장음표시 사용
71쪽
lationis caloris nostri occasione fiunt, a consueto ac desideratos aliquati do decesserint, hoc est, vel ablate, , et diminute, aucte vc, aut corrus te, certum est tales cos iudicare Medicum nullo modo posse, nisi primum acieorum tum moderatorum cognitione, qui caeterorum lex sint, atque --
sura ι tum in eorum demum notitia, qui inter aegrotandum amictioni ipsi belle respondeant, diligenter sit versatus ut horum reipectu, differentias omnes utrinque ivsth constituat; Atqui non moderati illi quaerendi sunt, qui nusquam alio quouis modo nimij extent, quorum comparatione, teri omnes, aliquo exuberantiae nomine nuncupemur; iusti quippe non uisi inutinis corporis constitutione animadvortantur, quae& tena per tissima sit,& Prorsias media, quae nunquam, vel raro, conccsa est; sed qui moderati lotum adeo sunt, quod & pro corporis coisi tutione,& ata, te ipsa, uniuscuiusque proprii sunt, illi rorara iupponendi sunt motus, ilLIique pro regula merito statuendi ; Unde quoniam in singulis quantumuis sanis, ob varias causas, diuersiill,videntur, ut difficile aliquos aliqua-do reperias, qui a media illa mediocritate non cadant, ob id rationabilia ter per sanitatem, una obseruatione, diligenter, & stricte incumbendu est. ut cosueti, familiaresq;, thoracis, & arteriarii motus praenoscatur, praenoscitur inqua non simpliciter, sed quatenus sta reditione, aut debiles, aut valentes appareant, laoc est, quatenus ad celeritatem, magnitudinem, atque vehementiam sine tamen interno, vel externo impellenti, intercipienti ve novo, ex quo arteriarum pullatio, citra virium imbecillitate, alit robur, a consueto decedatὶ per sanitatem inclinarint potius, quam ad tarditatem, paruitatem, &remissionem ; Ita quandoquidem postea. inter aegrotandum , pro varia inclinatione praesentis a praeterito, disserentiae virinque facile concipiantur 1 Si adhuc tamen differentiae etiam exispendantur omnes, quae pulsationi ipsi, inter aegrotandum, pro nece rate respondent, posteaquam illis, quamquam praeternarii ratibus, dem- cientibus, vires longius assici verum sit, contra, si alias adsint, euidensetesque sint. Post haec, ut ex motuum horum enarratis dista eniijs methodo , 5 ordine, caloris innati labor, vel languor, &subinde virium imbecillitas habeatur, S contra, rursum haec, quae dicenda sunt animaduertenda ; Nempe cum variae motus differentiae ex uno determinato in Ioris vigore primum, nec aliunde proueniat; Thorax ideo, cor, atteris inque, dum a mediocri dilatatione, constrictioneque, ad debitam ventilationem requisita, ob excandescentem calorem, decedere obseruantur,
eam inprimis sibi intermovendum disserentiam arripere, quae sibi mee facilior , cinni nodiorque existens , necessitati pro voto satisfaciata Ea autem celeritatis est, siue frequentiae, quia si quando calor a iusto - cedat, & ipsam mediociitatem transcendat, semper celeritatis disseren- alia prima est, quae primum se offert, quod fortasse illa, tum facilior, tum, ,: comodi extet. Deinde vero cum acceleratus motus sat esse nequierit magnitudo tune merito superuenit, per quam dilatatis, thorace, riis, maior etiam ventilatio, ac refrigeratio fiat. At si ultimo vili dixi iipsum calidum sit, adhuc ultro motus vehemens habetur, ut maiori scilia ' , cet impetu copiosa ventilatio calori uniuerso condonetur. Λt vero dum . calor ipse deficiens a mediocri manifeste recedat, ideoque in nobis illius copia sensim per gradus diminuta sit , ut robur virium infractum compa-i reat, vice versa, primum vehementia, & impetus paulatim tunc deficit i Demum increscente desectu, paruitas ipsa praesto est i Praeterea exivatori eiusdsm langore, illico scmper tarditas celeritati aduersia accedit; Et si viti-
72쪽
s ultimo , per deprauationem, Veluti cum ordo, & aequalitas quomod libet aliquando desinit, ut qui languidus nunc motus est, mox vehe mens appareat, & qui paruus, mox magnus, qui celer, illico tardus, A rarus euadat, iterumque recurrat, nec Ordinem ullum. aut aequalitatem obseruet, iam proph tunc caloris extinctionem stare, de summam imbecillitatem'imminere, magis, atque minus, Pro maiori, aut minori confusione, constet, sicuti profecto in morientibus ut plurimum Obseruatur. Quamquam ta'ndem uniuersim, in aegris omnibus, ex quo non pauca illis, ut etiam sanis, extrinsecus, S intrinsecus, spiritus in eis, subindeque calorem , non exagitantia solum, sed de opprimentia, & dissoluentia, passim contingunt, M insuper organis motui pulsus inseruientibus aduersa multa adsunt, per quae ideo parum ccria, ad virium robur internoscendum, iudicandi regula, ipse solus pulsus est, merito nisi reliqua signa virium, tum bona, tum mala omnia, aut ex his saltem pti stantiora pulsui aperthconsentiant, raro totum est de robore virium ex pulsu pronuntiare. Sed quod calori insito, per ventilationem, euenire hactenus dictum est, illudque motu thoracis, & arteriarum, agnosci iam explicauimus, simile sere per spirituum instaurationem, reparationem vE, euenit, S alia via indicatur ι Spiritibus enim calor E corde e fluens sustinetur , unde illis multiplicatis, euidenter calor ipse viget, dissipatis autem deficit; Itaque ut caloris inditi copia omniquaque constet, subindeque virium nolirarurobur conspicue elucescat, ulterius merito qualis, & quanta etiam instauratio spirituum celebretur, ex suis effectis, perquirendum est a raseo uimur autem id certo, postquam totius cOUOris nutritio, ex proprijs factis, si demonstrata; ut insequentibus.
corporis, per nutritionem, oe an metriae , seu morbi, δε- pulsiotrem , eonservantia , potissimum in me
triculo , reliquis primis vasis exercentur, quatenus ex his robur virium innote- , fat, explicantur.
g et v v N τ v R ergo reliqua conseruantia naturae opera,
quibus corporis moles sustinetur, & quidquid eidem corpori secundum naturam inest, instauratur ; unde ulterius tanquam ab effectis, eiusdem naturae robur facit E apparet . Sunt autem opera haec, ut dictum est, quaecunque Irimo ad nutritionem concurrunt; Attractionempεν-us ; Retentio debita eius; cundemque alterans, 5 aD similans como ; ac quae inutilia excrementa, post assimilationem, pellit, expulso ; Nutritio quandoquidem humani corporis, operibus hisce po- tulimum absoluatur . Quandocunque igitur ea perfecte celebrentur, hoc est, nutritioni, pro consueto, generosE deserviant, sine dubio r
hur manifeste validum adesse demonstrant . sin vero contra, ut suo illa
73쪽
sine frustrentur, nec debitae instaurationi ad votum incumbant, imbecillitatem naturae tunc vigere ostendunt 3 atque id certe magis, minus V . pro meliori, aut deteriori operum ipsorum conditione. Verum enim vero, ut haec ipsa corporis humani, per nutritionem tantis celebratam operibus , instauratio, res est omnium consensit in nobis valdE mira, ita sanEillam summo naturae studio, ac diligentia architectari confiteamur oportet ; per eam quandoquidem trimum, qui ad instaurationem pastus expetitur , ille, delectu singulari, e multis decerptus, δί manibus quasi apprehensus, detentusque, multifariam alteratur, atque conficitur, S nutrie-do demum ita assimilatur, ut in deperditi locum ille iam restitutus, idern Pene cum eo esse Omnino censeatur ; Quod non uno ideo nostri corporis
valc, nec uno instrumento duntaxat, unoque modo tantum, natura co-
tendit, sed equidem plurimis, illisque diuersis . Etenim primum illa inventriculo, & intestinis, attractionem, retentionem, S coctionem circa Pastum experitur, usque quo nempe hic, omnibus suis partibus aeque subactis, uniusmodi, uniusque fere substantiae, cremoris speciem quandam Praeseserentis, appareat a Ab eo quoniam tunc expulsis per 1 ecessum excrementis , quod utile , & alimentitium est , opportunE in iecur, per me senterii venas, attractum, transportatur; ibique denuo illud retentum, usque nouum elaborationis opus subit, quousque iteratae coctionis ope, periectam sanguinis naturam adipiscatur; quando praesertim sanguis, omnibus melancholicis, biliosis, & pituitosis excrementis expurgatis , unicum corporis humani pabulum sit, quo illius habitus, & moles instauratur ; Successive namque e iecore, tanquam ex sonte, per Vena quas per rivos, sanguis ipse, in extremas usque corporis partes, copiosa
distribuitur, quia hae naturali appetitu incitatae, id ex illo praeterlabent: Iibere prolectant, quod sibi toto temperamento familiare est, atque i
cundum, illudque receptum adeo amplectuntur, ac retinent, quod tertio orere celebrato, sublatis iterum, & expulsis superfluitatibus, s quae sint, in propriam partis substantiam illud conuertatur . Atque hoc ordine, hisque corporis sedibus, seu vasis, & modis, opera ad nutriendum
requisita, quibus habitus corporis instauratur, consequenterque robur virium conseruatur,& viget, attractio scilicet, retentio, concoctio, Mexpulsio, neccssario exercentur; proptereaque Medicus ex his naturae r hur iudicaturus, ne suo fine illa frustrentur, vel eundem rotius apposin consequantur, diligenter expendet. Caeterum quoniam in aegro corymre , non tantum nutritio, & instauratio, ex operibus his expectanda, quatum praeterea causae morbi destructio desderanda est i Si rraesertim ea humor peccans alicubi corporis residens censeatur, qui inquam, ut molabus ipse cesset, generoso naturae opere, corrigendus, in modum redigendus, & debellandus est : Sanh vero cum non aliunde , quam ab eadε facultate, quae uno caloris in siti beneficio, nutritionem intendit, id haheatur , per eandem merito, humoris huiusmodi alteratio quaevis, de d mol itio, in nobis sponte ita celebranda, ut ii te prauis licet imbutus qualitatibus , illisque molestis, superetur tamen, & vincatur adeo, quod quamquam ob nimiam eius prauitatem non ita mutetur, ut pabulum nutritionis euadat, mittetur attamen saltem , ut naturae, quoad seri possit. minus aduersum, dc ad instar iam pridem iudicati excrementi, expelle iis facultatis opere, foras purgandi aestimentur . Et profecto id cum i sit, duplicem ideo semper operum dictorum finent, medicus, in eis ex
rendendis, ante oculos sibi proronet i molis nemre, seu habitus cor i
74쪽
xis instaurationem; & peccantis humoris morbum facientis consectione, demolitionemque; dc quidem ut, pro meliori utriusvis ipfbrum praesentia, robur validius, vel segnius, ex arte, cognoscat. Exordietur autem ab his, quatenus in ventriculo exercentur, in quo primam pastus ingesti conlabionem natura intcndit ; ad iccur demum se transleret, in quo secunda immutatio fili & vltimo ad totius molem, seu habitum perueniet, in quo vera assimilatio celebratur i Atque in his singulis sedi.
bus, operum praepositorum conditionem examinabit; an inquam illa in . tegre, S secundum naturam, ut dictum est, exerceantur, an corra , ablath , diminuite, aucte, vel deprauate fiant tot enim modis illa a recto decedunt, atque pro ipsi discessia, robur virium indicant; Et quidem euidenter ex ventriculo, cuius errores pernitiosi adeo sunt, quod cum deinceps emcndari nulla ratione possint, alijs merito peioribus non paucis necessariam praebent occasionem 3 Attamen cuictentius ex tecore, in quo error commissus omnium semper pessimus est; ille quoniam non tantum errorum in habitu corporis proxima causa sit, quia scilicet ex eo pabulum corpori uniuerso perperam tunc ministretur, verum ultro aliorum unica radix existat, atque ita etiam bonae nutritionis desectu euenit, ut non instauratis spiritibus, vires uniuersm cadant, Sc ut morbi, eorum inquam multiplicata caussa, deteriores fiant. Sed a ventriculi attractione facto
principio, eam sane quilibet ex sensu appetitus agnoscet, de ut per sanitatem in optimis signis posimam est, mediocre pastus adesse desiderium . ita prosecto in aegris praeitantissimum signum est , facile sumere , quae osterii,
tur, nec Oblata abhorrere, tam scilicet alimenta, quam. medicamcnta a ostendit id enim robur virium, S naturae operantis validitatem; atque ibi hoc laedatur. imbecillitatem omnino significat, &eo certe magiS, quo maior laesio sit . Maxima offensa est, cum aufertur ex toto, tunc na-que constat in ore ventriculi facultatem ab opere penitus cessasse, una
cum sensu, qui illi non parum inseruit; Minorem imbecillitatem monstrat appetitus imminutus, quoniam talis ex roboris solum dini inutione contingat; Verum ille si supra modum vigeat . quod immoderatum quid circa os ipsum ventriculi stare doceat, maiorem utique, minorem ve tu Croboris defectum, pro malitia causae irritantis, ostendit i At si appetitus deprauetur, quod expetantur aliena, S quae pra ter conliactum sunt, quoniam id ex humoris cuiuspiam ori ventriculi infarcti prauitate sat, utique tune pro eadem maiori , seu minori prauitate , robur naturae languet . Retentio attractionem sequitur, qua tandiu passus ventriculo, intestini sique retinetur, quandiu iuste conficiatur, & medicamentum assumptum, quandiu actum potentiae asscqui incipiat; unde si secundum naturam fiat, vi uoniam scilicet utrumuis , & citra incommodum, & toleranter comple- Matur, coninies validas esse vires; Si vero contra, imbecilles; Et qui, dem magis, quam per attractionis errorem, cum etiam magis retentio coctioni inseruiat s Lςditur autem maximus auferatur, deinde si immi- matur, adeo quod perperam reiectio fiat, sed minus ubi protrahatur digestio, puta quod amumptum diutius subsistat; Qtiod si deprauetur, itarisbium cum molestia sit, tunc ratione naolestiae, δί caulae ipsius. iobur iudicabitur . In iusta ventriculi, dc intestinoriun retentione desdcrata coctio celebratur, per quam pastus ingestus primum ita conficitur, i t tum eremoris desiderati speciem liabstantia eius consequatur, tum si aliquibus ille partibus, una cum reliquis praeternaturam in eo forsam congcllisCmnibus, naturae aduersetur, vel parum saltem amicus fuerit, tacitu ilircre F a tur,
75쪽
tur, in modumque magis congruum redigatur ; Et porro id in ventricu'lo, & adiacentibus intestinis , si secundum naturam perficiatur. docet virtutem pro consueto vigere; Sin contra laedatur, longe multo debilius virium robur adesse ostendit, quam hactenus nos, ex attractionis, retentios ni que defectu, supra di xcrimus . Laeditur coctio, vel quia ex toto ause rasur , vel minuariars quod si augeatur, id semper utiliter fitὶ vel depra-ucrur ; Aufertur ex toto, dum pastus ventriculo recepti, Vel humoris Prae terna titialis ibidem congelii summa cruditas adest, quae cum cui dent illinitim imbecillitatis signum existat, necessario ubi contingat, roboris Ventriculi de intestinorum extinctionem adesse demonstrat; Patet aute,
CX quo pastus nihil penitus immutatus, 1 cd qualis pridem fuerat ingcstus. talis quomodolibet emittatur a Tum demum si iple etiam humor ventriculo. Sc primis caeteris vasis in sarct us, adeo rebellis sit, quod ob cruditate. S inhabilitatem nimiam eum inde an ioucri pend impossibile vidcaturi Vcluti ex parte stilum, S pallus, & humor immutatur, si coctio solum
minuatur, quae diminutio ut nequaquam summam arguit imbecillitate, Ita neque cx toto virium robur deesse ostendit. sed magis . aut minus, pro Vt magis, minus ve a perfecto recedit: uti facili: ex praesentia corum indicatur, quae cruditatem tantundem insinuant, ut sunt rugitu S, tensio. alia . Sed tiinc coctio in ventriculo deprauatur, Si indicat imbecillitate, quando recte pastus non coquatur, nec minus, pro ccictionis munere, hu-inor quisque apte conficiatur, sed prauitatem dian taxat manifestam, hoc est alienam qualitatum praeternaturalium astectionem magis, aut minus assequatur, ut cuidenter ex tristis sensius qualitate in ventriculo, Sc intestinis, ex ructu insuper cum sapore, odore, M alijs, patefit . Attamen euidentius roboris condirio ex his elucet, quae cx ventriculo, & intestinis, tum per vomitum, tum per secessum, facultatis pellentis opere, so-τaS, tanquam excrementa cilciuntur; Nam per vomitum patet satis quod quate ve in ventriculo congestum fuerat, quatenus ibidem fuerit bonae. vel mala: cui una is coctionis beneficio permutatum ; Per secessiim alitent patet idem, sed cuidentius, ut pote quod in aegris, Per seces una, qtiae peccant generosiuS expurgentur a Sunt enim quae inde eiiciuntur, utiliti,di inutilium succorum ibi locorum consectorum partes, aut saltem ex his disiectae reliquiae, quae cum ab Vno, eodemque facultatis cCquentis opere coniiciantrur, elaborenturque , merito hae quales iampride suerint conia sectae, elaborataeqt e, talcm Operis conditionem indicant. Hae ipsae et
nim saepe fecundum naturam sunt, atque ita Plene confectae sunt a plerunque aurem praeter naturam se habent, perindeque crudae dei jciuntur. Secundum naturam dicimus non solum si tales ipsae fuerint, quales per san itatem es c contu euerunt. Sed praeterea etiamsi tales ipsae sint, quales per aegri rudinem , quae tunc in via ad sanitatem sit, desiderantur a Prae.
ter naturam contra , si his smiles omnino esse desierint. Similitudo autem , & dissimilitudo , penes duo in deiectionibus attendenda est ιPrimum quorum est substantia , quae diligenter obseruanda est , ne
scilicet pars illa crassior esculentorii in sit, quam ventriculus non potuit in iustum cremorem conuertere, sed alterius prorsus rei portio videatur , quae aliunde ducat originem, nisi forte ab humore aliquo, ibidem loci peccanti, morbu Inque fouenti, vel facienti, proueniat. qu niam viri uiuis h. irum substantiarii in conditionem deiectiones sapiant. ICssunt tunc ess)' secundum naturam, mini md vero si conditionis alterius int . Substantiam autem talem, vel aliam csse cognoscet, qui tum pasti,inum
76쪽
gumprum antea bene aduerterit; & qui tum, si aliquis ibi peccet humor, eiusdem humoris conditione appotitie prius intellexerit; facile enim postea ille, per excreta, de opere iudicabit. Cςterum cum neque sat sit deiectionum nouisse substantiani, sed preterea etiam, ne ad votum illa coctioni respondeat, percipere opus sit; propterea fit, ut secundo diligenter attendenda sint accidentia, quibus cocta, vel cruda substantia eadem demonstretur ; Inter quae primas tenent, quae multis sunt sensibus manifesta, veluti consistentia est ; Etenim talem eam ex coctione deiectiones obtineant necesse est, qua dum ab externo aliquo minime perturbentur non omnino durae sint, ut fluere nullo modo queant ἱ neque extrem e liquidae, ut vix momento contineantur; sed ita saltem consistant, ut Constanter permaneant, dc statum expulsionis tempus expectent, atque inquam secundum omnes suas partes ex aequo ita se habeant, elaborataeque sint, ut sibi similes quoad tamen oris permiscerit praeparatio Icon
spiciantur; calidi nempe elaborationem ubique aequam consequutae, cu iuS non ex iccare, nec eliquare , sed in unum duntaxat, citra valciditatem,
mediocriter cogere, munus est; ex consistentia siquidem huiusnaodi, perfectam praecestist e in ventriculo, & sequentibus intestinis coctionem, verisimile est; ex tenuiori vero, & inaequali, non item, veluti, ex sicciori, extustio potius indicatur. Sed deiectionum consistentiam proxime sequitur earundem quantitas; unde si hae solius pallus fuerint, mediocris illa esse consueuit; cum perfecte concocto pastu, non nisi mediocria ex eo remaneant excrementa, veluti contra, plura, si imperfecte coquatur ; Αttamen si ultro ex peccanti, in primis ipsis praesertim vasis, succo, deiectiones adsint, utique hae magis, aut minus augciatur, pro maiori , minori vh Peccantis sicci copia a verum meliorem, deteriorem Ve coctionem prae in Ceilisse ostendunt, per tollerantiam, &per levamen magiS . Sequuntur accidentia, quae proprijs sensibus percipiuntur, ex quibus etiam facile coctionis conditio patet ἐ Et inprimis quidem qualitas ea, quae sensu speciatim tactus iudicatur, ut puta calor, frigus ve, & lenitas, vel acrimonia; Deiectiones enim quaecunque sint . quae coctionis opus sumcienter expc tae sunt, mediocri quadam caliditate donantur, quoniam frigidae, coctionem nullam praecessisse ostendunt; eaedem dein si apte elaboratae sint, mediocrem habent acrimoniam, qua statis temporibus, citra dolorem, Cum voluptate potius, excernantur ; Sed si crudae quod nullam omnino subierint mutationem, id co lenes penitus sunt; vel quod potius extraordinariam, acres ideo, &molestae valde percipiuntur . Ad haec color in deiectionibus , ipsam licet substantiae conditionem, cum consistentia, Primum ostendat; ad huc tamen secundo coctionis eiusdem quodammodo index est; etenim iam assumpti pastus, quicunque ille sit, bene coctae deiectiones, ob consuetam bilis miscellam , subrufo semper, vel prope, colore donanturi quae vero crudae sunt, quia minimum in intestinis lubsidentcs, minimum etiam immutentur, & nihil se te hilis sibi permiscetisanant; Sane parum a manso pastu hae diuers lunt; qtiae autem peccan tium humoru censentur , illae profecto simile i Iliscolore adipitcuntur, cuPeccantiu humorueoriande iam superatora coluvies sint; qui aut multi inplicis bilis color praesto sit, aut forsam pituitae sincerae, aut mixtae, Vel mc-Iancholiae, atque tunc pro tolerantia, &pro levamine, inter expellendum , de coctione ipsa, coniecturam facere datum est . Ex odore , qui in deiectionibus, etiam secundum naturam, non bonus est, si non valde
fetidus, adhuc coistionis perfectae, vel imperfectae sumitur argumentum a quippe
77쪽
cum ex nimia ea, facile spirituum, ac subinde virium dissolutio praesto staVerum tamen dum expulsio deprauata fuerit, ea inutilis semper est i qumniam impuritate relicta, labore inutili, vires defatigantur, & corruunt. Itaque ut inter aegrotandum expulsio e primis ipsis vasis, ventriculo scili iacet, εἴ intestinis, tentata, iam secundum rationem facta censeatur, quae&merito vires constantes,& validas doceat; utique eam ipsam circa redundantia excrementa svel pastus, vel humorum lintὶ versari necesse est: Dum viis attamen idoneis inchoata, ad votum tandem perficiatur i V de nec ablatam, nec diminutam, nec demum auctam nimis eandem existere, sed modo rotissimum tollerantiae accommodato, celebrari opus est, cui tamen eisdem pellendis excrementis belle susticiat. Porro illud expellendi, quod expellendum erat, patet ex eo, quod cum solus pastus excrementuna e e raretur, tum palam excrementum huiusmodi foras erumpit, tum insuper, citra illud, peccantes humores alii morbum fouetes, ibique locorum existentes, eo ve aliunde confluentes, praesentibus signis suostantiam eorum indicantibus, euidenter deiiciuntur : Gamzuam licet si idipsum palmis excrementum solum aderit, ut quolibet die, lud, post pastus coctionem, recte paratum est,&ad euacuatione promptum, ita iere quotidiE 1 cinione legitimh dei jciatur; attamen si adhuc numor peccans aderit, qui ex primis taltem vasis ipsis expelledus sit, quia nempe inde morbi quomodolibet somes fuerit; cum ille non ut excremetum pastus quotidi E per coctionem secernatur necessario, M iudicetur, dc si peream saepe lenior fiat; non quotidi E idcirco, sed posteaquam solum iam satis expulsioni commodus tuerit, quamprimum, etia per morbi imistia, utiliter expectandus sit, etiam inquam per vomitum, licet per secessurn illius propria sit vacuationis via ; Atque rem ira se habere, ipsa aegri tolerantia, cum levamine, unicum argumentum est . Ex hoc vero sunt-liter quilibet sussicientiam expulsionis agnoscet; Etenim post ablatam illam quae quando contingat latis euidens est si aliquando diminuatur. utique praeter rei pellendae iam pridem cognitae, diminutam quantitatem, vidi etiam est, leuamen tunc aut nullum, aut minimum adest, quod siquiadem per morbi tempus adesse possit; sed si nimium fortasse excedat . iam impetus, S frequentia, cum rei expulsae copia laborem inserunt; contras mediocritas quae sun t praesto fuerit.
conseruantia, in hepate , adiacentibus iasis
celebrantur , qua ratione robur virium se dant, examinantur.
:TA quidem robur virium, ex operibus conseruantibus, quatenus in ventriculo, de annexis intestinis, exercentiar, aestimandum nobis est, ex eisdem modo, quatenus in hepate, Madiacentibus vasis, celebrantur, de robore eodem iuditium faciamus oponet; Quando post ventriculum, adiacentiaque vasa, ubi pastus cremor chilosus euadit, sequatur hepar, una cum venis,
ubi ex cremore ipso in sanguinem nutritioni commodum ille mutatur a erae Dipiti ros o e
78쪽
Operae itaque pretium cum sit, cremorem hunc , virtutis attrahentis besneficio, cousque perduci, ibidemquem tandiu retineri, quandiu iter concoquatur, conficiaturque, ut tandem secretis excrementis, expulsiique ille ibidem purus sanguis euadat, desideratae nutritioni congruus a Utique quo omnia haec validius prosequuntur, eo robur sortius aestimas dum; quo autem infirmius, contra ; Verunta navi in ventriculo C seruatum est, ita in hepate etiam opera haec saepissime labefactantur 1 a men illa, qua ratione in aegris aestimanda sint, quando sua prasentia lateant, non est facile demonstrare ; Ex sensatis nihilominus eirectis longa experientia obseruatis, quid medico coniectandum sit, satis aperte con stat. Namque tum ablate, tum diminute, Scaudie, tum demum deprauate , a recto recedunt. Seorsum vero ablata chilosi cremoris e ventro iecoris attractio ex coconi j citur, quod cum utile alimentum ex ventrisculo in intestinis redundans non exsugatur, chil sae tunc deiectiones euodenter apparent, hoc est, cremoris consecti speciem praeseserentes, quae&liquidae prorsiis per secessum deseruntur, quamuis nulla signa adsint, quae propriam aliquam ventriculi aegritudinem patefaciant, rnde celectiones euenisse tales planum suerit; atque perinde non multo post sequitura trophia, extenuatio scilicet, ac, desectu pabuli, totius corporis macies, velut&virium omnium manifestissimus lan or . Q quidem omnia minus vehementer insestant, minusque celeriter adueniunt, ubi facultatis huiusmodi actio duntaxat imminuatur . At si ultro quam parsi, immoderata attractio adsit, id ex eo potissimum coniicies, quod aluus admodum astringatur, ac exsiccetur, deiectionibus, propter ariditatem, ad excretionem redditis ineptis; ex quo etiam cum facile attractionis hepatis deprauatio fiat, faecibus ijs scilicet perperam attractis, quae alioquin deberent per secessum detrudi, non langor ideo virium solum indicatur, sed adhuc tanquam ex causa, fit, ut corpus uniuersum multi iam faedarum , consequenter grauiori subi jciatur malo . De retentione hepatis ablata, atque imminuta, ex eo praecipuemagis, aut mi's cimiecturam i cere datum est, quod ex attracto chilo, inceptus sanguis suincienter roseneri nequeat, donec probe conficiatur, ac per uniuersum corpus distribuatur, sed ea potius ratione, qua suo pondere infestus, ad intestina, recmeserat s vcnas, delabitiar, frequentissimeque per aluum, tenuis, & l, quidus effluit humor, in quo aliqua saguinis portio dissoluta videatur, seu liquor loturae carnis nurcr macharae similis, permixtus insit, quamuis do
inceps , temporis tractu, aliorum etiam corruptoriam, faetentiumque humorum speciem praeseserat, & cum maxima virium prostratione detrudatur . Immoderatam autem in iecore seri sanguinis retentionem raro comtingens est ; Siquidem uniuersum exliustum, de alimento destitutum, satis efficaciter ipsum alliciat, nec diu nimis eundem retineri in hepam rermittat. q. od si deprauetur, ex quo praeter sanguinem, longius ex crementa detineantur, iam tumor in eo, sibique annexis hip indrijs reliquis, duius, & grauis, illeque satis tangenti conspicuus, praesto est , unde postmodum incommoda plura sequuntur, de maximus virium lan por. Sed coctionis opus, quod in hepate, Mannexis venis summe desideratur, plerunque renitus aufertur; ablato autem, quoniam sangui nis vice, crudus, pituitosius, aquosusque humor, inutilis prorsus, E ad nutriendum ineptus generatur, uniuersum propterea sumi ad debile redditum, &cachochymia repletum , necessario ει graue, M tumidum stis
Paletque, ac malis innumeris rerretuo obnoxium est a sed magis, mis
79쪽
nus Q. quoties magis, aut minus solum coctio minuatur, qualis frequenter obseruatur, eisdemquem Omnino signis, mitioribus tamen, concipiis tur . Augeri autem praeter naturam coctione impossibile est. immo quo ctio maior, eo perdictior, A shcundum natura est . Quod si depraue tur, ex quo non rite celebretur, 1 ed mavis corruptio diceda sit, quia alienis qualitatibus chilus assiciatur ex ea, tunc proculdubio constat. vel hac unam ob causam, uniueriain corpus multifariam, prauo, corruptoque succo repletum, morbis internis, externisque seu immis , ac virulentis obnoxium esse . Verumtamen hisce utcumque se habentibus, perfecta nihilominus, vel imperfecta coctionem in hepate fieri, ex cxcrementis ibidem, per eandem coctionem, a sanguine secretis, expellentique n. cultate inde reiectis, tanquam ab euidentissimis estectis, certius assequi datum est . Sunt porro haec in homine quouis secundum naturam se ha. Dente, tria potissimularat nempe bilis, Melancholia, S serum : hisce licet in corpore amictis alterum adsit, quod est ipsa pituita a Quae inquam excrementa, tandem ab hepate, virtutis pellentis ope, foras ad sua trans mittuntur . Dum etenim sanguis, in sano etiam quouis corpore, ex clii Io, coquentis hepatis beneficio, conficitur, tenuiores primum ex eo se Parantur partes, quae exustae nimis, ideoque biliose censentur ι Dein partes scculentae, quae crastiores, terrestrioresque nimis, d melancholicae; Et ultimo aquosae, serosae ve, quae ex aquea pabuli humiditate exundantes, urinae materiam praebent ; Caeterum in corpore aegro, caloris delectu, iampride amicto, ut facultas concoctrix perperam munus suum peragit, ita imperfecta meo semper si sanguificatio, subindeque tanguis in ipso magna ex parte crudus, qui & piriti tostas nuncupa tur, abundat. Uc- Iutis in aegro eodem, per caloris praeternaturalem exuberantiam, coctio deprauetur, consequenter euenit, ut excrementitii succi, tum biliosi, tu melancholici praeter naturae modum se habentes urgeant . Quoniam autem excrementitii humores hi, quicunque sint, ad nutritionem inelii sunt, merito propterea foras rei petuo ei iciuntur, & quidem saepe inlcnsibiliter, per uniuersi poros; saepius attamen manifeste, tum per secessu, ac vomitum, tum Per Vrinarios ductus, atque sudores a Interea ideo exvropria horum conditione conspicua, nobis magis, ac magis coquentis
facultatis robur patefit. Itaque cum: in sanis, humores hi, bilis praesertim melancholia,& scrum, pene semper adsiliat, atque ita in his secundum
naturam sint, nec ullo modo peccent, aut laedant, δ' virium ideo robur in eis ostendant , quia natura integre numera tunc obit sua ; Euenit nihilominus ut iam in aegris, humores iidem excrementi j pene semper omia i fariam peccantes praeternaturam se habpant, aς naturae imbecillitare arguant, quia ex perturbatis naturae operibus, ut cruditates mi illae con ς-xuntur , ita excrementitii succi lii, tum quantitate, tum qualitate pccta. Perpropriam autem conditionem suum cum attcstentur principium, ita xt tales omnino sint, quales Per coctionem evadunt, ii ire in agro, ex praecipuo eorundem e Xamine, de coctionis conditione coniecturam facere conuenientissimum cst . Penes vero duo examen eorum attendendum
est , penes puta substantiam, de accidentia; Ex substantia enim aperte conat, quoa nam Vere excrementum tu, 'uod reccat; Accidentia vero Ostendunt, non quid illud eas habeat condestiones, que illi ex naturali cJditione impertiri consueuerunt; Atque ut ex substantia, ita ex accidentibus horum patet quantum concoctrix operario a recto deficiat; Namque substantia quae mςlancholica, quoniam sicca, α frigida est, scitarer
80쪽
detei ior biliosi, S quidem magis, si atra sit, quia per exustione fiat; rii
sum biliosa, quae sua cera deterior pituitosa est ;1 ecus si pituitae mixta; V11- , de cum hoc potissimum ordine excrementitii humores hi,quo ad malitia , sibi inuicem iii ccedant, merito per unius, alterius ve horum praesentiam, laesam coctionem esse magis, minuS ve indicatur ; Sed omnium lanem rime, ubi sangui S, quo nutrimur, caloris, vel frigori S excessit, extraneam conditionem aliquando fuerit adeptus, accedit enim tunc ille magis, vel minus ad excrCmcntorum naturam, Sc grauius assicit t. Sed ut si accide tia, qualia singulis his humoribus naturaliter insunt, talia adhuc etiam in- sint, opus coctionis lusticienter vigere certum est ; Ita cum per morbumini mores hi iam eo immutentur, quod accidentibus similiter praeter naturam non paucis donati fuerint ; Sanc si quando, vel melancholia, vel bilis. vel demum pituita, magis, minus v calienam, ac praeternaturalem conditioncm adipiscantur, Per quam accidentibus, magis, aut minus donati malis, sanitati saeuius sitat infensis proculdubio quo magis tales ipsi
si sit , eo coctio ipsa , qua procreantur, vel secerinitatur , gubernanturque, imbecillior istimabitur . Quod autem non substantia solum, scd&acci-dcntia horum raro opportune sensibus sint conspicua, nisi dum sorsam vomitu, aut secessu , per morbi initia, expurgati, sua praesentia pateant I at ut plurimum sensus lateant, ut per coniectiaras ideo sola mente percipiantur ; Vtique quandocunque contigerit contigit autem saepimme saltem ex cflectis eorum , quoS in aegris prudenter medicus alias obseru Derit, coium cCnditionem coni j ciet, subindeque de coctionis bonitate , aut malitia , arguet I Sunt sane hi plures, atque diuersi, ut illorum neutia quam certa tradi ratio valeat; quapropter exercitatis tantummodo de re lipsa coniecturam facere datum eriti&si uniuersim una aegri tolerantia, . x et labor nuJlus, suffciens sit Omnis bonitatis in ditium; veluti corra aegri detrimentum, & noxa, malitiei maioris, aut minoris expressa nota est.
Sed quando vel ipsissensibus, tum substantia, tum accidentia horu per- cipiantur, facile tunc ex his, de coctionis bonitate iudicatur. Ex substantia quidem, ut dictiam cst, saltem pro conditione eius, magis ne, aut mi- in iis coctio ipsa deuicta iusto ἔ Ex accidentibus autem, de si uniuersim, apiat situs tamen, tum humoris excreti conditio patet, tum subinde coquε- tis facultatis robur c lucescit . Atqu ab accidentibus communibus sum- 'pto principio, certum est, mediocrem consistentiam satramen quae magis secundum nati iram humori congruat melioris coctionis esse argum tum et Tenui ras enim nimia, cruditatem, ex defectu operantis virtutis . . assuit; Crassities vero, quae nimia , idem ex exustione,& plerunquaci iam ex congelatione, dc conlequenter ex virtutis defectu, cruditatem
indicat; Ad haec excreti humoris copia, suam quoque coctionis facit coiecturam . namque illa si vel a mediocritate quadam consueta non deuim clarum est virtutis coquentis robur bene fatis se habere, quippe iustum excedat; excedit autem, S coctionem deprauatam arguit, si tum quo modolibct laedat, nec si assicienter moderetur , guberneturque , tum si quamqua perpetuo pellitur, tamen ultro quam par sit multiplicatur, superabundat, quod virium vigente roborin per bonam coctionem minia me fit. Se qiuantur accidentia propriis percepta sensibus, ut tactiles praesertim qualitates, gustabiles, visibiles, dc odorabiles ; Quare primum quidquid poltianguificationem eiicitur, si perfecte elaboratum, conse-humque sit . merito nec feruidum nimis , dc acre, saltum, vel mordax, nec alia quavis semul tactus, vel etiam gustus, valde molesta qualitate