장음표시 사용
261쪽
proximu illis suisse diximus Nemo prosecto: id enim ipsum est summi oratoris, summum oratorem populo videri . Quare tibicen Antigenidas dixerit discipulo sanε sit, genti ad populum. Mihi cane & Musis: ego huic Bruto dicenti, ut solet, apud multitudinem, Mihi cane & populo, mi Brute dixerim : ut qui audiet, quid efficiatur,ego etiam
cur ita efficiatur, intelligam . Credit iis quae dicuntur,qui audit oratorem, vera putar, assentitur probat, fidem facit oratio. Tu artifex, quid quaeris amplius e Delectatur audiens multitudo,&ducitur oratione &quasi voluptate quadam persunditur.Quid hobes quod disputes Gaudet, dolet, ridet, plorat, fauet, odit, contemnit, inuidet, ad misericordiam inducitur ad pudendum, ad pigendum, irascitur, miratur, sperat, timet:haec perinde accidunt, ut eorum qui adsunt, mentes verbis de sententiis de actione tractantur. Quid est quod expectetur docti alicuius sententias Quod enim probat multitudo, shoc idem doctis probandum est. Denique hoc specimen est popularis iudicii, in quo nunquam fuit populo cum doctis intelligentibusque dissenso. Clim multi essent oratores in vario genere dicendi, quis unquam ex his excellere iudicatus est vulgi iudicio. qui non idem a doctis probareturi Quando autem dubium fuisset apud patres nostros eligendi cui patroni daretur optio, quin aut Antonium optaret,aut Crassum Aderant multi alii: tamen utrum de his potius, dubitasset aliquis: quin alterum, nemo. Quid, adolescentibus nobis, cum esset Cotta de Hortensius, num quis, cui quidem eligedi potestas esset, quenquam his anteponebat Tum Brutus,Quid tu ,inquit, quaeris aliost de te ipso nonne quid optarent rei, quid ipse Hortesus iudicaret, videbamus t qui cum partiretur tecum causas saepe enim interfui) perorandi locum, ubi plurimum pollet is oratio semper tibi relinquebat. Faciebat ille quidem, inquam, εἰ mihi beneuolentia
credo ductus tribuebat omnia: sed ego quae de me populi sit opinio, nescio: de reliquis hoc affirmo, qui vulgi opinione disertii limi habiti sint, eosdem intelligetium quoque iudicio suisse probatissimos. Nec enim posset idem Demosthenes dicere, quod dixisse
Antimachum Clarium poetam serunt, qui cum couocatis auditoribus legeret eis magnum illud quod nouistis volumen suum, de eum legentem omnes praeter Platonem reliquissent. Legam, inquit, nihilominus: Plato enim mihi unus instar est omnium, me . illum. de recte. Poema enim reconditum, paucorum approbatione,oratio popularis adsensum vulgi debet moueri. At si eundem hunc Platonem unum auditorem haberet Demosthenes. cum esset relictus a caeteris, verbu sacere non posset. Quid tu Brute posses, si te, ut Curionem quondam concio reliquisseti Ego vero, inquit ille, ut me tibi tiri indicem, in eis etiam causis in quibus omnis res nobis cum iudicibus est,non cum populo, tamen si a corona relictus sim, non queam dicere. Ita se, inquam, res habet:visi tibiae inflatae non reserant sonum, abiiciendas eas sibi tibicen putet: sic oratori populi aures tanquam tibiae sunt: eae si inflatum non recipi ut, aut si auditor omnino tanquam equus non iacit. agitandi finis siciedus est. Hoc tamen interest, quod vulgus interdum non probandum oratorem probat, sed probat sine comparatione,ctim a mediocri, aut etiam a malo delectatur: eo est contentus, esse melius non sentit: illud quod est qualecunque est, probat. net enim aures vel mediocris orator, sit modo aliquid in eo. nec res vlla plus apud animos hominu quam ordo εἰ ornatus orationis valet. Quare quis ex populo cum . Scaevolam pro M. Coponio dicente audiret in ea causa, de qua ante ibi dixi, quicquam politius aut elegatius, aut omnino melius aut expectaret, aut posse fieri putaret Cum is hoc probare vellet, M. Curtii cum ita haeres institutus esset, si pupillus ante mortuus esset, quam in sua tutelam venisset, pupillo non nato haeredem esse non
posse: quid ille non dixit de testametorum iure de antiquis formulis, quemadmodum scribi oportuisset, si etia filio non nato haeres institueretur Quam captiosum esse pipulo quod scriptu esset, negligi.&opinione quaeri voluntates,& interpretatione dile torum scripta simplicium hominu pervertere .Quam ille multa de aut horitate patris sui,qui semper ius illud esse defenderat quam omnino multa de conservado iure ciui-
262쪽
ti Quae quidem omnia cum perite & scienter, tum ita breuiter de presse, & satis ornatὁ εἰ perelegater diceret, uis esset in populo, qui aut expectaret, aut fieri posse quicquam melius putaret At vero ut contra Crassius as adolescente delicato, qui in littore ambu mi lans scalmum reperisset, ob eamque rem aedificare nauem concupivisset, exorsus est, similiter Scaevolam ex uno scalmo captionis centumuirale iudicium haereditatis effecisse: hoc in illo initio consecutus multis eiusde generis sententiis delectauit, animόDque omnium qui aderant, in hilaritate mi seueritate traduxit: quod est unum ex tribus quae dixi ab oratore effici debere. Deinde hoc voluisse eum qui testamentum fecisset, hoc sensisse quoquo modo filius non esset, qui in suam tutelam veniret, siue non natus, siue ante mortuus, Curius haeres ut esset: ita scribere plerosque, & id valere, & valuisse semper. Haec & multa eiusmodi dicens, fidem siciebat: quod est ex tribus orat
ris officiis alterum. Deinde aequum bonum, testamentorum sententias, voluntatesque tutatus est,quata esset in verbis captio, cum in caeteris rebus, tum in testam et is, si neg- , o, ligerentur voluntates : quantam sibi potentiam Scaevola assumeret, si nemo auderet testamentum sacere postea, nisi de illius sententia. Haec cum grauiter, tum ab exemplis copiose, tum varier, tum etiam ridicule& facete explicas, eam admirationem, affensionemque commouit, dixissic ut contra nemo videretur. Hoc erat oratoris officium partitione tertium, genere maximu . Hic ille de populo iudex, qui separatim alterum admiratus esset, idem audito altero iudicium suum contemneret : at vero intelligens &doctus audiens Scaevolam sentiret esse quoddam uberius dicendi genus & ornatius. ab utroque autem causa perorata, si quaereretur uter praestaret orator, nunquam prosecto
sapientis iudicium a iudicio vulgi discreparet .Q in praestat igitur intelligens imperitot Magna re, & dissicili. si quidem magnum est scire quibus rcbus efficiatur omittaturve dicendo illud quicquid est quod aut effici dicedo oporter, aut amitti no oportet. Pra-- stat etiam illo doctus auditor indocto , quod saepe cum oratores duo aut plures populi iudicio probantur quod dicendi genus optimum sit intelligit: nam illud quod populo non probatur, ne intelligenti quidem auditori probari potest. Ut enim ex neruorum sono in fidibus quam scieter ii pulsi sint, intelligi solet mc ex animorum motu cerni tur quid tractandis his persciat orator. Itaque intelligens dicedi existimator, non assidens,& attente audiens sed uno aspectu & praeteries de oratore saepe iudicat. Videt oscitantem iudicem loquentem cum altero non unquam etiam circulantem, mittentem ad horas quaesitorem, ut dimittat rogatem: intelligit oratorem in ea causa non adesse,
qui possit animis iudicum admouere orationem tanquam fidibus manu. Idem si praeteriens aspexerit erectos intuentes iudices,ut aut doceri de re, idque etia vultu probare videantur, aut ut auem cantu aliquo sic illos viderit oratione quasi suspesos teneri, aut id quod maxime opus est misericordia, odio, motu animi aliquo perturbatos esse vehementius: ea si praeteriens ut dixi aspexerit si nihil audierit, tame oratorem versari in illo iudicio,& opus oratorium fieri, aut persecuim iam esse prosectὀ intelliget. Cdm haec disseruissem,uterque a sensus est,& ego tanquam de integrcumliens,Quando igitur, inquam e Cotta & Sulpitio haec omnis fluxit oratio, clim hos maxime iudicio illorum hominum & illius aetatis dixissem probatos, reuertar ad eos ipsos: tum reliquos, ut institui, deinceps persequar .Quoniam ergo oratorum bono tu hos enim quaerimis in duo genera sunt, unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium : etsi id melius est. quod splendidius & magnificentius, tamen in bonis omnia quae summa sunt iure laudantur: sed caueda est presso illi oratori inopia it ieiunitas: amplo autem, ιοι instatum & corruptum orationis genus. Inueniebat igitur acute Cotta, dicebat piit caesolute,&vt ad infirmitatem laterum perscienter contentionem omnem remiserat, sic ad virium imbecillitatem dicedi accommodabat genus. Nihil erat in eius oratione nisi syncerum nihil nisi siccum atq; sanum illudq; maximum quod cum contentione orationis flectere animos iudicum vix posset, nec omnino eo genere diceret, tractando
263쪽
tamen impellebat, ut idem sacerent a se comoti,quod a Sulpitio concitati. Fuit enim Sulpitius vel maxime omnium quos quidem ego audiuerim, grandis, εἰ ut ita dicam,
tragicus orator: vox cum magna, tum suauis εἰ splendida: gessus & motus corporis ita venustus, ut tamen ad forum,no ad scenam institutus videretur. Incitata, Si volubilis, nec ea redundans tamen, nec circunstuens oratio. Crassum hic volebat imitari. Cotta
malebat Antonium: sed ab hoc vis aberat Antonii, Crassi ab illo lepos. O magnam.
inquit artem Brutus: si quidem istis, cilin summi essent oratores,duae res maximae alte- io
ra alteri defuit. Atque in his oratoribus illud animaduertendum est, posse esse summos.qui inter se sint dissimiles: nihil enim tam dissimile, quam Cotta Sulpitio:& uterque aequalibus suis plurimum praestitit. Quare hoc doctoris intelligetis est, videre quorserat natura sua quenque, εἰ ea duce utentem sic instituere, ut Isocrate in acerrimo ingenio Theopompi, te lenissimo Ephori dixisse traditum est, alteri se calcaria adhibere.
alteri se aenos. Sulpitii orationes quae seruntur eas post mortem eius scripsisse P. Canutius putatur, aequalis meus, homo extra nostrum ordinem meo iudicio disertissimus. Ipsius Sulpitii nulla oratio est saepeque ex eo audiui, cum se scribere neque consueuin se, neque posse diceret. Cottae pro lege Varia quae inscribitur, ea L. AElius scripsit Cottae rogatu. Fuit is omnino vir egregius, εἰ eques Romanus cum primis honestus, idemq; is eruditissimus&Graecis literis δt Latinis, antiquitatisque nostrae&in inuentis rebus,&in actis scriptorumque veterum literater peritus, quam scientia Varro noster acceptam
ab illo, auctamque per sese vir ingenio praestans omniq; doctrina, pluribus & illustri ribus literis explicauit. sed idem AElius Stoicus esse voluit, orator autem nec studuit unquam, nec suit: scribebat tamen orationes quas alii dicerent,ut in Metello F. ut in Caepioni, ut in. Pompeio Rufo: quanquam is etiam ipse scripsit eas quibus pro se est usus.sed no sine AElio. His enim scriptis etiam ipse intersui, cum essem apud AElium
adolesces, eumque audire perstudiose solerem. Cottam autem miror summum ipsum oratorem, minimeque ineptum AElianas leueis oratiunculas voluisse existimari suas. His duobus eiusdem aetatis annumerabatur nemo tertius, sed mihi placebat Poponius maxime vel dicam minime displicebat. Locus erat omnino in maximis causis praeter eos de quibus supra dixi, nemini, propterea quod Antonius qui maxamE expetebatur, facilis in causis recipiendis erat fastidiosior Crassus, sed tamen recipiebat. horu qui neutrum habebat, confugiebat ad Philippum serὀ, aut ad Caesarem: Cotta de Sulpitius expetebantur. ita ab iis lex patronis causae illustres agebantur: neque ta multa quam nostra aetate iudicia fiebant: neqi hoc quod nunc fit, ut causae singulae defenderetur a pluribus, quo nihil est vitiosius. Respondemus iis quos no audiuimus, in quo primum sit pe aliter est dictu, aliter ad nos relatum:deinde magni interest coram videre me que- admodum aduersarius de quaque re asseveret, maxime autem quemadmodum quaeq: res audiatur. Sed nihil vitiosus,quam cum unum corpus debeat esse defensionis, nasci iis
de integro causam, cum sit ab altero perorata. Omnium enim causarum unu est naturale principium una peroratio: reliquae partes quasi membra suo quaeque loco locata, suam vim &dignit te tenent. Cum autem difficilest in longa oratione non aliqua loaliquid ita dicere, ut sibi ipse no conueniat:quato difficilius cauere nequid dicas quod non conueniat eius orationi qui ante te dixerit Sed quia δἰ labor multo maior est to tam causam quam partem dicere, de quia plures ineuntur gratiae si uno tempore dicas pro pluribus: idcirco hanc consuetudinem libenter ascivimus. Erant tamen quibus videretur illius aetatis tertius Curio quia splendidioribus fortasse verbis utebatur,& quia Latine no pessime loquebatur, usu credo aliquo domestico: nam literarum admodum
nihil sciebat. Sed magni interest quos quisq; audiat quotidie domi, quibuscum loquatur i puero quemadmodum patres, paedagogi, matres et ii loquantur. Legimus epistolas Corneliae matris Gracchorum:apparet filios non tam in gremio educatos, quam in
sermone matris. Auditus est nobis Latiae Cati filia sepe sermo: erso illa patris elegantia in
264쪽
tinctam vidimus.& filias eius Mutias ambas. quarum sermo mihi fuit notus: & neptes
Licinias, quas nos quidem ambas hanc vero Scipionis etiam tu Brute credo aliquando
audisti loquente. Ego vero ac lubenter quidem, inquit Brutus,& eo lubentius, quod L. Crassi erat filia. Quid Crassum, inqua illum censes istius Liciniae filium, Crassi te- samento qui fuit adoptatus . Sumo iste quidem dicitur ingenio suisse, inquit. Et vero hic Scipio collega meus, mihi sane bene & loqui videtur,& dicere. Recte, inquam, iudicas Brute. etenim istius genus est ex ipsius sapientiae stirpe generatum. Nam & de duobus auis ia diximus Scipione& Crasso, de de tribus proauis, a Metello, cuius quatuor filii: P. Scipione, qui ex dominatu T. Gracchi priuatus in libertatem Rem p. vindi-m cauit: . Scaevola augure, qui peritissimus iuris, idemque percomis est habitus. Ia duo rum abavorum quam est illustre nomen, P. Scipionis, qui bis consul fuit, qui est Corculum dictus: alterius omnium sapientissimi C. Laelii. O generosam, inquit stirpem.& taquam in unam arborem plura genera, sic in istam domum multorum instam atque illuminatam sapientiam. Similiter igitur suspicor sui conseramus parua magnis in Curionis et si pupillus relictus est patrio sui se instituto puro sermone assuefactam domum :& co magis hoc iudico. quod neminem ex iis quidem qui aliquo in numero sue
runt, cognoui in omni genere honestarum artium tam indoctii. tam rudem. Nullum ille poetam nouerat, nullum legerat oratorem, nullam memoria antiquitatis collegerat, non publicum ius, non priuatum&ciuile cognouerat: quanquam id quidem fuit etiam in aliis,& magnis quidem oratoribus, quos paria his instructos artibus vidimus, , , ut Sulpitium ut Antonium. Sed ii tamen unum illud habebant dicendi opus elabora
tum idque cum constaret ex quinque notissimis partibus, nemo in aliqua parte earum omnino nihil poterat. in quacunque enim una plane claudicaret, orator esse non posset. Sed tamen alius in alia excellebat: mahis reperiebat quid dici opus esset,& quomodo praeparari,& quo loco locari: memoriaque ea comprehendebat Antonius: excelle bat autem actione: erantque ei quaedam ex his paria cum Crasso, quaedam etiam superiora. At Crassi magis enitebat oratio. Nec vero Sulpitio, neq: Cottae dicere possumus, neque cuiqua bono oratori rem ullam ex illis quinque partibus plane atque omnino defuisse. Itaque in Curione hoc vertissime iudicari potest, nulla re una magis oratorem commendari, quam verborum splendore & copia. Nam ct ἰm tardus in cogit ado. tumii 4 in instruedo dissipatus suit. Reliqua duo sunt, agere.& meminisse: in utroque cachin
nos irridentium commouebat. Motus erat is, quem & C. Iulius in perpctuum notauit, cum ex eo in v tranque partem toto corpore vacillante quaesiuit, quis loqueretur e lin
tre. Et Cn. Siciniustio mo impurus. sed admodum ridiculus, neque aliud in eo oratoris simile quicquam: is cum Trib. pleb. Curionem& Octauium Coss. produxisset, Curi ue multa dixisset sedente Cn. Octauio collega qui deuinctus erat fasciis. Si multis medicamentis propter dolorem artuum delibutus, Nunquam, inquit, Octaui, collegae tuo gratiam reseres qui nisi se suo more iactivisset. hodie te istic muscae comedisse iit. Memoria autem ita fuit nulla ut aliquoties tria chim proposuisset, aut quartum adderet, aut tertiu quaereret, qui in iudicio priuato vel maximo cum ego pro Titinia Cottae perorauissem, ille contra me pro Seruio Naevio diceret subito tota causam oblitus est, idque veneficiis&cantionibus Titiniae sactum esse dicebat. Magna haec immemoris in-
s genii signa, sed nihil turpius, quam quod etiam inscriptis obliuiscebatur quid paulo
anter posui siet, ut in eo libro ubi se exeuntem e senatu.& cum Pansa nostro si cum Curione filio colloquetem iacit clim senatum Caesar s. habuisset omnisque ille sermo ductus e percolatione filii. quid in senatu esset actum. In quo multis verbis chim inueheretur in Caesarem Curio,)isputati se; esset inter eos, ut est consuetudo dialogorum, clim sermo esset institutus senatu misso quem senatu Caesar Cos. habuisset. reprobedireas res, quas ide Caesar anno post, & deinceps reliqui; annis administrauisset in Gallia. Tum Brutus admirans,Tantamne suisse obli uione, inquit, inscripto praesertim, ut ne
265쪽
legens quidem unquam senserit quantum flagitii commisi te Quid autem, inqua,
Brute stultius quam si ea vituperare volebat quae vituperauit, non eo tepore instituere sermonem clim illarum rerum iam tempora praeteriissent Sed ita totus errat, ut in eodem sermone dicat in senatu se Caesare consule no accedere sed id dicat ipso s. exies ἡ senatu. Iam qui hac parte animi, quae custos est caeterarii ingenii partiti, tam debilis esset ut ne in scripto quidem meminisset quid paulo ante posuisset huic minime miruest ex tepore dicenti solita effluere mentem. Itaq; cum ei nec officiu deesset,& fiagraret studio dicendi, perpaucae ad eum causae deserebantur. Orator aute vivis eius aequalibus proximus optimis numerabatur, propter vel boru bonitate, ut ante dixi, de expeditam ac profluentem quodam odo celeritatem. Itaq; eius orationes aspiciendas tame censeo: sunt illae quidem laguidiores, veruntamen possunt augere εἰ quasi alere id bonii, quod in lio mediocriter fuisse concedimus : quod habet tanta vim, ut solum sine aliis in Curione specie oratoris alicuius effecerit. Sed ad instituta redeamus. In eodem igitur nu- mero eiusdem aetatis C. Carbo fuit, illius eloquetissimi viri filius, non satis acutus ot ror sed tamen orator numeratus est. Erat in verbis grauitas εἰ facile: dicebat, de aut horitatem naturalem quandam habebat oratio. Acutior QPVarius rebus inueni edis, nec minus verbis expeditus: sortis vero actor & vehemes. Si verbis nec inops, nec abiectus,& quem plane oratorem dicere auderes. Cn. Pomponius lateribus pugnas, incitans animos, acer, acerbus, criminosus. Multum ab iis aberat L. Fufius, tame ex accusatione M. Aquilii diligentiae fructum ceperat. Nam M. Drusum tuum magnum auunculum, gratiem oratorem, ita duntaxat cum de Repu. diceret: L. autem Lucullum etia acutum,
patremque tuum Brute, iuris quoq; & publici & priuati sane peritu, M. Lucullum: M. Octauium Cn. filium t qui tantum authoritate dicendόque valuit,vi lege Semproniam iis frumentariam populi frequentis suffragiis abrogauerit Cn. Octauiu, M. filium, M. Catonem patrem,Q etiam Catulum situ abducamus ex acie, id est a iudiciis,& in praesidiis Rei p. cui facile satisfacere possint, collocemus. Eodem 4. Caepione resarcin, nisi nimis equestri ordini deditus, a senatu dissedisset. Cn. Carbonem, M. Marium, δἰ ex e dem genere complureis minime dignos elegantis conuetus auribus, aptissimos cognoui turbulentis concionibus. quo in genere svi in iis perturbem aetatum ordinem nuper L. Quintus fuit, aptior autem etia Palicanus auribus imperitorum. Et quoniam huius generis facta mentio est seditioso tu omnium post Gracchos, L. Apuleius Saturninus eloquentissimus visus est: magis specie tamen & motu atque ipso amicti a capiebat homines quam aut dicendi copia, aut mediocritate prudentiae. Longe autem post natos homines improbissimus C. Servilius Glaucia, sed peracutus de callidus, cum primisque ridiculus. Is ex summis & fortunae de vitae sordibus in praetura Cos. factus esset, si ratione eius haberi licere iudicatu esset. Nam & plebe tenebat, δἰ eques rem ordinem beneficio legis devinxerat. Is praetor eodem die quo Saturninus tribunus plebis, Mario Se Flacco Coss. publice est interfectus, homo simillimus Atheniciis Hyperboli, cuius improbitatem veteres Atticorii comoediae notauerunt .Quos Sex. Titius co secutus, homo loquax sane,& satis acutus sed ta solutus& mollis in gestu, ut saltatio quaedam nasceretur, cui saltationi Titius nomen esset. Ita cauendu est nequid in agendo dicendove facias, cuius imitatio rideatur. Sed ad paulo superiorem aetatem revecti sumus, nunc ad eam de qua aliquatum locuti sumus, reuertamur. Coniunctus igitur Sulpitii ii, aetati P. An tistiuς suit, rabula sane probabilis, qui multos chi tacuisset annos, neq; contemni solum, sed irrideri etia solitus esset, in tribunatu primum contra C. Iulii illam consulatus petitionem extraordinaria veram causam agens est probatus: & eo magis, quod eandem causam cum ageret eius collega ille ipse Sulpitius, hic plura & acutiora dicebat. Itaq; post tribunatu primor multae ad eu cause, deinde omnes maximae quaecunque erat, deserebantur. Rem videbat acute componebat diligenter, memoria valebat, verbis non ille quidem ornatis utebatur, sed tamen non abiectis. Expedita autem
266쪽
erat & perfacile currens oratio. Et erat eius quidem tanquam habitus non inurbanus actio paulum clim vitio vocis, tum etiam ineptiis claudicabat. Hic temporibus floruitiis, quibus inter prosectionem reditumque L. Syllae sine iure suit & sine ulla dignitate
resp. Hoc etiam aut e magis probabatur, quod erat ab oratoribus quaedam in soro solitudo, Sulpitius occiderat, Cotta aberat,& Curio, vivebat e reliquis patronis eius aetatis nemo praeter Carbonem & Pomponium, quorum utrunq; sacile superabat. Inferioris autem aetatis erat proximus L. Sisenna doctus vir,& studiis optimis deditus.bener Latine loquens, gnarus reipublicae, non sine sacetiis, sed neque laboris multi, nec satis versatus iii causis: interiectasque inter duas aetates Hortensii, & Sulpitii. nec maiorem co- sequi poterat,&minori necesse erat cedere. Huius omnis facultas ex historia ipsius perspici potest, quae cum iacit ei omnes vincat superiores, tum indicat tamen quatum absita summo, quamque genus hoc scriptionis nondum sit satis Latinis literis illustratum. Nam Q Hortentii admodum adolescentis ingenium, ut Phidiae signum, simul aspectam & probatum est. Is L. Crasso, in Scaevola Coss. primit m in foro dixit, & apud hos
ipsos quidem consules :& cum eorum qui affuerunt, tum ipsoru consulum, qui omnes in intelligeritia anteibant, iudicio discessit probatus. Vndeviginti annos natus erat eo tepore. Est autem L. Paulo,C. Marcello Coss. mortuus: ex quo videmus eum in patronorum numero annos quatuor & X L. fuisse. Hoc de oratore paulo post plura dicemus hoc autem loco voluimus aetatem eius in disparem oratorum aetatem includere: quoquam id quidem omnibus usu venire necesse fuit,quibus paulo longior vita contigit, ut &cum multo maioribus natu quam essent ipsa,& cum aliquanto minoribus copararetur: ut Accius iisdem aedilibus ait se St Pacuuium docuisse sabulam, clim ille octoginta, ipse triginta annos natus esset. Sic Hortensius no cum suis aequalibus sol tim, sed& mea cum aetate,& cum tua Brute,& cum aliquanto superiore coniugitur. Siquidem
N Crasso vivo dicere solebat.& magis iam etiam vigebat cu Antonio, & cum Psilippo,i, iam sene pro Cn. Popeii bonis dicente: in illa causa adolescens clim esset, princeps suit:& in eorum quos in Sulpitii aetate posui, numeru sacile peruenerat,& suos inter aequales, M. Pisonem, M. Crassum, Cn. Lentulum, P. Lentulum Surram, loge praestitit,&me adolescetem natus octo annis minorem quam erat ipse, multos annos in studio eiusdem laudis exercuit, & tecu simul, licui ego pro multis, sic ille pro Appio Claudio dixit, paulo ante mortem. Vides igitur ut ad te oratorem Brute peruenerimus, ta multis inter nostrum tuumq; initium dicendi interpositis oratoribus rex quibus, quoniam in hoc sermone nostro statui neminem eorti qui viverent.nominare, ne vos curiosius eliceretis ex me quid de quoque iudicarem eos qui iam sunt mortui, nominabo. Tum Brutus, Non est, inquit, ista caiisa quam dicis quamobrem de iis qui vivunt, nihil velisti dicere. Quaenam igitur,inqua est Vereri te, inquit, arbitror, ne per nos hic sermo tuus emanet,&ii tibi succenseant quos praeterieris. Quid vos, inqua tacere non poteritist Nos quidem, inquit, facillime: sed tamen te arbitror malle id ipsum tacere, quam taciturnitatem nostram experiri. Tum ego,Vere tibi, inquam, Brute dicam ori me existimaui in hoc sermone v', ad hae aetatem esse venturii,sed ita traxit ordo aetatum oratione, ut iam ad minores etiam peruenerim. Interpone igitur inquit, siquos videtur, deinde redeamus ad te,&ad Hortesium. Immo vero, inquam, ad Hortensurde me alii dicet, siqui volent. Minime vero inquit: nam etsi me facile omni tuo sermone tenuisti, tamen is mihi longior videtur quia propero audire de te: nec vero tam de virtutibus dictat tuis, quae cu omnibus, tum certe mihi notissimae sunt, quam quod , , gradus tuos & quasi processus dicedi studeo cognoscere. Geretur, inquam, tibi mos, quoniam me non ingenii praedicatorem esse vis sed laboris mei. Verum interpona, ut placet, alios,&a M. Crasso,qui suit aequalis Hortensii, exordiar. Is igitur mediocriter a doctrina instructus, angustius etiam a natura labore & industria, & quod adhibebat ad obtinendas causas curam etiam de gratiam, in principibus patronis aliquot annos seir.
267쪽
In huius oratione sermo Latinus erat,verba non abiecta. res compositae diligeter nullus fios tamen, neque lumen ullum:animi magna, vocis parua contentio, omnia sese ut similiter atq; uno modo dicerentur. Nam huius aequalis & inimicus C. Fimbria non ita diu iactare se potuit qui omnia magna voce dicens, verborum sane bonorum se quodam incitato ita serebat tamen,ut mirarere tam alias res agere populum, ut esset insano inter disertos locus. Cn. autem Lentulus multo maiorem opinionem dicem di actione siciebat, quam quata in eo iacultas erat: qui cum esset nec peracutus, qua quam de ex facie de ex vultu videbaturὶ nec abundans verbis, etsi sallebat in eo ipso: sic Minteruallis exclamationibus, voce suaui Se canora, admirado irridebat, calebat in agendo, ut ea quae deerant, non desyderarentur. Ita tanquam Curio copia non ulla verbo rum nullo alio bono tenuit oratorum locum, sic Lentulus caeteram virtutum dicendi mediocritatem actione occultauit in qua excellens suit. Neque multo secus P. Lentulus, cuius 8e excogitandi & loquedi tarditatem tegebat formae dignitas, corporis motus plenus de artis Se venustatis, vocis de suauitas de magnitudo: sic in hoc nihil prater actionem suit caetera etiam minora quam in superiore. M. Piso quicquid habuit, habuit ex disciplina: maximeque ex omnibus qui ante sue rut, Graecis doctrinis eruditus fuit. Habuit i natura genus quoddam acuminis, quod etia arte limauerat, quod erat in orreprehendendis verbis versutum Si solers. sed saepe stomachosum, nonnunquam frigidum, interdum etiam facetum. Is laborem quasi cursum sorensem diutius non tulit, quod εἰ corpore erat infirmo.& hominum ineptias ac stultitias, qua deuorandae nobis sunt, non ferebat, iracundiusque respuebat, sue morose, ut putabatur, siue ingenuo liberoque fastidio. Is cum satis floruisset adolescens, minor haberi est coeptus postea, deinde ex virginum iudicio magnam laudem est adeptus,& ex eo tempore quata reuocatus in cursum, tenuit locum tam diu quam serre potuit laborem:postea quantu detraxit ex studio, tantum amisit ex gloria. P. Muraena mediocri ingenio sed magno studio rerum vetem, literarum de studiosus. Si non imperitus, multae industriae, de magni laboris suit. C. Censorinus Graecis literis satis doctus, quod proposuerat explicas expodite. non invenustus actor, sed iners. de inimicus fori. Lucius Turius paruo in genio, sed rismulto labore, quoquo modo poterat, saepe dicebat. itaque ei paucae centuriae ad consulatum desuerunt. C. Macer aut horitate semper eguit, led fuit patronus propemodum diligentissimus: huius si vita. si mores, si vultus denique non omnem commendati nem ingenii euerteret, maius nomen in patronis suisset mo erat abundans, non inops tamen mon valde nitens, non plane horrida oratio: vox, gestus. εἰ omnis actio. sne lopore: at in inueniendis componendisque rebus mira accuratio, ut non sicile in ullo diseligentiorem, maioremque cognouerim, sed eam ut citius veteratoria, quam oratoriam
diceres. hic etsi etia in publicis causis probabatur, tamen in priuatis illustriorem obtinebat locum. C. deinde Piso statarius, di sermonis plenus orator, minime ille quidem
tardus in excogitando, veruntamen vultu de simulatione multo etiam acutior quam erat, videbatur. Nam eius aequalem M. Glabrionem bene institutum aut Seruola diligentia, socors ipsius natura negligensque tardaverat. Etiam L. Torquatus elegas in diis iiscendo, in existimando admodum prudens, toto genere perurbanus. Meus aute aequalis
Cn. Pompeius vir ad omnia summa natus maiorem dicendi gloria habuisset, nisi eum maioris gloriae cupiditas ad bellicas laudes abstraxisset. erat oratione satis amplus, rem prudenter videbat:actio vero eius habebat εἰ in voce magnum splendorem de in motu summam dignitate. Noster item aequalis D. llanus vitricus tuus, studii ille quidem habuit non multum, sed acuminis de orationis satis. Q . Pompeius A. F.qui Bithynicus dictus est. biennio quam nos fortasse maior, summo studio dicendi, multaque doctrina. incredibili labore atque industria. quod scire possum: fuit enim mecum, de cum M. Pisone cd in amicitia tum studiis exercitationiblisque coni unctus. huius actio no satis commendabat orationem: in hac enim satis erat copiae, in illa autem leporis parum.
268쪽
,D Erat eius aequalis P. Antronius voce peracuta atque magna. nec alia re ulla probabilis. Et L. Octauius Reatinus. qui chim multas iam causas diceret, adolet cens est mortuus: is tamen ad dicendia veniebat magis audacter, quam parate. Et C. Staienus, qui
se ipse adoptauerat, & de Staieno AEliu secerat, servido quodam Si petulanti de surioso genere dicendi: quod quia multis gratum erat & probabatur. ascendisset ad honores. nisi in iacinore manifesto deprehensus. poenas legibus & iudicio dedisset. Eodem tempore C. te L. Caepalii fratres suerunt qui multa opera ignoti homines derepentini. quaestores celeriter facti sunt oppidano quoda de incondito genere dicendi. Addamus huc etiam, nequem vocalem praeteriisse videamur.C. Cosconium Calidianum.qui nullo acumine eam tam e verborum copiam, si quam habebat. praebebat populo cum multa cocursatione, magn6que clamore. Quod idem iaciebat Q si Arrius, qui suit M. Crassi quasi secundarius. Is omnibus exemplo debet esse, quatum in hac urbe polleat multorum obedire tempori, multorumque vel honori vel periculo seruire. His enim rebus infimo loco natus,& honores, Ze pecuniam, de gratiam
consecutus etiam in patronorum, sine doctrina, line ingenio, aliquem numerii peruenerat: sed ut pugiles inexercitati etiam si pugnos εἰ plagas Olympioru cupidi serre poliunt. solem tame saepe serre non possunt: sic ille cum omni iam fortuna prospere lancius labores etiam magnos excepisset. illius iudicialis anni seueritate quali solem no tulit. Tum Atticus. Tu quidem de sece, inquit hauris, idque ian ludum,
sed tacebam : hoc vero non putabam, te usque ad Staienos& Antronios esse venturum. Non puto, inquam, existimare te ambitione me labi, quippe de mortuis: ,, sed ordinem seques. in memoriam notam Sc aequalem necessarid incurro. Volo autem hoc perspici omnibus conquisitis qui in multitudine dicere auli sint memoria quidem dignos perpaucos: veru qui omnino nomen habuerint,no ita multos sui Dia. sed ad sermonem institutum reuertamur. T. Torquatus T. filius. & doctus vir ex', Rhodia disciplina Molonis. de a natura ad dicendu satis solutus atque expeditus, cuis vita suppeditavisset, sublato ambitu colat iactus esset: plus facultatis habuit ad dicendum . quam voluntatis. Itaque studio huic non satisfecit, officio vero nec in suorum necessariorum caulis, nec in sentetia senatoria de suit. Etiam M. Pontidius municeps noster multas prviatas causas actitauit, celeriter sane verba voluens. nec hebes in causis, vel dicam plus etiam quam non hebes. sed effervescens indicedo. stomacho saepe, iracundiaque vehementius. ut no cum aduersario sollim .sed et ii quod vi mirabile esset cu iudice ipso,cuius delinitor esse debet orator, iurgio sepe contende
ret. M. Messala minor natu quam nos nullo modo inops, sed no nimis ornatus gerinere verboris, prudes, acutus, minime incautus, patronus in causis cognoscendis .coponendi'; diliges. magni laboris, multae operae, multarumq; causarum. Duo etiam Metelli Celer.& Nepos . nihil in caulis versati . nec sine ingenio, nec indocti, hoc erant populare dicendi genus assecuti. C. aute Lentulus Marcellinus, nec unquam indisertus.&in consulatu percloquens visus est,no tardus sententiis no inops verbis,
Voce canora, iacetus satis.C. Memius L. filius persectus literis, sed Graecis, fastidiosus sane Latinarui argutus orator, verbisque dulcis, sed sugies non modo dicendi. verum etiam cogitandi laborem. tamna sibi de facultate detraxit quatum imminuit indu - , . striae. Hoc loco Brutus, dilain vellem, inquit, de his etia oratoribus qui hodie sunt, tibi dicere iuberet: et si de aliis minus, de duobus tamen . quos a te scio laudari solere, Caesare.& Marcello. audirem non minus lubenter, quam audiui de iis qui fuerunt.
Cur tande inquam: an expectas quid ego iudicem de istis qui tibi sunt aeque notiae mihi Mihi mehercule inquit. Marcellus satis est notus. Caesar autem paru: illum enim saepe audivi, hic cu ego iudicare ia aliquid possem. abfuit. Quid igitur de illo iudicas que saepe audisti Quid ceses, inquit, nisi id, quod habiturus es simile tui 3 Nae ego, inqua, si ita est, velim tibi eum placere quam maxime. Atqui de ita est, inquit,
269쪽
& vehementer placet, nec veror sine causa mana de didicit, Scomissis caeteris studii, vaniim id egit. seseque quotidianis commentationibus acerrimc exercuit. Itaque δ: lectis utitur verbis di frequentibus. de splendore vocis, dignitate motus sit speciosum& illustre quod dicitur: omnisque sic suppetunt, ut ei nullam deesse virtutem orato- iuris putem: maximeque lauda lus est qui hoc tempore ipso cum liceat, in hoc communi nostro te quasi satali malo cosoletur se,ctim conscientia optimae mentis tum etiam usurpatione & renouatione doctrinae. Vidi enim Mitylenis nuper virum, atq; vidixit vidi plane virum. Itaque cit eum antea tui similem in dicendo viderim tum vero nunc a doctissimo viro tibique, ut intellexi, amicissimo Cratippo instructu o- .mni copia. multo videba similiorem. Hic ego. Et si inquam, de optimi viri nobis iam ieissimi laudibus lubeter audio, tamen incurro in memoriam communiti miseriarum quarum obliuionem quaerens, huc ipsum sermonem produxi longius. Sed
de Caesare cupio audire quid tandem Atticus iudicet. Et ille, Praeclare . inquit tibi constas. ut de iis qui nunc sunt, nihil velis ipse dicere : & hercle si sic agetes ut de iis
egisti qui iam mortui sunt, nemine ut praetermitteres, nae tu in multos Antronios de Staienos incurreres. Quare siue hanc turbam effugere voluisti. sive veritus nequisse aut praeteritii m. aut non satis laudatum queri possit,de Caesare tame potuisti dicere. praesertim clim Se tuum de illius ingenio notissimum iudicium esset . nec illius de tuo obscurii m. Sed tamen Brute, inquit Atticus, de Caesare te ipse ita iudico. Et de hoc huius generis acerrimo aestimatore saepissime audio, illum omni u fere orato rum Latine loqui elegantissimer, nec id solum domestica consuetudine, ut dudum
de Laliorum εt Mutiorum familiis audiebamus: sed quanqua id quoque credo suis
se tamen ut esset persecta illa bene loquedi laus,multis literis, & iis quidem reconditi sit exquisitis. summὁqtie studio te diligentia est consecutus. Quin etiam in maximis occupationibus .ctim ad te ipsum inquit in me intuens de ratione Latine loquendi accuratissime scripserit, primoque in libro dixerit verborum delectum ori sine esse eloquentiae tribueritque mi Brute huic nostro. qui me de illo maluit vim se dicere laudem singularem nam scripsit his verbis. cum huc nomine esset affatus. Ac si cogitata praeclare eloqui possent, non ulli studio Se usu elaborauerunt: cuius te pene principem copiae atque inuentorem bene de nomine ac dignitate populi Ro. meritum esse existimare debemus: huc facilem de quotidianum nouisse sermonem. nunc pro relicto est habendum. Tunc Brutus, Amice hercule inquit. 8e magnifici te laudatum pia to, quem non solum principem atque in uetorem copiae dixerit. quae . erat magna laus sed etiam bene meritum de populi Rom. nomine Se dignitate . quo
enim uno vincebamur a victa Graecia,id aut ereptum illis est, aut certe nobis cu illis communicatum. Hanc autem, inquit. gloriam, testimoniumq; Caesaris, tuae quidem supplicationi non solum .sed triumphis multorum antepono. Et recte quidem, in- issquam Brute, modo sit hoc Caesaris iudicii, non beneuolentiae testimoniu. plus enim
certe attulit huic populo dignitatis quisquis est ille .s modo est aliquis. qui no illustrauit modo sed etia genuit in hac urbe dicendi copia. quam illi qui Ligurii castella
expugnauerunt. ex quibus multi sunt, ut scitis triumphi.Veru quidem si audire volumus. omissis illis diuinis costiis. quibus saepe costituta est imperatorum sapientia
salus ciuitatis aut belli. aut domi: multo magis orator praestat minutis imperatori bus. At prodest plus imperator Quis negat sed tamen non metuo ne mihi acclametis. est aute quod sentias dicendi liber locus. Malim mihi L. Crassi unam pro M. Curio dictionem. quam castellanos triumphos duos. At plus interfuit Rei p. castellum capi Ligurum quam bene defendi causam M. Curii. Credo. sed Athenies una quoq; pluς intersuit firma tecta in domiciliis habere, quam Mineruae signum ex ebore pul- ,is cheltimum tame ego me Phidiam esse mallem, quina vel optimum fabrum tigna rium. Quare non quantum quisque prosit, sed quanti quisque si ponderandum est.
270쪽
praesertim cum pauci pingere egregie possint. au t fingere: operarii autem alit baiuli deesse non possint. Sed perge Poponi de Caesare,& redde quae restant. Solum quidem. inquit ille,& quasi sundamentum oratoris vides. locutionem emendatam, &Latinam: cuius penes quos laus adhuc suit, non suit rationis aut scientiae, sed quasi bonae consuetudinis. Mitto C. Laelium, P. Scipionem: aetatis illius ista fuit laus, tanquam innocentia sc Latine loquendi, non omnium tamen. nam illorum aequales Caecilium de Pacuuium male locutos videmus: sed omnes tum fere, qui nec extra urbem hanc vixerant, nec eos aliqua barbaries domestica infuscaverat, recte loque - , , bantur. Sed hanc certe rem deteriorem vetustas fecit. & Romae,&in Graecia. Confluxerunt enim& Athenas & in hanc urbem multi inquinate loquentes ex diuersis locis, quo magis expurgandus est sermo,&adhibenda quam obtrusa ratio quae mutari non potest, nec utendum prauissima consuetudinis regula. T. Flaminium,qui
cum in. Metello consul suit, pueri vidimus: existimabatur bene Latine. sed literas nesciebat. Catulus erat ille quidem minime indoctus, ut i te paulo est ante dictum, sed tamen suauitas vocis S lenis appellatio literarum, bene loquendi famam consecerat. Cotta. quia se valde dilatandis literis a similitudine Graecae locutionis abstraxerat. sonabatque contrarium Catulo. subagreste quiddam planeque subgri sticum alia quidem quasi inculta Se sylvestri via ad eandem laudem peruenerat. Sisenna autem quali emendator sermonis usitaticii esse vellet, ne a C. Ruscio quidem, i accusatore deterreri potuit quo minus inusitatis verbis uteretur. Quidnam istuc est inquit Bru tus: aut quis est iste C. Ruscius Et ille fuit accusator, inquit, vetus, quo accusante Chri tilium. Sisenna desendes dixit quaedam eius sputatilica esse crimina. Tum C. Ruscius. Circumuenior, inquit, iudices, nisi subuenitis. Sisenna, quid dicas nescio. metuo insidias: sputatilica, quid est hoc sputa quid sit scio, tilica ne icio. Maximi risus sed ille tame familiaris meus recte loqui putabat esse inusitate loqui.
sar autem rationem adhibens. cosuetudinem vitiolam Se corruptam pura & incorrupta consuetudine emendat. Itaque cum ad hac elegantiam verborum Latinorum quae etiamsi orator non iis,&sis ingenuus ciuis Romanus, tamen necessaria est adiungit illa oratoria ornamenta dicendi. tum videtur tanqua tabulas bene pictas collocare in bono lumine. hanc cum habeat praecipuam laudem in communibus, non video cui dc beat cedere. splendidatia quandam minimeque veteratoriam rationem, i diccdi tenet, voce, motu forma etiam magnisca.&generosa quodammodo. Tum Brutus. Orationes quidem eius mihi vehementer probatur, complureis autem legi. Atque etiam commetarios quo clam scripsit rerum suarum. valde quidem. inquam. probandos: nudi emin sunt. recti& venusti omni ornatu orationis tanqua veste detracta sed dum voluit alios habere parata unde sumerent qui vellent scribere historiam, ineptis gratum fortasse iacit, qui volunt illa calamistris inurere: sanos quidem homines a scribendo deterruit. Nihil enim est in historia pura &illustri breuitate
dulcius. Sed ad eos si placet, qui vita excesserunt, reuertamur. Caius Sicinius igitur Quinti Popeii illius qui censor fuit ex filia nepos. quaestorius mortuus est, probabilis orator, iam vero' etia probatus ex hac inopi ad ornandum, sed ad inueniendii ex. vi pedita Hermagorae disciplina. ea dat rationes certas.& praecepta dicedi, quae si minorem habent apparatum sunt enim exilia tamen habent ordinem.&quasdam errare in dicendo non patientes vias. has ille tenes, de paratus ad causas veniens, verborum non egens. ipsa illa comparatione disciplinaque dicendi iam in patronorum numerum peruenerat. Erat etia vir doctus in primis C. Visellius Varro consobrinus meus. qui fuit cum Sicinio aetate coniumstus. is cum post curulem aedilitatem iudex quaestionis esset. est mortuus. in quo sateor vulgi iudicium a iudicio meo dissensisse. nam populo non erat satis vendibilis, praeceps quaedam, εἰ cum idcirco obscura, quia peracuta, tum rapida, & celeritate caecata oratio: sed neque verbis aptioremq. ii.