Opera omnia quae graece vel latine tantum exstant et ejus nomine circumferuntur; ex variis editionibus et codicibus manu exaratis, gallicanis, italicis, germanicis et anglicis collecta, recensita atque annotationibus illustrata

151쪽

Joann. Fornos trigilat a duos Adamantius edidit. Ita iusinus invect . . in ieron. Interim Origenis libros, ut supra diximus, in omne in admirationem extollit, et dicit, quod si eos interpretetur Romana lingua, cognoscet qua umtum boni et ante nescierit, et scire nunc coeperit, id est,

in Matilia eum, liquit, viginti sex libros uri lege 'viginti quinque, et in Lucam quinque, et in Joannem triginta

duos. Inde est, quod in Codice Commentario iuni in

Joannena, quo usus est Ambrosius Ferrarius, novem inter-

iuptae seii et oini in Z2. Tomos fuerant distributi. Emendetur ergo locus ille Piologi ieron mi ad Ioiuilias Origenis in Lucain a se eonversas: DSi quidem illud, quod olim IIomae sancta Blaesilla flagitaverat, ut 6 Tomos, lege: 2b Tomos illius in Matthaeum, et quinque

alios in Lucani, et q. in Joannem nostrae linguae traderem. Lege M 2 in Joannem: re non ut legisse videtur vir eruditiis ista iginta quatuor. . Scribit Eusebius libr. VI.Ηistor cap. a. ex universa hac Commentariorum mole duos et viginti duntaxat libros suo aevo exsulisse. is

vero temporibus vix supersunt noverti. Duae Praet Creain Joannem reperiuntur, o miliae inter eas, quae in diversos re ins et ibuntur; sed quoniam de ipsarum auctore non constat, de ipsis alias quaestionem habebimus. De Expositioniblis iii Acta Apostolorum uiauit, illud quod sci ibani liabeo, ali ilio IIo in ilia iii illa fuisse ab Origeni lucubratas caput Si qui deni Plii localiae septiniit in clatidit exiguuri si agnientum C quarta Iloin ilia in hiin libruna.tur in novem Tomis, iii etiamnunc exstant in Joannem, atque ex verbis modo citatis, et loco, ubi ea citata sunt, videtur Origenes non per transennaro, sed ex ProseSSO et suo loco tractasse de duobus latronibus. Porro cum

Tomus XXXII desinat ad cap. XIII vers. 3. evangelii Joannis, ut an diximus, agatur vero de latronibus in cap. XIX. vers. 8 ejusdem evangelii, plures quam XXXII. Tomos in Joannem elaborasse videtur Orige Des, ac proinde genuina videtur Ilieronymi lectio, quae Tot nos

152쪽

Vli I. Ad enodandas Pauli epistolas ingenteni operam et laborem Origenes contulit: praecipue vero circa Pauli epistolam ad Romanos summam adhibuit diligenii amabam

quae in latina editione a Rufino Conversa exstant, vix mediam Commentariorum exaequant artem, quos in eam

epistolam ediderat. Rusinus in Praestatione adieraclium

interpretationi suae praefixa: Suades, inquit, ut nostra

voce quindecim eius Origenis voluinina, quibus episto- Iani Pauli ad Romanos disseruit, explicemus. Ita legerunt et ediderunt ei linus, Erasmus, et Genebrardus: inde Sixius Senensis scripsisse Origenena dixit in epistolam ad Romanos Commentariorum libros quindecim. At eos viginti numero suisse asserit Cassiodorus, libr. de institui divinar scripturar ita loquens: Sancti Pauli prima omnium et admirabilior destinata cognoscitur ad Romanos, quaru Origenes viginti libris Graeco sermone declaravit: quos tamen supra dictus Rufinus in decem libros redigens, adhuc copiose transtulit in Latinum . . Confirmatur illud ex his Rufini verbis in Praefatione mox laudata: Addis autem, ne quid laboribus meis desit, ut

omne hoc quindecirn voluminum Corpus, quod Graecus sermo ad quadraginta sere, aut eo amplius millia versuum prodiixit, abbreviem, et ad media, Si fieri potest, spatia coarctem. Igitur Busini interpretatio media circiter pars

est Origeniani peris atqui haec interpretatio decem con, plectitur libros viginti ergo opus origenianum complectebatur. Igitur pro quindeclint legenduin apud Rufi nuru viginti . . Addit deinde Rusinus, interpolata suisse Commentalia Origenis, et in onanibus fere Bibliotheci,

defuisse aliquanta ex ipso corpore volumina. Epistolam ad Corinthios Triorem datissime sinterpretatum esset Attamen Alss. duo Codices, ad quorum idem Rufini contextum revocavimus, pro quindecim, re legunt alius V j dcccnisu alius: is duodecim. n.

153쪽

apsum, ait Ilieronynius epistol. 62. ad Pammach. Id confirmatur ex ipsius Origenis, o milia T. in Luc., in qua se disseruisse ait in huius epistolae caput . vers. 2. Epistolam quoque ad Galatas Commentariis, Ilomitiis, et Scholiis explicavit. Testistieronymus in Prooemio Commentar in epist ad Galatas: Scripsit ille vir Origenes in epistolam Pauli ad Galatas quinque propria volumina,

et decimum Stromatum suorum libruin commatico D Per explanatione ejus sermone complevit Tractatus quoque varios, et Excerpta, quae vel sola possint sufficere, composuit. re aec verba repetit subinde epistol. s. ad Augustinuim. Tum subjungit Paulo Post: DIIanc autem explanationem, quam primus Origenes in decimo Stroma-teo libro, ubi epistolam Pauli ad Galatas interpretatur,

et ceteri deinceps interpretes sunt secuti, re etc. Docet nos etiam Ilieron mus, tribus voluminibus epistolam ad Ephesios eundem illustrasse, ipsumque se suisse secutum ;quod iterat libr. I. Apolog advers. Rusin cap. a. et s. Fragmentum e libro tertio in epistolam ad Colossenses

adducit Paniphilus in Apologia. In priorem ad Thessalonicenses epistolam ἐξηγητικά edidisse Origenem discinius ab Ilieron mo, cujus haec verba sunt epistol. 62. ad Minervium et Alexandrum: Origenes in tertio vobi-mine Diηγηματικῶν epistolae Pauli ad Thessalonicenses

Primae, Post Imulta, quae vario prudentique sermone disseruit, haec intulit de quibus nulli dubium est Aeacium pleraque libasse. . Atque haec L. ηγ- κά libr. . contra Celsum laudantur una. 65. Decerptis e libro Origenis in epistolam ad Titum laciniis locupletavit Apologiarusuam Pamphilus, easque ita commendavit: Quae quidem non in publico dicta sunt ab eo, id est, in communi ecclesiae auditorio, ne sorte putetur propter audientes favorabilem aptasse sermonem sed ex illis haec libris protulimus quos in secreto apud seni et ipsum nullo ar-

154쪽

bitro intercedente die tabat, Denique' in epistoliam ad Ilebraeos Commentaria et omitias emisit. Commentariorum fragmentis in Apologia usiis est Pamphilus. Quae si quis ex Ilo miliis profecta esse velit; sciat ille, nulla ex omitiis testimonia Pamplutum hoc opere protulisse. Id ipse asseverat: Incipientes igitur indiciis scriptorminsitorum ostendere, quid de singulis Senserit, ex iis praecipue libris testimonia congregabimus, quo accusatores ejus quam maxime criminantur, id est, quos per spatium et quietem ita secreto conscripsit hos enim asserunt maxinae a Praedicatione ecclesiastica discrepare. re Quamvis autem IIomilias aliquot per otium, ut dixi, lucubraverit, in secreto tamen colas criptae dici non possunt, qtiae ad id conscribebantur, ii Populo universo audiente

recitarentur. Noniilias autem Origenis in illam ad ue-braeos epistolam allegat Eusebius libr. l. ist. cap. 25.

Utrun Apocalypseos in steria scriptione aliqua Adamantius aperuerit, incertitui est constat illud modo, rnente id destinasse ipsum, eum Matilia ei in interpretaretur, in Senecia nempe aetates Tractatu quippe do in Mailli. num sis futurum pollicetur, ut ad libri liuius enodationem animum aliquando appellat. Quod si spem sesellit

Cuentus, consilium morte peremtum crediderim Traditeerte Epiphanius, aeres bi cap. 3. ut supra dictum est, Propositum fuisse Origeni Scripturam universam enarrare. Fragmentum Origet iis in epist ad Philemoneria, quod hucusque ex libr. V. iED 'isii decerptum per-Peiarii creditum est, exhibet ei iam Apologia Pamphili ex Mss. Codd. auctoritate restituta R.

155쪽

SECTIO TERTIA.

DE ORIGENIS EXEGETICIS, QUAE SUPERSUNT, DEQUE VETUSTIS PSORUM INTERPRETATIONIBUS.

I. De Exegeticis in Genesin II. Exodum III. Leviticum; IV. et Numeros V in Iosue, Iudices, Reges; VI. Psalmos, et Proverbia VII. Canticum Canticorum; VIII. Isaiam; IX. Ieremiam X. 1echielem XI. et Oseam XII in Matthaeum XIII. Lucam XIV. Joannem,

et Acta Apostolorum XV et in epistolas ad Romanos, Colossenses , Titum, et IIebraeo S. I. Ex immenso Origenianorum elli VI si numero, ne brevis liae quidem, quam recensuimus, series ab injuria temporum fuit in imunis maxima si quidem scriptionum illarum pars intercidit, adeo ut perpaucae admodum vetustatis subterfugerint invidiam, et velut lacerae naufragio tabulae ad nos transimissae sint Laceras dixi: nam vel truncatae, et imagna sui parte mutilatae, et male mulctatae Sunt, vel perversis interpretatationibus deformatae Attamen ut in aurificum ossicinis pretiosa ipsa scobs est, et studiose colliguntur ramenta ita nos aureas magni Origenis reliquias, quoad ejus steri Poterit, e tenebris ac pulvere vindicemus. Initium erit a Genesi. anc diximus superiore sectione tredecim Commentariorum

libris suisse ab Origenes expositani. Ex xuiis fragmenta Eusebius ist eccles lib. III. cap. l. aliud ragmentum ex lubet, quod in nostra editione omittendunt esse non duximus. Praeterea lieodo retus in Genesin quaest. 26. ex Origene citat expositionem vers. 26. cap. s. Geneseos : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram: et Eusta illius in dissertatione de Engas trim tho adversus ii gene loeuin ejus de paradiso exilibet, quem valde vituperat. Verunt an duo haec fragmenta Iomorunc pars duerint, in uter significavit. Alia

156쪽

duo libris suis de Praeparatione Evangelica Eusebius inseruit prius exstat libr. VII. cap. o. et capitis prioris

Genes eos versum duodecimum explicat Commentariorum autem Partem esse ex stilo arguitiir: Posterius illustrate apitis eiusdem versum decimum quartum, iacet auten,

ii libro sexto Eusebii cap. II. IIabet ut i etiam in Plii localiae capite 22. si agmenti liiijus Pars aliqua, unde disci-Daus e tertio Tomo Commenta moriani rigenis depronitum illud esse. Aliud praeterea reperitur Philocaliae cap. sa , ubi ex eodem Tomo petitum id esse significatur. Ex horumce librorum Praestatione exiguum si agmentum, et

aliud quoque e libro primo recitat Pamphilus in Apologetico . Scripserat Origenes, o milia ruri mysticarum in Genesin libros duos illarum Partem esse septemdecim eas quae Supersunt, arbitratus est Sixtius Senensis. Mulcrumi insuper inress Graecorum Patrum in Genesin Catenis Origenis nomine circumferuntur, quae editioni quoque inserenda esse duxinius. Sed praeterquam quod levis est

nonnunquam Catenis rum fides, incertum Praeterea est,

unde Origenianae eiusni odi syllabolae in Genesin petitae

sint, an e Tornis, ait e clioliis, an ex Ilo miliis, an denique ex aliis ejus in dive so scripturae sacrae libros Commentariis. Certe ex tot fragmentis, ita Catenae

exilibent, vix duo aut tria coim,erinius ad II omilias in Genesin pertinere. R. 3 Fallitur,uelius, cum ait liuius fragmenti Partem ianium aliquam haberi in Philo c. cap. 22., cur longe prolixius sit istud fragmentum in Philocalia, quam apud Eusebium, ubi desiderantur, quae ira nostra editionenum. 12. 13. et a reperiuntur R. on equidem insitias ierim, alias Per otium meditate elaborasse Origeneni, alias ex tempore recitasse. Sed unde habuerit,uetius, aliaesticas stiisse meditate per otium elaboratas, et ab Origene ipso, non ab actuariis editas, id sane dubito, an cuiusquam veteris scriptoris auctoritate probare Potuisset. Certe major Pars septemdecimio miliarum in Getae sin Isticis sensibiis enarrandis iiii penditur. Quid ergo eas et it Isticas dici, et partem mysticarum Iloni illarun, quarum Hieron mus duos

Commemorat libros R.

157쪽

ego neutiquam assentiri possum: o miliae enim, itas habemus, ex tempore videlitur fuisse proiiuntiatae, et ab actuariis in literas relatae mysticae vero meditate Perotium elaboratae, et ab Origene ipso editae sunt. Editio Merlini Ilierondimo tribitebat earum interpretationem, quae supersunt hanc Rufino deberi agnoverunt Erasmus et Genebrardus. Id probatur ex ipsius Prologo ad Ursacium: Nam et Promisisse me memini, ut, si quae sint Adamanti senis in legem Mosis dicta, colligerem, atque ea latino sermone nostris legenda transferrena: re et deinde :MIgitur ut possum, quae iniunxisti, explicare contendo. Iam enim ex omnibus, quae in lege scripta reperi, solae, ut puto, in Deuteronomio desunt oratiunculae. x Atqui Latine redditas habemus o milias in quatuor Priores libros Pentateuchi quis ergo Rusinum intcrpreteria ausit infitiari Probat ipsuri hoc peroratio subiecta literpretationi Commentariorum Origenis in epist ad Romanos, quam Rusino adscribendam esse suo loco docebimus is in ea se Origenis Itomilias in Genesin, Exodum, et Leviticum Latine convertisse scribit. Nulla itaque adhibenda

est fides antiquo Codici Bibliothecae Regiae, in quo illa ipsa de qua agimus, momiliarum Origenis in Genesis,

interpretatio ieron m adscribitur. Observet interim lector, Posiaeemam,omiliam bona sui Parte esse mutilatam; nam omnes Patriarcharum benedictiones pro instituto non Persequitur, et solenni caret clausula, quam

Homitiis suis omnibus Origenes imponere consuevit. II. Commentariorum in Exodum lacinias aliquot vigesimo sexto Philocaliae capiti Basilius et Gregorius intexuerunt. Omiliae vero duodecim latina editione continentur. Nomen interpretis adscriptum non est, sed ex Prologo Rufini ad Ursacium, et eiusdem Peroratione ad interpretationem Commentariorum Origenis in epist ad

Romanos, quam mox laudavimus, manifestum est non

alium interpretent quam Rus inure, quaeri di here Id quod

158쪽

vel ex ipsa stili sinii litui litie statim depreliendas . Fallitur ergo Sixtus Senensis Ileionyino interpretationem hanc

III. Ad interpretationem IIonilliarum Origenis sexdecim in Leviticum Rufino itidem ad sudicandam, et arguendum Sixtuin, qui eam Hieronymo adseribit, valere debent eadem argumenta. Qualiter autem in interpretandis uomitiis illis, et quae in Genesin, et quae in Exodum liabitae sunt, se gesserit Rufinus, id ipse de elarat in

Peroratione mox citata n Fateor namque Ileracli frater amantissinae, quod dum tuis desideriis satisfacere cupio, Oblitus sum Paene inandali, quo praecipitur: h nonus , SVPra vites tuas ne levavcris: ita , quain vis nobis nec In ceteris, quae te insistente, inio Potius Pensum diurni operis exigente, iri asinum vertimus, desueri Plurimus labor, dum Supplere cupirniis ea, quae ab Origene in auditorio ecclesia ex tenipore, noli tana explanationis, quam

aedificationis in letitiois perorata sunt: sicut in IIomitiis, sive in Oratiunculis in Genesin et ii Exodum fecimus, et praecipue in iis, quae in libruti Levitici ab illo quidem perorandi stilo dictata, a nobis vero explanandi specie translata sunt. Quem laborem adimplendi quae deerant idcirco iis cepi inus, ne Pulsatae quaestiones et relictae, quod in orniliati eo die endi genere ab illo saepe fieri solet, latino lectori fastidium genetarent. re gregium Scilicet interpreten, de suo quidqii id libitum est largientem. IIoe' illi debemiis iamen, quod legitimo suo auctori restitutae sunt, quae inter Cyrilli Opera salso vendita-hantur. Itaque Bellarn,inus, qui lib. IV. de verbo Dei cap. II. essentne Origenis desiuire non ausus fuerat, eas-

C si . Sap. Sira c. XIII, 2. Ecclesiastic. ' Vide Admonitionem nostram ad yξηγητικά in

Leviticiani, ibi pluribus aliis latio mi ni omentis ostendimus Hori, ilia illas esse genuiti Uia Origenis, non vero

Cyrilli se iis m. R.

159쪽

dem in libro de scriptor e ecles absque laesitatione huic attribuit. Unde explodendus eterodoxus quidain, qui eas posuit nuper inter opera Origenis supposititia. Cete- mim primum Pli localiae caput fragmentum exilibet exllo milia secunda in Leviticurvi, quae itidem ab Iloimilia secunda Businianae collectionis plane diversa est. De curtatam ea particula et mutilatam a Rufinoiomiliam lianc opinati sunt quidam; sed multo verisimilius est, Plures fuisse Ilomiliarum istarum collectiones, et in una quidem secundum tenuisse locum Ilomiliam illam, unde prodiit Philocaliae fragmentum, quae a Rusiniana collectione abfuerit. o milias quidem in Numeros, qua SuPEI Sunt, a se collectas et digestas Rufinus ipse Praedicat, Ut mox dicentus. o miliae inseremiam ab teronymo Latine redditae, alio ordine in editione latina, iam in Codicibus Graecis collocatae sunt quod et alibi factum observabimus. Ideni itaque IIonii liis in Leviticum contigisse,

et Pro interpretunt, studios omnive libitu variis ni odis suisse selectas, et ordinatas existimat Proclive est.

IV. Ex Prologo, queri Praefixit Rufinus interpretationi suae, octo et viginti omiliarum Origenis in Numeros, quae ad hanc diem supersunt, et ex ipso etiam stilo intelligitur vehementer eos falli, quicunque alium interpretem assignant, quam Rus muria. Quaecunque, inquit, in Numerorum libro, sive Ilomiliatico stilo, sive etiam ex his, quae Excerpta appellantur, scripta reperimus, haec perurgente te, Uraucium alloquitur, Romana

ut potuimus voce ex diversis in unum ordinem collecta digessimus. re bas nempe, quas habemus, IIo milias undecunque collectas pro arbitrio suo in ordinem disposuit,

simulque illain Scholia ipsa Iermiscuit; quod Rusino' illud forte in causa eat, cur in eiusmodi Ilomitiis

quaedam ex tempore pronuntiata, nonnulla vero Ex otio

scripta et iusius pertractata videantur. Ilinc etiam accidit, ut neutrius operis tempus certo iam assignari queat. R.

160쪽

interprete dignum erat Inanis itaque est Andrea Riveti observatio, auctorem omiliarum istarum Latinui esse ex eo arguentis, quod omii XII num. 2. disserenita

notetur inter dii excudere, re et excidere: re quae Rufini interpretis ni unificentiae accepta referenda sunt. Oratiun-eialas vero in Deuteronomium quo minus Latine exposuerit, quemadmodum animo destinaverat, mors impedimento sitit.

V. oinitias Origenis in Iosue sex et viginti latina nobis exhibet editio. ieronymo interpretationem tribuit

titulus Prologi sed tam interpretatio, quam interpretationi praefixus PaGlogus prorsus Rufinum auctorem liabent. Ac stilus qui deni stilo superiorum,o miliarum cum orationis contextu, tum dictionuni delectu Perquam similis est. Nec interpretem se dissimulat ipse Rusinus in Pero ratione suae interpretationis Conamentariorum Origenis in epist ad Bona an os . Prologus quoque Rusinianas merces olet Cur Ilieronymo tributus Sit, caussae id fuisse puto. Scripserat in Prologo Galeato Hieronymus: In templo Dei offert unusquisque quod Potest alii aurum, argentum, et lapides pretiosos alii Issum et Purpuram, et coccum osserunt, et hyacinthum nobiscum bene agitur, si obtulerimus Pelles, et caprarum pilos . re aec in Prologo suo expressit Rufinus, et dilatavit. Idem Chromatium alloquitur, quem Praefationibus suis in Paralipomena

et in Tobiam Ilieronymus eoinpellat. os illi titulos largitur Businus: O mi semper venerabilis Pater Chro-1uati: re istos Hieronymus in Prologo libri II Comment. inruabacuc: Mi liromati, papa venerabilis. Ex his natus error Nec id .asu tamen, dei dolosis lusini j Levi admodum fundamento nititur,ueti con- eeiura. Quid enim ' Ex eo, quod Ilierondimus Prolog.

lib. II. Commentar inlabaeue ad Claromati una scripserit: u Mi Chromati, papa venerabilis: i. Rusinus eidem Chromatio, cujus non rninus ain ilia iis fuisse videtur, Iluetio