장음표시 사용
101쪽
AD GENERALITER. eνaliter probandum es iubσηae frit iudieiis eonfeνιων in arbialitum domini 'vel praeuratoνis ejus condato , ρνο boni viri arbitria hoe habendum esse . AR a I T R O n υ Μ dus D se genera Proculus ait, tinum hujusmodi, ut sis σquum sive iniquum esseι , ei parere nevicessum θνet ' quod tune obfeνvabatur ,
cum ex eo νο nisso ad arbitrum itiam
ess ι ' alιertim ejusmodi, ut ad boni viνi arbitν iam νedigi debeνει , cap. 76. pro socio . Diciturque vir bonus, vir ad definiendam rem aliquam perplexam,& dubiam incertamque , aut naturae beneficio, aut artificii commendatione, aut etiam negotiationis longo usu experimentoque peritus,& idoneus. Qui patrum consulta, leges.& jura novit, is dirimendis quaestionibus juris per. plexis vir bonus est . Quo sentu scri
psit Paulus m jum bonum non arbitram
urum , ut qui iussam excusatiouem arifo cogatur defendere, cap. de Pr eur. Qui examinandarum ,& discutienis darum accepti expensique rationum p ritus est, is etiam vir bonus rationubus audiendis dici potest . Deqqe huiusmodi viro bono sensit haud dubie
de fideicommiss libertat. Rursus cum scriberet Papinianus usu domus relicto
admodum ea u. quid aliud quaeso per virum bonum intelligi voluit, quam peritum aliquem architectum 8 Idque eo
videri potest verisimilius , quod olim in aedibus emendis archite i seleant adhiberi. Sic enim de Otthone scribit
Suetonius : Deinde liberto adesse areo tectos nun tanta quasi venalem domum
inspecturus abscessit . Nec sane genera. liter vereor definire, sic viri boni appellationem accommodari consuevisse rei praesentis quae arbitrium boni viri desiderat argumento , ut in rebus domesticis utilis paterfamilias , in politicis exercitatus pragmaticus , in militaribus miles proballis , in picturis pictor. bonus , in architeAura' archit ctus peritus, & sc deinceps, nomina idcirco obtinuerint virorum bonorum. quod boni essent . hoe est , utiles, &idonei ad ea definienda , quorum singuli peritia censebantur, cap. ΣΟ. I. de oper. liberi. cap. I 37. q. 2. de Verb. oblig. cap. Ιχ., & I7. judicat. solvi,
cap. 2I. 4. de Oper. nov. nunciat.
cap. Is . Ist. de damn. insecto. Ea nisi fallor ratione qua sic apud N nium Lucilius scribit : Caιυus Potan
Additurque illud Virgilii : Ea boua
bello, Cornus. Et haec quidem verissi. ma esse docet evidentillime M. Cato, de Re Rustica cap. a 48. Sic enim de vino in doleis scribit : Quod nequeacea/, neque muceat , ia dabituν in triduo proximo bonἰ Φἰνἐ aνb iνais da gustato. Nec aliam admittit apud Valerium Probum interpretationem haec
NI. AR BITRATU . Aliud igitur Iurisconsultis vir bonus est , aliud Philo. sophis, ac Poetis. Iurisconsultis quidem, vir ejus rei cujus arbitrium suscipit admodum peritus, cujusmodi bonorum virorum nulla non Romae frequentia fuit, siquidem eorum esse frequentissumum usum s. uti demonstratum est Iurisconsulti voluerunt : Philosophis
vero,& Poetis vir extra omnem labi
A malitiae suspicionem positus , qui Wdest quibus potest, nocet nemini , Diqiti sed by
102쪽
vir bonus dici Nir; qua lim vix repperis
inquit ) is quἰ prodes quibus potest,
nocet neminI, certe sum virum bonum non facile νγ νἱemus. Nunc videndum
est quidnam hae regula voluerit Ullianus. Tractatum suit quid sibi velisent haee verba conditionalia, si rati nes arbiινἰo domini computasset ,' utrum
s ipse dominus computasset suo arbi trio , an vero si arbitrio viri boni . Et ait quidem libro ad Sabinum vigesmoctavo Ulpianus magis in honἐviii aνbitrium id eollatum υἰderi, quam dom ni , cap. 7. de contrahen. empl. hanc eodem loco subiiciens rationem: Generaliter enim probandum es tibiennis
quo in bonae fidei iudieiis confertur iaaνb trium domini, vel procuratoris eius condἰtio, pro boni υἰν aνb;trio hoe habendum esse; hoe est, de arbitrio viri ni hoc esse accipiendum . Nam si verba illa ad arbitrium domini retuis Ieris, venditio nulla est ' neque enim debet in arbitr3um rei conserri an stobstrictus d. c. 7. Et haec est vera sententia hujus regulae in qua per ami- trium boni viri, ejus viri intelligitur arbitrium , qui ration Ibus. discutiendis exercitatus est , & ad eam rem Praetoris ossicio designatus, e. 7. 2. desdeici liberi. Idque benigna quadam interpretatione se receptum est in ju.
dictis bonae fidei. Quia enim strictam verborum conceptionis sequi . in iis judiciis quae stricti iuris sunt , in te pretationem judices scient; idcirco expressam bonae fidei judiciorum men. tionem fecit Ulpianus ; satis per hoc indicans in strictis judiciis reguram hanc locum non habere ; quod sane
verissimum est . Haec enim conditio , β νationes dom ni compulisset αν, tr o ,
stipulationi addita , fricte accipienda seret, 3c stricte accepta inutilem redderet stipulationem, d c.I.
XXIII. ULPIANUS LIB. XX IX. AD SABINUM.
non setent, rapinae, tumultus, incenaeia, aquarum magnitudines, ἰmpet praedoniam a nullo praefamur.
GALLus ille Aquilius qui primus
de dolo malo formulas protulit. dolum malum definivit . cum esset aliud actum , aliud simulatum; eaque definitio M. Ciceroni in tantum placuit, ut scriberet Ome. lib. 3. hoc quidem ab Aquilio collega suo sane luculenter dictum esse , & ab homine perito definiendi; adeo quidem ut adjicere non sit veritus idem Cieero , omnes aliud agentes aliud simulantes, perfidos, improbos & malitiosos esse. Eodem tempore habuit,& alium colis legam Gallus Aquilius in hac sua doli mali definitione' paululum Cicerone perspicaciorem. Is erat Servius Sustitius , admirabili quadam di ineredibili Μ α ac Diuiligod by COOste
103쪽
ae poene divina in legibus interpretandis, aequitate explicanda , scientia praeditus, ipso Cicerone teste philippica ρ. Is Servius Sulpitius animadvertens deis finitioni , quam primus de dolo malo excogitaverat. Gallus Aquilius, latens quoddam subesse vitium, quod nec ab Aquilio ipso , nec etiam a Cicerone deprehensum facile rem definitam lata vertere poterat 'vir prudens, dc amici,& collegae honori plurimum consulens, non in eam acerbius quid meditatus est , sed eam adjecta quadam necessaria clausula adversus quorundam derisorum pervicaciam munivit . Considerans enim Servius longo rerum usu
exercitatissimus, posse, & sine simulatione id ani ut quis circumveniatur , posse, & une dolo malo aliud agi , aliud smulari , ac per hoc definiti nem Galli omnino subverti posse; dolum malum machinationem esse quadam scripsit, alterius decipiendi causa, cum aliud simulatur , aliud agitur . Fortassis ni sacere conuitium collesae suo timuisset Servius, tantum scripti Lset dolum malum machinationem esse alterius decipiendi causa. Ea enim v ra est,& abloluta doli mali definitio; quam tamen honore, singulari quadam erga amicum benevolentia , iis Verbis temperavit, quibus in dolo definiendo Gallus Aquillus usus erat 'interim non ignorans ea verba esse supervacua, nec aliqua ratione ad iplam definitionis substantiam pertinere. Quod cum tandem deprehendisset Antistius Labeo, pro ea qua praeditus erat, pἰ
rimarum rerum innovandarum avidura te teste Pomponio ) id sacere non
dubitavit quod amico parcens Servius attentare non fuerat ausus ; nimirum definitioni doli mali a Servio traditae ea verba detrahens ,riuibus integra Galli definitio antea concepta suerat ; dc sic
in effectu non servit, sed solam sisti
definitionem reprehendens, & a lenodam censens, eaque vera sententia est capitis primi, β. I. de dolo malo. Haec eum non animadvertissent recentiores quidam interpretes . persuadere conati sunt haee verba: Maebinationem alteνius
decipuendi causa o quae Servio tribuit Ulpianus, d. I. supposititia esse,&ex margine sumpta videri ; interim
non conliderantes iis , quae auferenda esse censent, deletis verba reliqua nin
ipsi Servio, sed Gallo Aquilio potius
tribui debuisse . Siquidem eorum Ver borum tam manifestus est auctor Gallus Aquilius ut putidae,& intollerabilis negligentiae insimulandus veniat Ulpianus, si id ascribere Servio non du.bitaverit , quod omnes norunt acce pium soli Gallo serendum esse. Et haec de dolo malo. Da culpa sic etiam Vere sentiendum est, ut dicamus recepta tuadam,& communi consensu probata
ententia , culpam omnem exemplo
adoptionis in culpam specialem, & inlatam sive latiorem culpam Iurisconsultos olim partitos fuisse; per eulpam specialem non lavem aliquam, sed magnam duntaxat negligentiam , per latam culpam malitiam intelligentes . Hanc culpae differentiam ut verissi. mam sic antiquissimam esse demonstrate videntissime in Alcibiade aemili .s ille Probus, qui librum quendam Exocellentium Imperatorum Tito Pomponio Attim dedicavit . Sic enim de Alcibiade scribit : Ex quo febat usomnia minus pro pure gessa culpae triabuerent , cum aιμ eum negligenter , au
malitiose fieisse loquereurur . Quibus Veris bis communem Iurisconsultorum sui temporis de culpa sententiam non igno. rans aemilius Probus , ita in species duas partitus est culpam, ut una quiisdem l pecie magnam negligentium , altera vero negligentiam dissolutam sive malitiam appellandam esse culpam tra-
104쪽
diderit . Idque etiam voluisse Paulus videtur eum ita scriberet: Magna negligentia culpa vi , magna culpa dolaeses e cap. 226. de verbor. sign. Haec enim verba si diligenter expensa fuerint , omnino praeleserunt parvam negligentiam culpam non esse . & duas duntaxat culparum fuisse species; unam quae culpa simpliciter & alteram, quae non culpa solum , sed ad culpae t pecialis differentiam magna lata . si 'e. latior eulpa dicebatur ; eratque simillima dolo propter malitiam. Sane a pellatione culpae non parvam, sed magnam duntaxat negligentiam intellisi, istis manifeste idem Paulus, & Caius docent, c. I 6.,& c. 36. de rei vindic.
Quis enim is qui non dicat haec
omnia, per insidiosa loca servum mittere servo cum bestiis depugnandi testatem Leete , sugitivum non cim
dire, navem adverso tempore navigatum mittere, aut eam hominibus minus idoneis committere ; non parvae alicui; sed magnae negligentiae adscri-- henda esse Quae cum Cajus, & Pau- Ius adseripserint eulpae, certe inficiari nemo poterit , recte eundem Paulum
scripsisse, maguam .egligentiam euιρam esseς d. c. 226. eamque cespam appellat negligentiam latam Ulpianus, C. T.
a. de administrat. ,& periculta tutor. Cum enim eo in loco nihil sordide , nihil gratiose fecisse , sed non bonam conditionem elegilla dicantur tutores,ti ob id solam latam neglipentiam
Iraestare ; quis est qui non dicat peratam negligentiam non latam quidem , sed levem duntaxat culpam inis et telligi, hoc est, negligentiam magnam, . non malitiam, non fraudem. Et quamvis prope fhaudem aecedeνe dicatur Iata .egligentia prine. de suspect. tui. ea tamen negligentia fraus dici non potest; li enim fraus esset, utique lata culpa, non nestigentia diceretur.
Continet enim lata culpa fraudis, &malitiae indicia manifesta. & a fraude separatur perpetuo culpa levis, c. de rei vindic. Idque adeo verum est, ut per fraudem apud Valerium Pr bum lata culpa videatur intelligi , in hac edim clausula: boia ΜALI FRAU
mill modo culpa levis negligentia dicitur manifesta, cap. a. C. arbitr. tua
tel. In eo enim xapite doli appellatione comprehenditur, lata culpa,& negligentiae manifestae culpa levis. Idque ex eo' patet evidentissime quod hujus.
modi , manifestam negligentiam non quia dem latam eislpam, aut esse, aut appetalari,sed culpa duntaxat latae eo araνipse scripserit Imperator Antoninus , c. I. C. de haered. tutor. Si negligentiam magna, & manifestat lata culpa non sit, ea igitur ad culpam levem res tenda est . Siquidem omnis culpa, aut
lata, aut levis est ; eo nihil obstante quod hujusmodi culpa levis justa aliqua judicis interpretatione possit interdum latae culpae comparari, d. cap. I.
Nam inter leves culpas satis constat. alias esse aliix leviores , inter latas item, alias latiores aliis, Sc quo sunt latiores, eo propinquiores dolo sunt ,
. quo leviores , eo longius recedunt a. lata culpa. Idque adeo verum est, ut, a culpa levem omnem negligentiam
separaverint perpetuo Iurisconsulti 'eam interdum diligentiae , interdum
custodi , nunquam autem culpae Umeabulo exprimentes. cap. I 3. in fine, de pignorat. aei. cap. I. 23. cap. SI.
. 23, Depositi, cap. g. de peric., dccommod. rei vendit. Nec id arbitror quenquam inficiari posse, qui non ignoret Ulpianum scripsisse, non flum eam
culpam quae dolo proxima βι , verum eam quoque quae leυis in appellaι oua culpae se contiὴeri, ut interim exigi
diligentia quoquo ις uerit, cap. 47. , 3. de Dis troo by Cooste
105쪽
Me legat. I. Docet enim 'me responis Ulpianus duas tantum eulpatum suisse species; unam quidem latam , Qtteram Nero levem , & culpae nomine negligentiam omnem non comprehendi. Si enim eomprehenderetur; certe non is ursisset hoe loco Ulpianus , Adigentiam quoque exigendam , sed potius culpam levissimam seam enim ad diligentiam reserunt interpretes ) prieter latam im umque culpam praestandam esse. Nee est quod objicias e indem Ulpianum levissimae culpae alio loco meminisse , cap. 44. ad leg. Aquiliam , 8c sic videri praeter latam levemque culpam fuisserertiam aliquam culpae speeiem , qaiae revissi ara direretur. Non ignoro id iis facile persuaderi qui non observarunt eum qui levissimam turpam levem apis yellat, Idcirco reprehendi non pose , quod terto certius sit levi eulpa nulis 1am esse speciem culpae leviorem . Et quamvis inter leves culpas artae po- tuerint aliis esse leviores ; atque ita per consequens inter Negligentias m gnas. aliis et lam aliae majores ἰ rahi. Iominus' tamen leviores, & levissimas culpas 4eves esse nemo potest insteias irε . Id si verum est , ad em tritur 'speciem quam culpam levem appellarunt Iurisconsulti , reserri debet leviso sima culpa; omnis en m levissima cuti ps levis est, sed non e contrario omnis culpa levi; levissima est - ' Quo sensu laccipiendum est quod fie Ulpianus seri-
ique latam, cap. 3I. tr. de aedilit. edict. hoc est, omnem culpam leventi Sunt etiam inter latas eiapas alta aliis latiores; di quo sunt lationes, eo pro- 'ximiores dolo sunt; smnis enim lata culpa dolus non est : Nam ex cusspis natis quaedani comparari dolo malo diis
cuntur, cap. I. 3. I.. s mensor. sal. mod. dix. quaedam dolo malo proximae sunt, Rap. Pen. de incen. ruin. 3c naiar. p. 29.
Μandati , quaedam a dolo sunt 'rem 6 simae; cap.7. ad leg. Corn. de sicar. 8t quaedam denique , doli mali nomiis
ne continentur, C. 32. . depositi. Atque .
ita quidem aliquando appenatione doli
continetur lata culpa , aliquando nori continetur, e. z. 6. de haeredidi. Hi action. vend. Contineri docet his veris his Ulpianus .' Si sene duo omnἱ νε dat, Me es, ut nec eu a quidem δε- Ihiolo st, cap. II. depos Et rursus non contineri idem Ulpianus auctor est ;-m, scribens, mandarareIum Glo non emere, qui pecaenia Meepta alii rectis ut emeret e fata est a M Usum ab eo mandasaνέον negligi , qui gratia dumis passur es otium emere, p. 8. q. R. manadati . Hine intelligimus quid sibi uo.
luerit Celsus, eum scriberet. ιπιρον ais 'mam Prociniam tracta m fuisse.
ivrior mya a Mus sis, e. 31. He siti. 'Quandoquidem enim interdum doti apsellatione latam culpam contineri , ante uni non contineri iliquido satis eonstabat e illud tantaxat inter Proeuis tum , & Nervim videtur agitatum suis. se, an iis veruis: Quod dolo malo ιμι famns σὲ die eur , quae in eo e- continentur quod de deposito pro suit Haesor, etiam lata culpa comis prehendatur. Et tum Nerva Iatiorem eulpam dolum resse diceris .id Pimo ia. lo dissi enit, inter, dolum i & lataritae pam in tausa de inti s de ea tentu
sola contendi fur in nonnullam esse dis. Ferentiam statuendam existimans Ner. vae sententiam Celsus veriorem esse putat , eo quo/ salva fide non mias Ηρ Dis quam pram is rebus diligεntia praestari debeat ς eam diligentiam qu non praestat, fidem frangit, eaque sea.cta dolo malo obnoxius est . Et ita in deposito a lata culpa non separatur do. lus , immo nec levis culpa separatura dolo. eaque vera sententia est dicti --
eapitis trifestivi seeundi'. Et idcis Suod
106쪽
quod Ulpianua ait, ςοGroyμ quin om bac rigola exprimuntur contractus sis .ism malum dun xat recipere o lu's miles non tique recipiant dolum dum dum dolum , o culpam , hoc nou sci taSat, atque depositum, aut preorium; accipi dum est quas in nonnulli. con- ea. potest reddi ratio quoch ex natur tractibus solus 4, uniatur .dplu , sed ita sui aliquem doli, & culpae separati potius, ut in nonnullis contractibus ' nem requirere videatur. cap. II. omisd noli seiunga , non separctur, lat4 modati . Quam separationem ex sui aut levis eulpa; in nonnullis, non ,se ' natura non p titur, uti dictum estpMetur quidem dolus a lata culpa , sed a dolo . & lata culpa separetur culp: levis; ἀ separatim vindicetur. In deis posito a dolo non separatur-culpamia si eam dili sentiam non praestiterit depositarius in custodiendis rebus aut depositum , aut precarium . Qui enim mandatum suscipit , potest iRexequendo mandato valde iii terdum negligens esse,& tamen fraudo carere. α mandati. Ac proinde alia ratione vindicanda venit mandatarii positis quam servat in propriis re- negligentia magna, hoc est, culpa Iesu, sive id levi sive lata ςulpa: con- ris, alia item dolus ejusdem,'& lati tigerit Daude. non caret, eoque nomi: culpa . Addit Ulpianus .In mandatiris in ilicat sese dolo mala. d. p. 3 . commodatiueationis venditisuis oli se Ii ue illud. est quod Cyprianus lib. ἐν re qui sequuntur contractibus praeιemta alarisau Claria M., ad hunc M.' Glum, oe culpam praestaνi aliam neet . dum scribit : Onνιes eum Gmno ρομ. gentiant, ex quo evincitur verissimum, i disp. iis sarci aru ν, esse, stivi diximus, omnem ne tymtiam . culpam non esse . Si ani' esset culta . eam haud dubie a culpae levi in uac regula non separasset Ulpianus. id quia Paulus etiam secit, cap. de peric., ct commod. rei vend. sub iis tuta μι dia fratres DNμpretem νι : quia 'quidquia tu domanora sub minus idoneis 3u ela perdia in fuerit, aus latrones is egerint, no.
Mum es; a nobis ea itur quicquid
es . Cur autem precariam. recipiat etiam duntaxat dolum, ea r di ratio potest, quod pr carium Mneficium sit quod quidem beneficii nomen tanti Q.
ut si non . majorem , Dum omnimatis lem cum deposito requirere dili. Matiam videtptur. Tertullianus Adver. 4 Hermogenem: res tribus modis rei
m. id est, doquvio, pricario, vi, do minio non suppeteou.. .In conuinibus qui dolum, & culpam recipere dicum tur doli appellatione continentur etiamura culpa, di appellatione culpae; cul. Ει lavis. e. S., , rei vindi ses . . A Pro sos. cap. Io.'emiuia. Cur autem mand ti , commodati,
A Uc Tox est Seneca de Benafieliici A libro quinto, multa legem nom, bere neς actionem , eaque omnia kicto constare solenit. Nam 'quae nullo.
Me. definita sunt, ea ex solo Pristraria arbitrio pro rius dependebant', sine aliquo iuris civilis subfdio; siquidem
Praetor vietur legis vox dicebatur, cap. 8
de Iussit. , & iure. Nilnirum tam ad ea, ouae legibus . ci re tr dita, fuerant
107쪽
Iegibus videbantur supplenda. Idque cap. I 7. mandati, eas cnlud est quod scripsit idem Seneca, is de action. empti. Eoque nomine ex
plurima ex iis qua legem non babem facto constabat,& judicis ossicio relin-'κee actionem, vita humanae eon Detuo quebatur , c. I R. de ad . empti qui .em tige omni valentiorem oditum dino judex non praescripta quadam taxatiora. Proinde qine nullis legibus erant ne, sed addita ejusmoA clausulii s definita, ex Praetoris iurisdictione sub- lebat dari: QUANTI EA REs ERIT, Rantiam eapere, di quae ex iure ei vili TANTI CONDEΜNATI Fl AT ,eap.68..constabunt , legitimam babere causam 3c 7 I. de rei vendi c. cap. 3., 3c ID dicebantur. Si quaeramus an quis sit rem rat. hab. cap. 17ρ. de verb. sign. libertus, an servus, solam tractamus Eoque etiam referri possime haec iaia ficti quaestionem: quaerimus rei m in Si verba apud Valerium Probum et effectu, an servus manii missus, sit. Et QUANTI EA REs ERIT, TANTAE quandoquidem haec quaestio, ex Praetoris PECU Nin IUDICIUM RECUPERA iurisdisitona substantiam capere dicatur, TORIUM DAno. Et erat quidem ejus
Praejudiciales. Instit. de action. uti. quod interest aestimatio orim adeo invique, & illud videtur etiam dici, ex certa, ut interdum datus Iudex ossicium eadem jurisdictione secti quaestiones s. implorare cogeretur boni viri, hoc est, ne aliquo iuris subsidio dependere; civis ad ejus rei quae taxanda erat easque quaestiones viva judicis quem aestimationem, admodum idonei. dia Praetor decernebat vote solere defiis que sibi visus est Labeo voluisse preniri. Sie etiam factum in pactis, Mnum virum peritum inteffigens aris in Ripulationibus ius versatur . emp. 27. chitectum, C. s8. I. locati . Nee a. de pactis. Me denique ejus alia ratione ad offcium boni alicujus quod interest aestimatio non in jure, sed viri ejus quod interest testimationem in facto cons stere dicitur. Dabar enim Papinianus etiam reiecisse, videtur,' Praetor indicem interdum expressa laxa. e. o. in fine de servis export. Et εο etione addita, interdum taxatione re- quidem usque ad Iustiniani tempora ligioni , & arbitrio dati judicis reli. De videntur in us u fuisse, siquidem icta . Addita quidem taxatione dabat hane veterem eius quod interest aestis
judicem , se res ta ada iure quodam mandi rationem omnium primus nonis' eerto eger definita tune enim se iudi- nihil visus in i nutasse Iustinianus .eem aeshrumve dabat Praetor, ret μα- statuit enim, in omnibus 1 s easbus scriberer quoad ei ius esset statuendi , qui eerram habe ν quantitatem, vet .aruemadmodum docet eleganter Festus rinam, boe quod inιεν es dupli quantia 'eum,mur Significatione libro deci- tmem minime exeedere; in aliis e muri mo octavo ; haec etiam verba' subji. qui inrerri sunt, ρον μιtit ratem νequia Hens: dieitur quae fit certae sum. rere iudises, tir Me quod --νa λώ. a. Ex quibus patet evidentissime eitur damnum, reddatur, cap. unie.
incertae summae nec dici posse taxatim de senten. quae pro eo quod interest.'nem, nec judicem arbitrumve addita Certum casum id appellat Iustinianus. taxatione dari consuevisse, id quod quod Iurisconsulti veteres certum diis in ejus quod mterest aestimatione cimi, de certi condictione disserentes. fieri consuevit ; ea 'enim aestima- Certum autem duobus modis videtur rio interia est , cap. 's. de haered.' in eo edicto 'aecipi posse eui titulu . vel δε vend. cap. s. s. eap. 26. Hi : SI UERTu M PETETUR . Uncten
108쪽
enim modo certum petitur , cum id omne quod petitur deberi certum est; altero curi certum etiam est quid deis beatur, & quantum . Et id quidem deberi eertum est, quod expens Iatione, mensae ratἰonibus, ebirograpbi exbibist ne , restium sinatorumque interessona deberi prebat adversarius, ut est apud
Gellium libro decimo quarto capite secundo. Quibus etiam addi potest obligatio quae nominibus fieri dicebatur, de qua Variorum libro tertio, capite primo accurate disseruimus. Est,& illud certum cujus species vel quam litas qualis quantaque sit ostendu
di solent, capite 92. de Teg. jur. cap. 72. de evict. cap. I. I. de edem cap. s. sub fi . de auct. & cons tui. Ex qua sermula si lex conventionismon servaretur, ita se solet diei, ut
ejus tenorem, tanquam certum, &definitum argumentum judex sequeretur. Qui enim suum agnoscit chir graphum, utique,& illud quod chir grapho continetur inficiari nequit ; ae proinde actor eκ chirographo rei jus dici postulans certum petit, eoque u mine, certi quoque condictione uti potest, etiam si causa contractus legi. ima sit, ut puta ex empto, locato,
stipulatu , & sic deinceps. Si igitur
fundum a te emerim Tusculanum, &tu intra spacium anni promi seris solum re, atque id chirographo quodam expresseris , anno finito, duplex mihi tecum experiundi pater via; aut enim
ex empto , aut certi condiatone te. cum agere possum. Ex empto quidem contractus ratione. certi vero condi. ctione non contractus, sed solius chirographi habito respestu. Idque illud est quod. Ulpianus ait , πνιi eoudia
Bionem compsιere ex omni causa , ex
emni obligatione ex qua certum peis
ιiιον , c. 9. Si cer. pet. Hoc est . ex qua id petitur , quod aut exispensi latione, aut mentae rationibus, aut chirographi exhibitione , aut teis stium fgnatorumque intercessione, aut etiam stipulationis instrumento pro intur deberi. Eoque arbitror Quintilianum respexisse, eum se Institution uni libro quarto, capite secundo scriberet
Saris est dixisse eertam creditam peta n am ροιο ex stipulatione ' legatum peto ex testamento. Moris etiam erat ut omnis pecunia certis nominibus aut
incertis mutua dareturia Certis quidem nominibus , per chirographum I in te iis vero per syngrapham. Auctor est enim Asconius Pedianus banc inteo chirograptam , isngrapham veteres disseremiam constituisse , tit in ebirogra Dis ea taurum quae gessa essent scribe
minum voluntate Ieribi Iolerent. more institutoque Graeeoνum . Haec Asconius evidenter demonstrans ex certis nomianibus chirographum , & ex incertishngrapham olim eonstitisse- Unde etiam satis intelligi potest de syngrapha Ulpianum sensisse, cum scriberet:
Macedonem quendam ineertis nominibus peeunἰam eredidisse cap. I.de Senatulcons.
Macedon. Quemadmodum, & de chirographo tune etiam visus est Horatius sensisse, eum sie ad Augustum scriberet. --ει selemna reclusamus domo vigilare, clientἰ prome-νο iura,
Cautos nominibus tartis expendero
De eo enim agit Horatius, qui ace pio chirographo pecuniam dare mutuam solet . Et quia moribMs insilui δε- Graecomm syngraphas Asconius acce-
109쪽
ptas refert. hinc etiam mihi videor quodammodo intelligere , quid apud Ausqnium sit Graeca fide mutuari, qui se Ρaulino suo seribit.
Mercatur rem quoquo foro venalium, Muttiatur ad Graecam fidem .
Ad syngraphas enim nisi . vehementis salior ) hoe in loco Graeeam fdem resert Ausonius. Et haec quidem cum ita se habeant, nune satis intelligi
certos , eas intellexisse Iustinianum eo tractuum conventionumque species, quae, & certum debitum, & non dubiam debiti quantitatem qualitateminue certis nominibus instrumento quo-am expressam continerent. Nec aliud Per incertos eastis videri eundem Iustianianum intelligi voluisse, quam eas conventiones quarum nomine quid,&quantum deberetur, prorsus incertum
XXV. POMPONIUS LIB. XI. AD SABINUM.
Plus eatillinis in re es tuam in persona.
uo. reis au planoribus Disam dare aliqua peνfequenda, ressi tuenda , .u praefanda liniumento qωodam securitas vi repromissa , e. 2I. de rei vendita Quo sensu plus cautionis in re esse, quam in persona scripsit hac regula Pomponius. Non enim ea est Pomoponii sententia , ut velit dicere iis rectius, & tutius cautum esse qui pignoribus, quam qui sponsoribus aeceis piis securi sunt ut putant interpretes, sed ea potius, ut hi quibus de re ipsa
praestanda cavetur, plus in ea re cauistionis habere dicantur, quam illi habent in persona quibus de pretio rei exolvendo personaliter cautum est.
Veluti si rei commodatae nomine actinnsit, & commodati, ideo commodatarium damnari per judicem contigerit,
quod res commodata non appareat,aIiter commodatarius ei qui commoda.vit , rei commodatae, quae deperdita est nomine satisfacturus non est, quam si commodator cautionem praesti terit,
non quidem de rei pretio, se de ipsa
re commodata aliquando reperta ipsi commodatario praestanda . plus enim cautionis in tua re est , quam in per-βηa , hoc est, quam in exolutione pretii, quae exolutio personalis est. Et Ita quidem Pomponius scribit librci ad Sabinum undecimo, quemadmodum indicat epigraphe capitis decimi tertii , commodati praesertim cum inscriptione hujus regulae conjuncta .
XXVI. ULPIANUS LIB. XXX. AD SABINUM.
DE societate scripsit Ulpianus ad
Sabinum libro trigesimo ejusque contractus ratione quaedam in eodem libro de erciscunda familia, & cominmuni dividundo in medium attulit , c. 43. famil. ercisc. cap. 3. cap. 2I. coinmun. divId. In tractatu similiae erciscundae obtinuit haeredem absente .cohaerede partem suam posse alienare, cap. 44. 2. sam. ercis c. cap. 28. de haeredit. vel af . qend. Ejusque definiti nis eum ab Ulpiano ratio peteretur, vi detur ille respondisse, haeredem posse vel invito cohaerede partem suam alienare, ergo multo magis ignorante, &absente eodem cohaerede. Qui enim potest invitis alienare multo magis,&ignorantibus, & obsentibus potest. Ex
110쪽
quo illud etiam essici videtur, ut qui . bus invitis non licet alienare, utique rec ignorantibus iis, aut ablentibus liceat. Qua sola de causa scri sit etiam eodem illo ad Sabinum libro trigesi-rno Ulpianus, pupillum po7 θοηemqnatenus quidem fasti es, sine rurisis
auctoritate amittere posse ς quatenus. --ro iuris non utique, capite 29. de a
quiri possess. Non enim potest aliquid juris in alium pupillus transferre imvitis tutoribus, ergo multo minus iis aut ignorantibus aut absentibus potest,& huic quidem regulae locum extra alienationis causam non semper fuisse expresse demonstrat eodem libro Ulpi
nus . Invitis enim eobaeredibus viavni m fiantiliae erescundae a=bitrum Pet re posse ait , non tamen ignorantibu
ἐis aut absentibus, sed praesensibus, d. cap. 43. fami l. ercisc. Ideo petere absentibus aut ignorantibus cohaerediis bus arbitrum haeres non potest , quia eonsensu ιirigantium solent arbitri judia arsque dari, ut auctor est Cicero pro Cluentio Avito. Moris enim erat , ut is qui nominatim judicem aut aribitrum petebat, an terrogaret adversa. rium suum praesentem, an huiusmodi judice arbitrove contentve esset, ianon potius alium posceret quemadmodum ex Festo demonstravimus Pr
etribunalium libro singulari cap. I L. . Et sic quidem quamvis consequi recte. Videatur, ut quibus invitis licet alle.. nare, liceat etiam ignorantibus . &absentibus iis, non tamen consequi aliqua ratione potest , quibus invitis arbitrer peti potest iis absentibus, aut ignorantibus peti etiam arbitrum pos. se. E iusque argumenti ratione videtur quoque ad Sabinum libro 3 o. Ulpia. nus interpretari voluisse, quinam a
sentes dicerentur. Ait enim sui extra continentia vι bis est, eum abesse ; Gete-νtim usque ad continentia, non abessem aerι. c. a 3. de verb. sign.
XXVIL POMPONIUS LIB. XL AD SABINUM.
Nee ex Praetoris . nee ex solemni iure priυatorum con Uentione qu equam imo mutandum es ' qaeamvis obligati asemeausae pactione passint immutaνi , o ipso iure , m per pacti eonυenti exisceptionem . Quia actionum modus veι Iege vet per Praetorem introductus , pr atorem pactionibus nou infirma ιων , n si tune etim inebsatur.actis
CONVENTio generἰς nomen est , non 'ecieἰ, cap. I. r. de paELPactum sive pactio interdum idem est
quod conventio , interdum . conve etione tanquam species a suo genere sejungitur ac separatur . Decemviri . oratores,&Grammatici inter convenistionem, & pactum nullam statuunt disserentiam ς Iurisconsulti , di Praetores. hi de pactis edicentes , illi edictum
interpretantes se ab aliis conventioni. bus distinguunt pactum, ut omneS con. ventiones ex nudo iacto constantes , ad earum conventionum differentiam . quae jure civili certis modis certoque 'numero sunt introductae, appellaverint pacta conventa, cap. 27. h. 2. de pactis interim non ignorantes alio sensu acincipiendum esse pacti pactionisque: vocabulum cum de legitimis agitur conis ventionibus . Et se quidem satis in. telligimus qua ratione eanυentionem leagitimam pactum esse, actionemque ex e pacto παμ οῦ & rursus in pactis aeudum versari factum' ae proinde ex iis acti nem non dari scripserit unus idemque Paulus, cap. 6.,& 7. circa princ. c. I T. a. de pact. Alio enim sensia tune . pactum accipit Paulus , cum ait ex