장음표시 사용
61쪽
que datum est. Haecque illa cum sint, quorum causa agris cuncta proueniunt, utique speciatim omnium deinceps oggredienda tractat. D, Mquatenus horum Vnum quodque aestimandum sit, quibusque notis tale nobis cluceat, perpendendum . A Natura vero, tanquam aqua primu , ut operis, ita meditationis , pendet occaso, serna cnim Ci cn.ur Mquantum in aegris illa praestare apta sit. ac ex quibus demum talis dis noscatur, demonstra binuis. Est porro Natura principium primum, ovo nos homines geniti, opera omnia ,& vitae praesertim exercemus; quibus scilicet non solum integra nostri constitutio viget,&instauratur verum adhuc illa mirum in modii ab Omni morboru occursu , praeseruatur, quando nobis mei in lucem prod cuntibus, ut praescriptam aptae costitutionis mediocritate contequamur , consequutamque conseruemus, perpetuo na tura haec. cx se, quasi doctore instructa, pro necessitate, singulis singula ingcniosissiTe Opportuneque ministret. At quid nam tande haec spla na tui a sit pervestigantibus, sola anima ipsa nostra Occurrit, aqua cum esse primum habeamus , merito etiam os era in nos cuncta manare verissimuerit ἔ Per anima etenim ipsi vivere vidcanvir, vel eque homines csse credamus , quod per hanc viventes munera exequamur plurima , quae mor te coniti mpti, anima nempe decedente, ne minimi quide attingamus ἔassumentum lane munem horum non corpus nostrum efficientem cauSacsse , 1 ed inesse quidpiam viventibus nobis, animam scilicet ipsam, qua demortuis praestantioreS simus , atque potentiores s Ita ut quod nobis perpetuo per vitam insidet, nec usquam deserit, sed primo nostri gubernacula tractans , partes omnes in suum quodque opus ducit, & concitat, vi simul omnium iunctionum causa censeri debeat, anima nostia sit, quς ω merito natura nuncupetur . Atque res cum ita se habeat, anima autelam dicta opera in corpore solum exerceat, s ne quo ab his illa Cmnino abstinet; corpore si quide veluti instrumento ad ea prosequenda utatur, adeo quod nisi apte illud constructum, symmetraque proportione constitutum existat, opera ipsa manca, SI multifariam deprauata in eo cernantur ; profecto mirum videri non debet, si quamqua in omnibuS eadem ex aequo anima est, in singulis tamen operationes cedem, & smiles non obscruentur , quoniam corpus animae, operumque instrIamen Innuu qua in omnibus idem, seu potius simili dispositione compactu reseritur, ut scilicet necessario ubiqtie similes proferat actiones ; Caeterum hinc cum persectiores, & meliorcs homini semper operationes adsint, cuius corpus ea sit moderatione cCnstructum , quae prae aliis, symmetrae proportioni, ad exquisite operandum magis accedat, utique sequitur Vt quandocunque id obseruari contingat, tunc itide liceat asserere naturam inco potenter, dc Valide operari ; Contra imbecilliter. & languide siros alias sit . Itaque ut melior, deterior ve corporis nostri consti tritio, validiorum , imbecilliorum ve naturae operum , radix est, dc potissima caussa, ita necessario, ex eadem constitutione, naturae vires, quasi effectus ex caussa , aestimandae sunt. Nectat autem constitutionis bonitas tam aspartes similarcs, quam ad dirum ita res, ut alibi dictum est: amant enim s-
Hai lares proportionatuni suarum qualitatum temperamentum; amat preterea dissimi larcs figuram, Δί formam propriam, propriamque magnitdclinem . insit per 3c numerum, cum simi conuenienti, atque demsi omnes simul sibi inuiccm mutuo se fauore prosequentes, in unum harmonicum concentum uniri ita desiderant, uti te nul quam iustum similarium t
peramentum, citra rectam dissimilarium consormatione, & contra. eno
62쪽
sie eertum sit. Quapropter ex omnium partium corporis symmetria,
randeque ex totius corporis constitutione, naturae operantis robur duu
dicabitur i Et si iuditium penes teperamentum similarium certius centeaatur ut puta quod bona, vel mala partiu similariu constitutio magis ad ruhur faciat, quam illa dissimilaria, quoniam haec refertur ad illam, hoc est ad mediocrem . Verum quaecunque haec sit constitutio, ea sane nos omnino sua praesentia latet, quod nepe longe a sensibus ilia distet i Non ni-' s igitur mente, variis coniecturis, ex effectis, & caussis, a concipi potest . Α caussis autem sumpto principio, illas dicimu esse, Paxςntes, Patriam, dc Educationem idi ab his quoniam primam constitutionis nostrς Originem pendere experimento compertu sit. Etenim ex robustis, vaIidisque parentibus, semper lard apte constructum, ac perinde robustum, validumque hominem procreari certum est a Nempς quod homo ex eorum semine fiat, quod quamqua re vera non est homo; homine attamen in sua continet potestate atque ad instar illud frugum, quod ricolae semente facturi, purum, de 'tum scelligunt, experti fruge mala e maxcido percipi i Sic si ex bene compositis, ideoque robustis parentilaus clecidat, omnino similem homine profert, scilicet symmetra compositione confectum, & valenti natura donatum, perindeque dissicile, ac raro mor- his obnoxium : Contra ex praua constitutione praeditis , & unbecillis . . Accedit parentibus patria, quae quantum intergeneransim homines, Iilorum constitutioni faueat, facillimum est, vel solo eorum qxperimento, monstrare, qui longe lateque Cinem peruagati, Plurium gentium mores,
atque naturas diligenter obseruarunt. Communi ςnim conten1u latentur omnes ob locoraim varietatem, homines multifariam varios procrea.
ri, & natura praesertim, hoc est constitutione, differentes, atque clinerentiam a locis ipsis in primis prouenire, quod quilibet etia comode apua suas gentes experitur ; Na qui unius regionis partes montanas Incolunt, hi sine dubio firma, solidaque constitutione donati, vegetiores, Iouu stioresque sunt,&laborum tolera missimi; qui autem eiusdςm regionis partes pratenses, ac planas inhabitant, ut plurimum. contra tςnui ri,
molliorique habitu sunt praediti, segnioresque Perinde, M imbςcissiores
sunt, ac laborum minus tolerantes . Q od equidem fit, tum ob terrae, soli ve vatietate, tum item saepe ob praecipuam lolo insitam proprietatem, vel ob caelorum aspectum, unde aeris differentes oriuntur qualitat S, ex quibus homines melioris , aut deterioris constitutionis, Ideoque lalu -hriores, vel insalubriores, procreantur . Verum enim vero Hue parςntes, siue patriam, nostrae constitutionis originem posuerimus , educatio certe magis eius principiti statuenda est; vel ea quandoquide lola, iampriclem' inditam constitutione immutare, subindeque homine magis, vel minu Scertis morbis obnoxium reddere, apta sit. Educatione aute complςctimur ea , quae necessario, praeter fortuita, ad vitam desiderari planum ella Inter quae primas tenent, quaecunque extrinsecus accedentia, tuo noSambitu alterant i Deinde quae intrinsecus assumpta. receptu suo, nos Pa Iam immutant, & tertio quae in nobis, ex ipsis mei, facta, tua laltem et-ficientia, nos alios reddunt. Ad haec namque tria capita, quaecunque aci itam requiruntur, ut alias indicauimus, facile reducuntur . Aa primu caput, praeter fortuita, deducitur aer, quicunque sit, que habeat vel patria , vel habitatio ; Hic etenim ubique rebus omnibus ci I conlutus, in intima quaeque penetrans, non hos homines solli, cum reliquis animantibus , sed de solidissima quaeque, ac inania, quae aliter sicco, M
63쪽
uio caelo assici notamus, cotagione prorsus immutat; Immo ad nostri eot Poris constitutionem, & sinulare praei ertim immutanda, illius is maior .& emcatior est, qua caeterorum ἐε Tanta quippe aeris viS citrer cuncta meabilis; quare merito ille, qui habitationis eli proprius, d; ligenter elia minandus est ; Namque locus aeditus, apricus, & siccus, ventis dimatus suauiter spirantibus, in quo perinde, ut plurimu , rer statum caeli lcyera. tum , ad frigidum inclinante, sereni tas multa redundat, quippe quod aer ibi, tota sui constitutione, purus, nitidus. tenuis, paten S, liber, nullis inquinamentis Obsitus, nulla putredine ambus , nullo Vapore malo, aut crassitie perfusus sit; hic inquam locus, ob aerem eo ita dispositum
salubritatem, & bonam valetudinem facit, eam Cue tuc tur, nec qi: idqxia Corpora permutat, quia nec Cypri anat. ncc dissipc t. sed 1 cpeta illa. ac al de robusta facit, conscrti atque ; c uisanc contiarius, nempe ciui editis undique montibiis septus, demissisque scio, ac cauo, at clatus, atque coclusus , nullu recipit satum , cuique ideo aetem iri myd Em, cras L. m , ac turbidum . & caligine plenum habet ;ria leti ni si piose nazni ctia usuis, aut paludis, aut cloacae vicinitas adsit, unde I et rc tuo 1 asOrcs exurgant. quibus ille varia inaruritate pollitatur; hic si qui de locus, Ob acrem huiuI- modi, Vt omni temperanaeto, omnique animantium generi, nedum homini, tum Cyprimcndo, tum dissipando, noxius, Δ inutilis cst, ita naz- hercle robur temper adimit euidentis 4 me; & porro magis, aut minus, Pro ut loci aer, quom imur, huic, vel illi magis, aut minus, assimilatur. Sub caput secundum, post multa, cadit pinus, cibus scilicet, atque solus quo Perpetuo ipsi nutrimur, qui sane quamqua aere ipso tardius, ac 1 gnius nos immutat, quoniam tamen sc mianente ac in hinescentem corpori materiam supretat; validius ideo. contii maciusque noS, quacunqueas sit qualitate praeditus, assicit. Etenim cuni inter tria trienesi ad ira rescat, atque peis stat, minime vero nos 1 cla temperam cinii similitii dine; scd totius potius subs .intiae amnitate, nutriat, fit necestario, it ille, differenti qualitate, qua Iam actu , qtram solei a te viget, nos velimuS, ROl. mus, semperassiciat,&qiiamuis ventriculo exceptus, in eoque vi caloris infraci iis, ac domitus sit inde in intestina , in meienterii venas, Sc in iecur demum ciabatur, ubi continuo magis . ac magis infringatur, c CniC-turque , nil squam tam cia piorsus pristinis spoliatur qualitatibu), scd harum non nihil etiam manet in lairgitine, qui de in x enas ima loles, & in minores, S in corporis singulas alendas partes e fiulus, illas suis ille qualitatibus imbuit, ut tandem omnis, corporis, partIDmque e IUS cons lItio, passu is sis, ex ipsius inquam qualitatibus in mutari videatur. Et si adhuc ex ciusdem optimi quantitate, & vliis opportunitate, ut notu est, accidenter tamen . SI in dirccle idcira ia re contingat; nde quanto lCn-ι pius a iusto qualitatis, quanti iratis ,& opromuli latis, ille decedet, tanto valentius symmetra corporis constit Litione perturbet, conteruct aui cm si mediocritatem obtineat. Tertium caput amplectitur quaecunque geruntur, a nobisque in ipsis mei perpetuo fiunt; Inter quae primas tenet. Ium mentis, tum corporis exercitatio ; Etenim dum vivimus, perpetito Variis mcntis passionibus & corporis multiplici motu exercemur; atque nos exerccri, perscctio nostra esl, quia iam persoluamus quod nobis anaria iadatum est, ita ut persectar nostri corporis constitutioni actio haec vel e conueniat; Sud siue mente, siue corpore exerceamur, si per excessum, S supra vires id fieri contingat, profecto nobis mei ruinam machinamur, quoniam exercitatio, quaecunque sit , spiritibu4 eget non Paucis, hi vero, e defatiga
64쪽
se atigatione multa, ultra modum exhauriuntur, dissipanturque,& in, de demu corporis uniuersi symmetra constitutio dePrauatur, deficiente nempe eo, unde potissimu illa conseruatur. Veluti limiliter per quietem diutumam nimis, exercitationis intermissio, o ualem puta desidiosa vita habet non minus laedit, atque somnns imm eratior, exercitio sensit .& mentis oppositus 3 quippe quod semper inde coimus fiat ignauum, demens una cum sensu palam torpescat, ex quo nepe spiri rus o indantur, opprimanturque ,&ad Omnia naturae opera segniores evadanti unde coissequenter, totius, ac partium constitutio labefactatur, oppresso scilicet medio, quo illa vigebat 3 Attamen contra, horu mediocritas, innatae constitutioni, perindeque robori plurimu fauet, cum per illam, tum spiritus, quasi intimis partibus torpescentes, excitentur, foras euocentur,& in omne corpus, ad naturae munia peragenda. dissundantur; tum insuper diminuti instaurenmr quonia videlicet coctio, alimenti distributio Pti excrementoru expulsio valenter adiuuetur, unde quod ex his perpetuo dissoluitur, facile reparetur ι Qirare huic mediocritati, quanto propius exercitatio, quaecunque sit, appropinquabit, eo validius illa, integrae corporis constitutioni, ipsique demu virium robori, apte fauebit. Veruenim vero, licet iam dictis his, nostri corporis educatio compraehenda . tur i non ex his tamen quomodolibet prosequutis, nostri corporis constitutio trahit originem , Sed ex ipsis tantummodo consuetis i Est porro consuetudo, actionis, S passionis, rei cuiusuis crebrius repetitae, contraiacta familiaritas, de fect adsititia similitudo i Q re si quando iam dicta'
intereducandum obseruata, frequenti, longoque usu fuerint repetita merito consueta aestimabuntur ι Consueta autem nostrae constitutionis esse principium certissima est, quoniam ex his, quae per momentum quaissi corpus nostrum duntaxat assiciunt, assectio per summa illius diffisas luna inhaerens, mutabilis, S inconstias adeo ut, quod si per se, solitari E. que suae naturae relinquatur, velut leuissime transfuga, sic a se ipsa destin cat, & tota quam mox ut asci titia, & aduentitia, corpore ad se, pristinaque constitutionem reddito, exolescat; Sed ex his quae assiduo appulsu, nulloque puncto temporis intermissa adhaesione, veluti per consuetudinem fit, necesse est ut affectio inducta permaneat, & consti rutio antiqua mutetur ; Et hoc verissimu esse, dc experimento satis comprobatu est, nec non, de evidenti ratione firmatum s Quia cum nos velimus, nolimus, nutriamur alimenu, quom teperamentum, raro illi, quod nobis est induum, adamussim simile est, at saepe diuersum; sequitur omnino ut inde, sicut nostri substantia alia, atque alia fit, sic etiaris teperamentum proprium alteretur , fauente praesertim aere , mentibusque omnibus, quae a nobis in ipsismet perpetuo geruntur; quinimo ex continuato, Meonsueto horu alimentorum inhaerentiu usu. & aliorum perenni durantes uore, necessarium est nos similes prorsus sese euadere, nostrumque habitu tandem permutari, nouo scilicet adcito teperamento ι Neque tamen id repugnat sanitati a tum quonia seniam, longoque tractu, pro aetate , ac in latitudine sanitatis, id fiat. & si extra mediocritatis desideratae
fines quod1modo cestatvrs tum quia nec ita mutetur antiquia, ut nouum
iuperueniens, illi prorsus aduersum, dissymbolumque sit; quippe si id noomnino symbolum fuerit, primaeuo saltem adeo non repugnat, quin etias emper antiqui multa, eaque nodi parua restent vestigia; &sane partium selidaru occasione potissimum, quae ob firmitate, roburque, o dissicilis dissi luuntur, ita cumcue etiam landitus euertuntur I Immo siue contra
65쪽
ximn longa consuetudine, siue temporis decursu, valenter peri temtur; prunaeuu tamen teperamentum semper adeo redolent, quod noua occasione quandocunque oblata, in ipsum expeditius se sie etiam saepissi-mE reducant. Caeterum res quamqua ita se habet, nusquam attamen ex solis Parentibus, Patria, & educatione consueta, tanqua ex causis, de nostri corporis constitutione, subindeque de naturae virui validitate, im- hecillitate vesimpliciter pronuntiandu est a Sed habenda ultro ratio aetratis est, quae 3c si principium essectiust, commutatiuii scilicet constituti nis non sit, est nihilominus regula, per quam, quantu constitutici pro
pria viribus fauere, ac morbis insistere apta sit, comm h mensuratur ιQuandoquide nunquam una, & eadem constitutio. in uno & eode homine, ex eisdem proruis inicientibus causis iam demonstratis, inducta, co- seruataque, ab ipso vitae ingressu, ad exitu usque, nemph morte, easdem I roserre vires apta videatur, sed necessario sortiores modo, modo debitores edat ; Et huius rei causa unicuique a natura insita est, quando Vt suilibet externotu impetu lacessitus perpetuae disblutioni obnoxius est , ita perpetuo ex se suae instaurationi necessario incumbat id vero du avide Praestet, velit nolit, delarigetur, de viribus omnino ad agendum debilior sata Quare quamqua interea nutritionis ope instauretur, nusquam in men, toto vitae curriculo, ita ex aequo smilis reparatur, ut ad ungue de Perdito respondere videatur, &vt consequenter, a principio, adfinem usque, proportionata constitutio conseruetur, quae viribus ipsis ut antea helth deseruiat. Porro aute id ipsum vitae nostrae curriculum in 'uatuor praecipuas aetates diuidi certum est i Pueritiam videlicet, Adolescentia, virilitatem,& Senectute ι Etenim dum nascimur, nundum ea praediti conditione sumus, quam persecto, integroque homini natura conccssit, sed ultro augeri, appositi usque conformari , per quatuordecim sere pueritiae annos, ad Adolescentiam usque necesse est; Inde enim ad trigessi, mum, Ut plurimu , annum, nos meliores, firmioresque redditi, sta Dileque demu conditionem adepti, certo temporis spatio, floride cons stimus quasi sui ubique simili, matura conditione, ad quin uagesmum perene annum , & saepe ultra, per virilitatem fruimur; Et D tandem sensim conditione eandem amittentes, ingrauescente aetate, Fer senectutem, reliquis inquam subsequentibus annis, in deterius praecipitemur . Unde licet ab ipsa pueritiae, & adolescentiae, aetate, ab eo inquam statim quod nascimur, rederentim reddi meliores, obeundisque vitae muniis, vel uno paulatim audio vegetioris virtutis beneficio, aptiorem assequi constitutionem videamur; cum nihilominus, ut rebus omnibus natura constanti hus, ita etiam homini, certus conditionis terminus insit, profecto eo taridem nos homines deuenire est operae pretium, quo veluti nostri recte co- formata conditio, sic constitutio recte perducta, quiescat, nec ultro pro ficiscatur, ut per ipsam consistentiae, seu virilitatis aetatem videre est, qua tota, cum matura, floridaque constanter omnia sint, ad senium usque. fit, ut tunc iam pridem adepta, quae desiderabatur, nostri constitutio, una cum exacta caloris copia, iuste consistat, palamque splendescat; Ar- qui deinceps sens mcmnibus gradatim deficientibus, ex quo scilicet no- his pabulum successiue deficiat, nee usqua semper aeque instauretur, ideo euenit, ut paulatim etiam iusta nostri constitutio, deficientibus quoque, viribus, deprauetur, &, s sit concessum, ad ultimum sentu usque, quod vitam claudat, illa marcescat. Ergo de naturae viribus, siue potentia, Medicus, interpraesagiendum, ex causis iudicaturus, parentes quidem,
66쪽
am, de educatione consuetam, ex quibus hominis constimo, rem virium robore pendet, diligenter exquiret; ex his attamen, non nisi arta te examinata, asseueranter de re ipsa decernet. Quandoquidem si bonΣ, S temperatam constituIionem, ex Pyentibus, patria, vel solita educatione osse inductam , per aetatem pueritiae, & adolescentiae obseruari con tigerit, nulli dubium quin ut ad virilitatem usque illa perpetuo melior, atque perfectior fit, ita turae robur magis, ac magis augeatur; Contra vero, per senii aetatem, robur decrescat, etiam si temperata, &bona sit con stitiitio; tunc quippe perpemo imperfectior, atque deterior illa etia-dat , Verum cum per virilitatem, constitutio ipsa floresciat, atque consi stat, omnino ideo tunc virium robur floridum, & validum est censendu, Bessi quidem magis desinente adolescentia, quam mox senio accessitio, credendum id videatur . Quam ob rem, si sorte fortuna, inaequalis, ocpraetern turam undecunque inducta constitutio aliqua sit, ad quam virium imbecillitas subsequatur, sit aut ea in adolescentia, pueritia enim debilior temper ob corporis tenuitatem aestimatur) dubio procili minor aderit imbecillitas, quam si fuerit in senio ; insuper etiam minor in virilitata te, ec ea praesertim parte, qua adolescentiae propinquior fuerit; quoniam ut aetate validiori robur facile stat, aetate autem debiliori imbecillistas, ita aetate validiori, imbecillitas minor possibilis est, debiliori vero maior . Atque de virium naturae potentia, ex causis, hac ratione inqui rendum est i Ea quamquam, S maior, & minor esse possit, quia ves ex causis dis lutionem molientibus, vel ex caussis opprimentibus pastini in nobis minuatur atque in praesagiendo semper unde illa talis facta fuerit, accurate perquirendum est; Quoniam ex oppressione deterior illa minus centeatur; quippe tunc vires solum sepultae sint; quam si ex dissolutione orsinem duxerit, per quam magna ex parte ille evanuere . Distatuta, didi pata ve virtus est, ubi surficiens spirituum copia absit, ut quando illos per euidentem praeuiam dissolutionem, quae multiplςx esse potest, absq-mi contigerit, aut item quando instaurationis, seu reparationis defectu, ipsi desecerint; Dissipata etiam virtus est, ubi partes, tam similares, qua dissimilares, operibus exercendis consecratae, propriam ita constitutiois nem amiserint, ut consistentes ultro non sint, sed laxae potius etactae ro huc proprium amisisse videantur; oppressa vero virtus dicitur, vel quan do spiritus aliena substantia coinquinati, Obrutique, propria iam puritatς adactionem potissimum desiderata careant; vel quando etiam illi, ne libere ad partes distribuantur , ab obruenti aliquo intercipiuntur a Oppressa quoque Virtus dicitur, quando partes, ta similares,qua dissimilares,actioniblis ipus inseruientes, alieno onere pressae adeo opprimuntur, ut ad agendu neptae fiant . An igitur inter causandum, oppressio, vel diuolutio praesto fuerit, semper , te ubique
67쪽
qui sint , quo gradinam ordine aestimandi simi, it
fer eos evidentior roboris virium emi aura ha
beatur ; atque inter hos, qui calidum
naturale conseruant, primum . ' obtinere locum decla
I ripsius autem naturae viribus; ex suis essectis, iam ludiisl candum . Ergo ut naturae humanae facultates multae sunt, quibus a conditore summo mirifice illa donata est ; ita. certh naturae eiusdem multa sunt opera, ex facultatibus ipsis, tanquam effectus ex causis, perpetuo emanantia quibus prosequendis. assiduhadeo, per vitam, Ec necesiario incumbimus, quod sine his, iurE, nec homines esse nee saltem uiuerc valeamus: in nos quippe inde beneficia tanta proficis cantur, quanta homini integre seruando issiciunt . Ex operibus his itaque , veluti ex humanae naturae effectis, de eiusdem naturae potentia, robote vh Medicus iudicaturus. Omnia illa inprimis ita diligenter recognoscet, ut cum passim meliora, M. deteriora passim, pro facultatis operantis eonditione, intellexerit, consequenter ex his, qualis, quantave sit,ipse iacultatum, siue naturae potentia, clarξ dijudicet. Sunt porro opera haec in duplici differentia, ex quo natura duplici potissimum fine operetur a Alia enim sunt hominis persectiva; dc alia eiusdem conseruatiua sunt . Persectiva opera dicimus, quaecunque ex certis facultatibus emanantia , eo solo celebrantur fine, ut perlacium hominem reddant, ratem videlicet, qui humanae conditioni apte respondeatis quae in eo praesertim posita est, ut inter animantia illud unum sit, ouod mente intelligat, medio tamen sensu ; od moueatur insuper ad libitum : Et sibi limitela. eere aptum natum sit; Ita ut opera eadem trium merito specierum censeantur ; Cognitivarum nempe, quibus tum mente, tum sensu, homo cognoscit ; Loco motiuarum, quibus progressiuE ille mouetur ; Et demum geniti uarii, quibus, cum caeteris animantibus , sibi simile procreat. Conseruatiua opera nuncupamus , quaecunque ex proprijs facultatibus edita, ad desideratam corporis humani viventis conseruationem primo diriguntur, quaecunque inquam illud met, perpetuae alterationi, dissolutationique obnoxium, assidue ita praeseruant, restituunt, instaurantque. ut si fieri possit, illud semper sibi, & ubique simile stet. Verum enim vero, ut duo sunt ea, quorum summopere construatio in nobis expetitur, quorum scilicet beneficio, vita hominis durat a Nempe partium similarium temperamentum, ac caloris praesertim in eas E corde influxi proportio quaedam insita, reliquas qualitates, de necessitate, propter vitam, excedens, quae sanE Peripium patentem, ac liberum aeris perspiratum , qui fit multiplici, rum pectoris ,&pulmonum, tum cordis, & arteria iam tu, conseruatur ἰ & praeterea proprius, idoneusque partium omnium habitus, seu congrua substantialis moles, cuius beneficio, organa acti
68쪽
nibus itasque conseciata, ri in consomiata cum tuerint. ope lambiis apte deseruiunt a Qui utique habitus per debitam pactus cele tamari'-ἰάionem, eiusdem retentionem, & coctionem assimilantem, post asi quutam ea ementorum expulsionem, riget. Merito hinc duarum specierum , vel generum opera eadem conseruatina aestimanda sunt, ea rus scilicet sumpta dissiditentia, quorum imprunis conseruatio desiderabilis est . Caeterum haec ipsacoinia perfecti , dc contemistiua naturae opera , quandocunque ijs similia sint, oine naturisiter quidem in . nobis esse consueuerunt i dc adhuc ijs, quae ipsi aegrotanti, pro necessitate, hic ,-nsic omnino conueniunt, se et naturae rubur lignificabunt; quando quo vero dissinulta, nec sussicientia erint, imbecillitatem arguent. At de naturae potentia, ex operibus his, iudicaturus MSicus, nunquam tamede ea pronuntiabit, nisi illorum tantum do praecognita dignitate, qualitateve i Insuper&similitudinis, vel dissimilitudinis, ac item aptitudinis,& inepti ei magnitudine et Et demum numem, tam ad vitam sustinendam, quam ad morbum pellendum, ut iam antea supposuimus . Etenim conteruantia opera digniora sunt, & praestantiora perfecti uis , ut pote quae Vitae praeceteris faueant, morbisque imprimis aduersari cerium sit i Λtqui inter eadem primas tenent, quae insitum calorem inuent, ataque tuentur 3 in calore quoniam vita fere contineatura & limi per spiri. tuum instaurationem calor sustentetur, rigentius nihilomino per ventia. Iationem, hoc est aeris perspiram, conseruatura namque sine stirituum: instauratione . ille lotus durat, sine untilatione autem di de , . via, breuissimo etiam tempore. stat a adeo quod etiam motus, qui persectilia operatio est, quatenus saltem ad ipsam ventilationem concinit, fauetisique illi, per dilatationem praesertim, dc constirutionem thoracis, eodem
gradu aestimandus est . Secundo loco habentur opera, quae Uus . uerium init iurationemvent, atque tuentus, alimenti scilicet attractio ne, retentione, concoctione , Bc exaetorum expulsione quibus quamuis insitum calidum, spirituum nutritione, tueatur, sitietqua dem-cerent illi, Sc ipsum euolaret, cum eoque vira decedereta attamen ri Emagis ex sis corporis moles instauratur, simulatque morbo , dc cauta eius, natura aciiter aduersaturi quod prosecto magnum quid est, ad virium robur, minus. tamen quam ut illud, quod operibus priori loco positis, fit . Ultimum locum opera perfectiva tenent, quod minus caeteris illa robori naturae faueant ι ea quandoquidem tactu excepto, qui percipiendis qualitatibus inseruit, veluti quodammodo etiam ipse gustus λillud agere λlum videantur, quod calidum insitum, sulficienti exercitio ad sui conseruationem potenter exsuscitenti interim tamen, ne idem, nimio exercitio , dissipatis spiritibus, destituatur, vel una intaurationis occasione, interdum necessario quiescant; Ab his excipitur nintus, vidi m est, qui per thoracem respirationi deserarit, cuius certE alia quidem summa, atque perennis necessitas est, licet ille etiam imbeeillis apte sussiciat, quasi tunc virtus eo tota se conferat, id Qtum c tendens ,
ut maxime necessarium I Hoc itaque ordine qualitas operum aestimanda est . Caeterum numerus facile constat, ideoque quanto extas pluras Mdum naturam sunt, tanto magis ipsa natura valet Contra quanto rauciora thriindi im naturam erunt, tanto imbecillior eadem natura aestirn bitur . Sed eorum post haec operum, bonae , vel malae conditionis gradus, tum scilicet ad vitam, tum ad morbum, qui sit, inde potissima coseligi potest, unde operiun ipibrum dissessiua a recto, maior mirem is fit
69쪽
eonspicuus; Conspicuus autemsit ex modo, quo deprauantiar : Qua drupliciter namque id illis contingit, ablatE, diminute, aucte, atque cor.
mpth a Auseruntur, cum ipsa nulla fuerint ι Diminuuntur autem cum parch nimis exerceantur ι Atqui augentur, cum ultro quam par sit, in actumerumpant ; Verum tamen corrumpuntur, si perperam, non se uata forma, prosequantur; Maius equidem virium detrimentum est, si opera austrantur, Deinde si minuantur, Demum si crescant, adeo quod praeter naturam sint, nisi insimul corrupta adsint ι actio quippe corrupta, quatenus ad rectum magis, aut minus accesserit, eatenus magis, aut mianus aestimanda esti ut plurimum licet illud verum censeatur, quod operatio quae corrupta, deprauata ve fuerit, deterior semper sit, ipsa diminuta , quippe corrupta longius distet ab integra . Latent aute sensum opera haec sine alia integra seruentur, siue laedantur I Sed mente percipuntur, ex effectis, qui varii, diuersique sunt, pro varietate operum 3 Quare ut eorundem operum condirio ad assequendum robur praenoscatur, estetitis eorundem sensibiles in unum colligendi sunt, ex hisque de operibus me te iudicandum est . Neque porro ex his duntaxat, quatenus conseruationi per instaurationem incumbunt, sed praeterea etiam ex his, quatenus conseruationi, per morbi demolitionem interea vacant; posteaquam inter aegrotansum, non tantum natura consuetae instaurationi operam det; verum praeterea etiam recuperandae sanitati summopere studeat. Itaque ab opere conseruanti, quod calidum, per ventilationem, ex aeris inspiratione, &respiratione, tuetur, exordientes, sane principio, illud, sensibili motu dilatationis, & constrictionis thoracis, procurari a Demu vel ocordis, M aieteriarum fastole, diastoleque, prosequi, supponencium est ιQuando primum, oris perspiratu, aer in pulmones, thoracis ope, vidi-.sponatur, aut de protranariar I Subinde vero ille, cordis, &arteriarum sistote, 6iastoleque, ex pulmonibus, in propria , ad desideratam venti. lationem , libere perducatur 3 Vnde hi motus, ubi laedantur, pro maiori. vel minori laesione, sufficientem magis, minus vh semper docent fieri ventilationem, ex qua, ut perpetuo calor in corde seruatur, ita etiam robur virium ubique propagatur . Ucrum inprimis laeditur thoracis motus.
ut aliud quodvis opus, quadrupliciter, ablate, diminute, aucte, & depravati ; Aufertur fere interdum, quia insensibilis sit, sed raro, manente nihilominus vita, & si breuissimo. temporis spatio duratura, quod tunc illa lomus seruari nullo modo queat, tuncque ideo, ut id quid ex sepesismum est, calori cordi implantato prorsus aduersum, ita etiam summae imbecillitatis certum est argumentum . Imminuitur autem, ut laedat s raro quamquam imminutione laedit,quia motus admodum paruus ipsi tho raci tussiciat) cum paucus ille, & breuis plus nimis euaserit, ut scilicet ii 'heto perspirami no susticiat; unde quo minori, ac breuior, eo maiore semper caloris arguit angorem, viriumque imbecillitatem indicat. Augetur vltro quam par sit, cum supra propriam magnitudinem, & vehementiam, maior fuerit, quo certe casu calori necessitas inest multa, quippe ille tunc praeter omnem modum vim fortasse patiens, Sc excandescens, quasi dissipaturus, insueta ventilatione seruari desiderat; unde quo magis ille talis apparet, eo maris langorem,& laborem ostendit. Deprauatur ulterius thotaeis motus vel alius ille nimis, vel diminutus extiteritὶ si propriam formam motionis amittat; quia puta, vel tardus nimis, oc rarus, vel contra celer, frequensque nimis ille est i atque ut modus prior imbecillitatε iam praesentem ostendit, ita posterior necessitatem vςutilationis caloris
70쪽
Dmmam, eum labore adesse docet; idque magis, minus VE, pro maiori. aut minori motus prauitate . Post thoracis motum debitae ventilationi calori S insiti interuientem, pullatio etiam cordis, &arteriarum sequitur, quae saltem tangenti manifesta est, quae inquam adeo necessaria est, quod praeter lianc, calor ipse innatus, cordi implantatus, nequeat vel temporitis momento conseruari, quare etiam illa, post thoracis motum, iure co- templabitur ι Siquidem quatenus pulsatio haec extrinsecus patens fuerit, eatenus ventilatio cordis, ac Vniuersi, ad caloris tutelam celebrabitur. α qualis hinc demum caloris tutela suerit, talis erit etiam caloris vigor, α virium robur 3 Erso patentium arteriarum pulsus quadrupliciter, a naturali, B per morbum item requisito, decedit; Ablate, Diminute, Aucte, atque corruptea Aufertur pulsus interdum, si non omnino, adeo attamen, quod tunc vix sensu percipiatur, tuncque aut vita, ob imbecillitatem, in summo discrimine stat, aut mox saltem euolatura ἔ Sed diminuitur pullus , quandocunque a desederata mediocritate decedat; Decedit autem bifariam, aut cum infra consuetam, per sanitatem, magnitudinem , ac validitatem ille subsistit; aut cum minus quam par merit, praesenti per morbum desideratae ventilationi respondeati Pulsus enim loca. lis motus cordis, S arteriaium es, utque motus hic certo temporis, loci-.que spatio fit, per illudque certo impetu celebratur, ita pulsus hic certam inprimis icturim lolicitudinem habet annexam; dc insuperariqriaru 1 tium, ad quamuis magnitudinis dimensionem, Occupat s certumque demum impetum temper habet coniunctum; Quanto igitur in pulsu minor consueta adde dc quam tunc pridem aegrotanti opportunum aestimarum fueritὶ tum ibiicitudo, tum ad quamuis dimensionem extensio sit, tanto etiam minor pulsus magnitudo aestimabituri Quanto insuper minor eiusdem fuerit pulsationis impetus, ut si ictus vix sensu percipiatur, vel tactu minus feriat, Immo ex taetru facile opprimatur, lato minor quoque eiusdem validitas iudicabitura ita porro diminutus pulsus est, ob *lore iampridem violenter oppressum, dissipatum vh, qui propterea diminute m n ijs consuetis , ac sibi propitiis inseruit i Et quanto pulsus magis talis, tato maioris erit imbecillitatis argumentum . Augetur autem pulsus per peram , si ultra consuetam solicitudinem, magnitudinem, & validitassi,1lle excesierit. quod fit, vel si breui tempore ictus habeat multos, illosque perinde celeres; vel si ad quamuis arteriae dimensionem ille set nimis extendat i vel si inter pulsandum valde nimis vehementem, validumque se proferat ; quod utique contingit, dum inditus ipse cordis calor adhuc foristasse vagens, vim tamen iam aliquando magnam patiens excandςscit, secundumque eam magis, minus ve urgentem, ut tueatur, summam ventilationem, eamque validam omnino desiderat, ac sibi procurat; perinde enim vires tunc perperam affici, & labefactari hic pulsus docet, & tanto cerct magis, quanto magis pulsatio aucta haec dc si robur maius arguat ouam diminuta in praeter consuetum fuerit. Deprauatur vltimo pullus. siue ille auctus praeter naturam, siue diminutus sit in cum propriam, co
suetamque pulsandi formam interpulsandum non seruauerit, quia scilicet, diuersum a consueto ordinem, & ab eodem conlueto aequalitatem habuerit variam; puta quod pullatione , & ictu, modo maiori, modo minori. modo vehementi, modo remita, modo item tardo, Sc celera modo. alio ve ordine, quam consueuerit, tactum feriat, atque lane tunc imbecillitatis vi rium index ille euidens magis iudicabitur. Caeterum ut eundue motus hi, thoracis Videlicet, cordis, M arteriarum, qui VentI . 1 lationu