장음표시 사용
191쪽
V AE toto superiorum annorum cursu a duobus hisce principibus institvcbantur, consulebantur 5 gerebantur quo
sane tempore tametsi bellum apertum non erat, pacem ta
men constare nemo dixisset) satis indicabant quorsum ta- iodem tota res euaderet. Licet enim de pace confirmanda& sanctioribus foederibus ineudis sermones passim iacta-ctarentur,iam tamen omnia non obscure ad arma spectare videbatur: satisque omnibus simo iudicio praeditis notum erat ab utroque id unum captari,quemadmodum erga homines praetextu specioso belli illati crimen a se amoliretur. Regi suppetebat graues offensionis causae, quas superio mbus libris commemorauimus Caesar,qubd iustam hac doloris causam fatis animaduerteret,eamq; ignis instar in excelsi principis animo potius ali de foueri, ut rudem emicet, quam languescere dc extingui opertam, omni ratione operam dabat ut aduersus futu- 3sros impetus vires compararet,Regem ita opibus,siocietatibus&finitimorum necessitudinibus exarmarct,ut etiamsi maxime cuperet, facultas tamen ulciscendi deesset. V
rum fortuna vel sut verius dicamὶ Deus nostris sceleribus irritatus, quum indignos esse nos iudicaret qui firma de beata pace flueremur, permisit, imb voluit, ut quas occas nes Caesar pervestigabat,quibus Regis costia avertere, aut dissicultatibus obiectis a r bus sitscipiedis deterrere conabatur, ijsdem acceleraretur& inflammaretur. Quod S baudus monilia oppignerasset,ut Borbonium qui aduersus Regem rebellauerat, pec ni a iuuaret,quod ipso capto per literas gratulatus fili siet,qubd Helvetios a Gallica societate alienare quod comitatum Astensem emisset, quod Nicaeam denegasset, ubi papa E .... Cxim Regς colloqueretur, quod nuper denique per suos fines it cr facere non concessic o, ut indignitatem iniuria quam in nece Merviliij lcgati acceperat vindicaret: omnia δε haec satis testabantur quo in eum animo esset. Haec fuerat causa cur Rex nonnihil impodimenti Sabaudo Genetiam obsidenti afferri patcretur si non omnino palam, sic tamevi prorsus latere vclic non videretur: ut satis ille intelligeret sibivtile non sore si Rege nomico uteretur.Neque vero ipsi veri simile este poteratu cretium Sabaudum genere,i cet ad familiam de comitatum Regis pertineret tantum sibi sumpturum, neque Rentianos equites id ausuros fuisse, ut populo Geneuensi ope aduersus se insciente S non probante Rege,imo absque occulto quodam eius praeccpto serrent. Haec quum nescire noposset, quum expendere apud se deberet quanti intcrsit Regem tam potentem finit muni habere, cui facile est intra breue tempus ducem Sabaudum aut valde iuuare aut solaedere quum item animaduertere deberet hanc tantam potentiam tarpetuam censeri poste, si iis patri succedentibus,prae Caesariana dignitat quae lussragiis creatur his omnibus fatis moueri poterat ut cum Rege in gratiam rediret, ac non tam veterem, finitimam dc perpetuam coniunctionem, nouae, longinquae& parum diuturnae postliaberet. Sed quum multarum rerum sibi esset conscius, quibus Regem vehementer OGn
192쪽
derat, vix fieri posse credebat ut in gratiam cum eo rediret: in qua eum sententia uxor duci ita cuius hortatu ista inceperat quam poterat maxime confirmabat. Iam Helvetii . Gencuensium sociorum rogatu ducem pcr nuntium monuerant, si illis molestus este pergeretse non neglecturos: neq; illis tame eius responsum satisfecerat.Quare grauissimum sibi bellum imminere satis videbat, quod sine dubio non consceretur,quin Rex sue his turbis immisceret. His causis permotus ad hoc bellum auxilium a Caesare, quitum nuperTunetis rediens Panormum venera per nuntium petierat. Quae omnia notam clandestina esse potuerunt, quin Rex paulo post certior fieret. Quin & illud nuntiatur, tu in cum Caesare per nuntios egistrivi illi quicquid cis alpes tenebat, cum alijsro in Italia regionibus permutaret. tum autem illud a Nicaea ad Helvetiorum fines pertinet, ut Genetia ipsa comprehendi intelligeretur.Enimuero si liric permutatio fieri potui siet, non erat dubium quin Caesar undique Gallicum regnum cingere dc circuns pire cogitasset, sicque conata tandem perficere & Regem tot subinde obiectis dissicultatibus intricare potui siet, ut multa ante timenda illi ac prouidenda fui sient,quam vim dictam expeteret,animi ue aegritudinem ostenderet.Quae quum ita essent omni iuri a que aequitati consentaneum eratui tanto malo obuiam iret,neque huiusmodi velut scalas admoueri pateretur, quibus postea inuadere & transgredi regni limites hosti facile esset.Voluit tamen nonnihil adhuc temporis differre, tum ut mandata ad velium mitteret, quem apud Caesarem legatum habebat, tum ut Sabaudi animum postremδ pcr- λλὰ - - P tentaret:a quo non iam ut iter tibi per eius fines facere liceret, petere institui sed ut sibi magna oppidorum pars traderetur,quae sibi vendicabat,& sua esse contendebat ob matris Ludovicae Sabaiidae mortem: qu quidem deinceps penes hominem tam dubiae fi- ι- des relinquere nolebat, a quo in manus hostium venirent. Neque tamen ob hanc dii tionem committendum sibi putauit , quominus comiti Gulielmo Fustembergo imp . raret ut Germanos pedites conscriberet, tametsi id antea prohibuisset fieri, di Stoma mortuo centurionibus tantum stipendia dari iussistet, dum copiis sibi opus este intellia geret ad persequendam Meruillis nece. Tum igitur sestiriato opus esse iudicat, dc Ge manos in Galliam adduci iubet,eo consilio ut si leniori illa ratione nihil a Saba o se impetrare videret,copiis iam paratis vii pollet. N C v χ mandata ad Vellium Rex mittere constituisset, causa haec suit. Granuellanus cum Velio dum in comitatu Caesaris iter facerent, quum loqueretur,dixerat Caesaris consilium et se,ut non prius de Mediolanensi ducatu quicqua certi statueret,quam a Rege aliquid audisset.In hos sermones saepius inciderat, sic tamen ut cum moneret Ia quid nisi mandatis nominatim a Rege prius acceptis, apud Caesare de his rebus loque
retur. Ad illa velius exceperat, si rem transigi Caesar cuperet, ipsum quidem Regem sa- g
tis aperte quid in animo haberet indicasse, quinetiamscripto testatum suis te, qu asmodum agi cum Norcarinio coeptum fuerat. Dum stac sunt, quum Vesto occasio imcidisset ut Caesarem conueniret,eumque certiorem ficeret quemadmodum ipsius ro- gatu Siciliae proregi equi ellent restituti, & certus quidam Rasulanus e carcere duni o sus,orationem liac de re apertius ingressus,ostendit, Regem,siquidem ipse de patrimonio liberis suis restituendo tandem statuere vellet, libenter ad maiorem&arctiorem
quandam coniunctionem ineundam venturum esse. Hanc veram esse rationem, qua duarum familiarum voluntates firmissimis amicitiae vinculis copularentur: quo minitime dubium esset, quin eorum utrique res alterius non minori curae aduersus quoslibet
quam suae ipsus estent:praeterquam quod istud magi mo Christianae totius Ecclesiae bono futurum est et, quum viribus de animis coniunctis Turcae hostis communis minasoc conatus stangerent. Ad ista Caesar responderat sibi periucundum sei hermisse atque etianinum esse,quod Regis postillata repeti audiret: iuibus si minus adhuc satiss cistet hoc eo accidis te quod nulla omnino facultas tantae rei data tuis lenomnibus enim so constarc Sfortiam a se ex Regis ipsius consensu&pacandae Italiae causa Mediolani ducem suis te constitutum. Quamobrem videret Rex, dc palam exponeret quid ad haec Mad ea quae de pace totius Christianae Ecclesiae essiciat sibi agendum arb; traretur. Sibi t mcn illud in primis necestarium este videri, ut quam fieri post et firmissi s& mulli mis utrinque rationibus caueretur haec bona fide seruatum iri : se quidem operam do
193쪽
tumha nequid Rex merici desiderare posset. Illatum respondet: quae superessent, se
Gramellano addenda committere. is rem planius totam exposuerat, siquidem animus
cum oratione quadraret ria esse ad quae Caesar postulabat Regis sententiam perspicu
is verbis sibi declarari. Vnum erat de bello Turcico: in quo hanc conditionem ferebat, ut damnum & emolumentiun ex aequo uterque perciperet. Alterum de sarcienda E clesiae concordia:qua in re Regem nihil quod aequum ellet, repudiaturum confideret, maxime de Anglia reduccnda: Caesarem enim nillil a Rege petiturum esse quod no omni aequitatis ratione imo etiam magno suo cum honore concedere possiet. Tertium c
put quod publicae Christianorum pacis crat,ad Italis quictu referebat:hanc porro coimstare non posse,nisi Rex negotio Genuens desisteret,& Aureliae dux Mediolanens dii :catu excluderetur: libentius proinde de duce Angolismens agi Caesarem passurum esse.Nimirum omnia huc isti redibant, ut omnem semel itam praeciderent, ne unquam Mediolanensis dominatus ad regnum Gallicum rediret.Postremum fuit, quod Grai vellanus in primis obnixe Vesium rogauit,ut omnia liqc paucis conscijs occulta mane rent,neq; pluribus cnuntiarentur.Illud quoque addidit, quo magis res tota latere opti, mum factu es le ut cardinalis Tumonius specie itineris Romam iaciendi, tanquam pro gradu quem obtinet,apud papam commorari velit, Caesari,quum illuc veniret, praesto es let Quo si cum amplis de certis a Rege mandatis veniret,siperare se omnium eam sore rationem,ut re aliquoties iam discussa, istatim facile iudicaretur quis esset tandem fui
V E L i v s Regem dehisce misso spercio certiorem secerat, idemque res incommodillimum locum deductas ut qui dein existimabat postea viderat.Itaque conducere in primis arbitrabatur quod etiam Regi significauerat ut Galliae amiralius ad C sare initteretur, qui de omnibus ageret SI constitueret. Atq; ea fuit causa quamobrem Rex ad Velium mandata perscripsisset. Tametsi enim quicquid ille scribebat, fausta omnia
portendere videbatur, Rex tamen nuntijs certis compertum habebat in Belgio omnia ad bellum parari, magnum exercitum a Comite Nassauuio in Germania comparari, Caesarem Ferrandum Gonetagia dc Hispanos qui in Sicilia remanserant, in Italiam transportari. Quamobrem veritus ne res incommode cederet statuit ad ea quae a Caesare de iis qui ipsius negotia curabat,indefinitis verbis Miserebantur,diutius aures no prinbere: Spercheum remittit curesponso ad caquae attulerat, Velio percumadat ut quam possit celerrime,in summavi ante exactum mensem Ianuarium cuius iam erat initium quid tandemCaesar statu at perspicue Sc plene rei cribat. Porro qui Sperclaeo in mand tis dedit,haec erant: Primum quod ad maiorem necessitaidinem ineundam attinet, id se non solum optare verum eua tam firma ratione conficivelle, ut unius amplitudo & po
tentia alteri nillil suspicionis aut metus alterret.De duce Angolisinensi, cui Mediolanii concedi vellet,excivisAuresto,sibi id nullo pacto probari:hoc enim simultatem iam A: oodium inter fratres , de bellum tandem allaturum csse, quos a pueritia coniunctillimos educauerat,amicitiamque inter cos perpetuam Quere statuebat. De ipso Aurelio que
sibi comitem Caesar dari ad expeditionem Argoianam petebat, ni Eilo id sibi aequius videri: sic enim obsidis potius loco futurum,quam pignus quoddam beneuolentiae&mutuaeinter ipsos fiduciae. Non tamen idcirco suam illi opem de auxilium ad hanc expediationem denegare, imo triremes suas in proximum ver polliceri cum duobus homina millibus suo stipendio quibus virum bellicosum de rei militaris peritu pri ficeret Quod si ille Constantinopolim mouete inno proximo cogitaret, libetissime se cum omnis
D E Eeelesiae reformatione de concordia, se fuisse, esse de porro sore in Germ nia , Anglia dc nusquam non paratissimum atque cupidis limum. Ad Anglum autem quod speciatim attinebat, ut speciosior suppeteret praetextus, quo ille ad uniuersam Ecclesiae sententiam amplectendam urgeretur, sibi videri ut Papatogatu Caesaris omnium Christiani nominis Principum fidem de auxilium imploraret, quibus ille compes
leretur ut iudicio ab Ecclesia facto obtemperaret De Italiae pace ac quiet simodo Aurelio filio Caesar Mediolanensem ducatum traderet, nihil unquam de i: regno Neapoliatano litigaturum, curaturum insuper ne ipse filius de Floretino de Vrbinenti ducatu lite vllam moueret:quarum rerum Caesarem quam vellet in se fidem accipere concederet.
194쪽
Qirati esset, si foedus uniuersum fieret,quo omnes obstringerentiar hanc renuntiati nem ratam haber seruare,& collatis viribus eum adoriri qui primus illud violaret. Se tamen non assentiri ut Aurelius filius alia ratione & ritu ducatui Mcdiolanensi inaiigu .raretur quam sui maiores confitcssent. His conditionibus se sponte ad quadringenta coronatorum millia daturum, quibus ille ad bellum quod primum scisciperet,uteretur. Praeterea se in Caesaris gratiam erga principes S ordines Imperii effecturiun quod Otiam impetraturum se confideret ut Fcrdinandus frater omnium Consensu Roman rum rex legitimus ac verus liaberetu&auxilio illi staturum ut quicquid domus Austri,ca iure sibi vendicat, reciperet:dmique operam suam nulla in re,quantum quidem fasto α ius permitteret,illi defuturam, ut nullis opibus suis parceret,dum ad ipsum Caenarem& Romanorum regem intrem ornandum atque augeri tam adiumento esse posset, foederi cuilibet renuntiare quod illis detriniciosum csset.Id solum cxciperet, nequid contra ius & aequum aduersus veteres sbcios& foederatos aggredi cogeretur : quorum in numero ducem Glicldriae haberet cui fidem dedistet. Qisnetiam nec illud se negaturum,siquidem Caesar maioris fiduciae argumentum postularet,ut iuri renunti, ret quod sibi queat sumere ob ipsius ducis Gheldriae donum: cui integrum volebat est e,ut pro arbitratu de iam datis bonis, vel in ipsius Caesaris S posterorum utilitatem constitueret.Et quoniam Gramellanus nonnihil de Germanorum copiis quae Regis nomine conscribcbantur dixerat,se non inficiari scx millium delectum habitum cito, io sed eos non alio mittere statuisse quam ut a Sabaudo si ius suum ab co obtinere no posset possessiones & oppida auferret quae ad se morte matris redire assirmabat. Quas ad res perficiendas si os se iam legatos misisse,quiista quis conditionibus quas terrent repeterent.Qui si denegare se armis ius situm exequi conatum,persuasum sibi csse C sarem qui de caeteris omnibuς transegisset, a Sabaudi partibus in causa iniqua contra se non staturum.Haec fuerunt Regis responsa,qui insuper etiam pollicebatur, simulatque quae Caesar ad ista vellet perlata cflent, an ratium quem postulabante quo celerius iter seceret,Neapolim aut Romam, ut illi mandatum esset, nauigaturum, ut omnibus probantibus res tota componereta: r.
His madatis confectis Rex animo senapcr quod inceperat agitans,in intimo comis cilio controuersiam quam cum Sabaudo habebat, exponit, ex illiusque sententia quo pacto se illa gereret constituit P etum praesidem ad illu legatum mitti quinihilo plus apud illum quam superiores prosecinpropterea quod ille ab uxore,quae omnia summa a Caesare expectabat in illasententia contirmabatur.Spercitatis interim Neapol in a Rege dimisitis venit. Velius orator mandatis Regijs ab eo acceptis Caesarem conuenit, eique cx mandatis illis quantum cre nata communicandum videbatur, cxponit: sed nia hilo apertius illum sensit ad res inceptas componendas accedere velle.Verbosam certe quandam pollicitationem reperit,sed quae intra verba tantum consisteret, nihil sp ciatim attingeret:quinetiam Caesar denuo haec ut silcntio tegerentur obtestari coepit, ne vel ipsi papae enuntiaretur,quse ista clam se agitari resciscere non diadium quin pro b co ac facile potest,multis ex obliquo interiectis dissicultatibus totum cursum retardoret.Quare videndum etiam atque etiam ne ipsi Bellato cardinali qui apud papam erat a quo se totum pendere rinabat haec nuntiaretur,nc si ab illo sortia papa disceret,nihil perficeretur. se tamen interim papam certiorem fieri curauit, idque Andreae Amriae opera, qui partimpriuati negotij causa papam adibat,ut priuigno veniam obtineret, qua, lege selutus Antoni, Leuae minorem filiam in matrimonium duceret, cuius antea maiorem habuerat id quod etiam impetrauit partim ad cum a C sare mittebatur, tum viTunetcnsem expeditionem narraret, tum vero ut hoc negotium aperiret: quod plenissime declarauit,fidem illi dans,quanuis Caecu regiis ea de re agentibus aurem accomodare praese serret,fixum tamen hoc apud se habere, ut nihil omnino, nisi quod illes, consuleret probarciquefacturus esset. NON multum temporis intercessit, quum Rex Caesarem resciuit & summopere laborare ne ista ad papam emanarent,& ipsum tamen offerenda curasse. Ex quibus s. spicari coepit hoc esse hominis consilium maxime quum longis verborum ambagibus subinde uteretur,nec ad rem veniret ut inter se & papam hac in re suspicionis&dis d ritiae scrupulum iniiceret.His causis permotus Velio diserte mandat, ut diligeter C
195쪽
sari de iis qui a consiliis erant instaret,ut tandem missa isthac oratione perplexa apertius loquerentur, alioqui suspicari se debere, Caesarem causis quas illi comminiscebantur,
. ne Mediolanensis ducatus Aurelio traderetur,id agere ut verbis se,dum copias de arma parat,produceret desudificaretur.Nam quod affereband Aurelium ducem nimium ad regni succestionem prope accedere,neminem esse, cui Delphinus frater Sc ex aetate de ex corporis constitutione liberos non potius sitiscepturus, quam prole cariturus vide Miar et ad tur. Deinde rationi minime esse consentaneum,se,qui utriusque pater csset, maiori e si s cluse, minori natu tam ampla ducatus possessionem dare aut amaam curare:quod tunc' dissidia de rixae inter fratres orituri essent,quae grauium olim malorum causam praeb rent: tantum abest ut Italiae pacem d. quietem quod Caesar se cupere dictitabat ullar i,tione essenent Eduobus enim alterum omnino sore: aut ducem Aurelium dolore repulsae commotum bellum fiatri illaturum, aut ut optime res cadat consilium simul e plutosat Aurelius Angolisinensi minori natu Mediolanensem ducatum concederet,ca tamen lege ut ab eo, transitit,commeatu ilit Romnibus opibus imo seipso expiabtionis socio iuuaretur, qud Florentinum dominarum Sc Vrbinensem recuperaret:qu rum turbarum metu Caesarem Mediolanum tradere cunctaturum. Quare expeditissimam hanc rationem tum ad Florentinam Sc Vrbinensem rixam consopiendam,tum ad Italiae pacem confirmandam sibi videri, ut Aurelio ducatu Mediolanensi tradendo satisfieret,qui praeterea cum uxore cςteris Omnibus renuntiaret,ad quam renuntiatio nem confirmandam atque conseruandam foedus luti supra dictum est iniretur. Add, bat insuper Rex, velle se ut Caesar plane Sc perspicue cxplicaret, quum imam ducatum traderet,quo nomine,quibus conceptis verbis, quibus denique conditionibus inaugi
rationem fieri vellet:se quidem postulare ut quam latissime pateat, atque ad ipsius Lim dotii ci primi ducis Aureli j posteros pertineat.Nam quod ad seipsum attinet, ut Caesari satisfaceret qui hunc ducatum in ullius Regis Galliae manus se traditurum negabat noni si ustissminis nomine sibi tradi postulare, ut nomine liberorum,quorum possicilio sit,
H AE c fuit mandatorii summa quae Rex ad Velium mittebat: quibus ad ea respondebat quae ille ex Sperclaei verbis de iis quae post Ssorciae mortem acta fuerant, scripsera Insuper Leideherhio Caesaris oratori,qui eadem coram loquutus fuerat quae Velius 3, per literas significabat,eadem planc responderat:haec cliam adiiciens, se,siquid iniqui
ris erga Caesarem voluntatis reliquum seruaret,recusaturum non esse quin quavis o lata conditione ducatum istum acciperei,deinde postea ut res serrct facturum: verum sincerius se velle agere,eas se conditiones cupere quibus utrique satisfieret, amicitia ii ter eos bona fide coleretur, neutrius amplitudo alteri suspectacllet, icitia enim,qu
diu suspicio subesset,semani nosore: se quidem Mediolanum velle suae ditionis ac pos.sessionum limitem esse,Caesaris amplitudinem non minorem quam qub ipse prom uere eam posse cupere:ad quam etiam augendam nullas opes, studium de potentiam
denegaturum, modo sociorum dc amicorum utriusque interim ratio haberetur, qu
rum nullum a se alienare vellet De re Genuensi,se, ut Caesari gratificetur, estentiri ut in o aliud tempus reiiciatur, dum pacate componi queat summa ivit id quod e iam ut C sari per literas significaret rogat non poste certius de sua fide Caesari constare, quam si
illud sciat,se potius superiora foedera violaturiun esse,quam ut inuitus nouum aliquod inire cogatur, quod seruare postea non sit integrum aut nolit. D v M hae fiunt ultro citiaque itiones,Caesar fit certior Bello cum Vcnetiaspr semim de noua quadam conditione proponenda cum senatu egisse: ab oratore quem
apud Regem habebat, monetur episcopum Uineesstrium etiam de nouo Qedere ab Anglomissim esse: a Germania genique intelligit quae a Langeto Regis iussu actam 1 rant. Itaque visere homines susipiciosi omnia in deterio in partem rapiunt esscit ut' o. . -υ Pratensis, Cannesius S Granvellanus grauiter de his cum Vesto postularent: in pimi l mis de re Germanica, de qua acerbe apud papam ipse conqueritur: qui tamen rem om- nem a cardinati Bellato Se episcopo Matisconensi regis legatis audierat: atquehaec causa fuit quod Caesaris oratione minus commoueretur. Ad illoru expostulationes respondet Velius,ab aequitate S ratione no esse alienu, quod Rex in amicitia de societate cum Caesare facienda socios suos de necessu los retinendos esse cesseret.De reporro Gem nica
196쪽
nica Langaeum illic palam perorasse,neque aliud egisse quam ut Ecclesia in eundem doctrinae consensum reduceretur te tamen de ea suspiciucula quae Caesiuis animum siti ire videbatur,Regem facturum certiorem:sperare huiusmodi responsum datum iri ut Caesar illius plane satisfactionem acciperet. At Caesar tamen illinc causam aut certe prPtextum arripuit,ut remissius de Mediolanensi traditione aliquandiu loqueretur. Pratensem in Germania mittit, verbo ut quae illic Rex agitabat liquido cognosceret, re autem vera ut aliquid aduersus cum moliretur,&nouam Germanorum peditum manum c duceret:quemadmodum postea patuit. Auriam item Genuam ad classem instruendam mittit,qui famam quod etiam effecit de expeditione Ameriana iactaret. Sed vera eratro causa,vel quod vanus timor illi iniectus fuerat, vel quod ex dissidentia iuspicio eius an mum occupauera Regem de Genuensi dcsectione consilia agitare. Legato tamen Regis noluit rem ullo pacto notam esse, sulti Auriae profectio clancularia Qua ex re, ubi Postea innnotuit,omnibus causam praebuit ut initium potius belli proximi ominare tu quam pacis de amicitiae confirmationem sperarent. REX interim a praeside Poyetto fit certior quid Sabaudus respondisset nempe nia hil ad rhombum,quod aiunt. Ab eo quidem milliis ad Regem venit comes Chalanus, qui de equitibus Rentianis ab illius exercitu profligatis satisfacere,& malum sarcire conabatur: d hoc totum nihil quam merus fiscus erat. Rex quod nihil a se diligentiae r liqui factum esse sciebat, armis decernendum esse statuit.Quare Sampaullum cum cx- axo ercitu in Sabaudiam impressionem facere iubet. Quod ea ccleritate ab co factum est, Meviant totam regionem occuparet,quam ille suis rebus prospexisset. Nemo illius im- Gpetum sinimiit,praeter unum Franciscum Quomontinum Neapolitanum,qui Mom- metiani praesidio erat qui & ipse quum rei frumetariae inopia premeretur,neque ulla auxili j spes superesset,deditionem impedimentis saluis facit: ad cxtremum a Sabaudo co- temptus ad Regem transiit, regiamque illi multis locis operam nauauit. Intcrea Rexnmotio apud Caesarem suscepto minime desistebat, neque ullam conditionem,quae Otiam detrimento, modo ne ignominiae esset, repudiabat, ut amico& pacato Caesare Mediolanensem ducatum Aurelio obtineret. Quamobrem ut illi satisfaceret, ab Aim O impetrat, ut quae cum mincestrio agi coepta erant, illius voluntate in aliud tempus o reiiccrentur, Bello cum Venetiis domu reuocat,de Langaei in Germaniam legatione ita scribit ut Caesar illius satisfactionem acciperet,aut saltem id prae se ferret. Itaque die Februarij decimonono Velius iamiam cur orem ad Regem missurus crat, quum Cannesius&Granvellanus maximis precibus contendunt ut rem in posterum diem differret,& attente apud se dissicultatem obiectam de fratribus Aurelio S golismensi cx- ω - - . penderet,se quidem pro virili ut haec obscuritas expediretur, operam daturos. Postri-gie mane cum rursus accersunt,quumque post longam altercationem nihil ab co extorquere possent, Aurelio Mediolanum concedunt,sic tamen ut videret Rex cuinam Ssertiae vidua,Caesaris neptis nuptura esset.Quam orationem ita temperabant, ut licet perspicue non exprimerent,suspicionem praebcrent cupere se ut SCotiae regi nuberet.Cur
o porro eorum verbis plus fidei haberet Velius,co'; tanquam de re constituta loqui e istimaret,haec fuit caula,qubd illi ostendebant, eumque ut Regi ostenderet rogabant, suam hac in re non tam leuem filisse operam,quin ita de Rege meriti essent, ut quae sibi a Sfortia Mediolani data fuerant,salua retinerent Qua eorum oratione Velius in mai rem spem crectus propius de omnibus sigillatim agendum ccsuit, maxime rogat quam sibi fidem dari postularent. Resipondent se nonnisi aequissimam postulaturos,qualcmq; ipsi vicissim dare parati essent.Sermonem praeterea iniecit de inaugurationis formula. Ibi tum loquentem interpellant,fatis esse in praesentia quod praecipui erat monacti confecisse: iralium,quum venisi et,caetera adiecturum. Illi enim iniuriam non exiguam famam iri,quum tantae esset apud Regem autoritatis, si tantum accerseretur, ut quae abso aliis transacta essent,rata haberet,ac non ipse ad ea transigenda adhiberetur. Caeterum ne dubitaret Regi confirmare mirati j aduentu sine ulla dissicultate fore ut omnia componantur.Interim ante omnia orare ut haec arcana inter se essent, neu quicquam ab cis
fieret dicereturue,quo cardinalis Bellatus nosse pollet exemptum esse hunc scrupulit: se quidem curaturos nequid comiti Sisibentesio Caesaris apud papam legato claunii, retur. Huic colloquio praeter Cannesium &Granvellanum duo Caesaris secretarii im
197쪽
tererant. Horum alter postridie Velio literas ostendit, quibus idem quod pridie in cos loquio egerant significabatur.Has Leidekerkio scribebat,& Regi ut ad verbum recit
rentur iubebat. Addebat autem,pbst expeditam hanc dubitationem C sui Sabaudum a Rege tam inique tractari reni intiatum est e,vi,si maturius ista audisset, nunquam illud ut concederet de Aurelio adduci potuisset.Vcrum quum iam ut insectum id esset, fieri non posschiacta sanc csset alea:Ci sarem prosecto,quod eadem opera rem Sabaudicam componi poste confiderct,haud mutaturum. EODEM tempore dc haec Regi nuntiabantur,& alia contra addebantur,quae ma- ,- - . gna ex parte fidem derogabant,quam alioqui habiturus erat. Principio papam a Caesa- . c. . 1 rianis sigillatim de tota hac transactione aut quemadmodum rei eventus comprob, io Huit simulatione certiorem factum fuisse:vnde vehementem illius animum suspicione subiisse.Praeterea reuocato statim Bellovaco, Venetos summa Caesaris contentione se diis iominatim pro Mediolano tuendo mi iste,in eius gratiam cui Caesar illum tradere vellet:quin etiam id eum dare operam quo papa hoc foedus ingrederetur. Accedebat, quod Anglii amplissimis pollicitis in suas part pcllicere conabat .Quarto loco numtiabatur Pratensis in Germania profectio,qui Mediolano iter faciens, plane pugnantia dixerat cum iis quae Rex a Caesare petebat & cxpectabat: in Flandria item cum ipsius Flandriae N reliquarum Belgij prouinciarum delectis quos nominatim concilio coegisset de maximo belli apparatu egisse atque statuisse. Postremo narrabatur Auriae apparatus.Quae omnia eo maiorem Regi suspicionem iniiciebant,quod Caesar furtim illi ionuntiari iubeba haec omnia alio pertinere,alia ad Argerianam expeditionem comparari,alia ut facilius clam papa esset quod illam de Aurelio & Angolisinensi dissiculi tem expediissent. At Rex interim multis ex locis compertum habcbat,omnia minui tim papς fuisse exposita.Quae quum ita essent,exercitum in Sabaudia dcco ulterius pro-
. mouere ita uitrita tamen ut quae cum Caesare agebat, quicunque tandem suturus esset exitus,minimc interrumper t.
HI C annus prophetias dc prognostica maximo numero tulit,quibus mira scolici- ας de rerum successus Caeseri portendebaturiac quo plus ille fidei habebat,eo maior recentiorum copia spar batur,ut ille,siquis horum librorum verbis haerere vellet, plo PMiaua. ne natus videretur qui fortunae imperarct. Rex tametsi non dubitabat quin bello duci ι, Sabaudiae inserendo omnem Caesarianae potcntiae molem in sic conuerteret, tametsi tiam satis sciebat quemadmodum qui haec vaticinia ad prospcros successus reserebant quos iamdiu Caesar,quicquid suscipiebat,habuerat, animis alii ad spem alii ad metum nutarent,tanquam istis veluti diuinis quibusdam oraculis verissima omnia continere tur,ut multi etiam in Gallia in rcligionem ista traherent pie tamen animo nunquam perculsus est,neque consilium unquam mutauit, quantumcunque confictis istis prognosticis eum nonnulli perterrefacere conabantur ipse sui semper similis esse perseu rauit,excelso dc constanti animo ad superstitiosa haec vanorum hominum commenta, ut qui a veri Dei notitia ac fide ne latum quidem unguem discedebat, quem unum esse persuasium habebat qui futura omnia dc praenotione tenet, dc prouidentia moderatur, ηαquique hoc sibi proprium reseruauit, Vt temporum dc momentorum gubernationem habeat:quem sibi denique propitium de auxiliarium fore sperabat, quum sibi conscius .esset quas conditiones subire non detrectasset, non tam ut quod sibi vcndicabat rec peraret,quam ut qui illud per vim occupabat,saltem sibi commodaret,ac non quasi scalarum instar vii antea dictum est hostibus illa ad inuadendos Sc transgrediendos regni limites, obuia pri bcret.Has ob causas exercitum parari iubet numero pridem ad hanc expeditionem a se destinato,ut quae Sabaudus per iniuriam tenebat,bello iusto quaereret peratorem exercitus Philippiun Chabotium comitem Burancaeum, Galliae amiralium, deinde inserioris dignitatis duces alios qui sequuntur constituit. Equitatus fuit octingcntorum decem cataphractorum,turmae primum centenis equitibus constan- 1otes,ipsius nempe amiralij,cui summam imperi j detulerat, Iacobi Galloti summi Galliae armigeri de rei machinariae praefecti, Roberti Stuarti Galliae mareschalli, qui centum Scottis ex custodia Regia praeerat,&Renati Montilani. Tu ς deinde quinquagenum
equit una,Francisci marchionis Salusiij, Claudii Annobaldi, Antonii Mompeiati Ioannis Tot ovillani Villaboni; Lutetiae praesecti,Gabriciis Ategri , Caroli Tercelini Rupe-menii
198쪽
Iramenti turmae denique Ior nnis Pauli Ceretani sexapinta cataphracti. renta ij equites mill ex quibus Essaeus,Termius, Altissimus,Vercsius Sabaudus centenos ducebant: hnivcrsis autem praeerant ipse Annobaldus eques torquatus, postea Galliae mares challus Pedites Gallicarum legionum ad millia duodecim, Picardorum duobus millibus praeerant,Michael Brabanconius Canius,& Antonius Manlius Auchius: Normanorum duobus millibus praeerant Sallius δc Santalbinus Hermitaeus:totide Campanos ducebat Anglurrius Iurius de Quintius: mille ex Gallia Ocitana equos Ambrensis: Delphinatum quatuor millia ducemhabebant Bresi quin de alij eiusdem prouinciae mille Fomgaeum ex ordinariis Regis praegustatoribus. Toti peditatui praeerat ipse Montilanus tuto equo torquatus, postea Galliae mareschallus. Germanorum peditum sex millia duce comite Gulielmo Fustembergo. Pedites Galli extra legionum censum quingenti Am-godio duce,totidem habebat Blanchus, Algarius, artius Nauarrus.Italom duo millia. duce M. Antonio Cusino patricio Mediolanesi ex Regiae hippocomiς praefectis,& mille duce Christophoro Gasione. Maclunaruin praeterea ingens numerus,quibus prinsecti tres, obseruatores duo, tormentorum magistri quadraginta, aurigarum magistri undecim, bri materiarii,carrucarit,& serrarij constituti erant.Praeter hunc numerum ad casus inopinatos constituti erant homines sexaginta, fossores octingenti,equi sexcenti octoginta.Toti rei tormentariae praeerat Carolus Cocius Burius,ex turma Regia.
CREMio Delphinatum die Martii sexto proficiscuntur tria millia peditum exi, ipsius prouinciae legionibus,cum aliis mille quibus praeerat Forgaeus. Annobaldus una cum liis proficiscitur, de cum eo se circi anij cataplaracti Brigantis coniungunt, quos aliquot postea diebus veredaria celeritate assequitur Montijanus: Germani pedites bidui itinere intermisso subsequebantur. ac Annobaldo dc Montilano nuntiatur coni, tem Philippum Tumiellum de Ioannem Iacobum Medicem marchionem Marinianucum quatuor peditum millibus ad os pandas Sullanas fauces properare. Quo audito maturandum sibi existimant,ut contra profredientes anteuertere post l,quod ver bantur ne si hostis prior hunc aditum cum veteranis militibus quos habebat,teneret, ipsi suis pene uniuersis tyronibus oc numero pari vix ac ne vix quidem irrumpere possent.Tanta fuit illorum celeritas, ut ante in subiectam planitiem descenderent, quam o hostes eo peruenissent: quos quum subsistere non auderent, nostri quotidianis deinceps castris insequuntur,donec ad Taurinos,quod oppidum est Pedemontanae regi nis caput, peruenirent.Quod oppidum quum hostis ingredi non auderet, deditione a ciuibus post primam denuntiationem facta, in Annobaldi de Montham potestatem venit qui ingresti in Regiam potestatem illud redigunt. Hostes Chiuasum deinde progrediuntur,quo quum tubicinem de deditione nostri misissent, statim discedunt, S: Regi oppiduoccupatur.Interim Germani pedites Taurinos veniunt,oc a ratius ipse haud multo phst castra illic primum deinde Chiuasi muniit,ubi reliquum exercitum prest
lari constituit,qui turmatim accedebat. Quam rem non defuerunt qui illi vitio veri rent,quod trepidum hostem non acrius pcrsequeretur. Die Aprilis duodecimo in qo chinarum tota multitudo aduenit,quam legiones Auchi adc Caniana ducebant. Die decimoquinto Clii vaso discedit eo consilio ut ad maiorem Doara castra faceret. Do ram maiorem vocat,ut a minori distinguatur,cuius initium est a Coctius alpibus. Exe citus iam ex quo amiralius aduenerat,auctus erat sere quinque millibus Gallorum p ditam Italis mille quingentis,ut totus numerus esset amplius quindecim millium pediserum,qui numerus etiam Germanos pedites complectebatur:cquites non plures duc tis quinquaginta cataphracti, arcitenentes, quos vocant, Sc fereniani. Ad alteram fluminis partem aderant Laurcntius Emmanuel Caesaris orator,tomes Iacobus Medices de Ioannes Baptista Castaldus cum peditum fere quinque millibus,de equitibus ad n merum quingentorum,qui speciem praebebant tanquam nostros transitu prohibit i, hi essent. Amiralius eo die flumen transire non statuerat: verum simulatque nostri ho-λ stem inconsipectu habuerunt,tanta subito pugnassi cupiditate & ardore incensi sunt,ut nullo ducis imperio aut oratione,qui pontem nondum consectum cile docebat, addi ei possent,quin transeundi potestatem sicri maria contentione urgeret: ut ille coactus tandem transitum permitteret Itaque simul cum dicto in flumcn alaru tenus transiliut, de numine licet vehementi atque rapido, nullus tamen neque cx Gallis neque ex Gc
199쪽
manis ordine se flumen traiiciendo mouit. Ita hosti tanto impetu appropinquant, ut ille sibi minime expectandum esse duceret,sed summa celeritate se Vcrcellas recipere comtendit. Quod si nostri equites qui ad hanc rem constituti fuerant,aut etiam plures aduenistent,ut equitatu nostri superiores essent quo hostes praestabat qui aduersarios se inde lacessendo ordine progredi cogerent, dum pedites eos consequerenturmon cst dubium quin deleti fuissent,priusquam Vercellas peruenirenti Legionarius quidam flumen tranavi ut nauiculam e ripa ulteriore caperet,quam inuitis hostibus adduxit: qui tametsi innumeris illum scioporum glandibus peterent,nunquam tame attigerunt. Α- miratius ut caeteros ad eandem laudem inflammaret, illum,quemadmodum a Rege imperatum erat,aureo annulo donat .Eodem die nostri ad Smillianum castra locant, to- Iotumque diem posterum ibidem commeatus causa morantur, qui ponte nondum perfecto,qusi exercitus flumen transiret ut demonstratu a nobis est couehi non potuerat.
Niritho interim segnius Neapoli de pace confirmanda N: sanctiori faedere r nouando inter C sarem S Regem agebatur:quarum rerum spem eo studiosius alebat sar,qudd sperabat ut postea cognitum est fore ut hac colloquij specie Sabaudica e peditio renitis Ilus administraretur sibi contra plus temporis de facultatis ad parandum bellum daretur,siquidem haec negotia ex sententia conficere minus posset. Sibi enim a Rege factam iniuriam putabat,quam valde exaggerabant suis quaeresis Cannesius de Graiivellanus,qui principes Caesaris negotia administrabantiquorum eo precipue pertinctat oratio,nefas mille Regem,dum de pace colloquia habebantur, bellum inferre. zoVclius contra docere hoc bellum ad Caesarem nihil pertinere, colloquia de pace instituta tantum esse ad componendum qui titit contentionis illi cum Rege incidisset, de Sabaudo nullo pacto agi,aduersus quem Regis exercitus comparatus est et, de sic quidevi nominatim iustiim esset Caesaris possessionibus parci,neq; quicqua illariim ullo printextu attingi. Neque tamen fieri non posse,siquidem Caesari hoc cordi esse ut Sabaudica illa contentio eadem opera componeretur.Caesar non planc se a constituenda pace abhorrere ostendit,remque variis strophis Sc artibus protrahebat,nunc spem ostentas, nunc scrupulos iniiciens: usquedum Neapoli prosecturus esset. in mimVesio se prosectione impeditum negat quicquam certi posse respondere, a Cannesio de Granueli no eum Caieti; omnia dilucide intellecturum.Velius hanc dilationem quam in partem Ioaccepturus estet, non satis poterat constituere, essetne veluti quaedam ceremonia ut omnia grauiter fierent, an potius quoddam morae nectendae genus, dum de peditatu Germanico nuntium acciper Interim Caesar nillil diligentiae praetermittebat, quo papam in suarum partium studium pertraheret.Caietae Velio, quum instaret, respondetur nisi quid a Rege accepissset,expectandum essedum Romam ventum estet: interima Gallia nonnihil allatum iri, Caesarem porro illic de re Sabaudica aliquid fortasse d
etiarum,quam omnino negligere sibi turpe existimaret.Velius rem nequicquam disserti obiicit quoada Rege ullae literae mitterentur,illum nequaquam prius scripturum e se,quam sciret quae illi Caietae respondenda esse promiserant. Excipit Granvellanus severeri ne motus aduersus Sabaudum excitati magno estentia pacem confirmandam Mimpedimento. Praeterea quod de Mediolanensi ducatus vivitii nil Rex attulerat, quod item negauerat sequenquam sociorum&soederatorum deserturum, qua de re ne verbum quidem antea factiam fuisse uaaec Caesarem sic accipere quasi Rex eius facit, tale ad maiora postulanda abuterint r. De scederatis nihil opus esse agi, antequam quae praecipui sunt momenti conciliata citent, & ipsa Caesaris nonnisi aequissima postulata fore.De re Guel driensi, possessionem in totum vitae tempus cocessum iri, modo pactis conuentis staret,ad quae Rex pactione Madriliana astriciis estet: reliquas cum Germ nis societates Caesarem nequaquam turbaturum, modo Rex ne abuterenita Velio aliquot dierit interiecto spatio respondetur, iaci placere, visiquid constituatur, ab omnibus Regiis sociis subscribatur,se a stiis idem ut faciant impetraturum. Deinde quo- soniam ducam Mediolanensi statim excludi vellet quumprimum cuique regnum Galliae obtingeret, placere ut id a Galliae S Mediolani ordinibus iureiurando confirmaretur,
nil sileat O PUDIico oc immuta ua promulgaretur,ad quod pari religione seruandum atque
vetustissima quaeque iura tum Galliae Rex tum Mediolani dux in ipso inaugurationis ritu iureiurando adigerentur.Petebat insuper ut sibi fide data caueretur Lotaringi educe
200쪽
nihil in duram Gues triensi petiturum,ut Rex matrimonium Scottae regis cum Vind cina irritum faceret,cui ipse neptim suam Mediolanensem ducissam locare vellet: liate porroVindocina principi Auragio nuberct,denique de Lotaringi filia,de cuius cum Aurangio nuptiis agi coeptum millet,videret Rex,Cui recte pro amplitudine uxor daretur. A D hunc modum Caesar ic Neapoli Marinam usque gessit est autem id castrum rimasiani Columnae in agro Romano consilia de pace confirmanda non pessimo i CO,spe modo maiore,modo obscuriore facienda suspendens, modo hanc modo aliam conditionem addens,ut quicquid sentiret,intelligi minime vellet. De se aute sic ab omnibus iudicari volebat,quasi optima eslet voluntate ille quidem, sed vereretur ne a R
io ge negotium coconsilio protraheretur,ut interim cxploraret ad quam tandem conditionem adduci ipse potici,sibi vero ille integrum este cuperet,ut pro re nata assentiretur vel denegaret, quemadmodum ex temporum ratione sibi conducere arbitraretur. V
cunque sit,hoc de se iudicium fieri volebat ,hasque subinde conditiones proferebat, ut haec omnia nemini videretur facturus este, nisi rem confici cuperet. Ac tametsi Velius Fundis maiorem quam antea difficultatem obiici viderat,Marinae tamen omnia in sp ciem correcta apparebant,ut id duntaxat supercsse videretur, quod Rex sibi ipsi usum- fructum tribui postulabat.Itaque Velio confirmatur iam nihil obstare quominus ad Regem de mittendo amiratio scriberet,qui totum negotium velut iam compositum ab lucrct.Hoc tantium postulabatur,ut Rex in primis copias ex agro Pedemon tano deditio coret. Velius quod haec omnia serio agi putabat,sperclaeum propinquum cum mand iis mittit,qui Regem de omnibus sigillatim moncret, querelas, conditiones S difficultates obiectas, denique optatam aci extremum ut ipsi quidem videbatur: pactionem