장음표시 사용
271쪽
cito alium dixerim neque sententiis crebriorem. Praeterea persectus in literis. iurisique ciuilis lain a patre Aculeone traditam tenuit disciplina. Reliqui sunt qui mortui sint. L, Torquatus quem tu non tam cito rhetorem dixisses, etsi non deerat oro i tio. quam, ut Graeci dicunt. πιλφου. Erant in eo plurimae literae, nec eae vulgares. sed interiores quaedam & reconditae, diuina memoria, summa verborum & grauitas, Melegatia: atque haec om nia vitae decorabat grauitas.& integritas. Me quidem admodum delectabat etiam Triarii in illa aetate plena literatae senectutis oratio. quanta seueritas in vultu i quantum pondus in verbi si quam nihil non con syderatum exibat ex oret Tum Brutus Torquati & Triarii mentione commotus utrunq; enim eorum admodum dilexeratὶ Nae ego. inquit, ut omittam caetera quae sunt innumerabilia. de istis duobus cum cogito, doleo nihil tuam perpetua aut horitatem depace valuisse. nam nec istos excellentes viros, nec multos alios praestanteis ciues Resipublica perdidisset. Sileamus, inquam, Brute de istis, ne augeamus dolorem . nam& praeteritorum recordatio est acerba, Se acerbior expectatio reliquorum. Itaq; omittamus lugere,& tantum quid quisque dicendo potuerit, quoniam id quaerimus praedicemus. Sunt etiam ex iis qui eodem bello occiderunt, M. Bibulus. qui descriptitauit accurate, clim praesertim no esset orator,& egit multa constanter: Appius Claudius socer tuus, collega te familiaris meus: hicia in & satis studiosus, & valde cu doctus, tum etiam exercitatus orator.& cum auguralis, tum omnis publici iuris antiquitatisque nostrae bene peritus suit. L. Domitius nulla ille quidem arte, sed Latin Etamen, Si multa cum libertate dicebat. Duo praeterea Lentuli consulares, quoru Publius ille nostrarum iniuriarum ultor .author salutis. quicquid habuit, quantu cunq; fuit. illud totum habuit e disciplina. instrumenta naturae deerant: sed tantus animi splendor.& tanta magnitudo, ut sibi omnia quae clarorum virorum essent, nondubitaret adsciscere, eaque omni dignitate obtineret. L. autem Lentulus satis erat sortis . . orator, si modo orator, sed cogitandi non serebat labore: vox canora verba non laom erida sane. ut plena esset animi &terroris oratio. Quaereres in iudiciis fortasse melius: in Re p. quod erat. esse iudicares satis. Ne Titus quidem Post humius coiit Enendus in dicendo, de Re p. veror no minus vehemens orator. quam bellator fuit: Eilli natus& acer nimis sed bene iuris publici leges atque instituta cognouerat. Hoc loco Atticus, Putarem te, inquit, ambitiosum esse, si ut dixisti liquos iandiu colligis. viverent. Omnes enim commemoras qui ausi aliquando sunt stantes loqui ut mihi imprudens M. Servilium praeterisse videare. Non. inquam ego istuc ignoro Pomponi. multos fuisse qui verbum nunquam in publico seci illant, cum melius aliquanto possent quam isti oratores quos colligo. dicere : sed his commemorandis etia il- , 'lud assequor, ut intelligatis primum ex omni numero quam non multi ausi sintdicere: deinde ex iis ipsis quam pauci suerint laude digni. Itaque ne hos quide equites Romanos amicos nostros qui nuper mortui sunt, P. Cominium Spoletinum, quo accusante defendi C. Corneliii. in quo & compositu dicendi genus de acre de expeditum fuit:T. Accium Pisaurensem, cuius accusationi respondi pro A. Cluentio qui de accurate dicebat.& satis copiose, eratq; praeterea doctus Hermagorae praeceptis. qui
bus etsi ornamenta non satis opima dicendi, tamen ut hastae velitibus amentatae, sic apta quaedam & parata singulis causarum generibus argum et traduntur. Studio aurem neminem nec industria maiore cognoui: quanqua ne ingenio quidem qui prae- si terit. facile: dixerim C. Pisoni genero meo: nullum tempus illi via qua vacabat aut a forenti dictione, aut a commentatione domestica, aut a scribendo aut a cogit ado. itaque tantos processu sciliciebat. Vt euolare, non excurrere Videretur: eratq; verbo - . arum de delectus elegans. Si apta & quali rotunda constructio : cumque argumeta excogitabantur ab eo multa de firma ad probandum, tum concinnae acutesque sententiae, gestiisque natura ita venustus, ut ars etiam quae non erat, & e disciplina motus
272쪽
quidam videretur accedere. Vereor ne amore videar plura quam fuerint in illo. dicere: qiiod non ita est: salia enim de illo maiora dici postulat) nam nec continentia. nec pietate, nec ullo genere virtutis quenquam eiusdem aetatis cum illo conserendum puto. Nec vero M. Caelium praetereundum arbitror , quaecunque eius in exitu vel sortuna vel mens suit: qui quandiu aut Eoritati meae paruit, talis tribunus plebis
suit, ut nemo contra ciuium perditorum popularem turbulentamque dementiam, o a' senatu &a bonorum causa steterit constantius equam eius actionem, multum tamen & splendida,& grandis, Si eadem in primis saceta S: perurbana commendabat
oratio. Graues eius conciones aliquot suerunt acres accusationes tres, eaeque omnes
ex Rei p. contentione susceptae : de sensiones .etsi illa erant in eo meliora quae dixi nocontemnendae tamen. saneque tolerabiles. Hic cum summa voluntate bonorum aedilis curulis facti is esset nescio quomodo discessu meo discessita sese, ceciditq: postea, ctum eos imitari coepit. quos ipse peruerterat. Sed de M. Callidio dicamus aliquid, qui non suit orator unus e multis potius inter multos prope singularis suit: ita reconditas exquilitasque sententias mollis & perlucens vestiebat oratio mihil tam tenerum . qui in illius comprehen lio verborum, nihil tam flexibile. nihil quod magis ipsius arbitrio fingeretur, ut nullius oratoris aeque: in potestate fuerit: quae primum ita pura erat . ut nihil liquidius: ita libere fluebat, ut nusquam adhaeresceret: nullum,io nisi loco positu, & taquam in vermiculato emblemate, ut ait Lucilius structu verbuvideres mec vero ullum aut durum au i insolens aut humile. aut in longius ductum: ac non propria verba rerum, sed pleraque translata. sic tamen ut ea non irruisse in alienum locum sed immigrasse in suum diceres. nec vero haec soluta, nec diffluentia, sed adstricta numeris, non aperte nec eodem modo semper, sed varie dissimulaterque conclusis. Eran t au tem de verborum & sententiarum illa lumina, quae vocant Graeci quibus tamen insignibus in ornatu distinguebatur omnis oratio. qua de re agitur autem. illud quod multis in locis iurisconsultorum includitur sorinulis, & ubi esset. videbat. Accedebat ordo rerum plenus artis actio liberalis, totum
que dicendi placidum & sanum genus. Quod si est optimum suauiter dicere. nihil
est quod melius hoc quaerendum putes. Sed cum a nobis paulo ante dictum sit. tria
in videri esse quae orator efficere deberet, ut doceret, ut delectaret, ut moueret : duo summe tenuit, ut di rem illustraret differendo,&animos eorum qui audiret. deuinciret voluptate . Aberat tertia illa laus, qua permoveret atque incitaret animos: quam plurimu pollere diximus mec erat ulla vis atque contentio, siue consilio. quod eos quorum altior oratio, actioque est ardentior, furere 3e bacchari arbitraretur: siue quod natura non esset ita factiis, siue quod non consuent, siue quod non posset. hoc unum illi. si nihil utilitatis habebat. abfuit: s opus erat. defuit. Quin etiam memini. cum in accusatione sua Quinto Gallio crimini dedisset, sibi eum venenii parauisse. idq; a se esse deprehensum, seseque chirographa, testificationes, indicia, quaestiones, manifestam rem de serre d iceret, deque eo crimine accurate & exquisite disputauisset, me in respondendo, chim essem argumentatus quantum res serebat. hoc ipsum etiam posuisse pro argumento, quod ille cum pestem capitis sui. cum indicia, ii mortis se comperiise manifestot, & manu tenere diceret, tam solute egisset, tam te, niter, tam oscitanter. Tu istuc M. Callidi, nisi fingeres, sic ageres praesertim cum ista eloquetia alienorum hominum pericula defendere acerrime soleas, tuum negligeres ubi dolor,ubi ardor animi, qui etiam ex insantium ingeniis elicere voces &querelas solet nulla perturbatio animi: nulla corporis, frons no percussa, no semur, pedis quod minimii est nulla supplosio. Itaque tantii ab suit ut inflamares nostros animos somnum isto loco vix tenebamus. Sic nos summi oratoris vel sanitate vel vitio pro argumento ad diluedum crimen usi sumus. Tu Brutus, Atqui dubitamus, inquit, utru illa sanitas fuerit, an vitium t Quis enim non sateatur, cum ex omnibus q. iii.
273쪽
oratoris laudibus longe ista si maxima, inflammare animos audietium.&quocunque re postulet modo flectere, qui hac virtute caruerit, id ei quod maximum fuerit, defuisses Sit sane ita. inqua: sed redeamus ad eum qui iam unus restat. Hortensum: iutum de nobismetipsis, quoniam id etiam Brute postulas, pauca dicemus:quanquam facienda mentio est. vi quidem mihi videtur duorum adolescentium. qui si diutius vixissent magna essent eloquentiae laudem consecuti. C. Curione te, inquit Brutus. 6c C. Licinium Caluum arbitror dicere. Recte, inqua, arbitraris: quorum quidem alter. quod veris mile dixisset, ita facile soluteque verbis voluebat, satis interdum acutas, crebras quidem certe sententias, ut nisui posset ornatius esse nihil expeditius. Atque hic a magistris parum institutus. naturam habuit admirabilem addicedum industriam non sum expertus, studium certe suit: qui si me audire voluisset, ut coeperat, honore ς quam opes cosequi maluisset. Quidnam est, inquit, istuc Si quemadmodum distinguis Hoc modo inquam: Cum honos sit praemium virtutis iudi- ii cio studioque ciuium delatum ad aliquem : qui eum sentetiis qui suffragiis adeptus est. is mihi & honestus Se honoratus videtur. Qui autem occasione aliqua etiam inuitis suis ciuibus nactus est imperiti, ut ille cupiebat, huc nomen honoris adeptum, non honorem puto. Quaes ille audire voluisset. maxima cu gratia & gloria ad summam amplitudinem peruenisset. ascendens gradibus magistratuum, ut pater eius
secerat . ut reliqui clariores viri. Quae quidem etiam cum P. Crasso M. F. cum initio aetatis ad amicitiam se meam contulister,saepe egisse me arbitror, cu eum vehementer hortarer. ut eam laudis viam rectissimam esse duceret, quam maiores eius ei tritam reliquissent. Erat enim cum institutus optime, tum etiam perfecte planeq; eruditus ineratque& ingenium satis acre, de orationis non inelegans copia: praetereaq; sine arrogantia grauis esse videbatur, & sine segnitia verecundus. Sed hunc quoque absorbuit aestus quidam non insolitae adolescentibus gloriae, qui quia nauarat miles iis operam imperatori, imperatorem se statim esse cupiebat: cui muneri mos maiorum 'aetatem certam, sortem incertam reliquit. Ita grauissimo suo casu dum Cyri& Alexandri sinulis esse voluit qui suum cursum transcurrerant, de L. Crassi,& multorum Crassorum inuentus est dissimillimus. Sed ad Caluum sis enim nobis erat propositus reuertamur, qui orator fuisset clim literis eruditior quam Curio, tum etiam a
curatius quoddam dicendi Se exquisitius afferebat genus: quod quanquam scienter
eleganterque tractabat nimium tamen inquirens in se, atque ipsesese obseruas, metuensque ne vitiosum colligeret, etiam verum sanguinem deperdebat. Itaque eius oratio nimia religione attenuata doctis&attente audientibus erat illustris:a multitudine aut e & a foro cui nata eloquentia est. devorabatur. Tum Brutus, Atticum
se . inquit. Caluus noster dici oratorem volebat: inde erat ista exilitas, qua ille de in- ,- dustria consequebatur. Dicebat, inquam, ita: sed & ipse errabat, Si alios etiam errare cogebat. Nam siquis eos qui nec inepte dicunt, nec odiose, nec putide. Attice: putat dicere. is recte. nisi Atticu, probat neminem. Insulsitate enim de insoletiam tanquam insaniam quandam orationis odit, sanitatem autem & integritatem quas religionem de verecudiam oratoris probat: haec omnium debet oratorum eadem esse sentetia. Sin autem ieiunitatem,&sccitatem,&inopiam, dummodo sit polita.dum urbana, dum elegas, in Attico genere ponit, hoc recte duntaxat: sed quia sunt in Atticis alia meliora videat ne ignoret & gradus, dedissimilitudines, & vim, & varietate Atticorum. Atticos inquit, volo imitari. Quos mec enim est unum genus. na quid est tam dissimile quam Demosthenes de Lysiast quam idem te Hyperidest quam o- ουν milium horum A Eschines quem igitur imitaris Si aliquem, caeteri ergo Attice nodicebant: si omnes, qui potes. cum sint ipsi dissimillimi inter se In quo illud etiam
quaero, Phalereus ille Demetrius Atticene dixerit. mihi quidem ex illius orationibus redolere ipsae Athenae videntur. At est storidior, ut ita dicam quam Hyperides
274쪽
quam Lysias. natura quaedam aut voluntas ita dicendi suit. Et quidem duo suerunt
per idem tempus dissimiles inter se. sed Attici tamen, quorum Charilius multarum orationum . quas scribebat aliis, clim cupere videretur imitari Lysiam: Demochares autem qui fuit Demosthenis sororis filius.& orationes scripsit aliquot: Si earum rerum historiam quae erant Athenis ipsius aetate gestae non tam historico, quam oratorio genere perscripsit. At Charisii vult Hegesias esse similis, isque se ita putat Atti,,s cum, ut veros illos prae se pene agresteis putet. At quid est tam fractum, tam minutum, tam in ipsa, quam tamen consequitiar, concinnitate puerile ρ Atticorum similes esse volumus. Optime. si intne igitur ii Attici oratores Quis negare potest Hos imitamur. Quomodo, qui sunt& inter se dissimiles, Se aliorum Thucydidem. inquit, imitamur. Optime, si historiam scribere, non si causas dicere cogitatis. Thucydides enim rerum gestarum pronuntiator syncerus & grandis etiam suit. hoc
rense concertatorium iudiciale non tractauit genus. Orationes autem quas interposuit multae enim si nil eas ego laudare soleo, imitari neque possim, si velim : nec velim sortasse. si possim : ut siquis Phalerno vino delectetur, sed eo nec ita novo, ut
proximis consulibus natu velit mec rursus ita vetere, ut Opimium aut Anitium co-sulem quaerat. Atqui eae notae sunt optimae, credo: sed nimia vetustas nec habet eam
in qua quaerimus suauitatem nec est iam saner tolerabilis. Num igitur qui hoc sentiat. si is potare velit. de dolio sibi hauriendum putet ε Minime : sed quanda sequatur aetatem. Sic ego istis censuerim &nouam ista quasi de musto ac lacu feruidam oratione fugiendam: nec illam praeclara Thucydidis nimis veterem tanqua Anitiana notam persequenda. Ipse enim Thucydides si posterius suisset, multo maturior fuisset & mitior. Demosthene igitur imitemur. O dii boni quid ergo nos aliud agimus aut quid aliud optamus sat no assequimur. Isti enim videlicet Attici nostri quod voluntasseruiitur: ne illud quide intelligunt,no modo ita memoriae proditu esse, sed ita necesse utilia, cu Demosthenes dicturus esset, ut cocursus audiendi causa ex tota Graecia fieret. At cu isti Attici dicunt no modo i corona quod est ipsum miserabile sed etiam a. ab aduocatis relinquuntur. Quare si anguste & exiliter dicere est Atticorum . sint sane Attici: sed in comitium veniant, ad statem iudicem dicant. subsellia grandiorem& pleniorem voce de syderant. Volo hoc oratori cotingat. ut cum auditum sit eum est edicturum, locus in subselliis occupetur compleatur tribunal. eratiosi scribae sint in dando Secedendo loco corona multiplex, iudex crectus: chim surgitis qui dicturus sit, significetiir a corona silentium deinde crebrae assensiones. multae admirationes. risus cum velit. cum velit stetus: ut qui haec procul videat, etia si quid agatur nesciat, at placere tamen. d. in scena esse Roscium intelligat. Haec cui contingant eum scito Attice dicere ut de Pericle audiuimus, ut de Hyperide, ut de A Eschine, de ipso quidem Demosthene maxime. Sin autem acutum, prudens,& idem syncerv.&solitidum de exiccatu genus orationis probant, nec illo grauiore ornatu oratorio ututur.& hoc proprium esse Atticorum volunt: recte laudant. est enim in arte tanta, tamq; varia. etiam huic minutae subtilitati locus. ita fiet,ut non omnes qui Attice. ii de bene: sed ut omnes qui bene, iidem etiam Attice dicant. Sed redeamus rursus ad Hortensium. Sane quidem inquit Brutus: quanquam ista mihi tua suit periucunda a proposita oratione digressio. Tum Atticus. Aliquoties sum, inquit. conatus. sed interpellare nolui. Nunc quoniam ad peroradum spectare videtur sermo tuus. dicam, opinor, quod sentio. Tu vero, inquam Attice. Tum ille. Ego inquit, ironiam illam qua in Socrate dicut suis se qua ille in Platonis & Xenophontis & AEschinis libris utitur. faceta & elegantem puto. Est enim & minime inepti hominis. Se eiusdemetia saceti cu de sapietia disceptetur, hac sibi ipsum detrahere eis tribuere illudente, qui eam sibi arrogant, ut apud Platonem Socrates in caelum effert laudibus Prota-,ιi goram, Hippiam, Prodicum, Gorgiam, caeteros: se autem omnium rerum inscium
275쪽
fingit. Si rudem :decet hoc nescio quomodo illum: nec Epicuro qui id reprehendit.
assentior. Sed in historia, qua tu es usus in omni sermone, cum qualis quisque orator suist exponeres: viti quaeso inquit, ne tam reprehendenda sit ironia, quam intestimonio. Quorsus, inquam istucinon enim intelligo. Quia primum, inquit. ita laudauisti quosdam oratores, ut imperitos posses in errorem inducere. Equidem in quibusdam risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas. magnum mehercule hominem,uel potius summum & lingularem virum, nemo dicet secus .sed oratorem .sed etiam Lysae similem quo nihil potest esse pictius. bella ironia si iocaremurisin asseueramus, vide ne religio nobis tam adhibenda sit.
quam si testimonium diceremus. Ego enim Catonem tuum, ut ciuem,ut senatore, ut imperatorem, ut virum denique cum prudentia Se diligentia, tum omni virtute excellentem probo:orationes autem eius ut illis temporibus, valde laudo: significat
enim sermam quandam ingenii .sed admodum impolitam de planer rudem. Origines vero cum omnibus oratoris laudibus resertas diceres, de Catonem cum Philii odi Thucydide comparares,Bru ne id censebas an mihi probaturum quos enim nee Grecis quidem quisquam imitari potest iis tu comparas hominem Tusculanum. nondum suspicantem quale esset copiose 5e ornate dicere Galbam laudas: si ut illi uxaetatis principem, assentior sic enim accepimus in sin ut Oratorem. cedo quaeso orationes sunt enim J5t dic huc quem tu plus quam te amas, Brutum, velle te illo modo dicere. probas Lepidi orationes: paululiac tibi assentior, modου ita laudes.ut antiquas: quod item de Aphricano de Laelio, cuius tu oratione negas fieri quicqua posse dulcius. addis etiam nescio quid angustius, nomine nos capi volens summi viri. vi-tάque elegatissiturae verissimis laudibus. Remove haec ne ista dulcis oratio ita sit a ic icc a. ut eam aspicere nemo velit. Carbone in summis oratoribus habitum scio. sed cum in caeteris rebus,tum in dicendo semper quo nihil est melius. id laudare qualecunque est solet. Dico idem de Gracchis, etsi de eis ea sun t i te dicta quibus ego aD
sentior. Omitto caeteros:venio ad eos.in quibus iam persectam putas esse eloquentiam quos ego audiui sine controuersia magnos oratores Crassum de Antonium de
horum laudibus tibi prorsus assentior .sed tamen non isto modo .ut Polycleti Doryphorum sibi Lysippus aiebat: sic tu suasionem legis Seruiliae tibi magistram fuisse.
haec germana ironia est.Cur ita sentia, non dicam.ne me tibi assentari putes. Omitto igitur quae de iis ipsis. quae de Cotta. quae de Sulpitio, quae modo de Caelio dixeris:
ii enim fuerunt certe oratores: quanti autem &quales, tu videris. Nam illud minus curo.quod congessisti operarios omne is, ut mihi videantur mori voluisse nonnul- uili .ut a te in oratorum numerum referrentur. Haec cum ille dixisset, Longi sermonis initium pepulisti. inquam, Attice. remque comouisti noua disputatione digna, quam in aliud tempus differamus. Voluendi enim sunt libri cum aliorum, tu in primis Catonis. intelliges nihil illius lineamentis, nisi eorum pigmentorum quae inuenta nondum erant, florem & colorem defuisse. Nam de Crassi oratione sic existimo .ipsum fortasse melius potuisse scribere, alium ut arbitror neminem. Nec in hoc ironiam duxeris esse.quod eam orationem mihi magistram sui se dixerim. Na etsi tu melius existimare videris de ea.squa nunc habemus. facultate. tamen adolescentes quid in Latinis potius imitaremur, non habebamus.Qudd autem pluresi nobis nominati sunt.ed pertinuit sui paulo ante dixi)quod intelligi volui, in eo, cuius o- mnes cupidissimi e sent, quam pauci digni nomine euaderent. Quare ειρ . me, ne si Aphricanus quide suit ut ait in historia sua C. Fannius existimari nolim. Vt voles, inquit Atticus. Ego enim non alienum a te putabam quod Se in Aphricano suisset.& in Socrate. Tum Brutus, De isto postea:sed tu. inquit me in tuens, orationes nobis veteres explicabis Eso vero, inquam Brute, sed in Cumano aut in Tusculano aliquando.s m d licebit.quoniam utroque m loco vicini sumus. Sed iam ad
276쪽
id unde digressi sumus, reuertamur. Hortensius igitur culm admodum adolescens orsus esset in foro dicere celeriter ad maiores causas adhiberi coeptus est quanquam inciderat in Cottae & Sulpitii aetatem, qui annis dece maiores, excellente tum Crasso, ιν & Antonio. deinde Philippo, posta ulio, cum iis ipsis dicendi gloria comparabatur.
Primum memoria lata, quanta in ullo cognouisse me arbitror, ut quae secum commentatus esset, ea sine scripto verbis eisdem redderet, quibus excogitauisset. hoc adiumento ille tanto sic utebatur, ut sua commentata,& scripta, de nullo reserente omnia aduersatiorum dicta meminisset. Ardebat aute cupiditate sic, ut in nullo vnquam flagrantius studium viderim. Nullum enim patiebatur esse diem, quin aut in foro diceret aut meditaretur extra forum. saepissime autem eodem die utriaque sa- ciebat. Attuleratque minime vulgare genus dicendi: duas quidem res quas nemo alius. partitiones quibus de rebus dicturus esset. Se collectiones, memor & quae essent dicta. contra quaeque ipse dixisset. Erat in verborum splendore elegails, compositione aptus, facultate copiosus: eaque erat cum summo ingenio tum exercitationibus maximis consecutus. Rem complectebatur memoriter, diuidebat acu te : nec praetermittebat sere quicquam quod esset in causa, aut ad confirmandum au t ad refellen-ἀs dum. Vox canora &suauis, motus de gestias etiam plus artis habebat, quam erat ora. tori satis. Hoc igitur florescente Crassiis est mortuus, Cotta pulsus, iudicia intermissa bello. nos in forum venimus. Erat Hortensius in bello primo anno miles, altero tribunus militum: Sulpitius legatus aberat, etiam Marcus Antonius: exercebatur v-na lege iudicium Varia, caetetis propter bellum intermissis. qui frequentes aderant, quanquam pro se ipsi dicebant, oratores non illi quidem principes. L. Memmius de
Quintus Pompeius. sed oratores tamen teste diserto uterque Philippo, cuius in testimonio contentio de vim accusatoris habebat de copiam. Reliqui qui tum principes numerabantur, in magistratibus erant quotidieque sere a nobis in concionibus audiebantur. Erat enim Tribunus pleb. tunc C. Curio: quanquam is quidem silebat, ut erat semel a concione uniuersa relictus. Q . Metellus Celer, n6 ille quidemia, orator sed tamen non insans:diserti autem Q . Varius, C. Carbo. Cn. Pomponius,
de ii quidem habitabat in Rostris. C. etiam Iulius aedilis curulis quotidie serer accuratas conciones habebat: sed me cupidissimu audiendi primus dolor percussit. Cotta cum est expulsus. reliquos frequenter audiens, acerrimo studio tenebar, quotidi que εἰ scribens,le legens, de coin mentans, Oratoriis tantum exercitationibus contentus non eram. Iam consequente anno in. Varius sua lege damnatus excesserat.
Ego autem iuris ciuilis studio multum operae dabam Q . Scaeuolae P. F. qui quanquam nemini se ad docendum dabat tamen considentibus respondendo studiosos audiendi docebat. Atque huic anno proximus Sulla consule Se Pompeio suit. tum P. Sulpitii in tribunatu quotidie concionantis totum genus dicedi penitus cognouimus. eodemque tempore cum princeps Academiae Philo cum Atheniensium o-
,,, ptimatibus Mithridatico bello domo profugisset. Romimq; venisset, totum ei me tradidi admirabili quodam ad philosophiam studio concitatus, in quo etiam commorabar attet ius, etsi rerum ipsarum varietas de magnitudo summa me delectatione retinebat sed tamen sublata iam esse in perpetuum ratio iudiciorum videbatur. Occiderat Sulpitius illo anno, tresque proximo trium aetatum oratores erant crudelissime interfecti. Quintus Catulus, Marcus Antonius, C. Iulius. Eodem anno e
tiam Moloni Rhodio Romae dedimus operam, & actori summo causarum, εἰ magistro. Haec etsi videntur esse a proposita ratione diuersa : tamen idcirco ar me proseruntur, ut nostrum cursum perspicere, quoniam voluisti, Brute possis snam Attico haec nota suntὶle videre quemadmodum simus in spatio in. Hortesum ipsius vestietis persecuti. Triennium serer fuit urbs sine armis, sed oratorum aut interitu, aut discessu, aut fuga nam aberant etiam adolesceres M. Crassus,& Lentuli duo primas
277쪽
in causis agebat Hortensius, magis magisq; quotidie probabatur. Antistius Piso sin Hipe dicebat. minus saepe Pomponius raro Carbo, semel aut iterum Philippus. At vero ego hoc tempore omni noctes & dies in omnium doctrinatu meditatione versabar. Eram cum Stoico Diodoto:qui cum habitauisset apud me. mecumque vixisset. nuper eli domi meae mortuus. a quo chim in aliis rebus. tum studiosissime in dialectica exercebar quae quasi contracta de astricta eloquetia put ada est, sine qua etiam tu Brute iudicauisti te illam iustam eloquentiam , quam dialecticam esse dilatatam putant consequi non posse. Huic ego doctori.& eius artibus variis atque multis itae iam tamen deditus, ut ab exercitationibus oratoriis nullus dies vacuus esset. Commentabar declamitans sic enim nunc loquunturὶ saepe cum M. Pisone, &cum in Pompeio.aut cum aliquo quotidie: idque faciebam multum etiam Latine, sed Grae- ij ice saepius:vel quὀd Graeca oratio plura ornamenta suppeditans, consuetudinem similiter Latine diceti afferebat:vel quod a Graecis summis doctoribus. nisi Graecedicerem, neque corrigi possim, neque doceri.Tumultus interim pro recuperada Rep.& crudelis interitus oratorii trium.Scaevolae. Carbonis,Antistit: reditus Cottae. Curionis Crassi. Lentulorum, Pompeii:leges& iudicia constituta, recuperata Respub.
ex numero autem oratorum, Poponius,Censorinus, Muraena sublati. tum primum
nos ad causas&priuatas de publicas adire coepimus, non ut in soro disceremus quod plerique secerunt. sed ut quantum nos escere potuissemus, docti in sorum venit mus. Eodem tempore Moloni dedimus operam : dictatore enim Sylla legatus ad se- iratum de Rhodioru praemiis venerat. Itaque prima causa publica pro Sexto Roscio dicta, tantum commendationis habuit, ut non vlla esset quae non nostro digna pa- introcinio videretur:deinceps inde multae,quas non minus diligeter elaboratas etiam
quam elucubratas afferebamus. Nunc quoniam totu me non inuo aliquo, aut cre-
pundiis, sed corpore omni videris velle cognoscere, complectar non ulla etiam quae fortasse videantur minus necessaria. Erat eo tempore in nobis summa gracilitas de infirmitas corporis, procerum & tenue collum:qui habitus, & quae figura non procul abesse putatur a vitae periculo. si accedit labor,& laterum magna contentio. Eoque magis hoc eos quibus eram chartis commouebat. quod omnia sine remissione. sine varietate,vi summa vocis,& totius corporis con tentione dicebam. Itaque climnae de amici de medici hortaremur ut causas agere desisterem, quod uis potius periculum mihi adeundum quam a sperata dicedi gloria discedendum putaui.Sed cum
censerem remissione & moderatione vocis,& comutato genere dicendi me do peri- culum vitare polle, di temperatius dicere: vi consuetudinem dicendi mutarem, ea causa mihi in Asiam proficiscendi suit. Itaque cium effem biennium versatus in causis, Stiam in soro celebratum meum nonae esset, Roma sum prosectus.Cum venissem Athenas, sex meses cum Antiocho veteris Academiae nobilissimo de prudent in
sino philosopho sui .studii inaque philosophiae nunquam intermissum, a primaque
adolescetia cultum de semper auctum, hoc rursus summo author edi doctore renouaui. Eodem tamen tempore Athenis apud Demetrium Syrti veterem de non ignobilem dicendi magistrum studiose exerceri soleba in . Post a me Asia tota peragrata est,cum summis quidem oratoribus quibuscum exercebar ipsis lubetibus, quorum erat princeps Menippus Stratonicetis. meo iudicio tota Asia illis temporibus diser- ψιtissimus: ae si nihil sabere molestiarum . nec ineptiarum, Atticorum est, hic orator in illis numerari recte potest. Assiduissime autem mecum suit Dionysius Magnes: erat etiam A Eschyllus Gnidius, Adramitenus Xenocles. hi tum in Alia thetorum
principes numerabantur. Quibus non contentus, Rhodum veni. mri; ad eundem quem Roma audiueram, Molonem applicaui .cum actorem in veris causis, scripto- renaque praestantem. tum in notandis animaduertendisque vitiis de instituendo docendύque prudentissimum. Is dedit operam, s modo id consequi potuit, ut nimis
278쪽
red undantes nos. & superfluentes iuuenili quadam dicendi impunitate & licentia
reprimeret. Si quasi extra ripas diffluentes coerceret. Ita recepi me biennio post non modo exercitatior, sed prope mutatus: nam & contentio nimia vocis reciderat, &quasi resedierat oratio, lateribusque vires, & corporis mediocris habitus accesserat. v. Duo tu excellebant oratores. qui me imit adi cupiditate incitaren t. Cotta &Hortensius: quorum alter remigiis & lenis,& propriis verbis comprehendens solute de sicile sententiam: alter ornatus, acer, & non talis. qualem tu eum Brute ia deflorescentem cognouisti, sed verborum & actionis genere commotior. Itaque cum Hortensio niihi magis arbitrabar rem esse, quo d & dicendi ardore era propior,& aetate con- itinctior. Etenim videram in iisdem causis. ut pro M. Canuleio, pro Cn. Dolabella consulari, cum Cotta princeps adhibitus esset, priores tamen agere partes Hortensium. Acrem enim oratorem incensum,&agentem,& canorum, concursus hominum forique strepitus desyderat. Unum igitur annum, cu rediissemus ex Asia, causas nobile is egimus. cum Quaesturam nos consulatum Cotta, aedilitate peteret Hortentius. Interim me Quaestore Siciliensis excepit annus,Cotta ex consulatu est pro-
in secis in Galliam, princeps & erat & habebatur Hortensus. Cum autem anno poste Sicilia me recepissem, iam videbatur illud in me quicquid esset, esse persectum, &habere maturitatem quandam suam. Nimis multa videor de me, ipse praesertim: sed omni huic sermo in i propositum est. non ut ingenium & eloquentiam meam perspicias, unde longe absum. sed ut laborem&industriam. Cum igitur essem in plurimis causis Si in principibus patronis quinquennium sere versatus, tum in patrocinio Siciliensi maxime in certamen veni designatus aedilis cum designato consule Hortensio. Sed quoniam omnis hic sermo noster non solum enumerationem oratoriam, verum 'iam praecepta quaedam dest derat, quid tanquam notandum de ani maduertendum sit in Hortensio. breuiter licet dicere. Nam is post consulatum scredo quo)d videret ex consularibus neminem esse secum comparadum, negligeret auidis tem eos qui costiles non suissent summum illud suum studium remisit. quo a puero fuerat incensus,atque in omnium rerum abundantia voluit beatius, ut ipse putabat, remigius certe vivere. Primus & secundus annus & tertius tantum quas ae picturae veteris colore detraxerat.quantum non quivis unus ex populo, sed existimator doctus & intelligens posset cognoscere. Longius autem procedens. & in caeteris eloquentiae partibus, tum maxime in celeritate & continuatione verborum adhaerescens, sui dissimilior Videbatur seri quotidie. Nos autem non desistebamus cum omni genere exercitationis. tu maximer stylo nostru illud quod erat, augere, quantumcunque erat. Atque ut multa omittam in hoc spatio. & in iis post aedilitate annis & Praetor primus. & incredibili populari voluntate sum factus. Nam cum propter assiduitatem in causis&industriam, tum propter exquisitius& minime vulgare orationis genus, animos hominum ad me dicendi nouitate conuerterem. Nihil dein me dicam. dicam de caeteris quorum nemo erat qui videretur exquisitius, quam vulgus hominum studuisse literis quibus sons persectae eloquentiae continetur. nemo qui philosophiam complexus esset, matrem omnium benefacto ru, beneque dictorum : nemo qui ius ciuile didicisset, re ad priuatas causas, & ad oratoris prudeliam
maxime necessariam memo qui memoriam rerum Romanarum teneret, ex qua si
quando opus esset. ab inseris locupletissimos testes excitaret: nemo qui breuiter arguteque incluso aduersario laxaret iudicum animos atque a severitate paulisper ad hilaritatem risistraque traduceret memo qui dilatare posset, atque a propria ac defini ta disputatione hominis ac temporis ad communem quaestionem uniuersi generis orationem traduceret: nemo qui delectandi gratia digredi parumper a causa, nemo ita qui ad iracudiam magnopere iudicem. nemo qui ad fletu posset adducere: nemo qui animum eius quod unum est oratoris maxime proprium) quocunque res postula -
279쪽
rei impelleret. Itaque clim iam pene euanuisset Hortensius, εἰ ego anno meo. sexto autem post illum consulem, consul factus essem: reuocare se ad industriam coepit, ne clim pares honore essemus, aliqua re superiores videremur. Sic duodecim post meum consulatum annos in maximis causis, chim ego mihi illum sibi me ille anteferret. coniunctissime versati sumus: consulatusque meus, qui illum primo leuiter perstrinxerat, idem nos rerum mearum gestarum quas ille admirabatur. laude coniunxerat. Maxime vero: perspecta est utriusq; nostrum exercitatio paulo ante qua mperterritum armis .hoc studium Brute nostrum conticuit subito & obmutuit, chim
lege Pompeia ternis horis ad dicedum datis. ad causas simillimas inter se, vel potius easdem noui veniebamus quotidie. quibus quidem causis tu etiam Brute praesidia isti . compluresque de nobiscum de solus egisti: ut qui non satis diu vixerit Hortensius.
tamen hunc cursum cosecerit. Annis ante decem causas agere coepit.quam tu es natus: idem quarto & sexagesimo anno perpaucis ante mortem diebus una tecum socerum tuum de sendit Appium. Dicendi autem genus quod fuerit in utroque, orationes utriusqtie etiam posteris nostris indicabunt. Sed si quaerimus cur adolescens magis floruerit dicendo quam senior Hortelius causas' reperiemus verissimas duas: primum, quod genus erat orationis Asiaticum. adolescentiae magis concessum quam senectuti. Genera autem Asiaticae dictionis duo sunt: Vnum sententiosum, de argu tum sententiis non tam grauibus te seueris, quam concinnis & venustis: qualis in historia Timaeus in dicendo autem pueris nobis Hierocles Alabandeus, magis etiam N enecles frater eius fuit: quorum utriusque orationes sunt in primis, ut Asiatico in genere laudabiles. Aliud autem genus est non tam sententiis frequentatum, quam verbis volucre atque incitatum: quali est nunc Asia tota: nec sumine solum orationis. sed etiam exornato & faceto genere verborum: in quo fuit AEλhylus Gnidius.& meus aequalis Milesius A Eschines. In iis erat admirabilis orationis cursus, ornata sententiarum concinnitas non erat. Haec au tem ut dixi genera dicendi aptiora sunt adolescentibus in senibus grauitatem non habent. Itaq; Hortensius utroque genere florens . clamores faciebat adolescens. Habebat enim de Menecliu illud studium crebrarum venustarumque sententiarum . in quibus ut in illo Graeco, sic in hoc erant quaedam magis venustae dulcesque sententiae . quam aut necessariae, aut interdum utiles. Et erat oratio chim incitata & vibras, tum etiam accurata Se polita. Non probantur haec senibus sepe videbam clim irridentem. tum etiam irascente εἰ stomachantem Philippum sed mirabantur adolescentes. multitudo mouebatur. Erat excelleris i , iudicio vulgi. 3d facile primas tenebat adolescens. Et si enim genus illud dicendi authoritatis habebat parum, tamen aptum esse aetati videbatur: de certe quod de ingenii
quaedam forma lucebat. Si exercitatione persecta erat, verborumque astricta comprehensio. summam hominum admirationem excitabat. Sed cum iam honores, de illa senior au thoritas grauius quidda requireret, remanebat idem nec decebat idem: quodque exercitationem studi Umque dimiserat quod in eo suerat acerrimum, co- cinnitas illa crebritasque sententiarum pristina manebat, sed ea vestitu illo orationis quo consueuerat, ornatangerat. Hoc tibi ille Brute minus sortasse placuit . quam placuit se l. si illum flagrantem studio, de florentem iacultate audire potuisses. Tum Brutus, Ego vero, inquit, de ista quae dicis, video qualia sint:&Hortensium magnum it oratorem semper putaui, maximeque probaui pro Messala dicentem. cum tu ab suisti. Sic serunt, inquam : idque declarat totidem quot dixi ut aiunt) scripta verbis oratio. Ergo ille a Crasso consule Si Scaevola usque ad Paulum εἰ Marcellum consules floruit: nos in eodem cursu fuimus a Sulla Dictatore ad eosdem sere costiles. Sic Quinti Hortensii vox extincta fato suo est. nostra publico. Melius quaeso ominare, inquit Brutus. Sit sane: ut vis .inqua: At id non tam mea causa, quam tua: sed se tu natus illius exitus, qui ea non vidit cum fierent, quae prouidit sutura. Saepe enim
280쪽
inter nos impendentes casus defleuimus, cu belli ciuilis causas in priuatorii cupiditatibus inclusas pacis spe a publico consilio esse exclusam videremus. Sed issu videtur sedlicitas ipsius. qua semper est usus, ab eis miseriis quae cosecutae sunt. morte vindi, si casse. Nos au te Brute, quonia post Hortensii clarissimi oratoris morte orbae eloque-tiae quali tutores relicti sumus domi teneamus ea septa liberali custodia. de hos igno
tos atque impudentes procos repudiemus tueam sirque ut adultam virginem caste,
& ab armatorum impetu quantum possumus prohibeamus. Equidem etsi doleo me in vitam paulo serius tanquam in viam ingressum. priusquam consectum iter sit. in hanc Reipub. noctem incidisse: tamen ea c6solatione sustentor, quam tu nubi Brute adhibuisti tuis sit auissimis literis i quibus me sorti animo esse oportere censebas. quod ea gessissem, quae de nae etiam me tacente ipsa loquerentur, mortuoque viue rent. Quae si recte esset, saluti Rei p. sin secus interitu ipso testimonium meorum de Re p. consiliorum darent. Sed in te intuens Brute doleo, cuius in adolescentiam per medias laudes quas quadrigis vehentem transuersa incurrit misera fortuna Rei p. iso Hic me dolor tangit, haec me cura solicitat. de huc mecum socium eius se in & amoris di iudicii. Tibi satiemus, te tua frui virtute cupimus: tibi optamus eam Rempub. in qua duorum generum ampliisunorum renouare memoriam atque augere posi14s. ruit enim sorum. tuum erat illud curriculum. tu illuc veneras unus.qui no lin- tuam modo acuisses exercitatione dicendi, sed Se ipsam eloquentiam locupletavistias grauiorum artium instrumeto, de iisdem artibus decus omne virtutis cum summa eloquen tiae laude iunxiises. Ex te duplex nos asscit solicitudo. quod de ipse Re p. careas, Scilla te. Tu tame . etsi cursum ingenii tui Brute premit haec importuna clades ciuitatis con tine te in tuis perennibus studiis de effice id quod ia propemodum, vel plane potius esse ceras. ut te eripias ex ea quam ego congessi in hunc sermonem,
, turba patronorum. Nec enim decet te ornatum uberrimis artibus, quas cum domo
haurire non posses, accertiuisti ex urbe ea quae domus es semper habita doctrinae, numerari in vulgo patronorum. Nam quid te exercuit Pammenes, vir longere loquentissimus Graeciae 3 Quid illa vetus Academia. atque eius haeres Haristus hospes de familiaris meus. si quidem similes maioris partis oratorum suturi sumus t Nonne cernimus vix singulis aetatibus binos oratores laudabiles constitisse Galba suit inter tot aequales unus excellens qui quemadmodum accepimus, de Cato cedebat senior. δἰ qui temporibus illis aetate inferiores fuerunt: Lepidus po stea deinde Carbo. Nam Gracchi in concionibus multo faciliore de liberiore genere dicendi: quorum tamen ipsorum ad aetatem laus eloquen tiae persecta nondum fuit. Antonius. Crassus, post Cotta, Sulpitius. Hortentius nihil dico amplius: tatum dico. si mihi iacidisset ut nu
merarer in multis si operosi cst concursatio magis opportunorum.