장음표시 사용
291쪽
parsimoniae. Nam illa. de quibus ante dixi, huic acuto fugi eda sunt, paria paribus reulata. 8t similitet conclusa eodemq; pacto cadentia:& immutatione literae quasi tu
sitae venustates, ne elaborata concinnitas,&quoddam aucupium delectationis manifeste deprehensum appareat. Itemque si quae verborum iterationes csitentionem aliquam & clamorem requitent erunt ab Iaac siimmissione orationis alienae: caeteris promiscue poterit uti icontinuationem verborum modo relaxet Si diuidat, ut
thirque verbis quam ulitatissimis, translationibus quam mollissimis: etiam illa sententiarum lumina assumat, quae non erunt vehementer illustria. Non faciet Rems' loquente in . nec ab inferis mortuos excitabit, nec aceruatim multa frequentis, una complexione deuinciet. Valetiorum haec laterum sunt, nec ab hoc quem insor mamus, aut expectanda. aut postulanda. Erit enim ut voce, sic etiam oratione supprensor. sed pleraque ex illis conuenient etiam huic tenuitati: quanquam iisdem orna mentis ut et ut horridius: talem enim inducimus. Accedit actio non tragica, nec scenae, sed modica iactatione corporis, vultu tamen multa conficiens. non hoc quo dicuntur os ducere, sed illo. quo significan t ingenue, quo sensu quidque pronuntient. Huic geneti orationis aspergentur etiam sales, qui in dicendo mirum quantum valent: qtiorum duo genera sunt, unum facetiarum, alterum dicacitatis. utetur utroq; , x sed altero in narrando aliquid venuste altero in iaciendo mittendoque ridiculo: cuius genera plura sitiat, sed nunc aliud agimus. Illud admonemus tamen, ridiculo sic
usurum oratorem. ut nec nimis se equeti, ne scurrile sit: nec subobscoeno, ne mimi cum: nec petulanti, ne improbum : nec in calamitatem, ne inhumanum : nec in sa- cinus. ne odii locum risus occupet: neque aut sua persona, aut iudicum, aut tempore alienum. Haec enim ad illud indecorum reseruntur. Vitabit etiam quaesita. nec extempore ficta . sed domo allata quae plerunque sunt frigida: parcet εἰ amicitiis.& dignitatibus: vitabit insanabiles contumesias: tantum modo aduersarios figet, nec eos tamen semper, nec omne is, nec omni modo. quibus exceptis se vietur sale & sacetiis ut ego ex istis nouis Atticis talem cognouerim neminem, cum id certe si vel
maximὸ Atticum. Hanc ego iudico formam summissi oratoris, sed magni tamen &germani Attici: quoniam quicquid est salsum aut salubre in oratione, id proprium o Atticorum est: E quibus tamen non omnes faceti: Lysas satis. de Hyperides, Demades praeter caeteros sertur: Demosthenes minus habetur quo quidem mihi nihil uidetur urbanius. sed non tam dicax suit, quam sacetus: est autem illud acrioris ingenii. hoc maioris artis. Vberius est aliuὸ aliquantoque robustius, quina hoc humile de quo dictum est: summissus aute quam illud, de quo ia dicetur, amplissimum.
Hoc in genere neruorum vel minimum, suauitatis autem est vel plurimum. Est enim plenius. quam hoc enucleatu: qua in autem illud ornatum copiosumque summissius. Huic omnia dicendi ornamenta conueniunt, plurimumque est in hac orationis forma suauitatis rin qua multi floruerunt apud Graecos, sed Phalereus Demetrius meo iudicio praestitit caeteris: cuius oratio clim sedate: placideque loquitur, tum illustrant eam quas stellae quaedam translata verba atque immutata. Translata ea di- , , coivi saepe iam, quae per similitudine ab alia re aut suavitatis, aut inopiae causa transiseriatur. Mutata, in quibus pro verbo proprio subiicitur aliud quod idem fgnificet. sumptum ex re aliqua consequenti. Quod quanquam transferendo fit, tamen alio modo transtulit, cum dixit Ennius arcem & urbem orbas: alio modo, s pro patria arcem dixisset. & horridam Africam terribili tremere tumultu clim dicit, pro Asris
immutat Africam. Hanc Hypallagen rhetores, quia quasi summittantur verba proverbis: Metonymiam grammatici vocant, quod nomina transferuntur. Aristoteles autem transsationi hac ipsa subiungit.&abusonem, quam Catachresin vocant: ut cum minutum dicimus animu pro paruo, εἰ abutimur verbis propinquis. si opus est. vel qu6d delectat, vel quod decet. Iam cum fluxerutcotinuae plures trastationes, st
292쪽
alia plane fit oratio. Itaq; genus hoc Graeci appellat nomine recte, genere
melius ille, qui ista omnia translationes vocat. Haec frequentat Phalereus maxime.ssintq; dulcissima: de quanqua translatio est apud eu multa. tame immutationes nunqua crebriores. In id e genus orationis loquor enim de illa modica ac teperatain verboru cadunt lumina omnia, multa etia sentetiarum, latae eruditaeque disputationes ab eode explicantur.& loci comunes sine contentione dicuntur. Quid multa e philosopho tu scholis tales sere euadiit. & nisi coram erit comparatus ille sortior, per se hoc quod dico. probabitur. Est enim quoddam etiam insigne, & florens orationis, pictum de expolitum genus, in quo omnes verborum, omnes sententiarum illigantur lepores. Hoc totve sephistarum sontibus defluxit in forum .sed spretum is bii tilibus repulsum a grauibus, in ea de qua loquor, mediocritate consedit. Tertius est ille amplus copiosus. grauis ornatus, in quo profecto vis maxima est. Hic est enim cuius ornatum dicendi.& coplam admiratae gentes, eloquentiam in ciuitatibus plurimum valere pallae sunt: sed hanc eloquctiam quae cursu magno sonituque serretur,quam suspicerent omnes, qua in admirarentur, quam se assequi possedissideret. Huius eloquentiae est tractare animos. huius omni modo permovere. Haec modδperstingit. modo: irrepit in sensus inserit nouas opiniones. euellit insitas. Sed multum interest inter hoc dicedi genus. & superiora. Qui in illo subtili & acuto elaborauit, ut callide a rguteque diceret. nec quicquam altius cogitaret hoc uno prosecto magnus orator est, si non maximus. minimeque in lubrico versabitur. 3t si semel con stiterit. nunquam cadet. Medius ille autem, quem modicum de temperatum voco.
si modo suu illud satis instruxerit. non extimescit ancipites dicendi, incertosque casus: etiam si quando minus succedet, ut saepest, magnum tamen periculum non adibit: alte enim cadere non potest. At ver 6 hic noster, quem principem ponimus, grauis, acer, ardes, si ad hoc unum est natus au t in hoc solo se exercuit,au t huic geneti studuit uni, nee suam copiam cum illis duobus generibus temperauit maxime est contenendus. Ille enim summissus, quὀda cure&veteratorie dicit sapiens iam. medius, suauis: hic autem copiosissimus. si nihil est aliud. vix satis sanus videri solet.
Qui enim nihil potest tranquille nihil leniter. nihil partite definite, distincte, sacete dicere, praesertim cum causae partim totae sint eo modo, partim aliqua ex parte tractadae: si is non praeparatis auribus inflamare rem coeperit furere apuὸ sanos, de quasii. inter sobrios bacchari vinolentus videbitur. Tenemus igitur Brute, que quaerimus, sed animo: nam manu si prehendissem, ne ipse quide sua tanta eloquentia mihi persuasisset ut se dimitterem. Sed inuentus prosecto est ille eloquens, quem nunquam vidit Antonius. Quis est igitur is Complectar breui differam pluribus. Is enim est eloquens qui de humilia subtiliter.& magna grauiter,& mediocria temperate potest dicere. Nemo is, inquies, unquam suit. Ne lacrit: ego enim quid desyderem. no quid viderim disputo: redeόq; ad illam Platonis de qua dixeram, rei formam de speciem.
quam etsi no cernimus, tamen animo tenere possumus. Non enim eloquente quaero, neque quicquam mortale de caducum, sed illud ipsum, cuius qui sit compos. sit eloquens: quod nihil est aliud nisi eloquentia ipsa quam nullis nisi mentis oculis vi dere possumus. Is erit igitur eloquens sui illud ide iteremusὶ qui poterit parua sum-
, , misse modica teperate, magna grauiter dicere. Tota mihi causa pro Cecinna de verbis interdicti fuit: res inuolutas defini edo explicauimus ius ciuile laudauimus, verba ambigua distinximus. Fuit ornandus in Manilia lege Pompeius: temperata oratione ornandi copiam persecuti sumus. Ius omne retinendae maiestatis Rabirii causa continebatur: ergo in omni genere amplificationis exarsimus. At haec interdum temperanda&varianda sunt. Quod igitur in accusationis septem libris non reperitur genu si quod in Habiti quod in Cornelii quod in plurimis nostris defensionibus quae exempla selegissem, nisi vel nota esse arbitrarer, vel posse eligere qui quae-
293쪽
rerent. Nulla est enim ullo in genere laus oratoris, cuius in nostris orationibus non sit aliqua si non persectio, at conatus tamen atque adumbratio. si non assequimur, at quid deceat videmus: nec enim nunc de nobis, sed de re dicimus: in quo tantum abest ut nostra miremur, ut usque eo difficiles ac morosi simus,ut nobis non satisfaciat ipse Demosthenes: qui quaquam unus eminet inter omnes in omni genere di- 1scendi tamen no semper implet aures meas: ita sunt avidae & capaces, & semper aliquid immensum infiniti inique desyderant. Sed tamen, quoniam & hunc tu oratorem cum eius studiosissimo Pammene, cum esses Athenis, totu diligen tissime cognouisti neque eum dimittis e manibus. & tamen nostra etiam lectitas: vides prosecto illum multa perficere nos multa conari: illum posse, nos velle quocunque modo causa postulet dicere. Sed ille magnus mam & successit ipse magnis.& maximos oratores habuit aequales mos magnum secissemus. si quidem pollui semus quo contendimus peruenire, in ea urbe, in qua sut ait Antonius) auditus eloques nemo erat
Atqui si Antonio Crassus eloquens visus non est, aut sibi ipse, nunquam Cotta visus esset, nunquam Sulpitius, nunquam Hortensius. Nihil enim ample Cotta, nihil le- L niter Sulpitius . non multa grauiter Hortensius: superiores magis ad omne genus apti, Crassum dico de Antonium . Ieiunas igitur huius multiplicis, de aequabiliter in omnia genera suis orationis aures ciuitatis accepimus, easque nos primi, qui cu que eramus.& quantulumcunqtie dicebamus. ad huius generis dicendi audiendi incredibilia studia conuertimus. Quantis illa clamoribus adolescentuli diximus de supplicio parricidarum t quae nequaquam satis deserbuisse post aliquanto sentire coepimus. Quid enim tam commune quam spiritus vitiis, terra mortuis, mare fluctuantibus, litus eiectist Ita vivunt dum possunt, ut ducere animam de caelo non queant: ita moriuntur, ut eorum ossa terram non tangant: ita iactatur fluctibus, ut nunquam alluantur: ita postremo eiiciuntur, ut ne ad saxa quidem mortui conquiescat. de quae sequuntur. Sun t enim omnia. sicut adolescentis, non tam re Si maturitate . quam spe μ& expectatione laudata. Ab hac etiam indole iam illa matura, Uxor generi. nouerca filii, filiae pellex. Nec vero' hic unus erat ardor in nobis, ut hoc modo omnia diceremus: ipsa enim illa pro Roscio iuuenilis redundatia multa habet attenuata, quaedam etiam paulo hilariora. At pro Habito. pro Cornelio compluresque aliae memo enim orator tam multa, ne in Graeco quidem otio scripsi. quam multa sunt nostra: eaque hanc ipsam habent quam probo, varietate. An ego Homero, Ennio, reliquis poetis.& maxime Tragicis concederem , ut ne omnibus locis eadem contentione ut prentur, crebroque mutarent nonnunquam etiam ad quotidianum genus sermonis accederent : ipse nunquam ab illa acerrima contentione discederem Sed quid poetas diuino ingenio profero Histriones eos vidimus, quibus nihil posset in suo genere is esse praestantius. qui non solidita in dissimillimis personis satisfaciebat, chim tamen
in suis versarentur: sed de comoedum in tragoediis.& tragoedum in comoediis admo dum placere vidimus: ego non elaboraremECum dico me, te Brute dicomam in me quidem iam pridem effectum est. quod futurum suit. tu aute eodem modo omneis causas agesta ut aliquod causarum genus repudiabis aut in iisdem causas perpetuum. de eudem spiritum sane ulla commutatione obtinebis Demosthenes quidem, cuius
nuper inter imagines tuas ac tuorum, quod eum credo amares. cum ad te in Tusculanum venissem ima sinem ex aere vidi: nihil Lysiae subtilitate cedit. nihil argutiis reacumine Hyperidi . nihil lenitate AEschini, & spledore verborum. Multae sunt eius
totae orationes subtiles ut contra Leptinem: multae totae graues ut quaedam Philippicae: multae variae, ut contra AEschinem salsae legationis, vico tra eundem pro causa Ctesiphontis. Iam illud medium. quoties vult, arripit, & a grauissimo discedens, eo εα potissmaum delabitur . Clamores tamen tum mouet. & tum indicendo plurimum
efficit, cum grauitatis locis utitur. Sed ab hoc parumper abeamus, quandoquidem
294쪽
de genere, non de homine quaerimus: rei potius, id est eloquentiae vim &natura explicemus. Illud tamen, quod iam anter diximus. meminerimus, nihil nos praecipiendi causa esse dicturos: atque ita potius acturos ut existimatores videamur loqui, non magistri. in quo tamen longius progredimur, quόd videmus non te haec sollina esse lecturum qui ea multo quam nos, qui ea docere videamur, habeas notiora. sed huc librum etiam si minus nostra commedatione, tuo tamen nomine diuulgari ne si se est. Esse igitur persecte eloquentis puto, non eam solum facultate habere quae sit eius propria, suse, lateque dicendi: sed etiam vicinam eius, atque finitimam dialecticorum scientiam assumere: quaquam aliud videtur oratio esse aliud disputatio. nec idem loqui esse, quod dicere, attamen utrunque in disserendo est: disputandi ratio.&loquendi dialecticorum lit oratorum autem dicendi & ornandi. Zeno quidem ille. a quo disciplina Stoicorii est, manu demonstrare solebat quid inter has artes interestet. Nam cum compresserat digitos, pugnumque fecerat, dialecticam aiebat eiusmodi esse: cum autem diduxerat, & manum dilatauerat, palmae illius similem eloquentiam esse dicebat. Atque etiam ante hunc Aristoteles principio artis Rhetoricae dicit illam arte quasi ex altera parte respondere dialecticae: ut hoc videlicet disserant inter se quo)d haec ratio dicendi latior sit. illa loquendi contractior. Volo igitur huic summo omnem quae ad dicendum trahi posset, loquedi rationem esse notam.
quae quidem res quod te his artibus eruditum minime fallit j duplice habet docendi viam. Nam & ipse Aristoteles tradidit praecepta plurima disserendi.&postea qui dialectici dicuntur, spinosiora multa pepererunt. Ergo eum cesto, qui eloquentiae laude ducatur,no esse earum rerum omnino rudem:sed vel illa antiqua, vel hac Chrysippi disciplina institutus nouerit primum vim, naturam, genera verborum,&simplicium,St copulatorum. Deinde quot modis quidque dicatur: qua ratione veru sal lum ne sit. iudicetur:quid essiciatur er quoque: quod cuique consequens sit, quodque
contrarium. cumque ambigue multa dicantur, quomodo quidque eorum diuidi. explanarique oporteat. Haec tenenda sunt oratori : saepe enim occurrunt: sed quia sua
sponte squalidiora sunt adhibendus erit in his explicandis quidam orationis nitor. Et quoniam in omnibus quae ratione docentur & via, primum constituendum est
quid quidque sit nisi enim inter eos qui disceptent, conuenit quid sit illud de quo
1 ambigitur, nec recte disseri nec unquam ad exitum perueniri potest) explicanda est saepe verbis mens nostra de quaque re, atque inuolutae rei notitia des niendo aperienda est. siquidem est definitio oratio.quae quid sit id de quo agitur, ostedit quam- breuissime. Tum, ut scis. explicato genere cuiusque rei, videndum est quae sint eius generis siue formae, sue partes, ut in eas tribuatur omnis oratio. Erit igitur haec facultas in eo quem volumus esse eloquentem, ut definire rem possit, neque id faciat tam presse&anguste. quam in illis eruditissimus disputationibus fieri solet: sed eum
explanatius, tum etiam uberius,& ad commune iudicium, popularemque intelligetiam accommodatius. Idemque etiam, cum res postulabit, genus uniuersum in species certas, ut nulla neq; praetermittatur, neque redundet, partietur ac diuidet. Quado autem, aut quomodo id faciat, nihil ad hoc tempus pertinet, quoniam svi supra ι. dixi iudicem esse me non doctorem volo. Nec vero dialecticis modo sit instructus, sed habeat omne is philosophiae notos 5etractatos locos. Nihil enim de religione, nihil de morte nihil de pietate . nihil de charitate patriae nihil de bonis rebus aut malis. nihil de virtutibus aut vitiis, nihil de officio, nihil de dolore, nihil de voluptate, nihil de perturbationibus animi & erroribus, quae saepe cadut in causas, sed ieiunius aguntur: nihil inquam sine ea scientia, qua dixi, grauiter ample. copiose dici & explicari potest. De materia loquor orationis etiam nunc, non de ipso genere dicendi: volo enim rem prius habeat orator, de qua dicat, dignam auribus eruditis, quam cogitet quibus verbis quidque dicat, aut quomodo. Quem etiam, quo grandior sit. &
295쪽
quodammodo excelsior ut de Pericle dixi supra ne physicorum quidem esse ignarum volo. Omnia prosectὀ, chim se a caelestibus rebus reseret ad humanas,excelsius Q magnificenti iisque si dicet & sentiet. Cumque illa diuina cognouerit, nolo ignoretne haec quidem humana. Ius ciuile teneat.quo egent causae serenses quotidie. Quid est enim turpius quam legitimarum S ciuilium controuersiarum patrocinia suscipere .cii in sis legum, de ciuilis iuris ignarust Cognoscat etiam rerum gestarii.& me moriae veteris ordinem, maxime scilicet nostrae ciuitatis, sed de imperiosorum populorum . de regu illustrium: quem laborem nobis Attici nostri leuauit labor. qui conseruatis . notatisque temporibus nihil cum illustre praetermitteret annorum septingentorum memoriam uno libro colligauit. Nescire aute quid ante quam natus sis. acciderit. id est semper esse puerv. Quid enim est aetas hominis, nisi cum ea memoria rerum veterum cum superiorum aetate contexitur Comemoratio aute antiqui- έ-tatis, exemploris iraque prolatio summa cum delectatione & authoritatem orationi
affert & fidem Sic igitur instructus veniet ad causas: quaru habebit genera primum ipsa cognita. Erit enim ei perspectum, nihil ambigi posse, in quo non au t res cotrouersiam faciat, aut verba. Res .ata id e vero aut de recto, aut de nomine. Verba autem
de ambiguo, aut de contrario. Nam siquando aliud in sententia videtur esse, aliud
in verbis, genus est quoddam ambigui, quod ex praeterito verbo feri solet: in quo quod est ambiguorum proprium, res duas significari videmus. Curna tam pauca sint
genera causarum etiam argumerorum praecepta pauca tradita sunt e quibus ducantur duplices loci: uni e rebus ipsis. alteri assumpti. Tractatio igitur rerii efficit admirabiliorem orationem: nam ipsae quidem res in perfacili cognitione versantur.quid enim iam sequitur, quod quidem artis sit. nisi orditi orationem, in quo aut concilie- Θtur auditor aut erigatur, aut paret se ad discendum frena breuiter exponere,& probabiliter. Id aperte, ut quid agatur, intelligi possit: sua confirmare, aduersaria euertere: eaque efficere non perturbate, sed lingulis argumentationibus ita concludendis, ut efficiatur quod sit consequens iis quae sumentur ad quanque rem confirmanda: post Omnia perorationem inflammatem, restinguentemve concluderet Has parte is que- admodum tractet singulas difficile dictu est hoc loco : nec enim semper tractantur Uno modo. Quoniam autem no quem doceam quaero, sed quem probem: probabo primum eum. qui quid deceat, videbit. Haec enim sapientia maxime adhibenda
eloquenti est. vi sit temporum, personarumque moderator: nam nec semper. nec a pud Omne is, nec cotra omne is, nec pro omnibus, nec omnibus eodem modo dicendum arbitror. Is erit ergo eloquens, qui ad id quodcunque decebit, poterit accomodare orationem .Quod cum statuerit, tum ut quidque erit dicedum . ita dicet: nec sa- catura ieiunc, nec grandia minute, nec item contra, sed erit rebus ipsis par ot aequalis ratio. Principia verecunda non elatis intensa verbis sed acuta sententiis, vel ad onsensionem aduersarii. vel ad commendatione sui. Narrationes credibiles. nec historico, sed prope quotidiano sermone explicatae dilucide. Dein si tenues causae, tum etiam argumentandi tenue filum & in docendo, S in refellendo : idque ita tenebitur, ut quanta ad rem . tanta ad orationem fiat accessio. Cum vero causa ea inciderit. in qua vis eloquentiae possit expromi, tum se latius sui det orator: tum reget&qectet animos &sic afficiet ut volet. id est ut causae natura.& ratio temporis postulabit. Sed erit duplex omnis eius ornatus ille admirabilis. propterque ascendit in tantum honorem eloquetia. Nam cum omnis pars orationis esse debet laudabilis. sic ut vet-bum nullum, nisi aut graue, aut elegas excidat: tum sunt maxime luminosae & quali Hactuosae partes duae: quarum altera in uniuersi generis quaestionem pono, quam ut supra dixi Graeci appellant Mil. alteram in augendis amplis candisque rebus, quae ab eisilem est nominata. quae etsi aequabiliter toto corpore orationis fusi esse de-bct, tamen in communibus locis maxime: excellet. qui comunes appellati sunt, eo
296쪽
quod videmur multaru iidem esse causarum. sed proprii singularum esse debebunt.
Ac vero illa pars orationis, quae est de genere uniuerso, totas causas saepe continet. Quicquid est enim illud in quo quasi certamen est controuersiae, quod Graece κρινό- , o dicitur id ita dici placet, ut traducatur ad perpetuam quaestione, atque ut de uniuerso genere dicatur misi ctim de vero ambigetur, quod quaeri coiectura solet. Di -το cetur autem non Peripateticorum more sest enim illorum exercitatio elegans iam inde ab Aristotele constitutaὶ sed aliquanto neruosus:& ita de re communia dicentur. vi& pro reis multa leniter dicantur,& in aduersarios aspere. Augendis vero rebus.& contra abiiciendis, nihil est quod no perficere possit oratio: quod & inter media argumenta faciendum est. quotiescunque dabitur vel amplificandi, vel minuendi locus.&pene infinite in perorando. Duo sunt etiam quae bene tractata ab oratore. admirabilem eloquentiam faciunt: quorum alterum est, quod Graeci οὐ vocat.
ad naturam. Si ad mores,&ad omnem vitae consuetudinem accommodatum: alterum, quod iidem nominant,quo perturbatur animi,& concitantur, in quo uno regnat oratio. Illud superius, come, iucundum, ad beneuolentiam concilian dam paratum illoc vero vehemens, incensum, incitatum, quo causae eripi utur: quod di, cum rapide sertur sustinerin ullo pacto potest. Quo genere nos mediocres, aut multo etia minus, sed magno semper usi impetu. sape aduersarios de statu omni deiecimus. Nobis pro familiari reo summus orator non respondit Hortessius. A nobis homo audacissimus Catilina in senatu accusatus, obmutuit. Nobis priuata in causa magna&graui, cum ccepisset Curio pater respondere sibi id assedit, cum sibi venenis ereptam memoria diceret. Quid ego demiserationibus loquar quibus eo sum usus pluribus,quod etiam si plures dicebamus. perorationem mihi tamen o innes relinquebant: in quo ut viderer excellere, non ingenio sed dolore assequebar. Quae qualiacunq; in me sunt, me enim ipsum non poenitet quanta sint, sed apparent in orationibus: et si carent libri spiritu illo propter quem maiora eadem illa cum a gratur. νι qua in cum leguntur, videri solent. Nec vero: miseratione solum mes iudicum per- mouenda est, qua nos ita dolenter uti solemus, ut puerum insantem in manibus
perorantes tenuerimus: ut alia in causa excitato reo nobili sublato etiam filio parito, plangore & lamentatione compleremus forum : sed etiam est faciendum ut irascatur iudex .mitigetur, inuideat, faueat,contemnat . admiretur, oderit, diligat, cupiat, satietate afficiatur, speret, metuat, laetetur, doleat. qua in varietate, durioria, accusatio suppeditabit exempla: mitiorum defensiones meae. Nullo enim modo animus audientis aut incitari, aut leniri potest, qui modus a me non tentatus sit. dicerem perfectum, si ita iudicarem, nec in veritate crimen arrogantiae extimescerem.
Sed ut supra dixiὶ nulla me ingenii. sed magna vis animi inflammat ut me ipse non
teneam mec unquam is qui audiret, incenderetur, nisi ardes ad eum perueniret oratio. Uterer exemplis domesticis . nisi ea legi sies. Vterer alienis, vel Latinis, si ulla reri perirem, vel Graecis si deceret sed Crassi perpauca sunt, nec ea iudiciorum mihil Antonii. nihil Cottae, nihil Sulpitii didicebat melius, quam scripsit Hortensius. Verum haec vis quam quaerimus, quanta sit, suspicemur,quoniam exemplum non habemus: aut si exempla sequimur. i Demosthene sumamus:& quidem perpetuae dictionis ex eo loco. unde in Ctesiphontis iudicio de suis iactis, costiis. meritis in Rem p. aggressus est dicere. Ea profecto oratio in eam formam. quae est insita in metibus nostris. includi sic potest, ut maior eloquentia ne requiratur quidem. Sed iam forma ipsa restat, &character ille qui dicitur: qui qualis esse debeat, ex ipsis quae supra dicta sunt,
intelligi potest. Nam & singulorum verborum,& collocatorum lumina attigimus: quibus sic abundabit, ut verbum ex ore nullum . nisi aut elegans, aut graue exeat: ex omnique genere frequentissimla tractationes erunt, quod eae propter similitudinem:. transferunt animos, de reserunt ac mouent huc de illuc: qui motus cogitationis ce-
297쪽
leriter asitatus per se ipse delectat. Et reliqua ex collocatione verborii quae sumuntur quali lumina , magnum afferunt ornatum orationi. sunt enim similia illis quae in amplo ornatu scenae aut sori appellantur insignia, non quod sola ornet, sed quod excellant. Eadem ratio est horum quae sunt orationis lumina, & quodammodo insignia, C v xi aut duplicantur. iteranturque verba, aut breuiter commutata ponuntur, aut ab eodem verbo ducitur saepius oratio, aut in idem coniicitur, aut in v trunque, aut adiungitur idem iteratum, aut idem ad extremum refertur, aut contineter unum verbum non in eadem sententia ponitur,ati ictim similiter vel cadunt verba, vel de linunt aut clim sunt contrariis relata c5traria, aut chim gradatim sursum versus reditur, aut cum demptis coniunctionibus di illa lute plura dictitur: aut cum ali- dii quid praetereuntes, cur ij faciamus, ostendimus: aut clim corrigimus nosmetipsos quasi reprehendentes: aut si est aliqua exclamatio vel admirationis, vel conquestionis: aut cum eiusdem nominis casus saepius commutantur. Sed sententiarum ornamenta maiora sunt: quibus quia freqlictissime Demosthenes utitur, sunt qui putent idcirco eius eloquetia in maxime esse laudabilem. Et vero: nullus sere ab eo locus sine quadam conformatione sententiae edicitur: nec aliud quicquam est dicere. nisi omnes, aut certe plerasque aliqua specie illuminare sentetias: quas cum tu optimer Brute teneas qui attinet nominibus uti, aut exemplis tatum modo notetur locus. Sic igitur dicet ille quem expetimus, ut verset saepe multis modis eandem Stunam rem,& haereat in eadem, commoretisrque sententia. saepe etia vi extenuet aliquid, saepe ut irrideat, ut declinet a propolito. deflectatque sententiam: ut proponat μquid dicturus sit: vicum transegeritiam aliquid, definiat, ut se ipse reuocet, ut quod
dixit iteret, ut argumentu ratione concludat, ut in terrogando urgeat, ut rursus quasi
ad interrogata sibi ipse respondeat: ut contra ac dicat accipi de sentiri velit: ut a Jdubitet quid potius, aut quomodo dicat: ut diuidat in partes e ut aliquid relinquatae
negligat, ut ante praemuniat: ut in eo ipso, in quo reprehendatur, culpa in aduersariuconserat: ut saepe cum iis qui audiunt, nonnu quam etiam cum aduersario quasi deliberet: vi hominum sermones moresque describat . ut muta quaedam eloquetia inducatuet ab eo quod agitur auertat animos: ut saepe in hilaritatem risumve conuertat,ut ante Occupet quod putat opponi. vi comparet similitudines, ut utatur exemplis. ut aliud alii tribuens dispertiat, ut interpellatorem coerceat, ut aliquid reticere 1 se dicat, ut denuntiet quid caueat. ut liberius quid audeat, ut irascatur etia, ut obiurget aliquando, v t deprecetur, ut supplicet, ut medeatur. ut a proposito declinet aliquantulum, ut optet, ut execretur, ut fiat iis apud quos dicat. familiaris. atque alias et tam dicendi quasi virtutes sequatur, breuitatem ii res petet. saepe etiam rem dicendo subiiciet oculis. saepe supra seret quam fieri possit. significatio saepe erit maior
quim oratio, sepe hilaritas, saepe vitae naturarumque imitatio. Hoc in genere snam quasi sylvam vides)omnis eluceat oportet eloquentiae magnitudo: sed haec nisi collocata.& quasi structa. & nexa verbis, ad eam laudem quam volumus, aspirare non possunt. De quo cum mihi deinceps viderem en dicendum, etsi mouebant iam me illa quae supra dixeram. tamen iis quae sequuntur perturbabar masis. Occurrebat enim posse reperiri no invidos solum, quibus reserta sunt omnia sed sautores etiam
laudum mearum qui non censerent eius viri esse, de cuius meritis tanta senatus iudicia secisset comprobante populo Rom. quanta de nullo, de artificio dicendi literis tam multa mandare. Quibus si nihil aliud responderem, nisi me M. Bruto negare roganti noluisse, iusta effet excusatio. cum &amicissimo.& praestantissimo viro.&recta& honesta petenti satisfacere voluissem . Sed si profitear quod utinam possem line studiosis dicendi praecepta. & quasi vias, quae ad eloquentiam ferrent, traditurum: quis tandem id iustus rerum aestimator reprehenderet i Nam quis unquam dubitauit quin in re publica nostra primas eloquentia tenuerit semper urbanis, pa-
298쪽
cat sque rebus secundas iuris scientia ρ cu in altera gratiae, gloriae praesidii plurimum e flet. in altera persecutionum cautioniimque praeceptio: quae quidem ipsa auxilium D ab eloquentia saepe peteret, ea veror repugnante vix suas regiones finesque defende ret. Cur igitur ius ciuile docere seni perpulchrum fuit, hominumq; clariis morum discipulis domus floruerunt ad dicendum si quis acuat, aut adiuuet in eo iuuentu-
tutem, vituperetur/Nam si vitiosum est dicere ornate, pellatur omnino e ciuitate eloquentia. sin ea non modo eos ornat penes quos est, sed etiam uniuersam Rep. cur
aut discere turpe est, quod scire honestum est: aut quod nosse pulcherrimum est. id
non gloriosum est doceret At alterum facilitatum est, alterum nouum. Fateor,sed utriusque rei causa est: alteros enim respondentes audire sat erat, ut ii qui docerenti
nullum sibi ad eam rem tempus ipsi seponerent. sed eodem tepore & dicentibus satisfacerent.&considentibus. Alteri, cum domesticum tempus in cognoscendis c6ponendisque causis. forense in agendis, reliquum in seipsis reficiendis omne conso sumerent. quem habebant instituendi aut docendi locul Atque haud scio an plerique nostrorum oratorum ingenio plus valuerint. luam doctrina. itaque illi dicere melius quam praeci here. nos contra sertasse possumus. At dignitatem docere non habet. Certe si quali in ludo:sed si monendo, si cohortando. si percontando, si
communicando. si interdum etiam una legendo audiendo: nescio cur non docendo etiam aliquid aliquando, si possis meliores sacere, cur nolis. An quibus verbis sa crorum alienatio fiat. docere honestu est: quibus ipsa sacra retineri, defendique posisnt. non honestum est At ius profitentur etiam qui nesciunt: eloquentiam autem illi ipsi qui consecuti sunt, tamen ea se valere dissimulant, propterea quod prudentia hominibus grata est. lingua suspecta. Num igitur aut latere eloquetia potest:aut id quod dissimulat, effugit: aut quod est periculii, nequis putet in magna arte εἰ glo- si riosa turpe esse docete alios id, quod ipsi fuerit honestissimu discere Ac sortasse caeteri tectiores: ego semper me didicisse prae me tuli. quid enim possem rcum & abfuissem domo adolescens.&horum studiorum causa maria transissem.&doctissimis hominibus domus reserta esset.& aliquae sortasse inessent in sermone nostro 'doctrinarum notae cumque vulgo scripta nostra legerentur. dissimularem me didicinse quid erat cur probarem nili quod parum sortasse pro seceram. Quod cum ita sit. tamen ea quae supra dicta sunt plus in disputando quam ea de quibus dicendum est. dignitatis habuerunt. De verbis enim componendis,&de syllabis propemodum dinumerandis. & dimetiendis loquemur : quae etiamsi sunt, sicuti mihi videntur, necessaria, tamen fiunt magnificentius,quam docentur. Est id omnino verum, sed proprie in hoc dicitur . nam omnium magnarum artium, sicut arborum, altitudo nos si delectati radices. stirpesque no item :sed esse illa sine his non potest. Me autem sue peruagatissimus ille verius, qui vetat
- Artem pudere proloqui quam factites. dissimulare non sirit quin delecteri suetuum studium hoc a me volumen expressit: tamen eis quos aliquid reprehensuros
suspicabar. respondedum fuit. Quod si ea quae dixi, non ita essent: quis tamen se tam
durum, agrestemque praeberet, qui hanc mihi no daret veniam, ut cum meae serenses artes.& actiones publicae concidissent, non me aut desidiae, quod sacere non posisum: aut moestitiae, cui ressto. potius quam literis dedere irrequae quidem me antea in iudicia, atque in curiam deducebant, nunc oblectat domi. Nec vero talibus modor rebus quales hic liber continet. sed multo etiam grauioribus de maioribus: lux sierunt persectae . prosecta serensibus nostris rebns &domesticae literae respondes, bunt. Sed ad institutam disputationem reuertamur. Collocabuntur igitur verba, aut ut inter se quam aptissime cohaereant extrema cum primis. eaque sint quam suauissimis vocibus: aut ut forma ipsa concinnitasque versorii conficiat orbem suum: aut ut coprehensio numerose de apte cadat. Atque illud primum videamus, quale fie
299쪽
quod vel maxime de syderat diligentiam. ut fiat quasi structura quaedam, nec tamen
hat operose . nam et set cum infinitus . tum puerilis labor, quod apud Lucilium scite exagitat in Albutio Scaevola. - 'Quam lepide lexe is compostae, ut tesserulae omnes
in Arte pauimento atque emblemate vermiculato.
Nolo tam minuta haec constructio appareat. sed tamen stylus exercitatus efficiet sa-cile formulam componendi. Nam ut in legendo oculus. sic animus in dicendo prospiciet quid sequatur, ne extremorum verborum cum insequentibus primis cocursus aut hiulcas voces ei sciat. aut asperas. Quanuis enim suaves. grauesue sentetiae. ta- men si inc5dite politis verbis efferuntur offendent aures, quarum est iudicium se
tilissim v. Quod quidem Latina lingua sic obseruat, nemo ut tam rusticus sit qui vocaleis nolit coniugere. In quo quidam etiam Theopompum reprehedunt, qudd eas literas lato pere fugerit:& si idem magister eius Isocrates. at non Thucydides: ne ille quidem haud paulo maior scriptor Plato, nec solum in his sermonibus qui dialogi dictitur, ubi etiade indu stria id facilaum suit, sed in populari oratione,qua mos est Athenis laudari in cocione eos qui sint in praeliis intersecti:quae sic probata est. ut ea
quotannis ut scis illo die recitari necesse sit. in ea est crebra ista vocu cocurso . quam magna ex parte ut vitiosam, fugit Demosthenes. Sed Graeci viderint: nobis. ne ii cupiamus quide distrahere voces coceditur. Indicat orationes illae ipsae horridulae Catonis, indicat omnes poetae, praeter eos qui viversum saceret. saepe hiabat: ut Naevius, v- Vos qui accolitis Histrum quilium atque Algidam. S ibidem. Quam nunquam nobis Grai. atque Barbari. At Ennius saepe - Scipio inuicte. - Et quidem nos. - Hoc motu radiantis Etesae in vada ponti . Hoc idem saepius nostri no tulissent, quod Graeci laudare etia solent. Sed quid ego vocales sine vocalibus saepe breuitatis causa contrahebat, ut ita diceret. multi' modis. vas' arget eis. palm 'di crinibus, tecti' fractis. Quid vero licetius quam quod hominu etia nomina contrahebat. quo essent aptiora fisam ut duellum bellu . A duiς bis, sic Duellium eia . qui Poenos classe deuicit. Bel lium nominauer ut clim superiores appellati essent semper Duellii. Quinetia verba saepe contrahuntur, non usus causa, se) auri v. Quomodo enim ve ster Axilla ala factus est. nisi fuga literae vastioris Quam literam etiam e maxillis, e taxillis Se vexillo, μ& paxillo conluetudo elefas Latini sermonis euellit. Libeter etiam copulando verba iungebat, ut sodes pro si audes,ss pro si vis. Iam in uno capsis tria verba sunt. Ain' pro aisne, nequire pro non quire, malle pro magis velle, nolle pro non velle. Dein etiam saepe,& exin pro dein)e, de pro exinde dicimus. Quid illud. non olet unde sit quod dicitur cum illis: cum autem nobis non dicitur. sed nobiscu. quia si ita diceretur, obscoenius concurrerent literae, ut etia modo. nis A v TEM interposuissem, λcurrissent. Ex eo est mecum εἰ tecum non cum me de cum te .ut esset sm ite illis vobiscum, atq; nobiscum. Atque etia a quibusdam sero iam emendatur antiquitas, qui haec reprehedunt mam Proh deum. atq; hominum fidem,deorum aiunt. Ita credo, hoc illi nesciebant:an dabat hac cosuetudo licentia Itaque idem poeta, qui inusta-- tius contraxerat, Patris mei meum factum pudet, pro meorum iactorum. εἴ, Dis Texitur exitium examen capiti, pro exitiorum . non dicit liberii m. vi pleriq; loquimur, cum cupidos liberum aut in liberum loco dicimus: sed ut isti volunt. - Neque tuum unquam in gremium extollas liberorum ex te genus. & idem. - Nanque AEsculapii liberorum. - At ille alter in Chryse non solum. - Cives antiqui amici maiorum meum, - quod erat usitatum: sed durius etiam, - Consilium socii augurium, atque extum interpretes. Idemque pergit, - Postquam prodigium horriserum portentum pauor . quae non sane sint in omnibus neutris usitata. Nec enim dixerim ta liberer armum iudiciu, etsi est apud eunde.
300쪽
.. Nihilne ad te de iudicio armum acciditi quam armorum. Iam ut censoriae tabulae loquuntur, fabrum, id procum audeo dicere, non fabrorum, δἰ procorum. Planeq; Duo rumuirorum iudicium, aut Triumuirorum capitalium, aut Decemuiroru litibus iudira candis dico nunquam. atqui dixit Accius, Video sepulchra dua duorum corporum. - Idemque, Mulier una duum virum. Quid verum sit, intelligo: sed alias ita loquor ut cocessum est, ut hoc vel proh deum dico, vel proh deoru: alias ut necesse est cum Triu-
uirum, non virorum,& sestertium num una, non num oru, quo d in his consuetudo variano est. Quid quod sic loqui. nosse iudicasse vetat, nouisse iubet.& iudicauisset quasi
vero: nesciamus in hoc genere, & plenum verbum recte dici, & imminutum usitate. Itaque utrunq; Terentius, Eho tu cognatum tuu non norast Post idem, Stilpho-- nem inquam nouerast Siet, plenum est: sit, imminutu. licet utare utroq;. ergo ibide,
- Quam chara sintque post carendo intelligunt. - Quamque attinendi magni dominatus sient. Nec vero reprehenderim. - -Scripsere alii rem . & scripserunt esse verius sentio sed consuetudini auribus indulgenti libenter obsequor. Idem campus habet, inquit Ennius.&- In templis isdem . probauit:at eisdem erat verius, nec tamen eisdem, opimius: malὰ sonabat iisdem. Impetratum est a consuetudine, ut peccare suauitatis causa liceret: de pomeridianas quadrigas, quam postmeridianas libentius dixerim: de mehercule, quam mehercules. Non scire quidem barbaru iam videtur. nescire dulcius. Ipsum meridiem, cur no medidiem credo quod erat insuauius. Vna praepositio est abs, eaque nuc latum in accepti tabulis manet, nec his quidem omniti: in reliquo sermone mutata est. Nam amouit dicimus, it abegit,de abstulit: ut iam nescias. ab ne veru sit an abs. Quid si etiam absugites turpe visum est de abser noluerunt, auser maluerunt quae praepositio praeter haec Juo verba, nullo alio in verbo reperietur. Noti erant, de naui, de nari, quibus cum IN praeponi oporteret, dulcius visum est ignoti, ignaui, ignari dicere, quam ut veritas pol ulabat. Ex usu dicunt, de er Repub. quddin altero vocalis excipiebat, in altero esset m asperitas, nisi literam sustulisses: ut exegit, edixit. refecit. rei uetit, reddidit, adiuncti verbi primam literam praepositio commutauit, ut subegit. sum mutauit, sustulit. Quid in
verbis iunctist quam scite insipientem, non in sapientem iniquum, non inaquumttri cipitem, non tricapitem concisum, non cocaesumt Ex quo quidam pertisum etiam vo' lunt, quod eade consuetudo non probauit. Quid vero hoc elegantius quod non fit natura. sed quoda institutor inclytus dicimus breui prima litera, insanus producta: inhumanus breui in salix longa. de ne multis, quibus in verbis eae primae literae sunt, quae in
sapiente atque scilice, producte dicitur: in caeteris omnibus breuiter. Itemque compo fuit, consueuit, concrepuit, confecit: consule veritate, reprehendet: reser ad aures, pro babunt. quare cur ita se dicent iuuari: voluptati autem auri u morigerari debet oratio. Quin ego ipse clim scirem ita maiores locutos esse. ut nusqua nisi in vocali aspiratione uterentur, loquebar sic, ut pulchros, δἰ Cetegos, triumpos, Carthaginem dicerem: aliquando, idque sero, conuitio auriu, cum mihi extorta veritas esset, usum loquendi populo concelli,scientia mihi reseruaui. Orcivios tamen, Se Matones, Otones, Caepiones,
sepulcra, coronas. lacrymas dicimus, quia per aurium iudicium semper licet. Purrum - semper Ennius, nusquam Pyrrhum. Vi patefecerunt Fruges, non Phryges, ipsa usantiqui declarat libri. nec enim Graecam literam adhibebant nunc autem etiam duas de cum Phrygum, de cum Phrygibus dicendu esset. absurdum erat aut tantum barbaris casibus Graecam litera adhibere, aut recto casu solii in Graece loqui: tamen de Phryges de Pyrrhum aurium causa dicimus. Quinetiam quod iam subrusticum videtur,olim au-ν tem politius, eorum verborum, quorum eaedem erant post reniae duae litem, quae sunt in optumus postremam literam detrahebant, nisi vocalis insequebatur. Ita non erat ea offensio in versibus, quam nunc fugiunt poetae noui. Ita enim loquebamur.