장음표시 사용
241쪽
sus domi, M. ad me Brutus, ut consueuerat, cum Tito Poponio venerat, homines cuinter se coluncti, tu mihi ita chari. itaque iucudi, ut eo rii aspectu omnis quae me angebat de rep. cura cosederit.Quos postquam salutaui, Quid vos. in qua, Brute& Attice. nuc quid tande nouit Nihil sane.inquit Brutus quod quide aut tu audire velis, aut ego pro certo dicere audea. Tu Atticus, Eo, inquit, ad te animo venimus, ut de cRep. esset silentiu .& aliquid audiremus potius ex te,quam te afficeremus vlla molestia. Vos vero. inqua, Attice,& praesentesa me cura leuatis,&absenti magna solatia dedistis mam vestris primum literis recreatus, me ad pristina studia reuocaui. Tum ille, Legi .inquit perlubcter epistolam quam ad te Brutus naisit ex Asia. qua mihi Visus est & monere te prudenter,& cosolari amicissime. Recte, inquam, est visust nam e istis scito literis ex diuturna perturbatione totius valetudinis tanqua ad aspicie-dain lucem esse reuocatum. Atque ut post Cannensem illam calamitate primu Marcelli ad Nolam praelio pop. se Rom. erexit, posteaque prosperae res deinceps multae consecutae sunt: sic post rerum nostraria:& communium grauissimos casus nihil ante epistolam Bruti mihi accidit quod velle,aut quod aliqua ex parte solici tudines 1lleuaret meas. Tum Brutus, Volui id quidem efficere certe, & capio magnum stu- rctu.si quidem quod volui tanta in re cosecutus sum:sed scire cupio quae te Attici litem delectauerint. Istae vero, inquam, Brute non modὀdelectationemili sed etiam. ut spero salutem attulerunt. Salutem inquit ille . quodnam tande genus istuc tam practarum literarii suit An mihi potuit, inquam esse aut gratior vlla salutatio.aut ad hoc tempus aptior quam illius libri quo me hic affatus quasi iacentem excitauit
Tu ille. Nempe eum dicis. inquit.quo iste omnc rerum memoria breuiter,&, ut mihi quide visum est. perdiligenter complexus est, Istum ipsum .inqua. Brute dico librum mihi saluti fuisse. Tum Atticus Optatissimum niihi quidem est quod dicis: sed quid tande habuit liber iste quod tibi aut nouum. aut tanto usui posset eis Ille
vero &noua. inquam, mihi quidem multa,&eam utilitatem qua requirebam' ut explicatis ordinibus temporu uno in conspectu omnia vide quae cu studiose tracta- are coepissem. ipsa mihi tractatio literarum salutaris suit, admonuitque, Pomponi, ut a te ipso sumerem aliquid ad me reficiendum,icque remunerandum, s non pari, at grato tamen munere: quaquam illud Hesodium laudatura doctis quod eademen-ζura reddere iubet qua acceperis aut etiam cumulatiore,si possis. Ego autem voluntatem tibi prosecto emetiar, sed rem ipsam nodum posse videor, idque ut ignoscas. a te peto. Nec enim ex nouis ut agricolae solet fructibus est, unde tibi reddam quod accepi: sic omnis sertus repressus exustiisque stos siti veteris ubertatis exaruit: nec ex conditis,qui iacent in tenebris,& ad quos omnis nobis aditus, qui pene solis patuit. obstructus est. Seremus igitur aliquid tanquam in inculto &derelicto solo. quod ita diligenter colemus, ut impendiis etiam augere possimus largitate tui muneris.m do ide noster animus efficere possit quod ager qui cum multos annos quieuit, uberiores afferre fruges solet. Tu ille, Ego vero & expectabo ea quae polliceris,nec exi, sga nisi tuo comodo.& erut mihi pergrata si solueris. Mihi quoque, inquit Brutus.& expectada sunt ea quae Attico polliceris,etsi sortasse ego a te huius volutarius procurator pe tam, quod ipse cui debes, in comodo exacturum negat. At vero,inquam, tibi ego Brute non solua. nis prius a te cauero amplius eo nomine neminem, cuius
petitio sit petiturum. Non mehercule inquit, tibi repromittere istuc quide ausus sm:nam hunc qui negat, video fiagitatorem non illum quidem tibi molestum sed bassiduum tamen & acrem sore. Tum Pomponius,Ego vero, inquit, Brutum nihil mentiri puto. Videor enim iam te ausurus eis appellare,quoniam longo interuallo modo primu animaduerti paulor te hilariore. Itaque quonia id quod misi deberetur, se exacturu prosessus est quod huic debes, ego a te peto. Quidna id inqua. Vt scribas,inquit,aliquid. iampridem enim conticuerunt tuae literae. Nam ut illos de rep. in
242쪽
tibros edidisti nihil a te sane' postea accepimus. eisque nosmetipsi ad rerum naturalium memoriam comprehendendam impulsi atque incensi sumus. Sed illa cupoteris, atque ut possis. rogo. Nunc vero , inquit, si es animo vacuo. expone nobis quod
quaerimus. Quidnam est id inquam. Quod mihi nuper in Tusculano inchoasti de
oratoribus quando esse coepissent, qui etiam,&quales fuissent. Que ego sermonem cum ad Brutum tuum. vel nostrii potius detulistem, magnopere hic audire se velle dixit. Itaque hunc elegimus diem, cum te sciremus esse vacuum. Quare si tibi est commodum ede illa quae coeperas.& Bruto, de mihi. Ego veta, inquam, si potuero faciam vobis satiς. Poteris inquit: relaxa mo id paulum animii, aut sane si potesὶlix, bera. Nepe igitur hinc tum Poponi ductus est sermo. quia erati memetio facta, causam Deiotari fidelissimi atque optimi regis ornatissime de copiosissime a Bruto me audii se de sensam. Scio. inquit. ab isto initio tractu esse sermone, teque Bruti dolentem vicem, quali defleuisse iudiciorum vastitatem. εἰ sori. Feci, inquam, istuc quidem. 8e sepe facio. Nam mihi Brute in te intuenti, crebro in mentem venit vereri. ecquodnam curriculum aliquado sit habitura tua de natura admirabilis, Si exquisita doctrina .lt lingularis industria. Clim enim in maximis causis versatus esses. Si cutibi aetas nostra iam cederet. fascesque summitterer, subito in ciuitate cum alia ceciderunt. tum etiam ea ipsa de qua disputare ordimur. eloquentia obmutuit. Tum ille, Caeterarum rerum causa. inquit istuc de doleo. Si dolendum puto: dicedi autem
me non tam fructus si gloria qua ira stii diu ipsum exercitatiόque delectat:quod mihi nulla res eripiet, te praesertim tam studio . Etenim dicere sene nemo potest. nisi ii qui prudenter intelligit. Quare qui eloquentiae verae dat operam . dat prudentiae qua ne maximis quidem in bellis aequo animo carere quisquam potest. Praeclare, inqua. Brute dicis: eoque magis ista dicendi laude delector quod caetera quae sunt quodam habita in ciuitate pulcherrima. nemo est tam humilis. qui se non aut posteadipisci, aut adeptum putet: eloquentem neminem video factum esse victoria. Sed quo faciliuς ferino explicetur, sedentes, si videtur. agamus. Cum idem placui siet illis, tum in pratulo propter Platonis statuam consedimus. Hic ego. Laudare igitur
eloquentiam, δἰ quanta vis sit eius. expromere, quantamque iis qui sint eam consecuti, dignitatem afferat, neque propositum nobis est hoc loco, neque necessarium. Hoc vero line ulla dubitatione co firmauerim, siue illa arte pariatur aliqua, siue exercitatione quadam, siue natura, rem unam esse omnium difficillimam. Quibus enimi, ex quinque rebus constare dicitur, earum unaquaeque est ars ipsa magna per sese. Quare quinque artium concursus maximarum quantam vim , quantamq; difficultatem habeant. existimari potest. Testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensi, iatndi iique excellat in ea. praestetque caeteris, tamen omne is artes vetustiores habet, & multo ante non inuentas solii in , sed etiam persectas , qtiim haec est a Graecis elaborata dicendi vis. atque copia: in quam cu in tueor. maxime mihi occurrunt, Attice, de quasi lucent Athenae tuae, qua in urbe primum se orator extulit, pri-nuimque etiam monumentis δe literis oratio est coepta madari Tamen ante Pericle,
cuius scripta quaeda seruntur. 5e Thucydidem, qui non nascentibus Athenis, sed iam adultis fuerut litera nulla est . quae quidem ornatum aliquem habeat. εἴ oratoris esse, videatur. Quanquam opinio est. εἰ eum qui multis annis ante hos suerit Pisistratu. Et paulo seniorem etiam Solonem, posteaque Clisthenem, multum, ut temporibus illis. valu i sse dicendo. Post hanc aetatem aliquot annis ut ex Atticis monum et is potest perspici, Themistocles fuit. quem constat cum prudentia, tum etiam eloquentia praestitisse. Post Pericles, qui cum storeret omni genere virtutis, hac tamen fuit laude esarissimus. Cleonem etiam temporibus illis turbuletum illum quide ciuem, sed tamen eloquente c6stat suisse. Huic aetati suppares Alcibiades, Critias, Theramenes:
quibus teporibus quod dicedi genus viguerit, ex Thucydidis scriptis, qui ipse tu suit,
243쪽
intelligi maxime potest: grades erant verbis. crebri sententiis, compressione rerum breues. 5t ob eam ipsam causam interdum subobscuri. Sed ut intellectum est quantam vim haberet accurata & facta quodammodo oratio, tum etia magistri dicendi ι multi subito extiterunt: tu Leontinus Gorgias, Thrasymachus Chalcedonius. Pr
tagoras Abderites. Prodicus Chius, Hippias Eheus, in honore magno fuit, aliique multi temporibus eisdem docere se profitebantur, arrogantibus sane verbis, quem admodum causa inferior sita enim loquebantur dicendo fieri superior posset. Iis opposuit sese Socrates qui subtilitate quadam disputandi refellere eorum instituta solebat verbis. Huius ex uberrimis sermonibus extiterunt doctissimi viri: primis m-que tum philosophia, no illa de natura quae suerat antiquior, sed hac in qua de bonis rebus Si nialis. deque hominum vita & moribus disputatur. inuet adicitur. quod quoniam genus ab hoc quod proposuimus, abhorret, philosophos aliud in tempus
reiiciam usu ad oratores, a quibus digressi sumus. reuertamur. Extitit igitur iam senibus illis quos paulo ante diximus, Isocrates cuius domus cunctae Graeciae quasi ludus quida patuit, atque officina dicendiὶ magnus orator.& perfectus magister, quan- is quam forensi luce caruit, intraque parietes aluit eam gloriam, quam nemo quidem meo iudicio est postea consecutus. is & ipse scripsit multa praeclare, & docuit alios: di cum caetera melius quam superiores, tum primus intellexit etiam in soluta oratione, dum versum effugeres, modum tamen & numerum quendam oportere se uari, Ante luinc enim verborum quasi structitra, εἰ quaedam ad numerum conclusio nullaetat: aut liquando erat, n6 apparebat eam dedita opera eta quaesitam, quae som
sitan laus sit: veruntamen natura magis, tum cisi non nunquam, quam aut ratione
aliqua. aut obseruatione fiebat. Ipsa enim natura circuscriptione quadam verborum comprehendit concluditqtie sententiam: quae cum aptis constricta verbis est, cadit
etiam plerunque numerose. Nam & aures ipsae quid plenum quid inane sit, iudicat, , γ& spiritu quali necessitate aliqua verborum comprehenso terminatur: in quo non modo defici. sed etiam laborare turpe est. Tum suit Lysias, ipse quide in causis so-rensibus non versatus, sed egregie subtilis scriptor atque elegans, quem iam prope audeas oratorem persectum diceremam plane quidem perfectu, di cui nihil admodum dest. Demosthene sicile dixeris. Nihil acute inueniri potuit in eis causis quas scripsi. nihil ut ita dicamὶ subdole, nihil versute quod ille non viderit mihil subtiliter dici. nihil presso, nihil enucleate. quo feri possit aliquid limatiusmihil cotra gra-
de . nihil incitatum . nihil ornatum vel verborum grauitate, vel sententiarum, quo quicquam esset elatius. Huic Hyperides proximus,& AEschines fuit St Lycurgus, &Dinarchuς δἰ is cuius nulla extant scripta, Demades, alitque plures. Haec enim aetas effudit hac copiam. δἰ ut opinio mea fert. succus ille & sanguis incorruptus usque ad is
hanc aetatem oratorum fuit,in qua naturalis inent, non secatus nitor . Phalereus enim successit eis senibus adolesces eruditissimus ille quidem horum omnium, sed
non tam armis uastitutus, quam palaestra: itaque delectabat magis Athenieses.quam inflammabat : processerat enim in solem de puluerem, non ut e militari tabernaculo.
sed ut et Theophrasti doctissimi hominis umbraculis. Hic primus inflexit oratione.
εἰ eam mollem teneramque reddidit: de suauis, sicut suit, videri maluit, quam grauis: sed suauitate ea qua perfunderet animos. no qua perfringeret: εἰ tantum ut memoriam cocinnitatis suae, non quemadmodum de Pericle scripsit Eupolis cum d lectatione aculeos etiam relinqueret in animis eoru a quibus esset a uilitus. Videsne igitur ut in ea ipsa urbe inqua&nata S alta si eloquentia, qua ira ea sero prodierit in lucem Siquidem ante Solonis aetate εἰ Pisistrati de nullo ut diserto memoriae pro- oditum est. At hi quidem, ut populi Rom. aetas est, senes: ut Atheniensum secula numerantur, adolescentes aesent videri. Nam etsi Servio Tullo regnante viguerunt,tainen multo diutius Athenae iam erant, quam est Roma ad hodiernum diem:
244쪽
nec tamen dubito quin habuerit vim magnam semper oratio. Neque enim ia Troiiacis temporibus latum laudis in dicendo Vlyssi tribuisset Homerus le Nestori, quorum alterum vim habere voluit alterum suauitatem, nisi iam tum esset honos eloquentiae: neque ipse poeta hic tam idem ornatus in dicendo, ac plane orator suimet: cuius etsi incerta sunt tempora, tamen annis multis suit ante Romulum: squidem non infra superiorem Lycurgum fuit, 2 quo est disciplina Lacedaemoniorum astricta legibus. Sed studium eius generis, maiorque vis agnoscitur in Pisistrato. Deni- , que hunc proximo seculo Themistocles insecutus est, ut apud nos, perantiquus: ve apud Athenienses, non ita sane vetus. Fuit enim regnante iam Graecia, nostra autem ciuitate non ita pridem dominatu regio liberata. na bellum Volscorum illud grauissimum. cui Coriolanus exul interfuit. eodem sere tempore quo Persaru bellum fuit. similisque sortuna clarissimorum virorum. Siquidem uterque cum ciuis egregius suisset. populi ingrati pulsus iniuria se ad hostes contulit. conatumque iracundiae suae morte sedauit. na et si aliter est apud te Attice de Coriolano, concede tamen ut huic generi mortis potius assentiar. At ille ridens, Tuo vero, inquit, arbitratu, quoniam quidem concessum est rhetoribus ementiri in historiis, ut aliquid dicere possint argutius. Vt enim tu nunc de Coriolano, sic Clitarchus, sic Stratocles de Themistocle tinxit. Nam quem Thucydides, qui & Atheniesis erat. & summo loco,i natus. summusque vir, Si paulo aetate posterior, tantum mortuum scripsit. le in Attica clam humatum addidit sui se suspicionem veneno sibi consciuisse morte: huc
isti aiunt, cum taurum immolavisset, excepisse sanguinem patera, & eo poto mortuum concidisse. Hanc enim morte rhetorice δt tragice ornare potuerunt: illa mors vulgaris nullam praebebat materiem ad ornatum. Quare quoniam tibi quadrat omnia suisse in Themistocle paria de Coriolano. patera quoq; a me sumas licet: praebebo etiam hostiam. ut Coriolanus sit plane alter Themistocles. Sit sane. inquam. vi Iubet de isto. dc ego cautius posthac historiam attingam te audiae, quem rerum Romanarum authorem laudare possum religiosissimis. Sed tum sere Pericles Xantippi filius. de quo ante dixi, primus adhibuit doctrinam : quae quanquam tum nulla
erat dicendi, tamen ab Anaxagora Physico eruditus exercitatione mentis i reconti ditis abstrusisque rebus ad caulas forenses popularesque facile traduxerat. Huius suauitate maxime hilaratae sunt Athenae, huius ubertatem δe copiam admiratae, eiusdem vim dicendi terroremque timuerunt. Haec igitur aetas prima Athenis oratorem prope persectit in tulit. Nec enim in constituentibus Rem p. nec in bella gerentibus . nec in impeditis. ac regum dominatione deuinciis . nasci cupiditas dictat solet. Pacis est comes, otiique socia de iam bene constitutae ciuitatis quasi alumna quaeda eloquentia. Itaque ait Aristoteles .cum sublatis in Sicilia tyranis res priuata longo interuallo iudiciis repeterentur, tum prinatim quὀd esset acuta illa gens, de controuersa natura artem de praecepta Siculos Coracem de Tisiam conscripsisse. na antea neminem solitu via nec arte: sed accurate tame . δἰ de scripto plerosque dicere: scriptasque fuisseu εt paratas a Protagora rerum illustrium disputationes, quae nunc communes appellantur loci. Quod idem feci se Gorgiam, cum singularum rerum laudes vitupcrationisque conscripsisset: quddiudicaret hoc oratoris maxime proprium, rem augere posse laudando. vituperantaque rursus assigere. Huic Antiphontem Rhamnusium ii milia quaedam habuisse conscripta, quo neminem unquam melius ullam orauisse
capitis causam, cum se ipse defenderet, se audiente locuples author scripsit Thucydides. Nam Lysiam primo prosteri solitum artem e Te dicendi: deinde quod Theodoriis esset in arte subtilior, in orationibus autem ieiunior, orationes eum scribere aliis coepisse artem remouisse. Similiter Isocratena primo' artem dicendi esse negauisse, scribere autem aliis solitum orationes,quibus in iudiciis uterentur: sed citctex 4 eo quia quali committeret cotra legem, quo quis in iudicio circunueniretur saepe
245쪽
ipse in iudicium vocaretur, orationes aliis destitisse scribere, totumque se ad artes
componendas transtulisse. Et Graeciae quidem oratorum partus atque sonteis videt ad nostrorum annalium rationem veteres, ad ipsorum sane recentes. Nam antequam delectata est Atheniensui in ciuitas hac laude dicendi, multa iam memorabilia Si in domesticis. Si bellicis rebus effecerat. Hoc autem studium non erat commune Graeciae. sed proprium Athenarum. Quis enim aut Argiuum oratorem, aut
Corinthium, aut Thebanum scit fuisse temporibus illis nisi quid de Epaminonda docto homine suspicari libet. Lacedaemonium vero usq; ad hoc tempus audiui suisse neminem. Menelaum ipsum dulcem illum quidem tradit Homerus, sed pauca
dicentem. Brevitas autem laus est interdum in aliqua parte dictat, in uniuersa eloquentia laudem non habet. At vero extra Graeciam magna dicendi studia suerunt. maximique huic laudi habiti honores illustre oratorum nomen reddiderunt. Nam
ut semel e Petreaeo eloquentia euecta est, omnes peragrauit insulas, atq; ita peregri- ς nata tota Asia est, ut se externis oblineret moribus, omnemque illam salubritatem
Atticae dictionis quali sanitatem perderet, ac loqui pene de)isceret. Hinc Asiatici
oratores non contemnendi quidem nec celeritate nec copia. sed parum pressi. Si nimis redundantes Rhodii saniores.& Atticorum similiores. Sed de Graecis hactenus. etenim haec ipsa sorsitan fuerint non necessaria. Tu Brutus, Ista veror, inquit, quam necessaria suerint. non facile dixerim: iucunda certer mihi fueriit, neque solum non longa. sed etiam breuiora quam vellem. Optime inqua: sed veniamus ad nostros. de quibus difficile est plus in telligere, quam quantum ex monumentis suspicari licet . Quis enim putet aut celeritate ingenii Lucio Bruto illi nobilitatis vestrae principi defuisse qui de matre suauianda ex oraculo Apollinis tam acute arguteque coit - iecerit, qui summam prudentiam simulatione stultitiae texerit, qui potentissimum regem. clarissimi regis filium expulerit ciuitatemque perpetuo dominatu liberatam magistratibus annuis, legibus, iudiciisque devinxerit, qui collegae suo imperium ab rogauerit, ut e ciuitate regalis nominis memoriam tolleret: quod certe effici no potuisset, nisi esset oratione persuasum. Videmus item paucis annis post reges exactos, cum plebes prope ripam Anienis ad tertium milliarium consedisset,eumque montem qui Sacer appellatus est occupauisset. M. Valerium dictatorem dice do sedauisse discordias .esque ob eam rem honores amplissimos habitos,& eu primum ob eam ipsam causam Maximum esse appellatum. Ne L. Valerium quidem Potitu arbitror
non aliquid potuisse dicedo, qui post decemviralem inuidiam plebem in patres incitatam, legibus & concionibus suis mitigauerit. Possumus Appiu Claudium suspi- iocari disertum, quia senatum iam iam inclinatum, a Pyrrhi pace reuocauerit. Postumus C. Fabricium, quia sit ad Pyrrhum de captiuis recuperadis missus orator:T. runcanum , quod ex pontificum commentariis longe plurimum ingenio valuisse videatur: M. Curium, quod is Trib. pleb. interrege Appio Caco diserto homine comitia contra leges habente .cilin de plebe Consulem non accipiebat, patres ante auctores fieri coegerit: quod fuerit permagnum, nondum lege Menia lata. Licet aliquid etiam de M. Popilii ingenio suspicari. qui ctim Cos .esset, eodemq; tempore sacrificium publicum cum laena saceret, quod erat flamen Carmentalis, plebis contra
patres concitatione de sed itione nuntiata, ut erat laena amictus, ita venit in concionem .seditionemque clim authoritate, tum oratione sedauit. Sed eos oratores habitos esse aut omnino tum ullum eloquentiae praemium fuisse. nihil sane mihi legisse is videor, tantum modo coniectura ducor ad suspicadum. Dicitur etiam C. Flaminius. is qui Trib. pleb. legem de agro Gallico & Piceno viritim diuidedo tulerit. qui Cos. apud Thrasimenii sit intersectus ad populum valuisse dicedo. Quintus etiam Maximus Verrucosus orator habitus est temporibus illis: de . Metellus. is qui bello Punico secundo cum L. Veturio Philone Consul fuit. Que vero extet.&de quo sit me
246쪽
moriae proditum eloquetem fuisse. Si ita esse habitum, primus est M. Cornelius Cethesus, cuius eloquentiae est author,& idoneus quidem mea sententia. Q Ennius, praesertim cum de ipse eum audiuerit. Se scribat de mortuo: ex quo nulla suspicio est, amicitiae causa esse mentitum. Est igitur sic apud illum in nono vi opinor annali, - Additur orator Cornelius suaviloquenti Ore Cethegus Veturio collega Philoni - Filius. - de oratorem appellat.& suaviloquentiam tribuit: quae nunc quidem nonis tam est in plerisque: latrant enim iam quidam oratores, non loquuntur, sed est ea
laus eloquentiae certe maxima.
- - Is dictus ollis popularibus olim, - Qui tum vivebant homines, atque aeuum agitabant, - Flos delibatus populi. Probe veris. Vt enim hominis decus ingenium, sic ingenii ipsus lumen est eloquentia : qua virum excellentem praeclare tum illi homines storem populi esse dixerunt.
Μ - Sua)aeque medulla. - quam vocant Graeci, cuius effector est orator hae sua dana appellauit Ennius: eius autem Cethegum medullam suisse vult ut quam deam
in Periclis labris scripsit Eupolis sessitavisse, huius hic medulla nostrum oratorem fuisse dixerit. At hic Cethegus Cos .cti P. Tuditano suit bello Punico secundo. Qua stόrque his consulibus M. Cato, modo: plane annis C X L ante me consulem:& id i-
,, psum nisi unius esset Ennii testimonio cognitii hunc vetustas. ut alios sortasse multos, obliuione obruisset. Illius aut extatis qui sermo merit, ex Naevianis scriptis intelligi potest. His enim consulibus, ut in veteribus commentariis scriptum est. Naeuius est mortuus: quanquam Varro noster diligentissimus inuestigator antiquitatis putat in hoc erratum, vitamque Naevii producit longius. Nani Plautus P. Claudio.
L. Porcio. viginti annis post illos quos ante dixi Coss. mortuus est, Catone Censore. Hunc igitur Cethegum consecutus est aetate Cato, qui annis I X post eum suit Cos. eum nos ut per ueterem habemus, qui L. Martio, M. Manilio Co,s. mortuus est annis LXXXIII ipsis ante me consulem. Nec vero habeo quenquam antiquiore, cuius quidem scripta proserenda putem nisi quem Appii Caeci oratio haec ipsa de Pyrrho,& non ullae mortuorum laudationes sorte delectant:&hercules hae quidem ex- si tant. Ipsae enim familiae sua quasi ornamenta ac monumenta seruabant.&ad usum,
siquis eiusdem peneris occidisset, & ad memoriam laudum domesticarii, de ad illustrandam nobilitatem suam: quanquam his laudationibus historia rerum nostrarii est facta mendosior. Multa enim scripta sunt in eis quae facta no sunt. salsi triumphi plures cosulatus genera etiam salsa, de ad plebem transitiones, cu homines humiliores in alienum eiusdem nominis infunderentur genus: visi ego me a M. Tullio esse dicerem qui Patricius cum Ser. Sulpitio Cos. anno decimo post exactos reges fuit. Catonis autem orationes no minus multae sere sunt,quam Attici Lysiae .cuius arbitror plurimas esse. Est enim Atticus, quoniam certe Athenis est & natus demortuus,& functiis omni ciuium munere: quanquam Timaeus eum quasi Licinia &Mutia lege repetit Syracusas: de quodam modo est nonnulla in his etiam inter ipsos s similitudo: acuti sunt elegantes, ceti. breues. Sed ille Graecus ab omni laude scelicior. Habet enim certos sui studiosos, qui tam habitus corporis opimos quam gracilitates consectentur,quos valetudo modo bona sit tenuitas ipsa delectit . quaquam in Lysia sunt saepe etiam lacerti. sicut&fieri nihil possit valetius: verum est certe genere toto strigosior, sed habet tam e suos laudatores qui hac ipsa eius subtilitate admodum gaudeant. Catonem vero quis nostrorum oratorum, qui quide nunc sunt. legit aut quis nouit omnino Atquem virum, dii boni t mitto cive, aut senatorem. aut imperatorem: oratorem enim hoc loco quaerimus. Quis illo grauior in laudan-
.do acerbior in vituperando in sententiis argutior in docendo edisserendόque sub -
247쪽
tilior Resertae sunt orationes amplius centum quinquaginta. quas quidem adhuc
inuenerim, de legetam Sc verbis & rebus illustribus dicet ex his eligant ea quae not tione de laude digna lint. 0mnes oratoriae virtutes in eis reperientur. Iam vero Ori- sugines eius quem florem, aut quod lumen eloquetiae non habent 3 Amatores huic desinit. licuti multis iam ante seculis.& Philisto Syracusio, & ipsi Thucydidi. Nam ut
horum concilis sententiis, interdum etiam non satis apertis cuin breuitate, tum ni nato acumine. oscit Theopopus elatione atque altitudine orationis suae, quod idem Lysae Dei in osthenes: sic Catonis luminibus obstruxit haec posteriorum quasi exaggerata altius oratio. Sed de in nostris inscitia est, quod ii ipsi qui in Graecis antiquitate delectantur. eaque subtilitate quam Atticam appellant, hac in Catone non noue runt quidera H Hyperidae volunt esse, de Lysiae laudo. sed cur nolunt Catonis 3 Attico genere dicendi se gaudcre dicunt. sapienter id quidem, atque utinam imitarentur, nec offa solum, sed etiam sanguinem: gratum est tamen quot volui. Cur igitur Lysias 3c Hyperides amatur, chim penitus ignoretur Cato Antiquior est huius sermo de quaedam horridiora verba. ita enim tum loquebantur. Id muta quod tu ille non po- 'tuit, de adde numeros & aptior sit oratio : ipsa verba compone, δἰ quasi coagmenta. quod ne Graeci quidem veteres facti Auerunt: iam neminem antepones Catoni. Ornari orationem Graeci putant. si verborum immutationibus utantur, quos appellant B:reM: de sententiarum orationisque formis. quae vocant χὐω : non verisimile est
quam sit in utroque genere de cre er de distinctus Cato. Nec verό ignoro nondum esse satis politum hunc oratorem, de quae redum esse aliquid persectius: quippe cum
ita sit ad nostroruin temporum rationem vetus, ut nullius scriptum extet dignum quidem lectione. quod sit antiquius, sed maiore honore in omnibus artibus. quam in hac una dicendi versatur antiquitas. Quis enim eorum qui haec minora animaduertunt. non intelligit Canachi signa rigidiora est e. quam ut imitentur veritatem
Calamidis dura illa quidem, sed tamen molliora quam Canachi. Nondum Myronis usatis ad veritatem adducta, iam tamen quae non dubites pulchra dicere. Pulchriora etiam Polycleti. 8e iam plane persecta. ut mihi quidem videri solet. Similis in pictura ratio est, in qua Zeugina, de Polygnotum, te Timan tem . de eorum qui non sunt usi plus quam quatuor coloribus,sormas εἰ lineamenta laudamus. At in AEtione. Nicomacho, Protogene. Apelle, iam persecta sunt omnia te nescio an reliquis in rebus omnibus idem euoniat. Nihil est enim simul de inuentum de persectum. Nec dubitari debet quin fuerint ante Homerum poetae: quod ex eis carminibus intelligi potest, quae apud illum de in Phaeacu in de in porcorum epulis canuntur. Quid nostri
veteres versus ubi sunt, - Quos olim Fauni, vatcsque canebant
Clim neque Musarum scopulos quisquam superarat, Nec dicti studiosus erat Ante hunc. ait ipse de se, nec mentitur in gloriando. sic enim sese res habet: nam Se Odyssea la-μtina est, sic tanquam opus aliquod Daedali. δ: Liuianae fabulae no satis dignae quae iterum legantur. Atque hic Liuius qui primus fabulam. C. Clodio Caeci filio. Et M. Tu
di tano Coss. docuit, anno ipso ante quam natus est Ennius, post Romam conditam autem CCCC. X. ut hic ait, quem nos sequimur:est enim in ter scriptores de num
ro annorum controuertia. Accius autem a . . Maximo quintum consule captum
Tarento scripsit Liuium annis XXX. postquam eu fabulam docui se de Atticus seribit de nos in antiquis commetariis inuenimus. Docui se autem sabulam annis po stX I, C. Cornelio . . Minutio Coss. ludis Luctatiis, quos Salinator Senesi praelio voti erat . in quo tantus error Accii fuit. ut his Coss. X L annos natus Ennius fuerit: cui cum aequalis suerit Liuius, minor fuit aliquanto is qui primus fabulam dedit. quam ii qui multas docuerant ante hos Coss. de Plautus, id Naeuius. Haec si minus apta vi- 1
248쪽
dentur huic sermoni Brute, Attico assigna, qui me inflammavit studio illusti tu hominum aetates εἰ tepora persequendi. Ego vero, inquit Brutus. Se delector ista quasi notatione temporum.& ad id quod instituisti, oratorum genera distinguere aetatibus. istam diligentiam esse accommodatam puto. Recte, inquam, Brute intelligis, atque utinam extarent illa carmina, quae multis sectis ante suam aetatem in epulis eo se cantitata a lingulis conuiuis de clarorum virorum laudibus, in Originibus scriptum reliquit Cato: tame illius quem in vatibus Se Faunis enumerat Ennius, de bellum Punicum quasi Myronis opus delectar. Sit Ennius sane, ut est certe persectior: qui si illum. ut simulat. contemneret, non omnia bella persequens, primu illud Punicum acerrimum bellu reliquisset. Sed ipse dicit cur id faciat. -Scripseres inquit alii rem Versibus. &luculere qui descripserui, et iasi minus quam tu, polite . Nec ii vero tibi aliter videri debet qui a Naevio vel sumps sti multa. si sat eris: vel si negas.
surripuisti. Cu hoc Catone gradiores natu suerunt C. Flaminius, C. Varro, Q. Maximus Q . Metellus, P. Lentulus, P. Crassus, qui cu superiore Aphricano consul suit. Ipsum Scipionem accepimus non infante fuisse. filius quide eius, is qui hunc minore Scipione a Paulo adoptatiat, si corpore valuisset in primis habitus esset disertus: indicant clim oratiunculae . tum historia quaeda Graeca scripta dulcissime. Nume-rόque eodem suit Sex. AElius iuris quidem ciuilis omnium peritissimus, sed etiam ad)icendia paratus. De minoribus autem C. Sulpitius Gallus qui maximer omnium nobilium Graecis literis studuit: sque δ: oratorum in numero est habitus.& fuit reliquis rebus ornatus atque elegans. Iam enim erat unctior quaedam splendidi Hrque consuetudo loquendi. Nam hoc Praetore ludos Apollini faciente, cum Thyeste sabulam docuisset, in. Martio. Cn. Seruilio Coss. morte obiit Ennius. Erat issee tepo-o ribus T. Gracchus P. F. qui bis Cos.&Censor suit, cuius est oratio Graeca apud Rhodios, quem ciuem cum grauem, tum etiam eloquetem constat suisse. P. etiam Scipionem Nasicam qui est Corculum appellatus, qui item bis Cos. Si Censor fuit. ha bitum eloquentem. M. alium illius qui sacra acceperit, filium, dicunt etiam L. Lentulum qui cum C. Figulo Cos. fuit. 4. Nobiliore M. filium ia patrio instituto deditum studio literarum qui etiam in. Ennium, qui cum patre eius in AEtolia militauerat, esuitate donauit, cum Triumuir Coloniam deduxisset: & T. Annium Luscum huius Q . Fulvii collegam. no indisertii dicunt suisse. Atque etiam L. Paulus Aphricani pater personam principis ciuis facile dicedo tuebatur. At vero etiam tum Catone vitio, qui annos quinque At L X X X natus excessit e vita, cum quidem eo ipso
anno contra Seruium Galba ad populum summa contentione dixisset,quam etiam ' orationem scriptam reliquit. Se vivo Catone minores natu multi uno tempore oratores floruerunt. Na & A. Albinus, is qui Graece scripsit historiam, qui consul cum L. Lucullo fuit.& literatus δέ disertus suit: de tenuit cum hoc locum quendam etiam Ser. Fulvius. εe una Ser. Fabius Pictor, de iuris εἰ literarum de antiquitatis bene peritus. Quintusque Fabius Labeo fuit ornatus iisdem sere laudibus. Nam Q u. Metellus, is cuius quatuor filii consulares fuerunt, in primis est habitus eloquens, qui pro
L. Cotta dixit accusante Aphricano, cuius de aliae sunt orationes. de contra T. Gracchum exposita est in C. Fannii annalibus. Tum ipse L. Cotta veterator habituς. sed C. Laelius Se P. Aphricanus in primis eloquentes, quorum extant orationes, ex quibus existimati de ingeniis oratorum potest. Sed inter hos aetate paulum his antecedens sine controuerua Ser. Galba eloquentia praestitit: de nimirum is princeps ex Latinis , illa oratorii propria&quas legitima opera tractauit, ut egrederetur a proposito ornandi causa vi Jelectaret animos, aut permoveret, ut augeret rem, ut miserationibus,ut communibus locis uteretur: sed nescio quomodo huius, quem constat eloquentia praestitisse, exiliores orationes sunt. εἰ re)olentes magis antiquitatem, qua maut Laelii, aut Scipionis,aut etiam ipsius Catonis. Itaque exaruerunt, vix iam ut appam
249쪽
reant. De ipsius Laelii & Scipionis ingenio, quanquam ea est iam Ninio. ut plurimum tribuatur ambobus dicendi tamen laus est in Laelio illustrior. At oratio Laelii de collegis, non melior quam de multis quam voles. Scipionis: non quo illa Laelii quicquam sit dulcius. aut quoid de religione dici possit augustius. sed multo tamen vetustior& horridior ille quam Scipio.&cii in sint in dicendo variae voluntates .delectari mihi magis antiquitate videtur.&lubenter verbis etiam uti paulo magis prisci, Laelius. Sed est mos sominum. ut nolint eundem pluribus rebus excellere. Nam ovi ex bellica laude aspirare ad Aphricanum nemo potest , in qua ipsa egregium Viriati bello reperimus suisse Laelium: sic ingenii, literarum. eloquentiae. sapientiae denique. etsi utrique primas, priores tamen libenter deserunt Laelio. Nec mihi caeterorum iudicio sblum videtur, sed etiam ipsorum inter ipsos concessu ita tributum
fuisse. Erat omnino tum mos, ut in reliquis rebus melior. lic in hoc ipso humanior ut iaciles ciliant in suum cuique tribuendo. Memoria teneo Smyrnae me ex P. Rutilio Ruso audiuisse cum diceret adolescentulo se accidisse. ut ex S.C. P. Scipio & D. Brutus ut opinor Coss de re atroci magnaque quaereret. Nam cum in sylva sua ita facta caedes esset, notique homines intersecti, insimulareti; rq; familia, partim etiam liberi societatis eius quae pecuaria de P. Cornelio, L. Mummio cesoribus redemisset. decreuisse senatum ut de ea re cognoscerent&statuerent Consules. causam pro pu- , sblicanis accurat ut semper solitus esset. eleganterque dixisse Laelium. Cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiauissent. paucis interpositis diebus. iterum Laelium multo diligentius meliusque dixisse : iterumque eoaem modo a consulibus rem elle prolatam : tum Laelium. chim eum socii domum reduxissent. egissentque gratias. & ne de satigaretur orauissent, locutum esse ita, se quae fecisset. honoris eorum causa studiose accuraim; sectilis, sed se arbitrari causam illam a Ser. Galba. quod is in dicendo ornatior acri drque esset, grauius Se vehementius possede-sendi. Itaque aut horitate C. Laelii publicanos causam detulisse ad Galbam ullum autem, quod ei viro succedendum esset. verecunde &dubitanter recepisse: unum quasi comperendinatus medium diem lui illa. quem totum Galbam in constiterada causa componendaque posuit se :&cum cognitionis dies esset, & ipse Rutilius rogatu sociorum domum ad Galbam mane venisset, ut eum admoneret. & ad dicedi tempus adduceret .vsque illum quoad ei nuntiatum est et consules dcscendisse omnibus exclutis, commentatum in quadam testudine cum seruis literatis suisse. quibus aliudaictare eodem tempore sol tus esset. interim clim sset ei nuntiatum tempus esse.
exisse in aedes eo colore.& iis oculis. Ut egisse causam, non commentatum putares.
Addebat etia id quod ad rem pertinere putabat scriptores illos male multatos exisse cum Galba. Ex quo significabat illum non in agendo solum sed etiam in meditando vehementem atque incensum suisse. Quid multam agna expectatione . plurimis audientibus coram ipso Laelio sic illam causam tanta vi tantaque grauitate dixisse Galbam. ut nulla sere pars orationis silentio praeteriretur. Itaq; multis querelis. mul- 4staque miseratione adhibita socio sonan ibus approban tibus illa die quastione liber tos clia. Ex hac Rutiliana narratione suspicari licet. cum duae summae sint in oratore laudes una subtiliter disputandi ad docendum, altera grauiter agendi ad animos audientium per mouedos: multόque plus proficiat is qui in staminet iudicem. luam ille qui doceat: elegantiam in Laelio, vim in Galba fuisse. Quae quidem vis tum maxime cognita est, cuin Lusitanis a Servio Galba Praetore contra interpositam ut existimabatur fidem intersectis.T. Libone Tribuno pleb. populum incitante, & rogatione in Galbam priuilegii similem serente. summa senecuite ut ante dixi M. Cato legem suadens in Galbam multa dixit: quam oratione in Origines suas retulit. paucis ante quam mortuus est an diebus an me si bust Tum igitur recusans Galba pro
sese.& populi Romani fidem imploras,cii in suos pueros, tum C. Galli etiam filium
250쪽
ssens commendabar, cuius orbitas & fletus mire miserabilis suit, propter recentem ι memoriam clarissimi patris: isque se tum eripuit flamma, propter pueros misericordia populi commota, sicut idem scriptum reliquit Cato. Atque etiam ipsum Libonem no insantem video fuisse, ut ex orationibus eius intelligi potest. Cum haec dixissem, At paulum interquieuissem, Quid igitur, inquit, est causae, Brutus si tanta virtus in oratore Galba fuit, cur ea nulla in orationibus eius apparet quod mirari non possim in eis qui nihil omnino scripti reliquerunt. Nec enim est eadem, inquam, Brute, causa non scribendi, Si non tam bene scribendi,quam dixerint. Nam videmus alios oratores inertia nihil scripsisse, ne domesticus etiam labor accederet ad forensem t pleraeque enim scribuntur orationes habitae iam non ut habeantur. Alios non laborare ut meliores fiant: nulla enim res tantum ad dicendum proficit, quantum scriptio : memoriam autem in posterum ingenii sui non de syderant cum s se putant satis magnam adeptos esse dicendi gloriam, eamque etiam maiorem visum iri. si in existimantium arbitrium sua scripta non venerint. Alios. quod melius putent dicere se pol se quam scribere, quod peringeniosis hominibus neque satis doctis plerianque contigit, ut ipsi Galbae: quem sortasse vis non ingenii bolum, sed etiam animi, de naturalis quidam dolor dicentem incendebat, efficiebatque ut
εἰ incitata Si grauis 3e vehemens esset oratio: dein cum otiosus stylum prehenderat. motiisque omnis animi tanquam ventus hominem defecerat, flaccescebat oratior
quod iis qui limatius dicendi consectantur genus, accidere no solet, propterea quod prudentia nunquam deficit oratorem . qua ille utens eodem modo possit & dicere, de scribere: ardor animi non semper ades .isque cum consedit, omnis illa vis &quali
flamma oratoris extinguitur. Hanc igitur ob causam videtur Laelii mens spirare etiam in scriptis, Galbae autem vis occidisse. Fuerunt etiam in oratorum numero mediocrium L. &Sp. Mummii fratres, quorum extant amborum orationes: simplex quidem Lucius fuit, At antiquus: Spurius autem nihilo ille quidem ornatior, sed tamen astrictior: fuit enim doctus ex disciplina Stoicorum. Multae sunt Sp. Albini orationes. Sunt etiam L. de C. Aureliorum Orestarum, quos aliquo video innumero oratorum fuisse. P. etiam Popilius clim ciuis egregius, tum non indisertus sulci C. vero: filius eius disertus. Caiusque Tuditanus cu in omni vita atque victu excultus atque expolitus, tum eius elegans est habitum etiam orationis genus. Eodemque in genere est habitus is qui iniuria accepta fregit T. Gracchum patientia, ciuis in rebus optimis costantissimus. M. Octauius. At vero M. AE milius Lepidus, qui est Porcina dictu . iisdem temporibus fere quibus Galba, sed paulo minor natu, de summus orator est habitus: εἰ fuit, ut apparet ex orationibus, scriptor sane bonus. , Hoc in oratore Latino primum mihi videtur & lenitas apparuisse illa Graecorum, &verborum comprehensio, etiam arti sex sui ita dicam stylus, Hunc studiose duo adolescentes ingeniosissimi&prope aequales C. Carbo St T. Gracchus audire soliti sunt: de quibus iam dicendi locus erit, cum de senioribus pauca dixero. Q . enim
Pompeius non contemptus orator temporibus illis suit, qui summos honores. homo per se cognitus, sine ulla commendatione maiorum est adeptus. Tum L. Cassius multum potuit, non eloquentia, sed dicendo tamen, homo non liberalitate, ut alii.
sed ipsa tristitia εἰ seueritate popularis : cuius quidem legi tabellariae M. Antius Briso Trib. pleb. diu restitit, M. Lepido consule adiuuante. Eaque res Publio Aphricano vituperationi suit, quod eius authoritate de sententia deductus Briso pu-
, , tabatur. Tum duo Caepiones multum clientes consilio de lingua, plus author itate tamen δe gratia subleuabat. Sed Pompeii sunt scripta nec nimis extenuata quanquam veterum est similis) 3e plena prudentiae. P. Crassiim valde probatum oratorem iisdem sere teporibus accepimus, qui di ingenio valuit Si studio,& habuit quasidam etiam domesticas disciplinas. Nam&cum summo illo oratore Sergio Galba.