장음표시 사용
251쪽
11 8 De privilegiis Ignorantiae
ro, quae triginta, Vel quadraginta anno- Ex v is D. Tia. Le. dicentis: Si quis rum pol sessione inducitur, pr. essem - praestribat bonas de polidendo , non tenetur ptionem probabilem tituli iussicere, ad restitutionem, etiamsi sciat alienum
tametsi titulus non adsit. Disse post prascriptionem: quia lex potest
aliquem pro peccato, in negligentia punire PRIVILEGIUM XXVII. in re sua, illam alteri diare, in concedere. Hqc ibi: Et idem dicet omnis bonus The sui rem detinet, quam bonafide, in qu lotus subiungit S liester Herbo cit. qu.rantia in Gncibiti iuxta regum, o 43 n. 13. a secundum S. Tho. tene. canonum Constitutiones praescrι- tur quis sollere paenam iudicialem , .ides spsit, etiam si psea cognomerit ad quam condemnatur a Iudice ut p. 2.
fuiLe alterius, in utroque qu. 96. art. in consequenter δίυ , cui foro arsiturione anticatur,eam in conficientιa potes retinere'. lexcisatur . in consequenter licitum est tenere eam quam
infligit legi utor , cuiusmodi est praej iptio, lUod excusetur in sero poli, quae inducta est principaliter in parvam no- l
& conicientiae, constat gligentium, in quietem Cimitatis, ita S apertissime ex duobus prae- mser alios quam plures allegans ibi, cedentibus privilegiis. Quod vero ex- indistincte dicentes, quod non tenetur cusetur etiam in sero seri, ita ut possit quis in conscientia restituere praescria se tueri in iudicio contra priorem do- pium , si concurrunt omnia de iure reminum, & eandem rem ut si iam defen- quisita ad praescriptionem. Et ita condere, apud D. D. Utriusque Iuris, est eludit i pie indubitanter tenendum s .
communis sententia.Unde Σ3 Secundo probatur. Ex l. 3. Agers de iure, in Iustitia tract. p. cap. s. De usurpat. in Uucapiomb. ubi Vsu capis dub. s. n. 1 F. optime sic ad rem hujus dicitur esse, sive definitur esse adiectio , privilegii: Fre viter dico, ex communi seu ut alii) adeptio dominii permu-D. v. sententia, talem posie tuta conserenia tinuationem possessionis tempore leg tia retinere rem quam sic legitime praescri- bus definito. Et in hoc Canones nec re- eam ut suam posse in iudicio defense prehendunt, neque corrigunt Ius ciVile , dere contra priorem dominum. Delum itur quamvis tollant praescriptionem cum ex D. Tho. istibero a L. arto 13. de ita mala fide: imo potius id ipsum omnino docent Glossa in Cap. Vigilanti. De prae- supponere, de approbare videntur, dum scriptionibus. P remit. ibid. ubi asterit iuxta eandem legum dispostionem iu-
eam esse communem Canon istarum, dicant, & iudicari volunt, ut patet casententiam . Co Uarr. ad Reg. Posi repari cause i c. qu. 3. per diversos Canones, 3. g. 2. ibi plures allegans. Caiet. SFL dein cap. Sanctorum, De praesicripi. Pon- meser Verbo Praescriptio. Soto de Iust. libr. tifex ait, se irrefragabiliter confirmare, 4. qu. F. art. q. aliique recentiores quam- ut omnes possessiones ad singulas pro- lplures, tam Theologi , quam Iurecon- vincias litoru confratrum pertinentes,
sulti. quibus per 3o annos dissessae sunt,qui Σ Quod inquam talis, qui sic le- te, & sincere perpetuo teneantur. Quod gitime praetcripsit, a restitutione excu- eodem titulo in aliis capitibus indicaI sietur in conscientia , & sero poli, quae Igitur legitima praescriptione absolut- , videtur esse prima pars hujus privilegii, licet praescribens postmodum intelli praeterquam quod constat ex superiori- gat rem fuisse alterius , abiblvitur Mbus privilegiis , ut dixi, nihilominus ad restitutione ,& potest eam ut suam sibi
abundantiam ulterius probatur. Primo. tuto retinere: consequentia haec proba
252쪽
Cap. XII. Privit. XXVII. et as
tur , quia res illa iam ex dis' sitione le- quam dkit induxisse Ephesinum quem
gis , in prassi ribentis dominium transi- dam legislatorem : & hanc vult non havit; imo lex ipsa, re vera illius rei domin bere vigorem, sive rem possideamus num constituit: & si sis est, uti est, nul- domino conscio, & negligenti, sive in-Ia est ratio dicendi, quod non pessit scios modo nobis constat rem esse alte eam tempore legibus definito praeseri- rias Non autem loquitur depra scripti pium tuta conscientia retinere. Confir- ne cum bona fide cum potius contra maturr Quia lex inducens praescriptio- rium de hac significet, dicendo inem iusta est, ut videre est apud D.D. niam nulla dierumpossesso iumat aliquem Praecipue tamarru . par. s.cit. dc prae- maia ei posse rem. Inde enim potes hic riptio ipsa dat jus proprietatis praescri- a contrario sensu colligi, quod ex Inen benti, transsertque dominium in usu- te Pontificis , antiqua dierum possessio
capientem: igitur haec dominii transa- iuvet posses itarem bonae fidei. Nequetio etiam in animae iudicio , & foro po- valet, ii dicas: Iuvat quidem bonae fideiti servari, & rata haberi debet: ergo ve- possessio, sed quamdiu illa est bonae fixum privilegium propositum quoad dei,& ignoratur , quod res sit alterius:
ἴrimam Priem, & conscientiae, ac po- cum autem hoc scitur, iam desinit bo-i forum . na fides,si ulterius detineatur . Non ivia is Et si verum quoad primam, quam Valet: Nam vel cognoscitur quod partem, hoc est in iudicio animae , non res sit alterius antequam completum potest utique non esie tale etiam in iu- st prescriptionis tempus legibus defini-ciicio externo, & foro seri; aliter seque- tum, & concedo tunc cessare bonam retur ut bene arguit etiam idem G r- fidem si ulterius detineaturi vel id co-ru. f. L. M. n. p. posse Iudicem interio- gnoscitur post tempus legitimum 'aesis fori,& Iudicem exteriorem, com- scriptionis absblutum , & licet tunc coperta rei veritate, contraria pronuncia- gnoscat rem filisse alterius, agnoscit tare, M utrumque iuste: quod adeo absur- men simul eam authoritate Superiodum est cinquit Co arrumias ) ut qui- rum qui hastis de eausis publici boni id
vis mediocri praeditus eruditione hoc possun0 factam esse suam,& translatam minime posse contingere palam teste- in sui dominium, atque ita bona fide extur. Siquidem uterque Iudex tenetur jus novo titulo illam possidere ut suam . suam unicuique reddere, ac iustitiam 418 obiicies secundA: Cum auctius in pronunciando amplecti, ut iudicium iniuria, aut iactura , non debet quis Le- aequum sit. Idcirco impossibile iure pistari, Regula iuris in s. Ins aper: N censetur, contrarias sententias ex iustu ino rebus suis privandus est absque si iatia ferri in eadem re , & iuxta eandem culpa: Saltem igitur quando prior d cognitionem , unde vel altera necesse minus non est in culpa, dominium rei est, quod sit iniqua, vel parem utraque suae non perdet, & proinde tenebitur habere debet definitionem. Sic Comar- restituere. Respondeo negando conse rum. totus ut patet pro hoc privilegio . quentiam si illa enim regula Iuris intel- Contra quod tamen . ligenda est, quod nemo cum alterius 17 obiicies primo. iniuria, aut iactura inique illata locu- De Praestripe. In quo Pontifex derogare pletari debet: non autem quod nullo videtur legi civili: dum ait: Nobis modo id fieri possit cum alm ius ia- tam in rebus cognitis, quam latentibus pla- stura e Qui enim ludis licitis , aut spon-cuit non habere storem. Respondetur, eo sione, aut certamine , debitis circum
loci Pontificem loqui de praesctiptione stantiis vestitis lucrum ficiunt, locu-3 o. vel o. annorum cum mala fide, pletantur utique cum aliorum iactura
253쪽
r o 3 De Privilegiis Ignorantiae
nec tamen obligantur ad restitutionem. Ad alterum oppositum, dicitur: N minem absque culpa rebus suis privandum esse,nisi subsit alia iusta causa,quae praesertim concernet tranquillitatem,&bonum Reipublicae: qualem subesse in legibus praescriptionem constituentibus satis constat, ex dictis & D. D. 1' obiicies tertio. Cui res adjudicata est per Iudicis sententiam fundatam in falsis probationibus, teneturis ad restitutionem , quotiescumque gnoscit rem non este suam : nec per eiusmodi sententiam , dominium illius acquirit, ergo similiter qui rem detinet virtute praescriptionis in conscientia ad restitutionem tenetur statim ac agnoscit suam bonam fidem haud fuisse bene fundatam, sed rem fuisse alterius .. Res p. Negando consequentiam, & paritatem: disparitatis autem ratio cst, quia Iudex non intendit tribuere parti jus, & dominium rei, quam illi adiudicat, sed tantum dcclarat secundum allegata, &probata , esse rem illius . Quare si id facit ex mala informatione, non transfertur dominium ι sed illud remanet apud priorem dominum, cui debet in conscientia restitui res, si victor liti; id sciat, aut intelligat. Non sic autem se habet lex praescriptionis, quae non tantum intendit ex tanta possiuione, quasi ex aliquo argumento, declarare rem esse illius possessoris: sed post talem , &tantam possessionem intendit simpliciter huic possessiori dominium rei attribuere, sive prius hujus fir erit, sive non , ne rerum dominia diu , & fere semper remaneant incerta. Hinc, quia talis possessor bonae fidei, transacto tempore legibus definito acquisivit dominium , dc verum dominium ideo non obligatur in conscientia ad rei restitutionem , &excusitur ab hac facienda in utroque foro,
ut dicit privilegium propositum . PRIVILEGIUM XXVIII. Qi bona fide, o j rantia in incibibemit a latrone rem alienam , quam postea eadem bona fide, o ignorantia aurante alteri et/endidit eodem pretio, si
postea cognoscit rem istam esse
alienam,excisatur in conscientia a restitutione , nec . tenetur secundum contractum rescindere.
bant, Caietanus in Summa, Verko Restia tutio, f. p. et esu, Ad verte circa hanc regulam. marrus in Man. cap. I p. n. s.
legit ratio per eosdem mel etiam 3lle satos D. D. videtur esie:Quia sic emensa latrone rem alienam,non tenetur Γcstituere ratione acceptionis iniquae; nam
bona fide, & ignoratia invincibili emittnec tenetur ratione rei acceptae;quia iam non habet illam apud se,nec in ea factus est ditior , ut supponit privilegium : &bona etiam fide eandem vendidit rem secundo emptori . Cui etiam absque rescissione contractus ad quam per NM
arr. n. cit.'alios apud Bonac. Ne residis8. p. q. 4. punc. 2. qu i. p. mersiu, Rese pondet, Π. F. non tenetur, ut est secunda
pars privilegii) faciet latis si cedat eidem cuti debet in conscientia factio
nem de evictione adversiis eum a quo bona fide emit, idest , contra pii naum
illius rei alienae venditorem iuxta creditore , f. de emict. dc docent rus n. 8. cit. α/ersit. Contra sitae facit primo Tiana res cit.n. q. tibi Sayrtis, Cab um
254쪽
a. . Imarina concedunt hoc esse tur esse rationis, sive a lamne recuperi probabile , Vocant tamen contrarium ratum sit, sive ab alio tertio acceptum probabilius. Sed Secundo confirmatur. Quia si teneretur 3 i Dices primo. Pretium rei alie- restituere domvio,id esseti, vel rationemae loco illius succedit;ergo est alienum iniustae acceptionis,vel ration rei acce- sicut & ipsa res eo vendita: ideoque -- prae, vel quia auxerit si vim patriis O
ro domino tenetur id restituere ratio- nium. At non tenetur racione primi, DC TCi acceptae, ac si eandem rem alie- cum totum factum sit bona fide: nonnam apud se haberet. Respondeo cum ratione secui di, & rei acceptae, cum Sanciae in Summa tam. . libr. cap. eam iam distraxerit, dc pretium loca 2.3. V. LI. e Diana rescit. n. 3. non , illius non succedat, ut dictum est; necesse universaliter verum, pretium si1c- moraliter aliquid illius rei, aut aequiva cedere loco rei: id enim verum habetur lens maneat ita bonis creditoriis: nec tanici 1 olis universalibus iudiciis,cuiusmodi sunt, haereditas, fideicommissum universale,dos,&c. l. Item iidendum , s.f-nali, se enti ,ss. de petitio. haeressio ι. p. J. de fideicommis. lnereditatis petit. quae iudicia ideo universalia dicuntur , quia unius iuris petitione plures res simul peti censenturo si singulae nomi
natim non exprimitur. Hinc iurisconsutatus vocat eas, actiones de universitate .
Iudicium aute nominatur singulare, seu articulare , aut jeciale, cum est de re ingulari, vel ex singulari contra mi petita. Ut in mandato,commodato, deposito apparet, Pro socio,st. Pro socio. Gonstat ergo, ex iuribus, adductis etiam ab eodem Sanctet n. eis. non transferri dominium rei alienae venditae in emptorem .' bene tamen transferri dominium pretii in venditorem . Quod non contingeret, si pretium succederet loco rei. Et ita notant Gloss. l. Si rem, in Uetium,2 1 merb. Qia ρο ,ss. De t. ha red. in ibi Bartes. in sine, in omnes fribentes: ita Sanchee l. c. Cum quo
31 Confirmatur primo responsio , & roboratur magis privilegium prom situm . si venditor bonae fidei, ea durante , & ignorantia invincibili, rem eandem latroni vendidisset, & eodem pretio, non teneretur utique pretium vero domino restituere, cum sit illud idem, quod prius dedit. Ergo nec tenebitur restituere, si alicui tertici vendat: pretium enim illud , ejusdem vide-dem ratione tertii,quia nullatenus Padri monium ilium auctum est, & subinde talis venditor nec locupletior factus eii,
ut sapponitur in privilegis pro quo sunt
omnes Doctores allegati a Samhee cap. 23. cit. n. 1 f. in n. a. s. eit. in Der ubi
ipse sic : Pro haesententia fideli privilegio nostro ) sunt clare omes Tyossores.άllegatι n. 16. quos retuli a melle iudi icie hunc bonaefidei possessorem ad nil resitum dum obligari. Atque in propnars terminιs tradunt Gabriel. ,e. . . l 33 Dices lἡcundo. Ex Satyro in c&ii Regia libr. Io..tract. z. cap. I. u. 3 9. Medina , Comarrum. . Dionis ibidem i.
Si rem illam alienam a s ire bona :fide emptam haberet,& apud se iErvare vellet , ejus animi esse oporteret, ut rem domino vero restituerct, si constiterit cuius sit. Ergo e iam eam vendendo,&pretium pro ea recipiendo , parati animi esse debet ut cognito vero domino pretium rei venditae eidem domino restituat, cum pretium loco rei succedat . Respondeo primo cum Rebello de
do consequentiam , maxime si pretium bona fide a venditore fuerit consumptum , nec inde ditior effectas est; nam
sic certum eth inquiunt ) apud omnes , Venditorem non teneri ad ullam restitutionem.Respondeo iecundὰ cum
255쪽
231 De Privilegiis ignorantiae
tam eodem pretio quo emit vendidit, ubi in sine, respondet ad Authoritatem l non tenetur id pretium vero domino Sic rem. Dicendo, id esse speciale iv restituere; non enim ut supra) pretium distracti ne haereditatis, seu iuris uni. succedit loco rei.Si vero pluris vendide- versalis, ut pretium succedat loco rei ιν rit,excessum tantum, & in quo locuple- secus autem res se habeat ita particulatior factus est. tenetur restituere. instar ribus contractibus . ut docent metores
aliorum possetarum bonae fidei,ex quibus ipse quoque iam est. Unde si res illa
extaret teneretur quidem possessbr ratione rei acceptae illam integre restituere at re ipsa vendita, non tenetur ratio
γ ne rei acceptae, nisi quoad illum excessum,si adesset: & rationem reddit Lessus de Ius. libr. L. cap. I . dub. q. n. a. 3.
in fine, dicens sic: Si ex ea factus est locu
pletiar,eatenus tenetur; res enim ratione il
lius accessionis,quae ex ea rebus illius facta est, censetu r adhuc extare. 3 Sed iion desinam hic adnotare, quod licet communirer Doctores, ex authoritate i. Si et rem J. depet. Leria. , affrment, qui rem alienam a fure
bona fide emit, & maiori deinde pretio vendit, teneri restituere domino illud plus,in quo ditior factus est. Nihilomi
72 I. u. IO. existimat Verum contra
rium . quia 'it ipse illud plus non es
fructus rei sed induseriae,illam ementis iuste uno pretio minora, in evendent/s etiam
iuste alio maiori pretio ς fructus autem madustria ad ps orem bonae mei, n ad dominum reispectat. Θod autem id non
fit fructus rei, sed industriae, patet. Qia si
fur ipse emeret iterum eandem rem a ut timo et sessore,eamque domino restitueret s- ne ulla proximi l ione, seriandoque omnino illum indemnem , neque res Illa ullos fructus hasuisset, sane qui ita esset lucratus emedo illam ἀ fure, aut alio intermedio menditore, mendendo illam mmori pretio iusto alicui alteri, non teneretur illud resi- tuere,eo quod essetfructussuae industriae, non res.Alias etia rationes ibidem adducit Samiae, quem sequuntur Diana tradi.
cit. 3. coordinato res. I 3 I. EX p. I. tr. F. ιnt. Mater, C. de rei mendis. Docet etiam lina n. Io. cit. ut pariter observat ana res cit. I I. n. 3. fure Ira' vendentem rem furtivam, & postea ius eminori pretio redimentem , non teneri excessum illum pretii domino restituere , sed satisfacere reddendo ei rem silain non deteriora tam , & fructus ex ea debitos. 3 3 Dices tertio : Contra secundam privilegii partem ex Leoto de lusi. Bbr. 1. cap. I . dub. s. Bonacina De resis. ι '
S. Fausto in Spec: Confessor. disp. q. qu. 2.L- & a Iiis apud ipsos : Qui Vitrum eX. g. vendit pro gemma, aut solvit, seu permutat aurum falsum pro vero, debet
in coinscientia contractum dissolvere, ergo pari ratione si vendat rem alienam; putans esse suam, debet dirimere contractum, postea quam noverit, rem illam esse alienam : eo magis quia Venditor tenetur emptori de evi Stione: nee
potest ad alium ablegare , cum quo illi
negotium non fuit, sed ipsemet tenetur illi satisficere. Addo quod venditor non potuit transferre dominium in emptorem, cum res fuerit aliena , ergo etiamcx hac parte contractus dirimedus quia invalidus. Respondet huic argumentorta arrus n. 8. cit. & cum iplo Dianares i29. cit. ins ne : assignando disparitatem rationis: quoniam qui dedit falsum aurum,dedit rem intrinsece defectuosam, non autem qui bona fide dedit rem alienam . Et si instes parum refert sit ne vitium intrinsecum, aut extrinsecum, quando in re , & realiter tale est, ob quod merito emptor sit invitus,reddatque contractum involuntariu et tunc enim
256쪽
enim est invalida, ae proin- contulit donum, vel obsequium ignorame . . de rescindenda si velit emptor, reddito rit debitum ex iustitia3 Rodriquet in Sum pretio Huic quoque instantiae occurrit ma par. 2. cap. 49. Conclus L. nou --
idem reus , dicens s ut supra ) isse 'siabiliter agerit, postea quando debiti ex
eum venditorem facere satis emptori, iustitia recordatur, posis facere compensas cedat ei actionem de evictione con- rtovem , per rem illam donatam cum talitra Primum illius rei alienae vendito . ignorantia: quia praesumitur quod non fuit rem . Unde i' forma ad argumentum: . set tam liberalis , si debiti fuisset memor . assignata disparitate rationis, & distinc- minententia,ut dixi,non es improbabilis,to antecedentit negatur consequentia . cui Iaiet Gyman eitatus d nobis tu p. Ad id autem quod additur, patet res praecepto cap. I. dub. 24. n. s. Hucusque risio ex dictis. Truuench r quem etiam Diana tom. 6.
si ui donat alicui centum , ignorans quod tantum etiam illi ex institia debebat, sesisfacit debito , nec
amplius tenetur alia cen tum eadem sollere.
43 6 Onunt hoc idem privilegium aliqui apud Sanchee
in Summa to. p. cap. II. n. II. ιn priu-cip. dum asserunt: Debentem curuam cen--
eumfatisfacere huic debito,si debiti prorsus
1mmemor , tamtundem eι donet: nisi in remunerationem tantisdem muneris accepti
donario feret. Et ut probabile etiam idem met) admittit ex Emanuele Ro-driquee Elidius Trullenia in Decalog. D.
2. bbr. 7. c. F. dub.1 n. io sic dicens: u.eres , Utrum in debitis ex iustitia dari possit compensatio cum bonis, mel obsequi Isra- tuitis: v. gr. Ego debeo tibi ex obligatione iustitiae centum aureos, γ' posea gratis praeso obsequium eiusdem maloris , aut aequimalens tibi confero titulo Gnationis: manebo ne exemptus ab obligatione iusti
tiat Respondeo, si quando contuli illud δε-
num eram memor obligationis, ex iustitia ,
in motui per illam rem seu donum satisfaceresedgratis rem illam praestare, certum est me non satisfecisse obligationi ex insi-tia,nec posse postea uti compensatione; cysiares illa scienter fuit gratis donata , os uberaliter. Titulus autem donationis,sttitu
lus linitia sunt distincti. ἁ-d si, quando
bat privilegium propositum: ibi enim
quaerens: An in deόitis ex iisZιtia dari pose sit compensatio cum bonis , mel ob equiis
gratuitis. 'Respondet assirmative: s Oau- ,
Δ inquit ) voltii cum dono gratuito satisfacere obligationibus ex iustitia,quas fiebam debere. Di cultas es t iii bjungit) an
quando praebui donum, vel obseqtarum igno - rabam debitum ex iustitia, an possim p tea facere compensationem , O rmatimam sententiam probabilem esse putat Ro-drique ex ipso Trullinco : quam probabilitatem, eo loci non reiicit 'DIana Tom. 8. Coordis. traei. T. ref 46. u. L. Ex par. tr. I 8. o seest. n. res' . ipsam expresie admittit,per ea maxime quae adducit ' colaus Baldellus in Theol. Moral. tom. p. libr. 1. disp. 23.
37 Probatur autem privilegium propositum , ex illo principio theologico , quod videlicet sussicit voluntas
interpretativa ad causandum volunta rium : Unde stante obligatione ex iustitia solvendi centum v. g. Petro, si eidem tantundem donem , habeo voluntatem interpretativam restituendi , dc satisfacicndi, atque adeo censeor satisfacere. obligationi, Sc tanquam si satisfecerim possum , quando occurrit cognitio obligationis,facere compensationem: Ergo&c. Et ita etiam ad castum similem de quo in privilegio sequenti arguit P.
257쪽
r 4 De Privilegiis Ignorantiae
41 3. n. 3. Voluntas autem interpretativa ex eo colligitur , per eundem etia L.
Pasi uolgum , quod quilibet prudenter
agens, prius vult satisfacere , quae simide obligatione , quam praestare ea , ad quae non tenetur; & ideo si interrogaretur , an si cognovisset propriam obriga materia iustitiae idque Monsolum es που-rum, tando an actus euiu nulla causa, nullus ue risultis avremitur, aut detrem naturo quoslat solutio; sed etiam quintia ςxprimitur, in determinatur unus a iuratiminAs principalis ex adareum Atimione is incogitantia: Num sine oblimis , im tionem , voluisset re illa satisfacere, uti- gitantia facit solvitionem pro illo alio et que, & dubio procul responderet ha- tuis simpliciter inmoliantanam , eam aebuisse intentionem ratem, satisfaciendi videlicet. Quod totum. 33 Confirmatur ex doctrina, &verbis Baiaesti, a Diana n. v. it. relatis.
Negari non potest inquit ille ) quin etiam
resiliri in hanc conditionalem grado, e solio ex hoc titulo. nisi teneor ex ali us alio potiore, ' maioris momenti. Hetcc docet
Balaesius apud Dianam L cit. Ex quibus ipse quoque concludit, quia intentio in materia iustitia pessit seu cere aditus implendi quamcumque obligationem , obligationes tostendas intentio generalis, semper videtur haberi saltem generali implicita, quae defacto habetur ab unoquo que, satisfaciendi omnibus seis obligationibus, quisus absolute potest satisfacere per
unamquamque suam actionem. Neque alimis, in ιncogitantia huius, mel illius obligationis specialis potest tollere, aut impeiure voluntatem generalem, in implicitam, farer, & semper potest praestim, ab unoquoque , quando non constat de intentione contraria,quia unusquisqtae in suis actionibus generaliter semper intendit satisfacere obligationibus quas habet. Et hinc a fortiori infert: si quu ex demotione hi viseret hanc, et illam Eccle-ciendi omnibus , quae habentur , sed solum si , non recordaretur, dis id teneretur tollit, aut impedit evoluntatem jecialem, ex moto, et ex paenitentia ά Confessario i in explicitam satisfaciendi huic, aut illi iuncta, quando postea adserterre debitum, obligationi inspecie, ut ex se patet , in ideo m recordaretur moti, aut poenitentia i t etiam in casibus positis, obligationes iusti- netur iteruilias Ecclesias inmisere ed potestiae dicendae sunt mere tolti dependenter a existimare utrisu atisfecister ita Dian . Huntate eorum , qui per illas sunt oblia rati. Nam hoc modo l. cum ex pluribus. . de solui. expresse dicitur , quod cru ex pluribus caustis uni alicui debet pecuniam , necive exprimit, aut demonstrat, dum 1llam se it, ex qua causa sol at, in cui obligationi intendit satisfacere , censiendus 43 9 Quod idem docet etiam Sanctit in Consiliis his α. cap. 3. dub. I 2I. n. p. dum ibi ait: Quod qui ex devotione opus facit ad quod tenebatur, ex. gr. audit Missam in die festo, immemor, aut ignarus praecepti ; quia videlicet ignorabat, vel non recordabatur clie
es pro illa sol ere, quae apud ipsum est po- festum, atisfacit praecepto, ita ut postealior : ut. m. gr. si alurua ex causa tenetur memor, vel fletus certior de praecepto non teneatur iterum audire , quia lice desit intentio actualis satisfaciendi praecepto, adest tamen virtualis , vel habitualis saltem, quia si talis novisset praeceptum, vellet utique illi eo opere latis-
facete, quando non est intentio con raria . Probat Sancia' etiam ex inconve nientiis , quae aliter sequerentur . Nam qui ex consuetudine celebrandi, cclebra xet in Paschate, nec praecepti recordare
flore sub poena infamiae , mel sub aliqua
aba, mel sub iure hypothecae, aut pignoris , si milibus. Et ratio siubditur , quia mercsimile est alligentem debitorem si esset a monstus,ita tui ingesturumsuum negotium. Ex quo textu clare habetur, quod moluntas ιmplicita, e generalis, quam uni silui uehuιet satisfaciendi prout potest per tinum quem crus actum suis obligationibus , potes habere locum etiam in obligationibus , σ
258쪽
tur, non adimpleret illud, sed peccaret strue non repugnet melle Iutisfacere rota ancinaliter: & smiliter, qui frequenter bita alias eleemosina, censetur halere hanetia anno confiseretur, quos tamen da- intentionem mistualem,o sic satisfaciet .mnabit nullus. Accedit, quod lex abs - Similiter quando quis tenebatur propere in-liate praecipit actum, & non tali inten- certitudinem credulorum , mel ob aliam tione fieri praecipit. Sic plures quos causam restituere pauperibus , s ignarus, idemmeamreri lib. p. Summ. p. aut immemor huius ablizationis , facit eleemosinasores omnes eleemosinas, quas
PRIVILEGIUM XXX. ferit pos talem obligationem compensare
. cum debito siti. Et hoc idem privilegiam norans se teneri ad aliquviis restitutionem confirmari Imtest ex doctrina , quam paupersius faciendam , in eleemosinas etiam tetigi pro privilegio praecedenti, cum linia odi ignorantia erga vit, n. 437. desumpta ex voluntate litterpre- excusatur a tali restitutume, F i tativa, quam quisque habet prius latis-eaano eadem postea resia faciendi quae sunt de oblig.itioile, quam . ' furione applicet. 'aestandi ea, ad quae minime tenctur . Advertas tamen hic, mi Lector, non esse. 4o , ; Equitur hoc privilegium ex extendendum huiusmodi Priυilegium i vis p cedenti ..un pate . Et ad Beneficiariti, qui eleemosinas eroga-ideminin ponit Saricheidus 1 O. est. n. vii ignorando se teneri ad restitutionem a. in 3- Sub his verbis: Secundum fiuctuum: ob omissionem Horarum est Ualde probabile, quia extreme indi- Canonicarum ; non enim. ipse potest gentr teneatur dimes ex iustitia dare eum ficere compensationem , quando commosinas, intamensi ex paenitentia era- gnoscit obligationem stram , sicque limentab, eo quod habet debita inereti betari a restitutione Quoniam hoc idcm domin3, teneretur ad eleemosinas, suos damnavit Sanctisi Alexander 'Lin suis ciet dando sic indigenti: Cum enim eleemo- propositionibus damnatis: Proposit. 3 3.
CIRCA OCTAVUM DE CALOGI PRAECEPTUM,
Non falsum testimonium dices. N octavo Decalogi praecepto prohibetur omnis iniustitia, seu iniuria, quae lingua, dc sermone, proximo irrogatur , ut habet Doctorum communis in illa verba Exodi Lo. Non loqueris contra proximum tuum fallium testimonium. Hujusmodi autem iniuria contra proximum de qua in hoc praecepto committi potest vel in iudicio, vel extra . In Iudicio committi potest a Iudice, inique iudicando . A Teste , filsum testando. A Reo, iniuste negando. Ab Accusatore, falso accusante. Ab Advocato, iniquam causam defendente . In Iudicio concurrunt etiam Astaser, Procurator, bellio, sive Notarius, M. Extra Iudicium autem multis modis committi po-
259쪽
136 De Privilegiis Ignorantiae
test proximo iniuria lingua,& sermone: mendacio videlicet. Detractione . On viciis, Contumelia,S Improperio. Susurratione. Irrisione. Maledictione. Iudicio temerario, seu sententia animi falsa, in animo residente. In quibus omnibus irro gari fratest proximo iniuria gravis,quae sit peccatum mortale prohibitum in hoe praecepto, nisi excuset materiae levitas, vel ignorantiae privilegium; qua de re si
Inmincibiliter ignoram mendacium o cisum , er iocosum essepeccatum, illud proferens excusatur ab omni culpa.
qu. II O. art. 3. & communiter Docto.
res, ut videre est apud Savrum in clami
Reg. l. 12.c 2. n. 6. dea hos Verbo Mendarium ; contra nonnullos apud Lessium libr. 2. cap. dub. s. n. 38. Et ratio
est, quia voce demonstrare id cujus comtrarium geritur in mente , in quo consistit ratio mendacii fest enim mendacium ex D. Augustino libr. p. contra mendacium cap. 47. filla signincatio vocum
cum intentione fallendi, seu dicendi fallium est per se malum , contra di
istamen naturale , &rectam rationem i& contra naturam vocum , quae a natura institviae sunt ad significandos animi sensus, & conceptus. Unde mei3 dacium xst intrinscce malum , &adeo malum, ut nequeat fieri licitim, quamvis bono fine coninuitatur, ut ob finem tuendae vitae propriae, vel alterius , ut
patet ex cap. Ne quis arbitre sir 22. qu. . Ex quo sequitur ait Anacina to. 2. disp. Io. qu. p. punc. d. propcfit. p. n. p.
Versu, Ex quo non poste Sammum Pontificem dispensare in mendacio , ita ut per illius dii pensationem licite fieri
possit, nam mendacium est intrinsecumalum , & Pontifex naturas rerum mutare non potest. Et merito Ialis p testas denegatur Pontifici Summo,cum
6. tr. I. V. 8. Verseu, Prolatur veritatis auctor, dc falsitatis omnis Osor, talem facultatem dare possit..e 4 3 Quamvis autem omne mendacium sit peccatum, non tamen omne
est lethale, nam iocosurn &ossiciosum quod nulli nocet non est tale. ut communiter Doctores etiam si proferatur a gravissimo viro , secluso graviscandalo: Quia hutiis modi mendacium
non affert ulli iniuriam gravem, & censetur materia levis r unde non est nispeccatum veniale ex communi omnium
sententia apud Aemium p- 3. lib. I c. p. duba: s. modis non addatur IIli iuramentum , tunc enim esset seccatum mortale periurii per omnes. Imissi plostratur iocosiam s. & officiosem mendatacium ab invincibiliter ignorante esse veniale, caret omni culpa; aut in pro posito privilegio: quod doceta citam Bonacina LX. yra'st.2. n. 4. ubi alti P se dari ignorantiam inmincibilem respectu mendacii e cissi, in iocis, e e proferen tem illud excuseri- posse ais emi est Cui privilegio subscribit etiam Trul lenchin TR ac to. α. libr. L cap. S. dub. p. n. 6 Iocosum mendacium intellige cum communi, quod causa propriis voluptatis, vel alienae profertur, ut solent garruli homines, & rerum novarum cupidi officiossem vero, quod propriae utilitatis causa , vel alienae dicitur , sive in temporalibus, sive in spiritualibus, ut alius scilicetvuvMur s velut malum removeatur, dummodo tamen nemini noceat. - PRI '
260쪽
ctuum, qui obiiciuntur, selum mate- PRIVILEGIUM SECUNDUM. tialiter te habet, & adstrininu in parit
distinctionem specificam in genere na- A sciens alterum materiadi rurae, non vero in genere moris. Et hinc ex ignorantia etiam custabili, excu- est quod idem Reginaldus n. est. docet satur a mortali si parum, non esse necesse explicare in Conses- graceat. sione ipsas iniurias, dicendo, appellavi ebrium, adulterum , Itultum, &c. Sed . 4 1 ontumelia est manifesta- satis esse dicere, toties gravem. intuli tio desectus proximi in contumeliam meo proximo : ait euim:
praesentia cum iniuria , seu est iniuria , Tertium documentum est, omnes contume. qua laeditur honor proximi, obiiciendo bas eiusdem speciei esse: quia quamvis ruet aliquod peccatum , vel alium defe- caeteris da estas cernatur , conveniuntctum in ipsius praesentia a Unde ge- tamen in ratione formau, que est intentio inere suo est peccatum mortale , idque auferendi alterisuum havorem Vsdemiui gravius detractione, quatenus haec ut tur satis esse in eou oue dicere: Toties plurimum fit in abies ilia . Hic autem contumeba asseei meum proximum , nec
nota contumeliam , eonvicium, & op- requiri, ut dicatur: Illam iaca a eL ium , .
probrium a Doctoribus apud , & cum scurram, adulterum, me. Et hanc doctri QTruilenchis Decalogum to. Σ. libr. 8.eap. nam quam amplecti debent omnes g. b. Σ. n. a . promiscue sumi, & si ib affirmantes circunit tutas solas mutan- eadem dicta definitione comprehendi. tes speciem esse in Conseisiotae aperien . Conrumelia enim proprie est manifes- das sequitur Draua &.iliis inltatio defectus culpae . Convicium, ma- locis ibidem notatis: ubi num .4. ni flatio defectus culpaeo poenae. Op- res . eiusdem, siler Nutent foUesarit,' probrium, est manis: alio defectus, & quod etiam hae doctrina es applicanda, o , imperfectionis animi, vel corporis, practicanda in detractionibus: Oscam,d-aud indignitatis, aut vilitatis status , vel tis scrupulis interregationibus immum inacalium,&c. quae,ut communiter Do- erunt.
ct res , non differunt specie , cum ho- 4 6 Contumelia duplex est, for-rum omnium una sit, Ac eadem ratio malis, & materialis: formalis est, quan-kcmalis, inhonoratio videlicet in prae- do quis intendit honorem laedere, & id
sentia: unde convicia omnia, seu con est ex se peccatum mortale ex communi tumeliae propter eandem rationem sunt Doctorum cum D. Tho. 2. t. art. L. ubi eiusdem speciei ut docent etiam 'Iliue - In respons Et hoc speccatum mortale Μι cius tr. 4o. cap. 3. n. 77. in 73. Truia minusquάm furtum, rapina . Colligi- lenia n. h. tit. & alii apud ipsum: ana tur Aiatth. s. dixerit fratri suo fato. p. Coordinato tradi. I. res. 1'. n. 2. tue idest grave convicium reus eritίς- Expar. p. tr. resol. I'. referens Caiet. hennaevms. Ignis autem gehennae proin ta. 2. qu. 72. art. p. Solumis I . bbr. mortali peccato solum defetur. Et ra- .P. 9-art. p. in me. S. Verbo Contume- tio est, quia honor, A reverentia praemba,n. p. Molιnam o. 4. tr. 4. disp. 39. stat divitiis: at furtum ex se mortalen. s. Azyrium par. 3. bis. II. cap. s. dub. est: ergo. Potest autem esse tantum Ve- p. o Regi M.to. 2. libr. 24. cap. s. n. niale, vel ratione intentionis damnito α. per quos , & alios Doctores prae- illati, ut si habet intentionem parum dicta non disserunt, nisi secundum ma- nocendi, & parum nocet, sicut qui rς Mgis, & minus: & magis, & minus non parvam seratur , animo parum nocςn variant speciem: diversitas enim defe- di. Vel ratione imperfect ionis actus, ut