quod nisi secisset, Rena pub. quam nunc vix tenemus, iam diu nulla haberemus. At vero eius h. ii.
143쪽
silii diserti. & omnibus vel naturae, vel doctrinae praesidiis ad dicendum parati.
ciim ciuitatem vel paterno consilio . vel auitis armis florentissimam accepissent, i ista praeclara gubernatrice. ut ais, ciuitatam eloquentia Rempublicam dissipaueriit. Quid leges veteres. moresque maiorum : quid auspicia. quibus de ego. de tu Crasse, cum magna Reipublicae salute praesumus: quid religiones.&caeremoniae: quid haec iura ciuilia, quae iampridem in nostra similia sne ulla eloquentiae laude versantur: niim aut inuenta sunt, aut cognita. aut omnino ab oratorum genere tractata
Equidem Se Sergium Galbam memoria teneo , diuinum lio in inem indicendo, de M. AE milium Porcinam. de Cn. ipsum Carbonem, quem tu adolescentulus perpulisti. ignarum legum, haesitantem in maiorum in statutis, rudem in iure ciuili: de hae catas nostra, praeter te Crasse, qui tuo magis studio, quam proprio munere aliquo disertorum , ius a nobis ciuile didicisti, quod interdum pudeat , iuris ignara
est. Quod vero in extrema oratione quasi tuo iure sumpsisti, oratorem in omnis is sermonis disputatione copiosissime posse versari, id, nisi hic in tuo regno essemus. non tulissem, multisque praeessem qui aut interdicto tecum contenderent, aut te 'i ex iure manu consertum vocarent, qu6d in alienas possessiones tam temere irruisses. Agerent enim tecum lege primum Pythagorei omnes, atque Democritici, caeterique in suo genere physici, vindicarentque ornati homines in dicendo. &graues. quibuscum tibi iusto tacramento contendere non liceret. Urgerent praeterea philosophorum greges. iam ab illo sonte 5e capite Socrate. nihil te de bonis rebus in vita. nihil de malis . nihil de animi permotionibus nihil de hominum in ribus . nihil de ratione vitae didicisse nihil omnino quaesisse. nihil scire conuinceret: de cur in uniuersi in te impetum secissent, tum singulae familiae litem tibi intenderent. Instaret academia, quae quicquid dixisses. id teipsum scire negaret. Stoici v uro nostri disputationum suarum atque interrogationum laqueis te irretitum tenerent. Peripatetici autem etiam haec ipsa. quae propria oratorum putasses adiumenta atque ornamenta dicendi, ab se peti vincerent oportere lac non solum meliora. sed etiam inulto plura Aristotelem, Theophrastu inque de his rebus, quam omnes dicendi magistros scripsisse ostenderent. Missos facio mathematicos. grammaticos, musicos, quorum artibus vestra ista dicendi vis ne minima quide societate coniungitur. Quamobrem ista tanta, tamque multa profitenda Crasse non censeo:sa
tis id est magnum, quod potes praestare, ut in iudiciis ea causa, quamcunque tu dicis, melior & probabilior esse videatur: ut in concionibus de sententiis dicendis tua plurimum valeat oratio : denique ut prudentibus diserte, stultis etiam vere dicere videaris: hoc amplius siquid poteris, non id mihi videbitur orator, sed Crassus sua quadam propria, non communi oratorum facultate posse. Tum ille. Non sum, inquit, nescius Scauola, ista inter Graecos dici de disceptati solere: audiui enim in mos homine ς, cum Quaestor ex Macedonia venissem Athenas, florente academia, ut teporibus illis serebatur, quod eam Carneades & Clitomachus de A Eschines obtinebant: erat etiam Metrodorus, qui cum illis una ipsum illum Carne dem diligentius audierat. hominem omnium indicendo, ut serebant, acerrimum de copiosissimum: vigebat auditor Panaetii illius tui Mnesarchus, S: Peripatetici Critolaus At Diodorus: multi erant praeterea clari in philosophia de nobiles,
a quibus omnibus una pene repelli voce oratorem a gubernaculis ciuitatum. excludi ab omni doctrina. rerumque maiorum scientia, ac tantum in iudicia de conciunculas, tanquam in aliquod pistrinum detrudi de compingi videbam. Sed ego i, neque illis assentiebar, neque harum disputationum inuentori de principi lon- er omnium in dicendo grauissimo,& eloquentissimo Platoni. cuius tum Athenis diligentius legi cum Carneade Gorgiam: quo in libro hoc maxime admirabar platonem, quod mihi in oratoribus irridendis ipse esse orator summus videbatur. ver
144쪽
. bi enim controuersia iam diu torquetGraeculos homines contentionis cupidiores. quam veritatis. Nam siqtiis hunc statuit esse oratorem, qui tantummodo in iure aut in iudiciis postit. au t apud populis aut in senatu copiose loqui, tame huic ipsi multa tribuat te concedat necesse est. Neque enim sine multa pertractatione omnium rerumpub. neq; sine legum, morum, iuris scientia, neque natura hominum incognita ac moribus in ipsis rebus satis callide versari de perite potest: qui aut it .aec cognouerit, sine quibus ne illa quidem minima in causis quisquam recte tueri potest, i. quid huic abesse poterit de maximarum rerum scientia ρ Sin oratoris nihil vis esse, nisi taposite, ornate copiose eloqui, quaero idipsum,qu; possit assequi, suae ea scientia quam ei non conceditis 3 dicendi enim virtus, nisi ei cui ea quae dicet praecepta sint. extare non potest. Quamobrem si ornate locutus est. sicut sertur. & mihi videtur physicus ille Democritus, materies illa fuit physici, de qua dixit: ornatus vero ipse verborum, oratoris putandus est. Et si Plato de rebus a ciuilibus controuersiis remotissimis diuinitus est locutus. quod ego concedo : si iteii Aristoteles, si Theophrastus si Carneades in rebus iis de quibus disputauerunt, eloquetes, de in dicendo hiaues atque ornati suerunt:sint hae res de quibus disputant in aliis quibusdam studiis, oratio quidem ipsa propria est huius unius rationis de qua loquimur & quaeri- , mus. Etenim videmus ii em de rebus ieiune quosdam & exiliter, ut eum que acutissimum serunt Chrysippum disputauisse meque ob eam rem philosophiae non satisfecisse. quod non has uerit hanc dicendi ex arte aliena sicultatem. Quid ergo interest aut qui discernes eorum quos nominauinatis ubertate in dicendo,& copiam, ab eorum exilitate, qui hac varietate, Se elegantia non utunturi Vnum erit prosecto quod ii qui bene dicunt,inerui proprium, compositam orationem de ornatam,& artificio quodalia 3t expolitione distinctam. Haec autem oratio, si res no subest ab oratore percepta εἰ cognita .aut nulla sit necesse est aut omnium irrisione ludatur. Quid est enim tam furiosum quam verborum vel optimor uatque ornatissimorum sonitus inanis. nulla subiecta sententia. nec scientia ρ Quicquid erit igitur quacunq; ex arte, quocunq; de genere, id orator. si tanquam clientis causam didicerit . diceti, melius de ornatius quam ille ipse eius rei inuentor atq; arti sex. Na siquis erit qui hoc dicat, esse quasdam oratorum proprias sententias atque causas, εἰ quasi certarum re rum serensibus cancellis circunscriptam scientiam: satebor equidem in his ma- sis assidue versari hanc nostram dictionem : sed tamen in iis ipsis rebus permulta uint, quae isti magistri, qui rhetorici vocantur, nec tradunt, nec tenent. Quis enim nescit maximam vim existere oratoris in hominum mentibus vel ad iram, vel ad odium, aut dolorem incitandis, vel ab hisce iisdem permotionibus ad lenitatem misericordiamque reuocandis 3 quae nisi qui naturas hominum, vimq; omnem humanitatis. causasque eas quibus mentes aut incitantur, aut reflectuntur,penitus perspexerit dicendo quod volet. perscere non poterit. Atqui totus hic locus philosophorum videtur proprius: neque orator me authore unquam repugnabit sed cit in illis 'cognitionem rerum cocesserit.quda in ea solum illi voluerint elaborare:tractatio-- nem orationis, quae sine illa scientia nulla est, sibi assumet. Hoc enim est proprium S , Pratoris.quod saepe ia dixi, oratio grauis δc ornata. de hominum sensibus ac mentibus accomodata. Quibus de rebus Aristotele de Theophrastum scripsisse fateor. Sed
vide ne hoc Scaevola totu sit ar me: na ego quae sunt oratori cum illis comunia, non mutuor ab illis: isti. quae de his rebus disputant oratorii esse concedunt. Itaque caeteros libros artis isti suae nomine. hos rhetoricos de inscribunt, de appellant. Etenim,
clim illi indicendo inciderint loci quod persaepe euenit ut de diis immortalibus de
pietate de c5cordia de amicitia, de comuni ciuium, de hominum de gentium iure, de aeqiuitate de teperatia de magnitudine animi, de omni virtutis genere sit dicedit,
145쪽
mnia propria nihil omnino ad oratorem pertinere. Quibus ego. ut de his rebus omnibus in angulis consumendi otii causa differant, cum concessero, illud tamen oratori tribuam de dabo, ut eadem, de quibus illi tenui quodam & exiguo sermone disputant hic cum omni grauitate de iucunditate explicet. Haec ego cum ipsis philosophis tum Athenis differebam : cogebat enim me Marcus Marcellus hic noster qui nunc aedilis curulis est: de proscctd, nisi ludos nunc saceret. huic nostro sermoni interesset ac iam tum erat adolescentulus his studiis mirifice deditus. Iam vero
de legibus instituendis, de bello, de pace de sociis, de vectigalibus, de iure ciuium
generatim in ordines, aetatesque descripto, dicant vel Graeci, si volunt Lycurgum, aut Solonem squanqua illos quidem censemus in numero eloquentium reponendos scisse melius quarta Hyperidem. aut Demosthenem, perseeios iam homines in dicendo.& perpolitos: vel nostrqs decemviros qui X II tabulas perscripserunt, quoς necesse est fuisse prudentes. anteponant in hoc genere, &Ser. Galbae, te socero tuo C. Laelio quos consta dicendi gloria praestiti se . Nunquam enim negabo esse quasdam artes proprias eorum . qui in his cognoscendis atque tractandis studium suum omne posuerunt, sed oratorem plUaum atque persectit messe eum dicam. qui de omnibus rebuς possit varie copioseque dicere. Etenim saepe in iis cati sis, quas omnes proprias esse oratorum confitentur, est aliquid quod non ex usu forensi luem solum oratoribus conceditis, sed ex obscuriore aliqua scientia sit promendum &ac
sumendum. Quaero enim, nurii possit aut contra imperatorem, aut pro imperatore diei sine rei militaris usu. aut saepe etiam sane regionum terrestriti aut maritimarum sci uatiat num apud populum de lcgibus iubendis aut vetandis, num in senatii de omni Reptib. dici sine summa rerum ciuilium cognitione δἰ prudentia ε num admoueri possit oratio ad sensus animorum, atque motus vel inflammandos. vel etiam extinguendos. quod unum in oratione dominatur) sine diligentissima per-
uestigatione earum omnium rationum . quae de naturis humani generis ac moribus a plutosophis explicantur Atque haud scio an minus hoc vobis lina pro baturus. equidem non dubitabo. quod sentio, dicere: physica ista ipsa, quae Dulo ante& mathematica, Se caeterarum artium propria posuisti . scientiae sunt eorum qui illa profitentur: illustrare autem oratione siquis istas ipsas artes velit. ad ci-ratoris ei confugiendum est facultatem. Neque enim si Philonem illum architecta. qui Atheniensibus armamentarium fecit constat perdiserte populo rationem operis sui reddulii se existimandum est architecti potius artificio disertum.quam oratoris sui se . Nec is huic M. Antonio pro Hermodoro fuisset de navalium opere dicendum. non climabillo causam didicisset. ipse ornate de alieno artificio. copioseque dixisset. Neque vero Asclepiadesis. quo nos medico amicoque usi sumus, tum clime loquentia vincebat cateros medicos in eo ipso. quo d ornate dicebat. medicinae saeuitate utebatur, non eloquentia. Atque illud est probabilius, neque tamen verum.
quod Socrates dicere solebat, omnes in eo quod scirent, satis esse eloquentes. Illud verius, neque quenquam in eo disertum esse posse qliod nesciat: neque si id optime
sciat, ignariisque sit iaciundae ac poliendae orationis, diserte id ipsum posse, de quo
sciat dicere. Quamobrem siquis uniuersam & propriam oratoris vim definire complectique vult. is orator erit mea sententia, hoc tam graui dignus nomine, qui quaecunque res inciderit quae sit dictione explicanda prudenter,& composite, Si ornate, de memoriter dicat. cii quada etiam actionis dignitate. Sin cuipia nimis infinitii videtur, quod ita proposui. quacuq; de re dicet hinc quantu cuiq; videbitur, circucidat atq; amputet: tamen illud teneso. si, quae caeteris in artibus aut studiis sita sunt. Otator ignoret. tantumque ea tenear, quae sint in disceptationibus. aut in usu forens tamen his de rebus ipsis si sit ei dicendum, cum cognouerit ab iis qui tenet qua sint in quaque re, multo oratore melius, quam ipsos illos, quorsi sunt artes, ele dicturii.
146쪽
Ita sidere militari dicendum huic erit Sulpitio, qliaeret a C. Matio affini nostro. &ctim acceperit, ita pronuntiabit, ut ipsi se Mario pene hic melius. quam ipse ille scire videatur. Sin de iure ciuili, tecum communicabit, teque hominem prudentissimum &peritissimum, in iis ipsas rebus quas abs te didicerit, dicendi arte superabit. Sin quae res inciderit, in qua Je natura. de vitiis hominum de cupiditatibus de modo de continentia de dolore de morte dicendum sita forsitan si ei sit visum etsi haec si quidem no se debet oratori cum Sex. Pompeio erudito homine in philosophia
communicabit. Hoc prosei efficiet. vi qua iacunque rem a quocunque cognouerit. de ea multo dicat ornatius, quam ille ipse unde cognorit. Sed si me audierit.
quoniam philosophia ipsa in tres partes est distributa, in naturae obscuritatem. indifferendi subtilitatem, in vitam atque mores : duo illa relinquamus, idque largiamur inertiae nostrae : tertium vero quod semper oratoris suit, nisi tenebimus, nihil oratori. in quo magnus esse possit, relinquemus. Quare hic ibcus de vita&moribus totus est oratori perdiscendus: caetera si non didicerit, tamen poterit. si quando opus erit ornare dicelado. si modo erunt ad eum delata & tradita. Etenim si constat inter doctos. hominem ignarum astrologiae ornatissimis atque optimis versibus Aratum
de caelo. stellisque dixisse: si de rebus rusticis hominem ab agro remotissimum Ni-,ι candrum Colophonium poetica quadam facultate, non rustica scripsisse praeclarer quid est cur non orator de rebus iis eloquentissime dicat, quas ad certam causam, templisque cognorit Est enim finitimus oratori poeta, numeris astrictior pavid. verborum alite licentia liberior multis vero ornandi generibus socius ac pene par: in hoc quidem certe prope idem nullis ut terminis circumscribat, aut definiat iiis suum quo inimis ei liceat eadem illa si cultate & copia vagari qua velit. Nanque illud quare Scaevola negasti te suisse laturum, nisi in meo regno esses, quod in omni genere sermonis, in omni parte humanitatis dixerim oratorem persectium esse debere Nunquam mehercule hoc dicerem, si eum quem fingo, me ipsum esse arbitrarere sed ut solebat C. Lucilius saepe dicere, homo tibi subiratus mihi propter eam i-ysam causam minus, quam volebat. similiaris, sed tamen & doctus, & perurbanus rim lic sentio hominem neminem esse in oratorum numero habendum , qui non sit omnibus iis artibus. quae sunt libero dignae perpolitus: quibus ipsis, si in dicendo non
utimur, tamen apparet, atque extat, utrum simus earum rudes, an didicerimus: ut
qui pila ludunt, non utuntur in ipsa lusione artificio proprio palaestrae, sed indicat ipse motus didicerintne palaestrana, an nesciant: &qui aliquid fingunt etsi tum pictura nihil utuntur, tamen utrum sciant pingere, an nesciant, non obscurum est et sic in orationibus hisce ipsis iudiciorum, concionum, senatus, etiamsi propriae caeterae non adhibentur artes, tamen sicile declaratur, utrum is qui dicat, tantummodo in hoc declamatorio sit opere iactatus, an ad dicendum omnibus ingenuis artibus instructus accesserit. Tum ridens Scaevola, Non luctabor, inquit, tecum Crasse amplius: id enim ipsum quod contra me locutus es, artificio quodam es conis secutus, ut& mihi quae ego vellem, non esse oratoris, concederes r& ea ipsa neo scio quomodo rursus detorqueres. atq; oratori propria traderes. Haec cilm ego Praetor Rhodum venissem. de cum summo illo doctore istius disciplinae Apollonio. ea quae t Panaetio acceperam, contulissem, irrisit ille quidem, ut solebat, philosophiam atque contempsit, multaque non tam grauiter dixit,qtiam sacere: tua autem fuit oratio ei iismodi non ut ullam artem doctrinamve contemneres,sed ut omnes comites ac ministras oratoris esse diceres:quas ego, si quis sit unus complexus omnes idemque si ad eas facultates istana ornatissimae orationis adiunxerit. no possium dicere eum non egregium quendam hominem atq; admirandum fore: sed is siquis esset, aut si etiam unquam Lisset. aut vero si esse post tu esses unus profecto, qui& meo iudicio, & omnium vix ullam caeteris oratoribus space horum dixerim
147쪽
laudem reliquisti.Verum si tibi ipsi nihil deest, quod in forensibus rebus ciuilibusq: is
versetur. quin scias meque eam tamen scientiam, quam adiungis oratori. complexus es: videamus ne plus ei tribuas, quam res & veritas ipsa concedat. Hic Crassus M
mento. inquit, me non de mea, sed de oratoris iacultate dixisse. Quid enim noc aut didicimus. aut scire potuimus qui ante ad agendum, quam ad cognoscendum venimus quos in foro quos in ambitione, quos in Repub. quos in amicorii megotiis res ipsa ante concit, quam possemus aliquid de rebus tantis suspicari. Quod si tibi tantum in nobis videtur esse . quibus etiam si ingenium, ut tu putas, no maxime defuit. doctrina certe. 3t otium, de hercule etiam studium illud dicendi acerrimum desulti quid censes. si ad alicuius ingentu vel maius, illa quae ego no attigi, accesserint, quale illum liquan tu oratorem sutur ut Tum Antonius, Probas mihi, inquit. ista Crasse qua dicis mec dubito quin multo locupletior in dicendo futurus sit. siquis omnium rerum atque artium rationem naturamque comprehenderit. Sed primum id diis-cile iactu est. praesertim in hac nostravita, nostrisque occupationibus: deinde illud etiam verendu est, ne abstrahamur ab hac exercitatione,& cosuetudine dicendi populati de serens. Aliud enim mihi quoddam genus orationis esse videtur e otii hominu .de quibus paulo ante dixisti: quantiis illi Ornate δἰ grauiter, aut de natura rerum, aut de humanis rebus loquantur. Nitidum quoddam genus est verboru.&lat tum. sed palaestrae magis & olei, quam huius ciuilis turbae ac sori. Nanque egomet, qui sero ac leuiter Graecas literas attigissem, tamen cum proconsul in Ciliciam proficiscens, Athenas venissem, complures tum ibi dies sum propter nauigandi diiseultatem commoratus: sed cum quotidie mecum haberem homines doctissimos. eos sere ipsos qui abs te modo sunt nominati, cumque hoc nescio quomodo apud eos increbuisset me in causis maioribus,sicuti te, solere versari: pro se quisque ut poterat, ..de ossicio de ratione oratoris disputabat. Horum alii, sicut iste ipse Mnesarchus. hos
quos nos oratores vocaremus, nihil esse dicebat, nisi quosdam operarios lingua ce leti & exercitata: oratorem autem, nisi qui sapiens esset, esse neminem: atque ipsam eloquentiam, quod ex bene dicendi scientia constaret,unam quadam esse virtutem:& qui unam virtute haberet, omnes habere. easque esse inter se aequale is Se pares: ita qui esset eloquens, eum virtutes omnes habere, atque esse sapientem. Sed haec erat spinosa quaedam. Si exilis oratio longeque a nostris sensibus abhorrebat. Carneades vero multo uberius iisdem de rebus loquebatur, non quo aperiret sententiam suam hic enim mos erat patrius academiae, aduersari semper omnibus in disputando sed tum maxime tamen hoc significabat, eos qui rhetores nominarentur. & qui dicendi praecepta traderent nihil plane tenere, neque posse quenquam sacultatem assequi . dicendi nisi qui philosophorum inuenta didicisset. Disputabant contra diserti homines Athenienses de in Repub. caussque versati, in quibus erat etiam is, qui nuper Romae suit, Menedemus hospes meus: qui cum diceret esse quandam prudentiam. quae versaretur in perspiciendis rationibus constituendarum εἰ regendarum rerum publicaru: excitabatur homo promptus ab homine abundanti doctrina, te quadam incredibili varietate rerum δe copia. Omnes enim partes illius ipsius prudentiae petendas esse a philosophia docebat, neque ea quae statuerentur in Repub. de diis immortalibus de disciplina iuuentutis de iustitia,de patien tia, de temperantia, de modo rerum omnium : caeteraque, sine quibus ciuitates aut esse, aut bene moratae esse
non pollent, usquam in eorum libris inueniri. QuHd si tantam vim rerum maximarum arte sua rhetorici illi doctores complecterentur, quaerebat cur de prooemiis. Se .,
epilogis.& de huiusmodi nugis sic enim appellabatὶ reserti essent eoru libri. de citauitatibus institiaendis. de scribendis legibus, de aequitate,de iustitia. de fide. de stangendis cupiditatibus consormandis hominum moribus, litera in eorum libris nul la inueniretur. Ipsa vero praecepta sic illudere solebar, ut ostenderet non modo eos
148쪽
illius expertes esse prudentiae quam sibi adscriberent. sed ne hanc quidem ipsam dicendi ratione ac viam nosse. Caput enim esse arbitrabatur oratoris, ut Se ipsis apud quos ageret. talis,qualem se ipse optaret, videretur: id fieri vitae dignitate. de qua nihil rhetorici isti doctores in praeceptis suis reliquissen t:& uti eorum qui audirent, sic afficerentur animi ut eos affici vellet orator:quod ita seri nullo modo pota aiebat. nisi cognosceretis qui diceret,quot modis hominum metes.&quibus rebus.&quo genere orationis i quanque partem mouerentur. Haec autem esse penitus in media philosophia retrusa atque abdita,quae isti rhetores ne primoribus quidem labris attigissent. Ea Menedemus excplis magis, quam argumentis conabatur refellere: memoriter enim multa ex orationibus Demosthenis praeclare scripta pronutians, docebat illum in animis vel iudicum,uel populi, in omnem partem dicendo permouendis. non fuisse ignarum,quibus ea rebus cosequeretur, quae negaret ille sine philosophia quequam scire posse. Huic respondebat. non se negare Demosthene summam prudentialia,summamque vim habuisse dicendi sed siue ille hoc ingenio potuisset, siue id quod constaret, Platonis studiosus audiendi suisset. non quid ille potuisset sed quid isti docerent, esse quaerendum. Saepe etiam in eam partem serebatur , oratione, Vt omnino disputaret nulla artem esse dicendi: idque cum argumetis docuerat quod ita nati essemus, ut & bladiri, de subtiliter insinuare iis a quibus esset petendum, &aduersarios minus terrere possemus de rem gestam exponere.& id quod intenderemus cOfirmare.& id quod contra diceretur, refellere:ad extremum deprecari aliquid & conqueri quibus in rebus omnis oratoru versaretur sicultas: Si quόd consuetudo, exercitatiόque,& intelligendi prudentiam acueret. 8e eloquendi celeritatem incitaret: tum etiam exemplorum copia nitebatur. Nam prii num quasi de dita opera neminem scriptorem artis, ne mediocriter quidem disertum sui se dicebat cum repeteret usque a Corace nescio quo,& Tysia,quos artis illius inuentores de principes suisse constaret: eloquentissimos autem homines,qui ista nec didicitant, enec omnino scisse curassent,innumerabiles quosdam nominabat: in quibus etiam
ι sue ille irridens, siue quod ita putaret, atque ita audisset, me in illo numero, qui illa non didicissem, & tamen sui ipse dicebat) possem aliquid indicendo, proserebat. Quorum ego illi alterii sicile a sentiebar,nihil me didicisse: in altero aute me illudi
ab eo, aut etia ipsum errare arbitrabar. Arte vero negabat esse ullam, nisi quae cognitis penitusque perspectis, & in unum exitum spectantibus. & nunquam fallentibus rebus contineretur. Haec autem omnia quae tractarentur ab oratoribus dubia eL ut Pi se& incerta: cum & dicerentur ab iis qui ea omnia non plane tenerent. &audirentur ab iis quibus non scientia effet tradenda, sed exigui temporis aut salsa. aut certe 'obscura opinio. Quid multa sic mihi tum persuadere videbatur, neque artificiu vllum esse dicendi, neque quenquam posse, nisi qui illa quae a doctissimis hominibus in philosophia dicerentur,cognosset, au t callide,aut copiose dicere. Quibus dicere , Carneades solebat, ingenium tuum Crasse vehementer admirari, mesbi perfacilem in audiendo, te perpugnacem in disputando esse visum. Tumque ego hac eade opinione adductus scripti etiam illud quodam in libello, qui me imprudente& inuito
excidit.& peruenit in manus hominum, disertos me cognosse non ullos eloquentem adhuc neminem: quod eum statuebam disertum, qui posset satis acute atq; dilucide apud mediocres homines ex communi quadam sominum opinione dicere: eloquentem vero qui mirabilius de magnificentius augere posset atque ornare quae vellet omnesque omnium rerum, quae addicendum pertinerent, sonteis animo ac memoria contineret. Id si est difficile nobis, quod ante quam ad dicendum ingressisimus obruimur ambitione Si soro sit tame in re positum atque natura. Ego enim. quantum auguror coniectura,quantaque ingenia in nostris nominibus esse video. i non despero fore alique aliquando,qui & studio acriore,quam nos se mus atque sui-
149쪽
mus,& otio ac facultate discendi maiore ac maturiore.& labore atque industria superiore cum se ad audiendum, legendum, scribendumque dederit. existat talis orator qualem quaerimus: qui iure non soli im disertus, sed etiam eloquens dici possit qui tamen mea sententia aut hic est iam Craisus aut siquis pari suerit ingenio plu-rsque quam hic & audierit & Icetitarit Si scripserit, paulum huic aliquid poterit addere. Hoc loco Sulpitius. Insperanti mihi, inquit te Cottae, sed valde optanti virique nostrum cecidit . ut in istum sermonem Crasse delaberemini. nobis enim huc venientibus iucundum satis lare videbatur, si cum vos de rebus aliis loqueremini. tamen nos aliquid ex sermone vestro memoria dignum excipere possemus: ut vero penitus in ea ipsam totius huius vel studii, vel artificii, vel facultatis disputationem pene intimam perueniretis, vix optandum nobis videbatur. Ego enim qui ab ineunte aetate incensus essem studio utriusque vestrum. Crasse tuo etiam amore, o cum ab eo nusquam discederem, verbum ex eo nunquam elicere potui de vi ac ratione dicendi. cum di per me ipsum egit sena de per Drusum saepe tentassem: quo in genere tu Antonis vera loquar nunquam mihi percontanti aut quaereti aliquid de-suisti, si per xpe me quae soleres in dicendo obseruare, docuisti. Ni inc quonia uterque vestruin patefecit earum rerum aditum quas quaeri mus, de quoniam princeps Crassus eius sermonis ordiendi fuit: date nobis hanc veniam, ut ea quae sentitis de omni genere dicendi. subtiliter prosequamini. Quod quidem si erit a vobis impetratum. magnam habebo Cratia suic palaestrae de Tusculano tuo gratiam. de loge Academiae illi. ac Lycio tuum hoc suburbanum gymnasium anteponam. Tum ille, Imo vero, inquit, Sulpiti, rogemus Antonium. qtu & potest sacere id quod requiris, i ,. εἰ consueuit, ut te audio dicere. Nam me quidem fateor semper i genere hoc toto sermonis refugisse. 6t tibi cupienti atque instanti saepissime negasse, tute paulo ante dixisti:quod ego non superbia, neque inhumanitate faciebam, neque quo tuo studio rectissimo atque optimo non obsequi vellem: spraesertim cuna te unu ex omnibus ad dicendum maxime natu, aptumque cognossem sed mehercule illius disputationis insolentia atque earum rerum, quae quasi traduntur in arte, inscitia. Tum
Cotta. Quoniam id quod difficillimum nobis videbatur, ut omnino de his rebus
Crasse loquerere assecuti sumus: de reliquo iam nostra culpa fuerit si te, nisi omnia quae percolati eri naus, explicaris. dimiserimus. De his credo rebus. inquit Crassus, ut inconditionibus scribi solet. quibus sciam, poter6que. Tum ille. Nam quod tu non poteris. aut nescies quis nostrum tam impudens est qui se scire aut posse postulet Iam vero ista conditione, dum mihi liceat negare, posse quod non potero, Si sa- ,πteri nescire quod nesciam licet, inquit Crassus .vestro arbitratu percontemini. Atque inquit Sulpitius hoc primum ex te de quo modo Antonius exposuit, quid sentias,quaerimus .existimesne artem aliquam esse dicendi. Quid misi nunc vos. inquit Crassus. tanquam alicui Graeculo otioso de loquaci. εἰ fortasse docto atque erud: to quaestiunculam de qua meo arbitratu loquar. ponitis Quado enim me ista curasse, alit cogitasse arbitramini.& non semper irrisisse potius eorum hominum impudentiam . qui cum in schola assedissent in maxima hominum frequentia. dicere iuberent, siquis quid quaereret. quod primum serunt Leontinum secisse Gorgiam, qui permagnum quiddam suscipere ac profiteri videbatur. cum se ad omnia, de quibus quisque audire vellet. esse paratum dentitiaret. Postea vero vulgo sacere coeperunt, hodieque ficiunt, ut nulla sit res neque tanta. neque tam improuisa, neq; tam si
noua. de qua se non omnia quae dici possunt, profiteantur esse dicturos. Quod si te Cotta arbitrarer, aut te Sulpiti de iis rebus audire velle, adduxisse in huc Graecum aliquem qui vos istiusmodi disputationibus delectaret, quod ne nunc quidem diis cile factu est. Est enim apud M. Pisonem adolescentem huic studio deditum . summo hominem ingenio, nostrique cupidissimum peripateticus Staseas homo nobis
150쪽
sane similiaris Sut inter homines peritos constare video, in illo suo genere omniuprinceps. Quem tu, inquit mihi Mutius, Staseam quem peripateticum narras γ-rendus est tibi mos adolescentibus Crasse, qui non Graeci alicuius quotidianam o- μὴ quacitatem sine usu, neque ex scholis cantilcnam requiru t:sed ex homine omnium sapientissimo atque eloquentissimo, atque ex eo qui non in libellis, sed in maximis eatis .& in hoc domicilio imperii & gloriae sit cosilio linguaque princeps, cuius vestigia qui persequi cupiunt eius sententiam sciscitantur. Equidem te crina in dicen
do semper putaui deum, tum vero tibi nunqua eloquentiae maiorem tribui laudem, quam humanitatis qua nunc te uti vel maxime decet. neque defugere eam disputationem , ad quam te duo excellentis ingenii adolescentes cupiunt accedere. Esto vero, inquit istis obsequi studeo. neque grauabor breuiter meo more, quid quaq; de re sentiam dicere. Ac primum illud quoniam autho italcm tuam negligere Scaeuola sis mihi ess e non puto respondeo, mihi dicedi aut nullam artem, aut pertenuem videri,sed omnem contentionem inter homines doctos in verbi controuersa po-- stam. Na si ars ita definitur,ut paulo: ante exposuit Antonius, ex rebus penitus perspectis, planeque cognitis, atque ab opinionis arbitrio seiunctis, scientiaque coprehensis non mihi videtur ars oratoris esse ulla. Sunt enim varia.& ad vulgarem popularemque sensum accommodata omnia genera huius sorensis nostrae dictionis. Sin autem ea quae obseruata sunt in usu. ac ratione dicendi, haec ab hominibus callidis ac peritis animaduersa ac notata verbis designata, generibus illustrata, partibus
distributa sunt id quod fieri potuisse video non intelligo quamobrem no si minus illa subtili definitione.at hac vulgari opinione ars esse videatur Sed siue est ars, siue artis quaedam similitudo non est quidem ea negligcnda: verum intelligendum est.
alia quaedam ad conse aliendam eloquentia esse maiGra. Tum Antonius vehementer se assentiri Crasso dixit. quod neque ita amplccteretur artem ut ii solerent, qui o-11 mnem vim dicendi in arte ponerent, neque rursum eam totam, sicut plerique philosophi facerent, repudiaret. Sed existimo inquit, gratum te his Crasse iacturum, si ista exposueris. quae putas ad dicendum plus quam ipsam artem posse prodesse. Dicam equidem quoniam institui petamque a vobis, inquit,ne has meas ineptias esseratis: quaquam moderabor ipse, ne ut quidam magister atque artifex, sed quasi unus
e togatorum numero atque exsorensi usu homo mediocris, neque omnino rudis.
videar non ipse aliquid a me prompsisse. sed fortuito' in sermonem vestrum incidinia. Equidem clim petere magistratus solebam in prensando dimittere a me Scaeuolam,cum ei ita dicerem, me velle esse ineptum. id erat petere blandius: quod nisi inepte feret bene non posset fieri. hunc autem semper esse unum hominem ex omnibus iudicaui. quo praesente ego ineptum me esse minime vellem : que quidem,s nunc mearum ineptiarum testem 5e spectatorem fortuna constituit. Nam quid est ineptius. quina de dicendo dicere, cum idipsum dicere nunquam si non ineptum. nisi cum est necest artum perge vero' Crasse, inquit Mutius ista enim culpam quam vereris, ego praestabo. Sic igmir sentio inquit Crassus, naturam primum, atque in genium ad dicendum vim afferre maximam: neque vero istis, de quibus paulo ante dixit Antonius, scriptoribus artis rationem dicendi & viam, sed naturam defuisse. . Nam & animi atque ingenii celeres quidam motus esse debent, qui ad excogitandum acuti & ad explicandum ornandi inaque sint uberes,&ad memoriam firmi a
que diuturni.& squis est. qqi haec putet arte accipi posse quod falsum est praeclare
enim se res habeat si haec accendi ac sic morieri arte possint: inseri quide,&donari ab arte non possunt omnia: sunt enim illa dona naturae qii id de illis dicet, quae certόctim ipso homine nascuntur linguae solutio vocis sonus, latera, vires, confor v matio quae iam & figura totius oris & corporisε Neque haec ita dico,ut ars aliquid limare non possit: neq; enim ignoro, & quae bona sint,seri meliora posse doctrina: