장음표시 사용
51쪽
Biennio post ' pulcherrima terrarum Campania, furentibus intus ignibus, concussa est tremoribus, mirumqui in modum ardere coepit Vesuvius. Plinius, Misenensis classis Praefectus, praesens tum aderat. Ut amicis caeterisque periclitantibus opem ferret, ipse quoque naturam inter incendia cxplorandi avidus, montem adiit inter depluentes cinerum et pumicum turbines. Dum propius succedit, flammis et flammarum praenuntio Odore sulphuris exanimatus est, anno aetatis suae quinquagesimo sexto. Non, ut mortalium Vulgus, ignava morte periit; sed, ut populi, ut urbes, magna clade, et inter humanitatis naturaeque studia occidit: in hominum fama aeternum victurus. Tantum quoquc selicitatis assecutus est . ut Sororis suae filium', quem adoptaverat, nominis sui haeredem reliquerit, litterarum et virtutum gloria simillimum. Historia Naturalis, quae o tot Plinii operibus una nunc
venisse vi leo inter doctos. Plerique tameti hodie Reetron leo et Broleri Consentiunt, Vesposianum una, Titum vI consules hoc anno laetentibus, qui Fastorum arra, Dcccxxxx ; iuxta Varronis caleulos, DCCcxxx numerandus est. Consule Fastorum auctores, Pighium, Norisium, Muratorium a aut si tempus tibi, vel si voluntas deest, ohiter interroga Annales nostros Plinianos quos accurato descriptos, inter Excursus ad hane Plinii vitam, tertio loco subjiciemus. Caelorum hoc anno DCCC xxx
Plinium Naturalis Historiae opus ahsolvisso tradit et Muratorius, Annal. pag. 3io, ad annum Christi . Sed anno sequenti publicatum fuissὐ Ostendit B Eonicus. primum quod ipse Plinius. lib. XIV, C. 5, et lib. XXVIII, cap. 3, octingentos triginta aunos ab Urbe cotidi a numeret ; deinde quod, lib. VII, cap. 5o, censum a Vespasiano Titoque actum memoret intra quadriennitim, isque census, teste Censorino, Vespasiani quinto, Titi autein tertio consulatui rospondeat, anno V. C.
I. Anno V. C. DCCCxxxii, post Christum 79, quo anno Vespasianus novies Consul malo mo se decessit. Vesuvius exarsit Glend. nos embris.
aut, ut aliis placat Plinii enim Caecilii textus variat , IX cal. septemb. autumno certe, καeta τὸ MLόdiωσι, , teste Xiphilino, hora sere diei septi
ma ; mane sonuenti exatiimatum esse avunculum suum, Tacito narrat
tu epistola Castellius. FD. u. C. Plinium taeeilium Secundum, C. Caecilii Comensis filium, et Pit l
52쪽
superest, meis laudibus non indiget, publicis praeconiis et
septemdecim saeculorum utilitatibus commendata. Id solum observaverim in ea plus esse antiquitatis, doctrinae, naturae, artium, quam in caeteris omnibus Graecorum Romanorumque libris; maximamque totius aevi memoriam suisse perituram , si unum hoc opus periisset. At, obmurmurat aliquis, sunt in Plinio multi' errores. Sunt certe, et quidem plurimi, si numerentur. Perpauci
tamen, si cum infinita rerum verissimarum multitudine Conserantur. Erunt errores, donec erunt homines. Vivis nostris scriptoribus non obloquar, quos inter unus' eminet
ingenii excelsitate, eloquii majestate Plinio proximus, major etiam futurus nec tantae enim gloriae impari, si, quam maxima cum laudo in multis Historiae Naturalis partibus,
hanc in omnibus operam praestitisset, eamdeinque naturae, artium, Saeculorum, morum publicarumque utilitatum amplitudinem tractare ausus, maximum ci pulcherrimumniae, Νostri sororis, quae amisso marito in domo fratris mansit, a quo jam situs adoptatus suprat: undo Plinius Cinciatas diutus est, novo more: nam Rei putilicio tempori hus, in noxa nominis naturalis termi natione, Plinius Caecilianus dictus esset. Secti tis quoque hine vocitatus : nam patris adoptivi cognomen assumere jam antiquitus morig
i. De C. Plinii sile eonsulendi inprimis Paulus Cipalinus, loci. II, qu DPlinio Variorum praemissa est; et Berronicus, Disquisit. Plinian. lib. v a, ubi dissimo prci mbre suo ham: materiam tractat, et acriter in Omnes Plinii consores invehitur. Nos vero Operam abuit Censemus. quisquis Omnes, Plitiit errores defendere conatur: satis sit, si hona fide auctores quos praesio hahuii exeerpserit, quos etiam ab illo noti semper intellectos latemur, et in uilitionis nostrar notis aliquoties mouebimus. Gravissimum oro crimera, et Nostro indignissimum, quod ipso in prie talione sua quodammodo aversatur aiquo detrectat, speciali disquisitione, agitabimus : an scilicet impudenti tario et assiduo . quod nuper etiam litteris mandatum a doctissimo viro legimus, Dioscoridem paene transcripserit ad verbum Pliti ius, Doe nominaverit quidem. Vide, post hane Broterii praefationem, Excursum Dostrum, Pag. I. I. ED. ti. Gloria immortalis BDν fore vivus laudo sua si uehatur, Pt seuectuum tantum ita hoabat annos sis natus, quum haec Broturius scriberet. Ευ.
53쪽
scribendi argumentum unico opere paucisque Voluminibus Comprehcndisset. Morte consecratos appellabo Naturalis scientiae proceres in Astronomia Dominicum CAMINI, tu Geographicis Guillelmum DE IIsLE, in re Herbaria Iosephum ToURNEFORT, in totius Naturae classibus Carolum L lNNAEUM. Quales quantosque virosi In hac tamen ipsorum novitate, iis jam errores imputantur. Stat ergo vel inter
Errores scientiarum decus, et cruditorum virorum gloria. Sic magnifica semper semperque veneranda est Natura,
licet frugibus venena inscruerit. Sic in magnis viris emicat et irradiat claritas, licet humanis nonnunquam septa Sit vitiis. Errores in Plinii libris arrodat indoctus et malevolus : doctus aequusque lector eos praetervolat, ad recte egregieque dicta properat: iis proficit, ct prosccisse gloriatur. Pro Plinio adhuc militat res observatione dignissima et certissima. Nempe quo magis hac nostra aetate pmplis catur Naturae scientia, quo plures sunt per Europam, Asiam Africa inque doctorum hominum peregrinationus, quo plura e terim visceribus eruuntur antiquitatis monumenta, eo
magis crescit Plinianae diligentia3 ac veritatis fides. Iniano et ultra terras, quas victor populus Romanus adierat, ex Oriuntur ejus doctrinae argumenta. Coinperi ex epistolis ab urbe PMing scriptis a viro in doctrina naturaque Sinensi exercitatissimo, se in libris, in agris Sinensibus singularem Plinii multis de Natu, robus peritiam comprehPudere. Haud mirum ergo, si por otianos retro aetates tanta merit Plinii veneratio'; si tandiu scientias, agroS, artes, V. te ludinos unus vexerit; si passim adhuc per urbes, Per rura, divulgata occurrant ejus documenta'; si tot ad nos
. Conser Harduini praefationem supra, pag. xxix et xxx ; nec nonne rota iei librum supra citatum. ED. 1. Plerasque ite natum rebus supersi iii as Opiniones, quas Popular A error alit, o Plinio ilesluxisse, passim e mmentatione nostruis monstrahitur. ED.
54쪽
pervenerint malui scripti rius codicessi, invenla typographica arte, pluries, quamvis ampla sit ejus moles, quam coetori scriptores, suerit recusus
Quorum Indirem a Rexmnio accurato collectum in ultimo volvamine post eaelo rcis Indices exhibebimus. ED. a. Persequitur dein do Brtitorius xariarum Plinii editionum tiro emi eeensiotioni : eujusiti di laborem in Narduini pri satione inehoatum in ea alcisci Ili ponti O paene completum atque persectum. Dcivis etiam annotati anthus a iactum , sub nostrie editionis sinem reperies. sistendum hie igitur e iis mus. Sed quum in eo calal go versa himur, exiscerpta Broterii tradicia, quae ad rem hi bliographicain pertinent, lihi, lector, non invidetiimus.
55쪽
Mo τι est iamdudum inter Veronons s et Compnses acerrima de plini Ima alitius controversia, quum eum honorem utrique ad se trahere vellente quam Ogo aemulationem non temere damnaverim, ut ex causis no Lilissimis, amores patriae et litterarum studio primum exortam; sed uiritique in furorem sane ridiculum evasit. Originsem litis et progressus longa dissertatione secutus est Berronicus, Novoeomensis ipso, ideoque suspectus, quoties opinionem suam argumentis effulcire eonntur: minimo vero quum lacta tantum et nomina et auctoritates exponit: nemo enim
in citando accuratior, in transcrthendo fidelior inveniri queat. Duo Plinii, Noster scilicet, et sororis filius, quamvis diversissim ingenio praediti. et suo uterque modo praecellentes, propter similitudinem praenominis nominisque, et commune utrique Secundi cognomen agitomenve; iam antiquitus, ac suo prope saeculo quis non miretur l), ah hominibus alias non indoctis in unum consari solebant: quod Sammonicci Sereno, sub Alexandri Severi temporibus viventi, accidisse manifestum facit Macrobii locus inter testimonia Veterum proserendus, ahi ex Sammonici opere haec verba eitantur : . Plinius ut scitis) ad Traiani usque imperatoris venit aetatem is r citanturque sine nota , ut Macrohium ab hoe ipsum errore non multum abstitisse erodas. Divus item Hieronymus, vir immensae scientiar. Plinium Historiae Naturalis scriptorem manifesto cum altero conlandit, quum eum Ormorem et phara phtim vocat. Ner acutius vidit Eusebitis Caesariensis, quum in Chroniis seriberet: a Plinius Seeundus Novocomensis orator et historicus insignis hahetur, cujus plurima ingenii Opera exstant: periit, dum invisit Vesuvium et . Doc dubitavit Prosper Aquitatius, hona fide haee Fusebii verba in Chronicum suum transferre.
56쪽
. Manifesta insignis adeo halluet nationis ratio indu constare clobet. quod a ra Christi usque ad xII saeculum vix roperitur qui Iuniorem Plinium ex epistolis noverita, inquit B Zonicus, Sidonium tantum Apollinarem et sortasse Charisium grammaticum Ausoniumque poetam xcipiens, quum Tertullianum et Eupebium addere dehuisset, utrum. quo ad libri X epistolam 9 manifesto respicientem. Ego ut hoc non saeile concesserim. opus paene ignoratum per tot saecula servari totie quo transeri hi ac denique omnibus suis numeris alis lutum ad nos per venire potuisse; sie libenter agnoscam Caecilii epistolas multo minoris famae antiqui ius suisse, et tanquam maioris Plinii levioros si tus, caeteris eius operibus annexas in multorum manus devenisse. In Bieardiano quidem et aliis vetustissimis codicibus eodem quasi contextu eduntur Historia Naturalis et Epistolis. Porro quum Patriam suam Novocomum
in Epistolis passim agnoseat Caecilius, ii qui ex duobus unum rotissaverunt Plinium, saeile eum Eusebio adducti sunt, ut Nox omensem
IIaee igitur praevaluit sententia usque ad quartum decimum sere sareu lum ne eontroversa quidem: quum ecce, anno I 3I3, Iohannes presbyter Mansionarius ecclosiae Veronensis, primus litem movit, in historiis suis. tit vocat, imperialibus, ad Traiani regnum ita scribens: α dem tem poro Plinius, Ornior et Istorieus, natione Veronensis, ut in quadam, storia legitur; noruit, qui Plinius Secundus, quum provinciam Syriam rogeret, mitigavit imperatorem erga Christianos. ω Attendo verba, ut in qua mystoria legi r. Utrum ex veritate addita sint, an ex industria, ut stela auctoritate suam firmaret opinionem Vercinensis presb3ter, non constat. Utiquo non magni ponderis illa fuit auctoritas : nam maiatiis to, etiamsi Veronensis credi aut dici posset noster Plinius, hoe inritis adoptivum situm nequaquam caderet, cujus patria bene cognitatio dubitationi quidem loeum relinquit. Caetorum idem Iohanties primus, ut opinor, geminos Plinios, quanquam Veronenses ambos saceret, recto distinxit in dissertati uneula vix latine scripta, quam in nonnullis utriusque Plinii codicibus, Lineolniensi, Bodleiano et trilius Vaticanis exstare doeot Beraonicus, hoe aut simili titulo neque enim idem in omni hus): a Brevis adnotatio de duotius Pliniis Veronensi hiis oratoribus ex multis hine inde eotieeta per Iohannem Mansi narium Veronensem. . Ihi de utroque Plinio vera salsis mixta narrat: ridicula autem nonnulla, ut quae audacter attrἰhnit
Suetonii libro, do Viris illustribus 14 Dum idem Plinius legiones in Siciliam duceret, eruptione favillarum ab aetna eructantium prae catus interiit anno vitae suae quinquagesimo sexto, et in Sicilia tumulatur. .
Vides itido quae sit hahonda fium homini. Pretiosa autem dissertatio haec videri potest, quod ibi sontem Opinionis suae de Plinii utriumus patria indigitet: nempe de Plinio seniore, initium praefationis, tibi Catulluκ conterraneus vocatur; de iuniore autem, libri sexti epistolam ultimam ad Maximum, ita qua de Peronensibus suis loquitur.
Post hunc alios complures enumerat Bo Eonicus, Veronenses ut pluis
57쪽
rimos, qrii Pamdem sententiam Propugnaverunt, quos inter eminent Pantheus et B cichemus; sed maxime Paullieus, qui sub quinti decimisaeeuli sine do Veronae laudibus seripsit, Presbyter e coiis, nee m destia mitius quam eruditione commendabilis. Is auxilio partium suarum vocat, I vocem Conterraneus; 2' effigiem antiquam Plinii Veronae diu servatam ct adhuc, ut opinor, incolumem; δ' elogIum quoddam
Veronae, repertum his verbis: PLINIUS SECUNDUS AUGUR PATRI. . .
MATRI MARCELLAE TESTAMENTO FIERI IUSSIT
Silobat interea Novocomum, sive segnities haec suit, sive conscientia, quum ex aliis urbibus doctissimi viri, solo veritatis amore compulsi, eorum causam tutarentur. inter quos Primo loco reponendus est clarissimus in Venetis Hermolaus Barbarus, Plinianarum castigationum initio de voce Conterraneus non contemnenda disputans. Excitata demum aemulatione Novocomenses, taliquam siclis priusquam verbis respondendum rati, a unculum et sororis filium, annot sino, marmorea statua et inscripto elogio publice decoraverunt: signa inlaeta, elogium alterum Priori Paucis Post annis substitutum, forsan hodieque permanent. Hinc egregii Patroni suae civitatis exstiterunt, B nstilleius Iovius, Gabriel et Basilius Paravicinus, Franciscus et Paulus Cisalinus: sed hic praecipue in erudita, gravi, dissusa ae saepius ohseura disgertatione . quam in Gronoviana sive, ut vocant ,Variorum Plinii editione reperies. Dii bonit quam illic Pantheum exagitati Sed ultio nem at inlit Polycarpus Paterinus, Veronensis Iurisconsultus, a vir ut ait Retronicus in forensi pulvere quotidie versatus, sed cui eruditionis
ei politioris litteratum ornamenta mini in desuerunt. .
Polyearpus ille tres de vera C. Plinii Seeundi superioris patria, atque in Verona, libros edidit, anno 16o8, quibus Pauli Cigalini aliorumque contrariam sententiam refellere molitur: acriter profecto in adversarios suos invectus, et Conviciis Saepius quam argumentis dep-lians, parum tamen aut serme nihil Mansionarii et Panthoi rationi hus adjiciens, p ter elogium istud, in quo maxime triumphat, quod jam olim anno i5 I9 a Paullo Suardo Prolatum erat in castigationibus ad B elehemi collectanea, prope Sirmionem ad Benaci ripas, si ita credere fas est, inventum, hujusmodi tenoret C. PLIΝII. . . VERONENSIS....uisTORIARUM H. L OMNIUM ΝΕCΝΟΝ. . . . P. . . C XXXV . CONS.... MACER Cujus tamen impetu minime deterritus, vixdum Dditos ejus libros
L ius Biseiola, Societatis Iesu, consurandos susceperat: sed nunquam editi sunt hujus labores. ac nemo Posthac speciali opere controversiam hane adortus est; quamvis divisi Semper in duas partes remanserint
cloeti: faventes quippe Veronensi hus alii, ut Ouu Phrius Par vinitis, I sephus Scaliger, Isaacus Casau bonus, Ilarduinus in prima editione, Faheleius, Scipio Maistius, Schwaraius ad Plinii Iunioris panegyricum e:eteros vide apud noretonicum, tona. I, pag. 33 ὶ ; alii Νovoeomensi-hus, ut Georgius Merula, Iohannos Andicas Aleriensis opis opus, I heo-
58쪽
iloria Gara, Chiislophorus Laiulinus, Angelus Poli ianu . Pincianus, or- teli , CluvoriuA, E Zechiel Spari homius, etc. Dimit Κi cui intor ilicis viros medium se in turponere fas est, rgo, ut refinit liquidum deducatur, Veronensium primo litulos squoniam plurimoqiis favere video, et ipse Iiroterius, omissis Incamnici vestigiis, in eam partem pedibus concessit in bona fide recognoscendos existimo. I. Plinius quidem initio Prassationis Catullum conterraneum suum
vocat. illudque verbum manus riptorum Prene omnium consensu sirmatum, frustra emovere tentarunt Hermolaus et Remonicus; frustraharbariem ejus incusat Harduinus, quo totam Plinii praefationem, ut 9puriam eliminet: nam castrense Nereum rase monuit ipso Plinius, et veniam pro illo tanquam minus urbano poPoscit. Catullus vero, ut omnes sciunt, Veronensis suit: VeronenSis ergo Plinius, inquit aliquis. Immo vero si Veronensis suisset, Plinius ad inusitatum vocabulum non decurrisset; Catullumque non conterruncum, sed cipem aut munici- em suum dixisset. Conter nei, ut OPinor, vocabantur in castris, qui sex eadem terra sive regione geniti: Verona autem et Novo mum . quanquam saeta ab Augusto divisione, non ad ea indem Italiae regioDemi inrtineant f Verona enim, in decima regione quae Venelia; Comum, in undecima, quid proprie TranSPHilaria appellatur), tamen utraque urbs Italiae Transpadana', seu Galliae Cisalpinae diu adscripta suerat, unde Catullus XXXIX, 13, quamvis Profecto Veronensis, Transpadanos suos appellat hoc versu :
Quidni igitur Plinius, etiamsi Transpadanus, etiamsi N vcirci mensi Catulliam eon terraneum suum vocaverit 3 Caecilius sane, iunior illὰ Plinius. quem Nox mensem fuisse nemo hodie negat, lib. VI, epist. tillima, Veronensi s nostris Promisisti, inquit ad Maximum seri L ns : unde Veronensium patroni quidam colligunt, respexisso illum ad avunculi patriam : sed quanto verisimilius est, amicitiae ei vieinitati hoe pronomen datum; sicque nostras interpretandum esse, ut meos apti l Catulliam, ut conterraneus apud seniorem Plinium λII. Emgies Plinii, vetusto, sed ut manifestum est, non antiquo pe-nieillo deseripla , Veronae diu servata fuit; sed et aliae quadam N oconii, ut do et Bemonicus, I, , 9, n i. I. Omnes vel ex ingonioe m positur sunt; vel ex aliqua veteris inani seripli pictura delinoniae. Boa κ Diotis in disquisitionibus suis, p. x 26 et Iso, duas exhiliet, quartim una ab anii ina pingendi ratione minus forsitan disiat, sitiam The,otus, i.Viu, pag. Ilio, lanquam a Sicilia r portatam exhibuit. H. Elogium Plinii Socundi aliguris, Veronae reperium . mille modis apud auctores variatur. Panthoi loci irati in iam Odidimus. Nati lupus nil
59쪽
Alexander Benedictus: Panvinius: Aehilles Statius. INIVS
C. P. . IN IV. . C. P. . . . I Ius . .
Certissima, immo sola alicujus momenti esse, nobis eum Berronico videtur Polycarpi Palermi lectio, . qui lapidem ipsum olim Ludovieoeomiti Nugarohe in delieiis sibi a Carolo Tonso donatum diligentissime porserulatus, indoluit tamen ignis vapore rimisque deduciis reliquum marmoris dissiluisse. . Sie legit ille t
. . . . IN IV. . DV . . . . . AUG.
60쪽
viderἱnt Veronenses utrum Plinii praenomen, nomen, cognomen. auguralem dignitatem, samiliamque omnem ex hIs ruderibus eum Grtiis ero educere possint: mihi quidem nihil tam ambiguum videtur. Noe insisrias potuisse olim prima elogii vertia magis integro contextu logi: i sortasse ad aliquem Pliniorum res renda es o, quit m alia multa hujus potitis monumenta per Italiam dispersa reperiri constet, in aquo ostensuri simus t sod cur ad nostrum potissimum reseratur mutila ot runca inscriptio , non liquet. IV. Alterum elogium a Paulo Suardo. dein a P lvearpo Palomonulla cilia a iactoritate prolatum, sic a priore legehatur C. PLINI. ERON. . tis STORIARUM. . N. L. . OMNIUM. . MEMORIAM. . DEDIT . . NECΝΟΝ. . T. . C. V XXXV . CONS.'. MACER. Quam dixeris sit n Palormo expositum . iam vidimus. Transcripsorunt deincops illud. et varie inflexerunt. Felicianus, Appianus, Bybisellius, ipse Boi Desitis:
Aod itim olim a Lo aerio derisum epigramma Muratorius inter common- tilia relegavit, ut ex controversia natum quam Veronenses Comens
quo de Plinii patria inter se agitaverunt. Nemo enim unquam illud ais visum gloriatus est: et prorsus a lapidario more at horrent patriae nomen, pro solita nomatiae trihus designatione, additum; inconstitinae oeos MEMORIAM DEDIT, et poetica vel oratoria eoptata, NECNON Ridiculi vero sunt. qui litteras T. C. TAeris curialorem interpretantur, quod Plinius Iunior hoc olim munus gesserit; et numerum XXXV
statini post eas Nota additum nemo interpretatur e ut noti sit diutitiqPauli Suardi e mmenio immorandum. Omnia me recensuis e nrhitror, nec quidquam sciens praetermisi quod Veronenses prae se ferre immitii r nam salsa Plinii vita quam Haeduinti inter velorum testimonia retulit, I se initio : . C. Plinius Seeundus Ue ronensis Datus ADti Tiberio, patre Celere, matre Marcella, etc. . manifesto ab ipsis eonficta est ex mutilo quo se iactani epigrum mnio, suprati' III a nobiΑ exagitat . Miror quidni potius obiecerint Plinii ipsius lo- eum. lib. XXV. e. I. utii tabulas quandam Turpilii equitis pulcherrima
Veronae exstare docor; nec duhilo enim quin eas visu judicaverit sellam. At magis hoe innuat quam amrmei, 3 ideoque Veronae saltem in traii iiii fuerit. De lacu etiam Benaco, qui Veronae proximus, tanquam sibi noli simo loquitur, lib. IX, e. 38. Sed simili iuro ejusdem auctoris loe
alios ad suam vieiniam spectantos in medium proferre possit Novocomon sitim aemulatio, eosque praesertim qui de lacu Larici agunt. lib. IX. 32; lib. X. 4i . Neutris, ut rerum dicam, multum favore possunt hii iusmodi iosiimonia. Videamus igitur quae friniora in causam suam aria
I. Eusebii et dixi Pro peri testimonium, de quo jam supra diximus. usio bino quidem labefieri potest, quod probabile sit Eusebium, duo
inter se Plinios e nitando tona, Pr spero sucum fecisse : sed Omnino con
velli, ae pro Dihilo haberi itiste aestimantibus, non potest. II. Plinii vita. o suetonii lihm do Viris illustribus, ut vulgo ereditur excerpta, Don satae indigna 1idetur hujus auctoris ingenio, si ad