장음표시 사용
51쪽
Ius , heparque, M aliae gignendi, ac immutandis humoribus, inseruientates partes, ad cal idum, siccumque, una tunc Vergant omnes, Ut propterea generationi bilis cuiusque commode serviant i veluti in habitu graci-Ii , ac macro, & per aetate consistentiae, ut plurimu , Obleniamus. Ad hec si ex prae incipientibus caussis, quoquo pacto frigus tinnaoderatu, cum ha-xniditate iunctiam, obseruatu fuerit. sane tunc pituitam vigere, quae ex se frigidus, humidus, Zc crastus est succus, veri mimile iudicabimus i Et quidem magis, si ventriculus, dc hepar, dissipato calore, ad frigidum vergant, ut in senibus, vel calidum salte oppretatim habeant, ut nec ideo suo sussicienter incubant muneri, sed cruditatibus faueant, ut in pueris, in quibus magnus semper est cruditatum aceruus . Qimit si denati causae prae- incipientes vim exsiccandi, de incrassandi non leuem habentes, morbum aliquado praecesserint, una cum caloris, Zc frigoris inaequalitate, per qua crassiores evadunt humores, ut tande qhias finx sanguinis, S sedimentu, ad nutritione ineptum, maiori ex parte fiant; tunc rationabiliter melancholicum succu abundare credendum est : praesertim si ventriculi frigiditas, & hepatis caliditas, vel alia qua uis talis partium diuertarii naturaliuintemperata inaequalitas, ut in habitu arido, & glabro, &per declinantem aetatem, praelio fuerit 3 etenim hac ratione, qui nam humor, uniuersim, in quovis morbo, antecedentis, vel coniunctae causti rationem habeat, ex praeincipientibus causis agnoscitur . Qui insuper vel simplex, vel alteri mixtus coligetur ex coniecturis , tam a causa, qua ab e steliis pocomplicatione deductis . Caeterum eiusdem humoris peccatu, nonquidquamitas, vel qualitas sit , quando extrinsecus illud ipsis sensibus neutiquam pateat, ab eodem etiam fonte deducetur ; quoniam quantitas exirequenti causarum earunde praeincipientium occursu, vel opere, ducit originem ι qualitas autem ex earum agentiu specie . ac agendi forma, satis aperte decern itur a Nam ut ex agentis robore, estectus magnitudo dependet; ex agentis autem specie, certus, determini natusque effectus prae stoesti ita ex prae incipientis cauta occirrsu,& opere, excedens humoris copia iudicariir,&ex eiusde cauta specie, qualitatis error euidens est. Et de morbi, ac simplomatis, caussarumque eorum notitia, sat dictum. Iam sede assecta perquiramus . Non enim nosce sitficit, qualis moibus, quale simploma ,& qualis demu caussa si, ut apposith medicinam faciamus, sed praeterea omnium sede veram agnoscere necesse est . Ea autem quoties ita sua praesentia pateat, ut neutiquam altera egeat mentis indagine, rem certe desiderata adesse censendu est. Quoties autem ipsa lateat,
Occultaque sit, ut sensus effugiens minime se se det in conspectum, illico suorum signorum sontes retendi sunt, ex quibus illa compareat. Quae itaque pars qiraeritur, sit illa, quae morbo assecta sit, utique ad hanc inter
alias decernendam, effectuum aegritudinis, seu morbi, tunc pridem eam occupantis, obseruatio procuranda est . Simi quidem essectus ijdem, per quos etiam morbus ipse colligitur, qui attamen duoru generum sunt, cavet ex morbo simpliciter fiant, adeo quod morbia consequantur, ubicumque ille reperiatur, vel ex morbo solum proueniant, quatenus tale, nec aliam ille corporis parte occupat, ideoque omnes licet ad morbi speciem, siue naturam aMoscendam plurimu faciant; ad affectam nihilominus partem percipiendam, hi praesertim faciunt maxime, qui morbii determinatam parte Occiarantem consequuntur . Vt accurate igitur ex morbi essectis , partem affect I agnoscamus, eorum omnium esse um potius, qua aliorum habenda ratio est, qui speciatim morbum, hic, & nunc, aegram partem
52쪽
partem assicientem consequuntu ; Ηi vero proprie qui sint, de qualis, quamqua ad unum partis usum illi petineant, attamen ob simima eo. rum varietate, non nisi diu exercitatis in arte sunt conspicui, quippE non nisi longa obseruatione, acrique iuditio, omnibus ad sua deductis, de
expensis, de lede morbi, ex his, tuto decernatur . Interea tamen ne te
mere , ex solis effectis, de eade sede iuditium proferatur, ulterius quae ex caussis morbum ciscientibus de formali enim dictum est , quado de morbo, lubiectiva aute est, quae quaeritur de eade sede haberi notitia potest.
iam est prosequenda a Et quamuis caussae morbum efficientes, tam remotae, prae incipientes ve, quam proximae, Variae sint, amue multiplices, ex hisque aliquae per se,&peraecidens aliae morbum emciant, ut dictu est, ideoque, quae, intermultas, praesentem morbum causent, & quatenus caussent; conlpectas habere dissici limum sit, ut conlequenter , neque
facile ex causis eisdem, affectae sedis notitiam assequi possibile videatura nihilominus tamen post caussas ipsas uniuersim designatas, Sc quomodocunque examinatas, confusa saltem apraehensio quaedam partis nobis co- ceditur, ea ratione duntaxat, qua caussae sibi inuicem ordine consequentes, sua demit vi, unam, vel alteram nostri corporis parte, prae aliis, inficere aptae natae sunt, perindeque iam infecta ostendunt; Vnde cum prae- incipientes caussae nos multifariam laedant, ut multifariam idcirco caussas proximas morborum proprias, intermediis excitatis, inducant, cons quenter obteruata caussarum morbi inter caussandum serie, quatenus saltem in partem determinatam conducit, catenus talem parte morbi sedem
existere planum sit. Sed confusa admodum est etiam haec partis affectae notitia, per morbi caussas efficietes adepta ι Atqui qualis qualis ipsi fuerit , profecto alteri per effectus iam habitae superueniens, insimul meli rem, euidentioremque, quam alias foret, eiusdem sedis afflictae cognitione parit . Qiwniam vero saepe contingit, non unam solum, sed simul, ac semel, plures assici partes, quibus dc interdum non unus morbus, ill que simplex, sed mavis mixtus, inest, ut sane tunc difficilius sedis affectaeiuditium videatur; attamen singulis pressius suo loco positis, & ad sua deductis, minor omnino dissicultas euadet; Etenim tunc signorum omnium nos in aliquam partis affectae suspicione adducentium conditione singillatim expensa, perconctandum ulterius est, non & haec simul omnia ad unius stilum determinatae partis significationem concurrant, eodeque pertineant, ut neque ex his ullum quoqua deflectat: runc enim vect exisplorata, compertaque erit sedes affecta . Sin veto illa inter se dissident, discordantia vh sunt, nec unius eiusdem affectae sedis significationem obtinent , aut certe in alterius partis inuestigationem diuertendit, dum quaedam depraehendatur, quae certis signoru testimoniis affecta confirmetur taut mavis de morbi permixtiono dubitandu est; & si ubi adhuc ille mixtus appareat , Pluralitate quoque partium adesse possibile siti atque tunc res ut clarior nat, signorum morbu indicantium conditionibus omnibus exacth examinatis , quot quot ex his in unius' partis significationem concurrunt , seorsum constituenda, referendaque sunt Hac siquidem ratione, vel morbum, vel sedem eius multiplicata esse constabit . quamqua si affectae sedes vicinae existant. & in commune quanda functionem conspirent, ruta pleraque illarum inditia communia sint, dilucide id explicare artauum,&operosum est; non vero cum affectae sedes dissitae sint , quoniasigna prorsus disparia, eodemque pertinentia mi 'ime habeant, proptereaque secretio multo expeditior, atque facilior extat. Et haec viae itin. notitiam
53쪽
notitia partis morbo asse deueniendi, quatenus uniuersim a nobis ilichaberi possit. Caeterum si partem aliquo amictam simplomate quis in ignorare putet, quippe quod illam sensu non percipiat; equide vel ipso-met recognito si promate, cit illud unius determinatae actionis desse M. sit, necessaria conlequentia, parte ipsam actioni inseruiente, lubindequo simplomati substratam agnoscet. Ad haec Hro sedem propria caulae aperis tam habere omnino opus est; inde quoniam qua arta Optata remedia adoministranda sint, clarius Pate t; Saepe namque fit, ut quamuis alicubi partium, morbus, aut simploma adsit, alibi tamen qua ibi, efficiens mus. sa, locum,& sedem habeat 3 QMppe morbi, simplomataque, vel perbe, primoque fiant, atque tunc coniuncta causa amicis parti vςre inhaeret ιvel item per ccidens, & secundo, siue per consensum; quo sane casu, unius partis vitio, pars alter languet, & alii, quam ubi morbus est, vere ipsa causta residet. caussam dico coniunctam, quonia antecedens . alibi, ut plurima, quam in parte morbo afficta, sedem habere ibi et, v luti propriae coniecturς monstrant; indς autem vel forsam ob situm prooprium , parti amictae se se iacile communicant, quia puta ut ad comunic dum se se illa valde prompta est, ita ad recipiendum altera valde disposita
existit veluti certe contingit si quae amicta pars est, ea conditione donetur, qua obsabi inditum munus, aliis omnino compati, siue illis obesse apta nata est ι Aut mavis, quonia illi, cum eade parte, talis, atque tan tus consensus inest, dc symathia, quod vix ea male se habenti, ipsa con sentiens bene se habeat 3 Quapropter quatenus morbus per consensum
ex causa proueniat, nec ne, ut ex arte mcdicina paretur, accurate indaga- .hitut i Quod fit, si conditione partis laesae certo experimento perspecta, ne porro ea ex illis fortasse fuerit , quae morbis per consensum frequenter assiciuntur, aut non ἰ mox morbi exordia rememorentur, ea ne at ibi fortasse contigerint, qua Vbi sese tunc morbus ostendit; quoniam tune PM.tius consensus, quam λllys suspicandus est; praesertim si morbi s,uities vel breui temporis spatio in parte eade, tum minor. tu maior, simili pendtempore, appareat, nec constantiam, certam caussae praesentiam indican. tem, ostendat; Quoniam tunc morbus, cum sit per consensum, mite. scit, augeturque, dum crescit, minuiturque sona es, ex primario abiecta pute influxus, veluti contra, si per essentiam sit, aut longiori saltem consensu talis euadat, Ob veram causae prae- sentiam, firme, &constanter partem assicit. Atque ge signis medicis demonstrativis, quae uniuersim dicenda erant, habeant nunc
sinem, iam ad prognostica si-gm ς plicanda descen damus νDisilia by Coosla
54쪽
Euentus morborum, affectuum. ue praeternaturalium Comporis humani. Ρ ARS SECUNDA:
A VID IN MORBIS PRAESAGIENDUM SIT.
quod comparatis natura, . artis viribus, cum mom
bi, si romatisque seviris , praesegium tu to, recteque fat.
ANH intermedendum, pluribus ex caussis, Medicum prouidentia uti, optimum, & necessaria est, vel ex eo quidem, quod homines singula ex Medica arte praecognita adamussim euenisse prosticientes, & Μedicos, diuinam quasi artem pro- mentes , unici suspiciant, admirenturque, & eis subinde, ut sibi plurimum profuturis, litrentius pareant, audentiusque se se, belle de sanit te sperantes , eorum curationi committanti Siquidepraeter aegrorum obtemperantia, eorundem quoque fidem, Ec spem, ad futuram salutem adipiscendam, maximum quid sacere planum sit. Sed vel ex eo praecaeteris, quod Medicus prouidentia ductus, postquam praesentis morbi naturam, laborantis constitutione optime nouerit, longε multum anth, iminentibus malis omnibus, remediis rite paratis, commodE obuiam ire valeat; adeo ut ne i ta interdum eueniant, omnino Prohibeat, Eceorum quoque saeuitiem, magnitudinevh, aliquando forte futuram, arceat facilε, & intercipiat; ut ad summu. periculis morborum singulis, perinde ac peritus nauta in futura tempest te, re Di ili tici by Os
55쪽
te, rectaei prospiciat: atquet hac potissmum dirit e, Alutitium desideratae summopere consulat, suique demum, Martis dignitate iust E conseruet, cum ratione eade, malis morborum euentibus praemo stratis, impudentum consilium evitet, quod nec porro dςploratos, spe certas lutis , magno&sui, &i remediorum dede re, curare aggredia, mari que tandi praeserpandos, omni spe sublata, relinquat, quod non sire lirtis infamia heret. Ergo res cum ita sit, post absolutum de communi mprborum notitia assequenda sermonem , iam qua r*tione, Marte . peritis Medicis liceat, in omni morborum genere , euentura praescire, ut propositum consitum persoluamus, deinceps exponamus est opus Uni. uersim itaque ipsam praedicendi methodum traditurii quodnam merito in moin is furiarum praenoscendum sit, primo omnium venit examinandu . Atque illud praecaeteris, an nς qui praesens morbus adpst , aliquando sit terminaturus; Etenim saepe morbus terminum npllum habet, ut qui nec per se occidit, nec sanatur unquam, sed pene toto vitae cursu homina comitatur ad mortem usque ; de quo utiquc lolum scire sat est , an semper eundem poenitus, quem iam accepit, i eruabit essendi tenorem, , et mutescet potius, augescet ve ,& in deterius aegrum perducet . Q d si eius generis morbus iuerit, quod finem aliquando habere consueuit, omnino exitus, pro posse, praenoscendus est ἰ an porro saliis expectanda sit, vel uis mota necessario metuenda, quippe tunc nisi morbi finis conster. quid agendum , non nisi imPrudenter , decernatur; Nam si letalis sxitus immineat, vel remedia nulla conueniunt, vel a generosis saltem abstinendum est, ne forte quoniam tunc nil, vel minimum prooeme potuerint , apud vulgares ita luam autorii xem, cum Medico, perdant, ut alijs postea, quos iuuare nata sunt, praesidio esse nequeant; Sed ubi morbus salutaris futurus iam hab lux, qui atramen post naturae ben3ficium, artia adhuc opem exeostulethe eius desectu, insperatus exstiaris exitus praesto sit, iure, obseruatis narii rae modis, postulata remedia ex arte parentur. Atqui praeterea quidquid horum in praesepti malo expectetur, ultra tempus illius praenoscpndum elis inandoquidem Medico aegrum moriturum praesagiri sat non videatur, ni deinceps quo tempore , breui ne, an logo, letalis exitus fuerit venturus, insinuetu Ita quoniam aegro opportunis adhibitis resectionibus, vitae prorogationi plurimu opituletur; astantibu aytem maxime, noti muco sui, artis honore, vel ipsa praesa.
si j veritate, satisfiat. Quod si contra, certa salutis inditia praemonstrentur, ne m in errore veriptur Medicus, ut se naturae ministrum non asppia ςat, sed quae potius naturae partes essent, aliquando ita praeripiat, vili pacto illam a suis inpncribus distrahat, impediat vh, & desideratam morbi solutionem perturbet,mehercle. quo tempore morbi solutio expectan da sit, omni conatu perquiret . Verum enim vero, quicunque, &qua.docunque futurus sit ipla morbi exitus, ex quo profecto ille nondum sit. sed expectetur, ideoque minime praesens sit, sed omnino futurus existat, fit. vi sub sensum caderς non possit, cui scilicet vel sola praesentia, semetipstim, quoad lenti ripptest, patefaciat; Attamen cum necessario praenoscatur, consequens est, ut mente compraehendatur, ut inquam ex prae
sentibus iam tandem perceptis notion ibus, de illo, quod queritiar, & nodum perceptum est, qpadam veluti earundem notionum necessaria conia nexione , percipiatur Caeterum de re latenti, ex causis, effectis, ac curato menti S intuitu, coniecturam facere, omnium consensu datum est tutiod ex esse cui caussa solligatur, de es caussis effectus; ut enim altei um,
56쪽
ad alterum resertur, ita alterum ab altero demonstratur; ex ipsis ickirco expectati exitus caustis, S effectis, ipsum me texitu pervestigabimus; quia vel exitus ficta , quorum ipse causta est, illia p.i tela cient, vel exitus caussae, unde ille proccisit, eundem ostende iri ; Aut suturi igitur exitus facta, aut eiusdein caussae, nobis praesagium expotentibus meditandae sunt a Sed cum rei futurae cflectus nonda sint, ut nec ipsa futura res est, nequentPropterea nobis notitiae quidpiam suppeditare, cum magis illi Obicuri, α abdit i censeantur, quam futura res ipsi, cuius sunt effectus . Sequitur ideo ut ex caussis duntaxat inditia futurorum depromantur, utque ex cliisdem exitu S aegrotantium, vel morbi, pervcstige uir ; Ex caussis puta eni- Cientibus , quibus cxitus ipse reconditus est, non secus atque in seminibusvis rerum, ex his generandarum continetur 3 Ex his attamen, Vt praesentes fiant, actuque agunt, de exitu morbi coniecturam facere licet; cuhac ratione duntaxat, ipsius exitus verae caussae sint, ipsumque tale, nec Prorsu S alium, ut puta iam inceptum, futurum esse ostendant . Nam Vt ex inchoato herbarum exortu, futura segetum faecunditas facile praeco-Snoscitur, ita ipse futurus morbi exitus , ex actu efficientibus causis, facile auguratur . Atqui estistentes caussae hae, ex quibus exitus ipse prouenit, praecipuae sunt, naturae robur, una cum eo, quod illi praestari potest artis auxilium; Et morbi l aeuities, una cum eiusdena caussarum, simplΟ- .matumque malitia . Haec quippe inuicem actu, spectantibus nobis, bellum conficiant : Quod morbus ille sit, qui nos perdere contendit, in aduersum vero illi natura resurgat,& pro salute cum morbo luctetur; attamen nε ipsa sortasse aliquando succumbat, adiutrix ars medica opem fert veluti contra, morbi saeuitiis, ex causanim, simplomatumque rernitio crescit ; adeo ut, quemadmodum gymnastes cum luctantes intuetur, ex impetu, ac vi utriusque, discerni triusvis sit sutura victoria: ita Medicus, cum in egrotante, pugnantes inter se, naturam, artemque, cuianorbo, ac simplomatibus, cernat praeuidet comodE, ne superandus sit mo bus a natura , an haec ab illo; S non ita paria sint omnia, ut nec naturam morbus, nec morbum natura vincere possit l Nam si morbus ita magnus existat, ut nec illi, pro viribus, natura aduersetur, parum praeterea, aut nihil, ais ipsa possit. vigentibus adhuc simplomatibus, cum causae malitia, necussario mors inde succedet; Contra, si morbus lenis, minimusquo fuerit, tum ex se , tum ratione causae, atque sinaptomatum, qui vel apsis ' naturae agentis robore, una cum artis ope, sit dissipaturus, integram omnino tunc licebit sanitatem expectare ; Atqui paribus omnibus existen- tibiis, in eodem fere itani hominem permanere, quoad alterutrum Vincat , 5 ex hoc vel in melius, vel ita ecterius permutetur, credendum erit. Quamobrem morbum cum caussis, ac simplomatibus, exacte perpendere, malitiamque propriam examinare opus est; At ulterius, naturae insistentis robur, acri indaginc, expendere operae pretium est i Et si adhuc adiuuantis artis Vis, siue potestas summopere obseruanda videatur; cum ex his inuicem comparatis, ut dictum est , futuri boni, mali ve exitus praefa-gium pateat. Quamquam sane ut res ex voto succedat, comparatio sem. Per inter praesentia, atque futura , habenda est; quippe non ex praesentibus sbium inuicem collatis, iuditium de exitu certum sit concessum, qua-.do plerunque praesentia salubritati non Apugnent, attamen repugnent. quae futura ι Futurorum ergo , atque praesentium catenus Comparatio fari cienda, quatenus haec qtiamuis leuia sunt; deinceps tame grauia simi ella. sura, vel contra; adeo quod exitus, o salubris.& laetatis ex vemuris ex-
57쪽
pectari facith queat. Futurorum autem quoniam coniectura praesens est
nulla, saltem ideo mos, qui modum agendi caussarum insequitur, qui inaquam virium resistentiam, dc morbi instilentiam comitatur, ille dilige-ter , quatenus prςlentem offert se se perpendendus est. Alius enim mos morborum, causarum, simplomatuque perdis olutionem assii gentium,Scalius opprimentium est i Et rursum alius mos est virium, & auxiliorum- aduersus afficientia hςc, quando validior ex ipsis fauor accesterit, quam
quando debiliori Qtia propter examinata rerum praeternaturalium omnium at scientium , in sillantiumque , t aeuitie, quae pretes ens sit; S ea postmodum cum artis ingeniis viribulque resistentibus, Ec conseruantibus, quae itidem praesentes extiterint, comparata ; Demum vero piae lentibus omnibus ad coniecta futura collatis, obseruato more ipsis omnium, hoc est possibili, & alias constanter eorundem obseruata consuetudine ; tu intius, ac certius de exitu ruditium Proseretur . Et tarditatis quoque, vel celeritatis eiusdem exitus, euidens etiam notitia habebitur, polica quam pro morbi, ac virium magnitudine quatenuS ea tamen magis, minus veimpetu urgeat j quaevis temporis dii erentia , celeritatis nempe, vel tarditatis , ad utrumuiS, elucet cit; puta si virium rohur, morbo comparatum,
debile , languidumque fuerit, morbus autem magnus sit, a quo perinde natura plurimum irritetur, amigaturque, utique non letalis 1blii exitus continget, verum ultro quam celerrime. At si fortasse morbii s mitior sit, viribus scilicet minus infestus, a quo illae nihilominus afflictae tandem depresthrae sint; Sane exitus, qui letalis , necessario diuturnior erit : Contra , viribus exilientibus robustis , atqui etiam morbo potenti, a quo illae potenter irritentur, ut non tamen superathiri sint, velit, nolit, exitus, qui salubris futurus est, cito expectabitur . Sed morbo existente mediocri , mediocriterque molesto, semper ardo salus adueniet: nisi fortasse paruus adeo morbus sit, quod breui viribus validis superari queat. Sed cum omnia haec non nisi lumma adhibita diligentia, & acri admodum ingenio , poli longum rerum usum , a nobis assequi possint, ob id qui recte , ac tuto praesagire percupiet, inditia primum omnia rei quaesitae propria,
eidemque constanter inhaerentia, iuxta communia signorum pracepta, in unum diligenter colliget, mox vero collecto, quantum ad significandum roboris habeant, exacte perpendet; ut demum singulis ita collectis, aptenue perpensis. 5c ad se inuicem comparatis, pro vincenti testimoniorum fgnificatu, tutum, Δί rectum de euentu iuditium ferre opportuno tempore valeat. Etenim siue ex morbi insistentiae vi, ac potes late, una cum causis. & sim promatibus : siue ex re silentis naturae robore, una cum artis medicae adminiculis, testimonia significationis colligantur, illa scmper plura bona ,& mala, & mediocria esse possunt, atque demum per gradus, a summo tam bonitatis, quam malitici, ad ultimum usque, intersignandum se habent ; Et porio triplici potissimum Ordine designata,
quia vel primo, numeri pluralitate valent, ruta quod alijs nunt ero sint maiora a Vel secundo, propria qualitate, conditioneque possunt, qua vi super alia magis, aut minus excellunt, ita super alia magis, aut minus significanti Et denique tertio , propria magnitudine , unde illa , quaecu-que fuerint, maiora, validiorami e caeteris aestimantur . Numerus facile colligi potest , cum ea omnia in unum colligere nminime sit difficile, quae vel morbi, simplomatisque insistentis vim , vel naturae, M artis resistentis robur ostendunt. insuper ne haec plura sint, quam illa, inrueri sit com modum . Qualitas satis etiam patet, si reprauentatae rei dignitas, atque praestan-
58쪽
praestantia, accirrate animaduertatur, hoc est, si res, cuius ponderatur qualitas, magis, minus ve, naturae, vel morbo tauens extiterit; ira enim signum ex re huiusmodi sumptiim, qualitate idni per, magis, vel minuSCaetςra antecellit . Magnitudo autem est conlpicua, si uniuscuiusuis signi significatio, cum significatione eiusde generis comparetur in eodem- amet ingroto, namque tunc, ut maior, minorque apparet discessus a recto, ita etiam magnitudo significandi certa colligitur . Quare ipsis quibuictique signis, tam virium, & artis robur, quam morbi, simplomatumque saeuitiem indicantibus, ordine isto, collectis, diligenterque examinatis, rurule omnium ad inuicem comparatio facienda restat, ex qua iure testimonia decernantur ad iudicandum 'donea ; Quippe si unum, vel alteria, quaecunque signa portendant, illudque concordia communi denuntient, praeditio euidens omnino reddetur 3 Sin vero contra , videndu quae plura , quaeque tum quantitate, tum quantitate fortiora sint i Si quidealiqua alijs quomodocunque sortiora, pluraque fuerint, de re ipsa, per ea, indicata, tuto credendum ἔ Contra vero si alia numero, S: viribus vincant; Quod si saltem numerus par sorte reperiatur, utique quae potiorem, maiorem ue vim habent, praeditionem indicant i Quod si aequalis solum signorum vi S fuerit, maior numerus certa futuri praebet inditia : At si alia aliis permiXta, Vt,&numero paria videantur, exercitato utique in artis operibus viro opus est, qui ea saepe numero sit contemplatus, quique a- 'tentes adhuc quodammodo vincentis vires, & quid in singulis morbis prevaleat, diutina obseriratione, prae nouerit. Caeterum quoniam, ut plurimum, euenit, quod dictis licet examinatis, comparatisque ad inuicem omnibus, nec statim attamen quod praeualet, quodque inde sutum censendum est, nobis certo eluceat, vel ex quo varius aegrotantis est progressus, quo tum morbus, cum simplomatibus, tum ipsa natura, cum asete , sese multifariam explicant, vivariE consequenter virorumque validi taes, vel imbecilitas inde pateat, ac varium timiliter virium,& morbi
Certamen, eode progressu toto se se spectabile reddat, quod nempe inditia aliqua saepe sint, quae talia, aliave nunc, quae tamen postea nusquam ob rerum in ipso mali progressu contingentium varietate talia , aliaque esse soleant; ut contra sunt alia, quae semper eadem, quae inquam unum e aut alterum, aut mavis inter utrumque, medium , ubique docent ι Hine ideo, si modo recte praesagiendum sit, tempus ipsum morbi, quo Constatia, vel inconstantia signorum omnium obseruandorum pateat, a Medico ptirnoscendum est, illudque attendendum ι Siquidem signa quae firma, stabiliaque non sunt, a praedicendi arte excluduntur, non item quae contra se habent, haec quoniam semper nisi aegrotantis, adierius vErea cuiuslibet error interponatur) quod futurum est euidenter demonstrant, adeo quod quoties imminentis mutationis, Si varietatis suspicio nulla Vltro habeatur, quoniam ita secundum ratione confirmata omnia sint, ut neutiquam aliarisse queant, toties sine dubio ex signorum euidentium constantia, quid de aegro futurum sit, tuto, certoque pronuntiari potest. Tempus autem morbi non est aliud, quam morbi mutatio, atque pro gregiis, quo a sui frius initio, ille, ad finem usque, aegrum varie assicit. Vnde illud quadruplex esse test ; Principium nempe 3 IncrementumἰStatus; de Decrementum; Quoniam quatuor duntaxat effatu dignae, sensuque perceptae uniuersim in morbo mutationes esse possint . quarum videlicet vicissitudine, omne morbi decursum metiri necesse sit ; Incipit
59쪽
sestim attingat, ni prius increscens suam persectionem acquirat, augeri idcirco, &increscere , ad summum statum usque illia necesse est ; Statutum autem terminii morbus nactus si fucrit, perinde quod ille in sum- . mo vigore iam sit . quoniam ultro violenter in eo consistere nequit, si quidem salubris futurus sit in a summo mox vigore se se remittens, ac U- uiti defervescens , declinat, usquequo, parta aegrotanti salute , prorsus csse desinat . Itaque cum ad habendam signorum in praesagio desideratorum constantiam, tempora haec omnia morbi adamussim recognoscenda sint, profecto quatenus recognostrantur, aduertendum est . Nam diurimorbus sensui subiiciatur, omnia itidem tempora eius , vel ipso sensu dignoscuntur, ab eo quippe cernatur morbus, primum incipiens, demum augescens , postea vigens : ac dein inclinans , neque tunc vltro rationibus est opus. quibus haec patefiant. Sin vero morbuS in recondito latens , abditus sit, ita ut mente duntaxat ex signis percipi valeat . utique ex signis similem differentiam repraesentatibus, singilla quae uis illius tempora. tre morborum euidenti uin sua in elucescent . Signa autem haec, es ex causis principiisque temporum desumuntur, vel ex effectis tempora ipsa insequentibus, colligi possunt: Attamen quia, ut principiorum horti notitia habeatur, quatenus porro temporum morborum sunt principia, ex- Presta quaedam operationis eorum repraesentatio desideratur, quae Omnino In morbis obiculis haberi non potest, ob id merito ex effectis euiden- . tibus duntaxat, horum quatuor temporum notitia procuranda est . Qua re effectus cum sint, quot quot morbum consequuntur, Urique dum morbus incipit, leuiora iunt omnia, quia illa tunc quoque incipiant, adeo
quod vique quo talia ipsa durant, eousque etiam stet ipsum mali princi- Pium , quod proprie est tempus, in quo morbus quidem adest, sed eiusde
exacerbatio nullλ videtur, quod videlicet morbi pernicies seipsam nondum ostentet, necdum valde naturam ad bellum prouocet, sed impeditaram solum quodammodo reddens , ab Neribus sonsuetis aliquantulum retrahat . Ubi vero iam paulatim increscens, aegrum grauius amigat ad bellum naturam valentius excitet, tunc sine dubio morbi incrementia adest, tunc quippe effectus morbi omnes grauiores, saeuiores evadant, ex quibus omnino incrementum ipsum innotescit . Atqui dum aequalia omnia iunt, Ssibi ipsis etiam quam si nitima, ac in eodem statu rermanentia , perseuerantiaque, licet grauissima omnia sint, aegriimque grauis sime conflictantia, quia magna, quae unquam fuerit, inter morbum, Mnaturam, pugna reperiatur, tunc ideo morbi statum adesse clarum est.
Declinatio vero quae ipsius morbi remissio est, & post partam de morbo
victoriam, ad salutem etiam via est, tunc sane adest, cum mitiora fiant omnia, Caque tardius, ac segnius occurrant, cum manifesta salutis spe,& naturae levamine . Ita enim nec aliaS, quatuor ipsa tantopere celebrata morborum tempora colliguntur; &si dierum, quibus concludniatur, numerus, in vari js omnino varius sit, nec in cunctis constans esse consueuerit, sed aliquando multus ,& aliquando paucus, pro morbi longitudine, obseria etur . Haec autem morborum tempora, cum ad constantiam,
vel inconstantiam signorum dignoscendam, ut denique de re proposita praesagium certum habeatur, obseruanda sint, utique quod nam ex his idoneum sit ,& liuic Cbeundo muneri aptum, seligendum est . Etenim quamuis interdum, ipso statim morbi principio, Medicus de suturo aegri exitu coniecturam facere possit, vel ruta ex iampride cognita morbi natura , Δ causa, vcl item ex simplomatu ipsum morbum comitatiu specie,
60쪽
ualiditateque, accedentibus vltimo reliquis, particularem morbi motu . atque progressum eius, Per idem anni tempus, & regionis conditionem, indicantibus; quamuis inquam ex his futurum morbi exitum talubrem . aut letalem, breuem, aut longum, alium ve, ipso morbi occursu, satis pro voto . Medicus interdum colligat; tamen cum per morbi initia, nain turae resistentis, & morbi insistenti S, nondum pateat tirmitudo, siue con. santia, unde potissimum aegri praesagium deducatur, quia nempe tunc nondum tantiam malum videatur, quantum dem forte fortuna futurum a vigeat autem adhuc ipsa natura, quae fortasse postmodu omnino succumbet; tunc temporis ideo a praefactio prorsus abitinere prudente Medicum decet.Αt in ipso morbi incremento, cuius tractu, naturae, ac morbi potet as metiri latis commode potest, ut pote quae tunc, utriusvis maior lucrit, euidentius constet, de ipsa exitus conditione, dc de distantia itide eiu1deni euentus, licet certius coniectari; Constante M ia tunc 'ntentia ferre adhuc temerarium videatur; quando interim plura immineat, quorum vi, alius, atque alius exitus expectari omnino possit; Sicuti praesertim est morbi commutatio, pes quam ille nouam naturam adeptuS, noua similiter sui exitus conditionem ostendit; haec siquidem commutatio pi runque morbi augmento fit, quo iampride morbus cum natura pugnam adgressus, impetum multiplice pati consuescit. Igitur ad finem utque in--nenti, vel per statum ipsum, de exitus bonitate, aut malitia, retarda- . dum iuditium est; quod sine dubis tunc certitudo illius praeito habeatur, Quia inquam tunc solum, nec usquam antea, tum omnimoda morbi co ditio in apertum sese dederit, tum naturae ipsi Otellas, qualis, & quamia sit, palam apparuerit, ita ut nihil ultro adesse possit, quod iam factum iuditium perturbare aptum videatur . Vtrunque autem resipia si, hoc unum nihilominus ratum, firmumque semper in omnibus sit nempe iuditium , quamquam ex certis apertis coniecturis deduNum , caute tamen ubique illud exponendum; numquam firma, stabiliaque adeo sint omnia , quin vel morbi praesertim vehementioris varietate, vel nouo laltem
aegroti, aut allantium errore intercurandum commisso, eadem omniquaque deficere valcant.
demonstraturque ex causis , m essectis, robur earum inricari, atqui primum , quatenus ex caussis,
VM ergo ea a nobis iampridem posita sint, exquibus aegrotan- tium exitus pendet, ita ut ex illis iuxta se positis, & inuicem
comparatis, de suturo quouis morborum euentu merito praela- viri datum sit . Nempe morbus, cum simplomatibus, unde aegrotanti perpetuo insidiae moliuntur ; Praeterea insistentisnarurae virtus, roburue, cum requisitis medicae artis auxilijs, qui tu Tnquam ex arce, miro ingenio, aduersanctus morbis repugnare,